Batwebele ukuti baletutwala ku Makrónisos, icishi caba fye ciswebebe icabela mupepi no lulamba lwa citungu ca Attica, ku Greece. Ukulumbula fye ukuti Makrónisos kwalelenga onse ukuumfwa umwenso pantu icifungo cali pali iyi nkambi caishibikilwe ku kukanda abantu no kubabomfya nga basha. Pa kuya ku cifungo, twabalile twaiminina pa Piraeus. Nangu line batukakile nshimbi, twalikoseleshiwe pa kumona bamo abo twalepepa na bo baisa ukwali ubwato no kutukumbatila.—Imilimo 28:14, 15.

Imikalile ya mu Makrónisos yalibipile sana. Abashilika balecusha abafungwa ukutula ulucelo mpaka ubushiku. Abafungwa abengi abashali baNte balipenene, bambi balifwile, kabili icinabwingi balilemene. Mu nshita ya bushiku, twaleumfwa ukulila no kuteta kwa balecushiwa. Akabulangeti kandi akakubuluka kalenenga ukukabako panono mu nshita ya bushiku ilyo kutalele.

Mu kuya kwa nshita, Inte sha kwa Yehova balishibikwe mu nkambi pantu lyonse ulucelo ilyo baleita amashina balelanda ati Inte sha kwa Yehova. E co, twalikwete amashuko ayengi aya kushimikilo bunte. Nalikwete ne shuko lya kubatisha umufungwa. Uyu mufungwa bamukakile pa mulandu wa mapolitiki, lelo alilundulwike no kupeela ubumi bwakwe kuli Yehova.

Ilyo bantwele ku calo cimbi, natwalilile ukulemba amakalata ku mukashi wandi uwatemwikwa lelo ena talebwesha. Ici tacanengele ukuleka ukumulembela amashiwi ya cikuuku, ukumusansamusha no kumukoselesha ukuti bulya bwafya bwali bwa pa kashita fye kanono no kuti tukaba ne nsansa na kabili.

Lintu ifi fintu fyalecitika, impendwa yesu na yo yalekulilako pantu bamunyinefwe na bambi balishile. Ukubombela mwi ofeshi kwanengele ukuba cibusa ku mukalamba wa nkambi. Apo alicindike baNte, nashipile no kumwipusha nga kuti cayanguka ukupokelela impapulo shimo isha Baibolo ukufuma kwi ofeshi lyesu ilya ku Atena. Atile, “ico tacingacitika, nomba cinshi baNte banobe ababa ku Atena bashingalongela impapulo mu cipe cobe, no kubikapo ishina lyandi, no kuntumina?” Naiminine shika ku mulandu wa kupeshiwa amano! Ilyo papitile inshiku shinono twaile mu kulongolola ifipe mu bwato bwaishile, kapokola apikile sulupu ku mukalamba wa nkambi no kumweba ati: “Nakwisa icipe cenu.” Pa kwasuka atile, “Cipe nshi?” Nali lwa mupepi kabili nalyumfwile uko balelanshanya, e co namutepeleshe nati: “Nalimo cipe cesu, ico batumine mwi shina lyenu, filya mwatwebele ukucita.” Iyi nayo yali nshila imo iyo Yehova asalile ukutulishishamo lwa ku mupashi.

[Akabokoshi pe bula 27]

Makrónisos Icishi ca Kutiinya

Pa myaka 10, ukufuma mu 1947 ukufika mu 1957, icishi caba fye ciswebebe kabili icabulapo akantu ica Makrónisos cali e mushi wa bafungwa ukucila pali 100,000. Pali aba pali na baNte ba cishinka abengi abatwelwe kulya pa mulandu wa kukanaitumpa mu fikansa fya calo. Ilingi line abalesongelekanya ukuti babatwale kulya ni bashimapepo ba ciGriki ababa mu calici lya Orthodox, abalepeela baNte imilandu ya bufi iya kuti ni baKomyunisti.

Ukulanda pa lwa “kwalula” kwa mu Makrónisos, encyclopedia ya ciGriki iya Papyros Larousse Britannica itila: “Inshila sha kukandilamo isha bunkalwe, . . . imikalile, ishasuminishiwa mu calo icikankaala, ne mibele yabipa iyo abalelonda abafungwa bakwete . . . fintu fya nsoni ifyalembwa mu milandu ya kale iya Greece.”

BaNte bamo babebele ukuti tabakabaleke kano nga bakaana ifisumino fya mipepele yabo. Na lyo line, tabaonawile bumpomfu bwa baNte. Kabili, abafungwa bamo abo bakakile pa mulandu wa fya mapolitiki bapokelele icine ca mu Baibolo ilyo balelanda na baNte.

[Icikope pe bula 27]

Minos Kokkinakis (uwalenga butatu ukufuma ku kulyo) e lyo nine (uwalenga bune ukufuma ku kuso) pa cishi ca kukandilwapo ica Makrónisos