Lesa Alikwata Ishina!

Ishina lya kwa Lesa nani? Abantu bonse balikwata amashina. Na kuba, abantu abengi balenika fye ne fitekwa fyabo amashina! Bushe te kuti twenekele Lesa ukukwata ishina? Ukwabula no kutwishika, calicindama ukukwata ishina no kulibomfya muli bucibusa ubuli bonse na mu kulanshanya. Bushe kuti twaenekela ifyapusanako ukulosha kuli bucibusa bwesu na Lesa? Icipapusha ca kuti abengi abaitunga ukutetekela Lesa wa mu Baibolo tababomfya ishina lyakwe. Lelo, ishina lya kwa Lesa lyalishibikwa pa myaka iingi. Ilyo mulebelenga fino fipande fikonkene, mwalamona imiku iyo ishina lya kwa Lesa lyabomfiwe ku bantu abengi. Kabili ne cacilapo, mwalasambilila ico Baibolo isosa pa fyo ukwishiba ishina lya kwa Lesa kwacindama.

MULI ba1600, ifyalo fya ku Bulaya ifingi fyalepanga indalama sha museke apalembelwe ishina lya kwa Lesa. Pa ndalama ya ku Germany iyapangilwe mu 1634, pali ishina lya kwa Yehova. Isho ndalama shaishibikwe ku bengi nge ndalama sha Yehova nelyo indalama sha museke isha Yehova, kabili shalibomfiwe pa myaka iingi.

Yehovaa e shina lya kwa Lesa ilyaishibikwa pa myaka iingi sana. Mu lulimi lwa ciHebere, umo babelenga ukufuma ku kulyo ukulola ku kuso, ili shina lilembwa mu makonsonanti yane, e kuti, יהוה. Ifi filembo fine ifya ciHebere—ifyapilibulwa YHWH—fiitwa Tetragramatoni. Ili shina ilyalembwa muli Tetragramatoni lyalilembelwe na pa ndalama sha ku Bulaya pa myaka iingi.

Ishina lya kwa Lesa na kabili kuti lyasangwa pa fikuulwa, pa fyapangwa ifyo bebukishishako fimo, pa fyalengwa e lyo na mu fitabo fye fingi ifya nyimbo sha ku calici. Icitabo ca ku Germany ica Brockhaus cilando kuti pa nshita imo baProtestanti, abali bacilolo ba buteko, balefwala amabaji apo bafwatike akasuba e lyo na Tetragramatoni. Ici cishibilo, icalebomfiwa na pa mendela na pa ndalama, caleitwa ukuti baji apaba Yehova na Kasuba. Kanshi, aba mapepo sana aba ku Bulaya abaliko muli ba1600 na 1700 balishibe ukuti Lesa Wa maka yonse alikwete ishina. Ne cacililepo ukucindama, tabaletiina ukulibomfya.

Ishina lya kwa Lesa talyali cintu ca nkaama nangu fye ni mu nshita icalo ca America caletekwa ku calo cimbi. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pali Ethan Allen, umushilika wa ku America uwa mu kabungwe ka-alwile ifintu. Ukulingana ne fyalembwa pali wene, mu 1775 aebele abalwani bakwe ukucimba “mwi shina lya kwa Yehova Mukalamba.” Pa numa, lintu Abraham Lincoln ali kateeka, bampanda mano bakwe bamo balelanda lyonse pali Yehova muli bakalata balemulembela. Ifyalembwa fimo umwaba ilyashi lya kale ilya ku America umusangwa ishina lya kwa Lesa e mo fyaba mu malaibrare ayengi aya cintubwingi. Ifi fya kumwenako fye finono ifilelangilila fintu ishina lya kwa Lesa lyalumbuka pa myaka iingi.

Ni shani pali leelo? Bushe abantu balilabako kwi shina lya kwa Lesa? Nakalya. AmaBaibolo yapusanapusana yalabomfya ishina lya kwa Lesa mu fikomo ifingi. Nga mwaya ku laibrare nelyo mwasapika muli badikishonari benu kuti mwasango kuti ishina lya kuti Yehova lilabomfiwa ukwingi mu ndimi sha cikaya ukulingana no bupilibulo bwa Tetragramatoni. Ku kulangilila, icitabo ca Encyclopedia International cilalondolola busaka busaka ishina Yehova ukuti “e bupilibulo bwa muno nshiku ubwe shina lyashila ilya kwa Lesa mu ciHebere.” Ulupapulo lwa nomba line ulwa The New Encyclopædia Britannica lulondolola ukuti Yehova “lishina lya kwa Lesa ilyo Abena Kristu na baYuda babomfya.”

Kuti mwaipusho kuti: ‘Bushe abantu pali leelo balipoosako amano kwi shina lya kwa Lesa?’ Ishina lya kwa Lesa, ilyalembwa mu nshila shalekanalekana, licili lilamoneka mu fifulo ifingi ifya cintubwingi. Ku ca kumwenako, ishina Yehova lyalilembwa pa cifutu ca cikuulwa mu Musumba wa New York. Mu musumba umo wine, ili shina lyalilembwa bwino mu ciHebere kabili lyaliyemfya icitesheni ce shitima apasangwa sana abantu. Nangu ni fyo, napamo banono fye pa bengi abapita pali ifi fifulo abatontonkanyapo pa bucindami bwa ifi fyalembwa.

Bushe abantu balikatamika ishina lya kwa Lesa uko mwikala? Nelyo bushe abengi beta Kabumba ati “Lesa,” kwati nalimo e shina lyakwe? Mwalasanga ukuti abantu abengi tabatontonkanya no kuti Lesa alikwata ishina. Nga imwe mutontonkanyapo shani? Bushe mulomfwa bwino ukubomfya ishina lya kwa Lesa, Yehova?

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 4]

Imfumu Iyaishibishe Ishina lya kwa Yehova

Mu 1852 ibumba lya bamishonari bafumine ku Hawaii ukuya ku fishi fya Micronesia. Basendele kalata ya kubalondolola apo Imfumu Kamehameha III, iyaleteka ifishi fya Hawaii pali ilya nshita yafwatike. Muli uyu kalata, uwalembelwe mu cilimi ca ku Hawaii kabili uwalembeelwe bakateka ba pa fishi fya bemba wa Pacific, mwali amashiwi ayaleti: “Abasambilisha pa lwa kwa Yehova, Lesa Uwapulishamo bali mupepi no kwisa ku fishi fyenu ku kwisa musambilisha Icebo Cakwe pa mulandu we pusukilo lyenu. . . . Aba bakasambilisha basuma nabawaminwa ukubacindika no kubalanga bucibusa kabili ndemukoselesha ukukutika ku fyo balesambilisha. . . . Ndemukoselesha ukupoosa ifilubi fyenu fyonse, pokeleleni Shikulu Yehova ukuba Lesa wenu, ukumupepa no kumutemwa kabili Akamupaala no kumupususha.”

[Icikope]

Imfumu Kamehameha III

[Abatusuminishe]

Hawaii State Archives

[Icikope pe bula 3]

Tetragramatoni, e kuti “ifilembo fine,” ifipanga ishina lya kwa Lesa mu ciHebere

Ukulwisha Ishina lya kwa Lesa

ISHINA lyakwe ali ni Hananiah ben Teradion. Ali muYuda wasoma uwa mu mwanda wa myaka uwalenga bubili. Aishibikilwe ku kupekanya ukulongana kwa pa lwalaala apo alesambilisha Sefer Torah, icimfungwa umwaba amabuuku ya kubalilapo yasano aya mu Baibolo. Na kabili Ben Teradion aishibikilwe ku kubomfya ishina lya kwa Lesa no kusambilisha bambi ili shina. Pa kumona ukuti mu mabuuku ya kubalilapo yasano aya Baibolo mulasangwa ishina lya kwa Lesa ukucila pa miku 1,800, bushe kuti asambilisha shani Torah ukwabula ukusambilisha pe shina lya kwa Lesa?

Nangu ni fyo, iyi yali ni nshita ya-afya ku basoma ubuYuda. Ukulingana na baYuda basoma ilyashi lya kale, kateka wa ciRoma abikileko ifunde lya kuti uuli onse uwalesambilisha ubuYuda nelyo ukupepa ku buYuda aali no kwipaiwa. Mu kuya kwa nshita, Ben Teradion aliketwe ku bena Roma. Pa nshita bamwikete ali ne cimfungwa ca Sefer Torah. Pa kwasuka abamwikete, alisumiine ukwabula ukupita mu mbali ukuti ilyo alesambilisha Baibolo, aleumfwila fye ikambisho lya kwa Lesa. Nalyo line, bamupingwile ukwipaiwa.

Ilyo balemwipaya, Ben Teradion bamupombele mu cimfungwa ca Baibolo ali naco ilyo bamwikete. Lyene bamocele pa cimuti. Ulupapulo lwa Encyclopaedia Judaica lutila: “Pa kuti acululuke sana, balemubika pa cifuba ubutonge baleabika mu menshi ukuti efwa bwangu.” Nge nshila ya kumukandilamo, umukashi wakwe na o alipaiwe kabili umwana wakwe umwanakashi bamushitishe ku bakwata ifikuulwa fya bukwebo bwa bucilende.

Nelyo ca kuti abena Roma e baipeye Ben Teradion mu bunkalwe, Talmuda isoso kuti “umulandu bamoceele pa kumukanda ni co alebomfya ishina lya kwa Lesa ukwabula ukuliputwisha.” Kwena, ku baYuda, ukulumbula ishina lya kwa Lesa lwali lubembu lwakulisha icine cine.

Ifunde Lyalenga Butatu pa Mafunde Kumi

Napamo mu myaka ya kutendekelako 200 iya nshita yesu, ukutiina ukubomfya ishina lya kwa Lesa kwaliseekele ku baYuda. Ulupapulo lwa Mishnah (ulwakwata ifyebo fya burabi ifyali e shinte lya fisambilisho fya mu lupapulo lwa Talmud) lulando kuti “uuli onse uulumbula ishina lya kwa Lesa nge fyo lyalembwa” takengile mu Paradise wa pe sonde uwa ku ntanshi uo Lesa alaya.

Bushe ukukaanya kwa musango yu kwafumine kwi? Bamo batungo kuti abaYuda balemona ukuti ishina lya kwa Lesa lyalishila sana ica kuti abantu abashapwililika tabafwile kulilumbula. Mu kupita kwa nshita, abantu batendeke ukushimunuka ukulemba ili shina. Ulupapulo lumo lutila, uku kutiina kwaishileko pa mulandu wa kusakamana ati limbi kuti bapoosa ipepala apalembwa ili shina, ne ci kuti calenga ishina lya kwa Lesa ukusaalulwa.

Encyclopaedia Judaica itila: “ukukanafwaya ukubomfya ishina YHWH . . . kwaishileko pa mulandu wa kukanaumfwikisha Ifunde lyalenga Butatu pa Mafunde Ikumi.” Ili funde lya butatu litila: “Wilalumbula apa fye Ishina lya kwa Yehova Lesa obe; pantu Yehova takamulinge uwa kaele untu alumbula apa fye ishina lyakwe.” (Ukufuma 20:7) E co, banyongenye ili ifunde lya kwa Lesa ilyaleseshe ukulumbula ishina lyakwe apa fye, ne ci calengele baletiina ukulibomfya.

Kwena, takuli uuli onse ileelo uwingatila Lesa kuti atemwa umuntu ukocewa pa cimuti pa mulandu wa kulumbula ishina lyakwe! Lelo, abantu bacili balatiina ukubomfya ishina lya kwa Lesa nga filya fine cali ku baYuda. Abengi batwalilila ukulanda pali Tetragramatoni ukuti “te shina lilingile ukulumbulwa.” Bamo ku mufulo fye tabalumbula bwino amashina yonse ayalosha kuli Lesa pantu tabafwaya ukupula mu ntambi shabo. Ku ca kumwenako, Jah, nelyo Yah, ishina lyaipifiwa ilya kwa Lesa, balilumbula ati Kah. Aleluya balumbula ati Aleluka. Bamo tabafwaya fye no kulemba ati “Lesa.”

Ukweshaesha na Kumbi Ukwa Kufishilisha Ishina lya kwa Lesa

Imipepele ya buYuda te yeka fye iishifwaya ukubomfya ishina lya kwa Lesa. Tontonkanyeni pali Jerome, shimapepo wa baKatolika kabili kalemba wa kwa Papa Damasus I. Mu mwaka wa 405 C.E., Jerome apwishishe umulimo wakwe uwa kupilibula Baibolo yonse mu lulimi lwa ciLatin, kabili iyi Baibolo yaishileishibikwa ukuti Latin Vulgate. Jerome tabikilemo ishina lya kwa Lesa muli Baibolo apilibwile. Lelo, ukukonka ifyalecitika pali ilya nshita, pe shina lya kwa Lesa apyanikepo amashiwi ya kuti, “Shikulu” na “Lesa.” Latin Vulgate yali e bupilibulo bwa kubalilapo ubwa Baibolo ya baKatolika iyasuminishiwe kabili e Baibolo balebomfya ku kupilibula Baibolo mu ndimi shimbi.

Ku ca kumwenako, Douay Version iya mu mwaka wa 1610 iyapilibwilwe na baKatolika, yali mu lulimi lwa ciLatin ulwa Vulgate ubwapilibwilwe mu ciNgeleshi. Kanshi, te ca kupapusha ukuti iyi Baibolo tayabomfeshe ishina lya kwa Lesa nelyo fye panono. Nalyo line, Douay Version yali e Baibolo yalebomfiwa sana. Ukufika muli ba1940, yaishileba e Baibolo fye iyasuminishiwa kuli baKatolika abalelanda iciNgeleshi. Pa myaka iingi, ishina lya kwa Lesa talyaishibikwe ku minshipendwa ya baKatolika baipeelesha.

Na kabili, tontonkanyeni pali King James Version. Mu mwaka wa 1604 kateka wa ku England, James I, aebele ibumba lya basoma ukupilibwila Baibolo mu ciNgeleshi. Pa numa ya myaka mupepi na 7, balifumishe Baibolo ya King James Version, iyo yaishibikwa nga Authorized Version.

Muli iyi Baibolo na mo, bakapilibula basalilepo ukukanabomfya ishina lya kwa Lesa, ukulibomfya fye mu fikomo ifinono. Mu fikomo ifingi ishina lya kwa Lesa lyapyanikwepo ne numbwilo pamo nga “SHIKULU” nelyo “LESA” iyaleimininako Tetragramatoni. Iyi Baibolo yaishileba e Baibolo yalebomfiwa ne minshipendwa ya bantu balelanda iciNgeleshi. Icitabo ca World Book Encyclopedia cilando kuti “ukucila pa myaka 200 ukutula apo Baibolo ya King James Version yasabankanishiwe, takwali amaBaibolo ayali yonse aya mu ciNgeleshi ayacindeme nge yi. Pali yi nshita, Baibolo wa King James Version e walebomfiwa sana mu fyalo fya Basungu.”

Ifi fya kumwenako fye fitatu pa fya kumwenako ifingi ifya maBaibolo ayasabankanishiwa mu myanda ya myaka iyapitapo ayafumyamo nelyo ayashacindika ishina lya kwa Lesa. Te ca kupapa kanshi ukuti abengi pali leelo abaitunga ukuba Abena Kristu, balashimunuka ukubomfya ishina lya kwa Lesa nelyo no kukanalishiba fye. Ca cine ukuti pa myaka yapita bakapilibula ba Baibolo bamo balibwesesha ishina lya kwa Lesa mu maBaibolo bapilibula. Ayengi aya maBaibolo yalisabankanishiwa mu myaka ya nomba line nelyo cingati tayalenga abantu ukutemwa ishina lya kwa Lesa.

Icintu Icishumfwana no Kufwaya kwa kwa Lesa

Ukufilwa ukubomfya ishina lya kwa Lesa ukwa-anana kwashimpwa pa ntambi sha buntunse, te pa mafundisho ya mu Baibolo iyo. Kasapika wa ciYuda Tracey R. Rich, uwatendeke Judaism 101 pa intaneti alondolwele ukuti: “Tamwaba icili conse muli Torah icilesha umuntu ukubomfya Ishina lya kwa Lesa. Na kuba, calimoneka apabuuta mu malembo ukuti abantu baleshimbula ishina lya kwa Lesa mu mikalile yabo iya lyonse.” Ca cine, mu nshita sha mu Baibolo, bakapepa ba kwa Lesa balebomfya ishina lyakwe.

Kanshi, ukwishiba ishina lya kwa Lesa no kulibomfya kulatupalamika sana ku nshila yasuminishiwa iya kumupepelamo nge fyo alepepwa mu nshita sha Baibolo. Kuti kwaba e nshila ya kubalilapo iya kutendeka bucibusa na wene, icintu icacindamisha ukucila fye ukwishiba ishina lyakwe. Na kuba, Yehova Lesa atulaalika ukuti twingaba na bucibusa bwa musango yo na wene. Apuutilemo ubu bwite bwa kuti: “Palameni kuli Lesa, na o akapalama kuli imwe.” (Yakobo 4:8) Lelo, kuti mwaipusho kuti, ‘Ni shani fintu umuntu umwina kufwa engaipakisha bucibusa bwa pa mutima na Lesa Wa maka yonse?’ Icipande cikonkelepo cilelondolola ifyo mwingalundulula bucibusa na Yehova.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 6]

Aleluya

Cinshi mutontonkanya nga mwaumfwa inumbwilo ya kuti “Aleluya”? Napamo, mwalyumfwamo Aleluya mu nyimbo ishingi isha mipepele. Nalimo mulabomfya iyi numbwilo inshita ishingi. Lelo bushe mwalishiba umo yalola?

Aleluya—Bupilibulo bwa ciNgeleshi ubwapilibulwa ukufuma kwi shiwi lya ciHebere ha·lelu-Yahʹ, ilipilibula “lumbeni Yah.”

Yah—Ni numbwilo yaipifiwa iye shina lya kwa Lesa, e kuti Yehova. Isangwa muli Baibolo ukucila pa miku 50, ilingi line ngo lubali lwa numbwilo ya “Aleluya.”

[Akabokoshi pe bula 7]

Bushe Ishina lya kwa Lesa e mo Lyaba mu Bupilibulo bwe Shina Lyenu?

Amashina ya mu Baibolo ayengi yacili yaliseeka ileelo. Ubupilibulo bwa mashina yamo aya ciHebere bwasanshishemo ishina lya kwa Lesa. Pano pali ifya kumwenako ifinono ifya mashina ya musango yo no bupilibulo bwa yako. Limbi na imwe apa pali ishina lyenu.

Yoana—“Yehova Alasenamina”

Yoele—“Yehova Ni Lesa”

Yohane—“Yehova Alanga Ukusenamina”

Yonatani—“Yehova Napeela”

Yosefe—“Shi Yehova Nalundeko”b

Yoshua—“Yehova E Pusukilo”

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 8]

Amalumbo ya kwa Lesa aya mu Baibolo

Amalembo ya ciHebere aya Mushilo yabomfya amalumbo ayengi aya kwa Lesa, pamo nga Uwa maka yonse, Kabumba, Tata, na Shikulu. Lelo, imiku iyo alumbulwa mwi shina lyakwe yalicila pa miku aya malumbo yabomfiwa ukuyasansha pamo yonse. E co ukufwaya kwa kwa Lesa kwa kuti tulebomfya ishina lyakwe. Moneni umutande wa malumbo yakonkapo ne miku yasangwa mu Malembo ya ciHebere.c

Yehova—imiku 6,973

Lesa—imiku 2,605

Uwa Maka Yonse—imiku 48

Shikulu—imiku 40

Kalenga—imiku 25

Kabumba—imiku 7

Shifwe—imiku 7

Umukote wa Nshiku ne Nshiku—imiku itatu

Kasambilisha Wakulisha—imiku ibili

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 9]

Lesa Uulenga Ifintu Ukucitika

Abasoma tabasuminishanya fyonse pa bupilibulo bwe shina lya kwa Lesa, ilya kuti, Yehova. Lelo, pa numa ya kusapika nga nshi pali ili lyashi, abengi balasumino kuti ili shina ni verbu wa ciHebere ha wah’ (ukuba), uupilibula “Ailenga Ukuba.”

Kanshi, muli Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures,d amashiwi ya pa Ukufuma 3:14, apo Mose aipwishe Lesa ishina lyakwe, yapilibulwa ukuti: “E lyo Lesa atile kuli Mose: ‘nkaba ico nkaba.’ Kabili alundilepo ukuti: ‘Ifi e fyo ukasose ku bana ba kwa Israele, “nkaba nantuma kuli imwe.”’”

Ubu bupilibulo bwalilinga pantu Lesa kuti ailenga ukuba ifyo alefwaya. Tapali icingamulesha ukuilenga ukuba ifyo alefwaya pa kuti afishepo ukufwaya kwakwe. Ubufwayo bwakwe bonse na malayo yakwe filafishiwapo. Icapulamo ca kuti, Lesa ailengele ukuba Kabumba, uwa maka yonse kabili uulenga ifyo alefwaya fyacitika. E walengele ububumbo ukubako. Na kabili, abumbile iminshipendwa ya fibumbwa fya ku mupashi. Cine cine, ni Lesa uulenga ifintu ukucitika!

[Futunoti]

[Icikope pe bula 5]

Icabaswa icilelangisha ukwipaiwa kwa kwa Hananiah ben Teradion

[Ifikope pe bula 8, 9]

Ififulo apo Ishina lya kwa Lesa Lyalembwa mu Filembo Ifimonekesha

1. Icalici mwi tauni lya Lomborg, ku Denmark muli ba 1600

2. Pe windo, pa cikuulwa cikalamba ice calici lya Bern, ku Switzerland

3. Icimfungwa ica Bemba Wafwa, icalembelwe muli skripiti wa ciHebere, mu Israele, c. 30-50 C.E.

[Abatusuminishe]

Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem

4. Indalama ya museke iya ku Sweden, mu 1600

[Abatusuminishe]

Kungl. Myntkabinettet, Sveriges Ekonomiska Museum

5. Icitabo ca masaali ica ku German, mu 1770

[Abatusuminishe]

Ukufuma mu citabo ca Die Lust der Heiligen an Jehova. Oder: Gebaet-Buch, 1770

6. Ilibwe ilyalembwapo, mu musumba wa Bavaria, ku Germany

7. Ilibwe lya ku Moabu, mwi tauni lya Paris, ku France, mu 830 B.C.E.

[Abatusuminishe]

Musée du Louvre, Paris

8. Ifyapentwa ku mutenge we calici, mwi tauni lya Olten, ku Switzerland

Ifyo Mwingeshiba Ishina lya kwa Lesa

KALEMBA wa nyunshipepala apokelele kalata wakonkapo ukufuma kuli kabelenga wa nyunshipepala. Uyu kalata atile: “Nalitontonkanyapo nga nshi pali ili lipusho ubumi bwandi bonse, kabili ndesubila ukutila kuti mwanjasuka. Ishina lya kwa Lesa nani? AbaYuda batila ishina lyakwe ilya cine lyaliloba mu kupita kwa myaka. Abena Kristu bamwita ati Yesu. Abashilamu batila ni Allah. . . . Kanshi, Lesa ni ani ishina?” lnyunshipepala yasabankenye ilipusho pamo no bwasuko bwa kuti: “Ukulingana na mafundisho ya kale aya ciHebere, Lesa aba wa maka yonse, e co, tapali ishina ilingamulinga. Lelo, ndecetekela ukuti nga mwabomfya ishina ilili lyonse ilya mucinshi akaasuka.”

Abantu abengi pali leelo tababikako mano kwi shina lya kwa Lesa. Nangu ca kuti balaya ku mapepo, abengi abasumina muli Baibolo tabatontonkanyapo sana pa lwe shina lya kwa Lesa. Bushe Lesa ayumfwa shani pali ci? Bushe uyu mulandu ushacindama kuli wene?

Te Mulandu Ushacindama

Tontonkanyeni pa cishinka ca kuti Baibolo ibomfya ishina lya kwa Lesa, e kuti Yehova, imiku iingi nga nshi. Muli Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures, ishina lya kwa Lesa limoneka imiku 7,210!a Ni Lesa umwine e wapuutilemo bakalemba ba Baibolo ukuti babomfye ishina lyakwe imiku iingi. Umo uwa aba bakalemba, kemba wa malumbo Asafi, alembele ukuti: “Imwe mweka, ishina lyenu Yehova, mwapulamo pano isonde ponse.” (Amalumbo 83:18) Davidi na o alembele mwi lumbo ati: “Ni mwi shina lya kwa Yehova Lesa wesu e mo tutakishisha.”—Amalumbo 20:7.

Baibolo ilangililo kuti Yehova Lesa alabebeta umutima wesu ukumona ifyo tuyumfwa pa lwe shina lyakwe. Kemba wa malumbo atile: “Nga twalabe shina lya kwa Lesa wesu, . . . bushe Lesa nga tacisangile? pantu wene aishibe fyafiswa fya mu mutima.” (Amalumbo 44:20, 21) Kasesema Esaya alembele ati: “Tooteleni Yehova, lilileni kwi shina lyakwe, lengeni abantu na bantu ukwishibe milimo yakwe, lengeni ukwibukisho kuti ishina lyakwe lyalisansuka.”—Esaya 12:4.

Lesa umwine atile: ‘Nkaleka beshibe ukuti ishina lyandi ni ne Yehova.’ (Yeremia 16:21) Pa nshita imbi abilishe ukuti “Nkashishe shina lyandi likulu, ilyapelwilwa mu nko, . . . kabili inko shikeshibo kuti ni ne Yehova.” (Esekiele 36:23) Ifi fyebo fimo filosha ku nshita lintu Yehova akonaula abashicindika ishina lyakwe. Ishina lya kwa Lesa te mulandu ushacindama kuli wene.

Yehova Lesa Taba Kutali na Imwe

Ni shani fintu mwingeshiba ishina lya kwa Lesa? Cipilibula nshi ukwishiba ishina lya kwa Lesa? Baibolo yasuka aiti: “Kuti bamutetekela abaishibe shina lyenu.” (Amalumbo 9:10) Kanshi, fingi fyabimbwamo mu kwishiba ishina lya kwa Lesa. Mufwile ukumutetekela. Ici cipilibula ukwishiba fintu aba no kusambilila pa mibele yakwe na fintu atontonkanya. Ici cikalenga imwe ukumucetekela.

Ni lyeka fye lintu mwapooseshako amano ku kubelenga no kusambilila Baibolo, e lintu mwingomfwikisha umusango wa kwa Lesa untu Yehova aba. Alaya ukucingilila abamutemwa no kutemwe shina lyakwe. Ukulosha ku ba musango yo, Lesa atila: “Ico ankondela, e co ndemupokolwela; ndemusansula, ico aishibe shina lyandi: akandilila, na ine nkamwasuka, nkaba nankwe mu kumanama, nkamupokolola, kabili nkamucindamika; nkamwikusho kutantalila kwa nshiku, no kumulengo kumono kupususha kwandi.”—Amalumbo 91:14-16.

Mwandi ni bucibusa bwawamisha Yehova Lesa akwata na abo abaishiba ishina lyakwe! Na imwe bene kuti mwaipakisha bucibusa bwa musango yo. Mu mapepo yenu ayafuma pa mutima, shi mwilashimunuka ukwita pali wene mwi shina. Akaasuka, pantu nga fintu Baibolo itila, “taba kutali kuli ifwe umo umo.”—Imilimo 17:27.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 11]

Lesa Alimwishibe Shina

Lesa aebele Mose ati: “Ninkwishibe shina.” (Ukufuma 33:12) Ilyashi ilyaishibikwa bwino ilya cimpusa caleaka umulilo lilalangilila ici. Baibolo isoso kuti Lesa “abilikishe kuli wene mu kati ka cimpusa ca myunga, no kutila, Mose, Mose!” (Ukufuma 3:4) Ici ca kumwenako fye cimo pa fya kumwenako ifingi ilyo Lesa alandile na bantu ukubomfya amashina yabo. Kanshi, Kabumba wa bubumbo bonse alyangwa kuli ifwe ngo muntu umo umo.

Baibolo ilando kuti Lesa alishiba amashina ya mintapendwa ya ntanda. (Esaya 40:26) Ukwabula no kutwishika, alicila na po ukusakamana abantu abamupepa! Umutumwa Paulo alembele ati: “Yehova aishiba abakwe.” (2 Timote 2:19) Ici cacila pa kwishiba fye amashina. Lesa alishiba bwino bakapepa bakwe. Na ifwe tulingile ukwishiba ishina lya kwa Lesa no kwishiba imibele yakwe bwino.

Ibuuku lya kulekelesha ilya mu Baibolo lilondolola ibuuku lya mampalanya ilya kwa Lesa umo alemba amashina ya abo bonse abamupepa ukufuma ku kale. Ili buuku litwa “icimfungwa ca bumi” pantu Yehova Lesa akapeela ubumi bwa muyayaya kubo amashina yabo yalembwa muli ili buuku. (Ukusokolola 17:8) Ili lisubilo lisuma ilyo abaishiba ishina lya kwa Lesa bakwata.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 12]

Babilishe Ishina lya kwa Lesa

● Ulwimbo lwa kwa Mose lintu Abena Israele bali mupepi no kwingila mu Calo Calaiwe: “Ishina lya kwa Yehova nalabilikisha.”—Amalango 32:3.

● Amashiwi ya kwa Davidi kuli Galyati walunduka: “Naisa kuli iwe mwi shina lya kwa Yehova wa milalo.”—1 Samwele 17:45.

● Amashiwi ya kwa Yobo pa numa ya kulufya fyonse ifyo akwete na bana bakwe bonse abafwile mu kupumikisha: “Libe ilyapaalwa ishina lya kwa Yehova.”—Yobo 1:21.

● Umutumwa Petro ayambwile Amalembo ya ciHebere ilyo aleshimikila ukuti: “Onse uwalilila kwi shina lya kwa Yehova akapusuka.”—Imilimo 2:21.

● Kasesema Esaya atile: “Tooteleni Yehova, lilileni kwi shina lyakwe. . . . lengeni ukwibukisho kuti ishina lyakwe lyalisansuka.”—Esaya 12:4.

● Yesu Kristu asambilishe abasambi bakwe ukupepa ati: “E ico imwe mufwile ukupepa ifi, amuti: ‘Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu lishishiwe.’”—Mateo 6:9, 10.

● Yesu Kristu apepele kuli Lesa ati: “Nalange shina lyenu.”—Yohane 17:6.

● Lesa alandile ku bantu bakwe ati: “Ine ndi Yehova, e shina lyandi; no bukata bwandi nshibupeela kuli umbi.”—Esaya 42:8.