Cinshi Abengi Bashaishibila Umupashi wa Mushilo?

BUSHE umupashi wa mushilo cinshi? Ici cipusho cilomfwika icayanguka sana, nomba calyafya ukwasuka. Papa Benedict uwalenga 16 aebele abantu abengi ku Australia ati: “Fwe bantunse te kuti twishibe bwino bwino ifyo Umupashi waba.”

Abantu tabaishiba icishinka pa mupashi wa mushilo kabili nga babepusha ukuti, Bushe umupashi wa mushilo cinshi?, basuka ifyasuko fyalekanalekana. Bamo basuka ati:

• Umupashi wa mushilo muntu uwikala mu basambi ba kwa Kristu.

• Umupashi wa mushilo ni Lesa nga alebomba imilimo pa calo.

• Umupashi wa mushilo ni lesa walenga butatu pali balya balesa ababa muli umo.

Nomba cinshi kwabela icimfulumfulu ca musango yu? Ici cimfulumfulu catendeke kale sana mu myaka ya 300 C.E., ilyo abalesambilila pa mipepele bamo bamo batendeke ukulanda ati umupashi wa mushilo na o muntu kabili walilingana na Lesa. Lelo ifi, te fyo Amalembo yasambilisha kabili na batumwa ba kwa Kristu aba kubalilapo nabo bene te fyo balesambilisha. Icitabo ca New Catholic Encyclopedia cilondolola ukuti: “Icipingo ca Kale ukwabula no kutwishika tacilanda ukuti umupashi wa kwa Lesa muntu . . . umupashi wa kwa Lesa, maka ya kwa Lesa.” Ici cine citabo cisosa no kuti: “Amalembo ayengi mu Cipingo Cipya yalanga ukuti umupashi wa kwa Lesa cintu, tayatila muntu; maka maka nga yalelanda pa fyo umupashi walingana na maka ya kwa Lesa.”

Kanshi e co abengi bafililwa ukumfwikisha nga bamo balelanda pa maka ya kwa Lesa ukuti muntu. Bamo abalefwailisha ifishinka mu United States basangile ukuti abantu abengi tabasumina ukuti umupashi wa mushilo muntu nelyo ukutila “cintu icipeema.” Bushe aba bantu balilungika? Nelyo bushe tulingile ukucetekela ifilanda abasambilila pa mipepele ukuti “Umupashi wa Mushilo muntu lelo uwapusanako na Lesa Wishi na Lesa Mwana”?

Pa kuti tusange icasuko ca cine, tulingile ukubelenga Baibolo Icebo ca kwa Lesa, pantu yalilondolola bwino sana ifyo umupashi wa mushilo waba. Umutumwa Paulo alembele ati: ‘Amalembo ya mushilo yonse yena mashiwi ya kwa Lesa. Kanshi kuti wayabomfya pa kufunda pa cishinka, . . . pa kwalulula abali mu filubo.’—2 Timote 3:16, Baibolo ya Cipangano Cipya.

Mulandu nshi mulingile ukufwaisha ukwishiba icine pa mupashi wa mushilo? Pantu nga mwaishiba icine, e lyo Lesa engalamwafwa. Bushe limo limo mumfwa kwati amaka yenu yalepelela? Yesu alaile abasambi bakwe ukuti: “Mulelomba, kabili bakamupeela . . . Imwe nga mwalishiba ukupeela abana benu ifya bupe ifisuma, . . . ninshi Shinwe wa mu muulu ena akacishapo ukupeela umupashi wa mushilo ku bamulomba!”—Luka 11:9, 13.

Mu fipande fyalakonkapo twalaumfwa ifyo Amalembo yalatweba pa fyo umupashi wa mushilo waba. Kabili twalamona ne fyo wingatwafwa mu bumi bwesu.

[Amashiwi pe bula 3]

Amalembo yalatweba pa fyo umupashi wa mushilo waba

Bushe Umupashi wa Mushilo Cinshi?

INSHITA imo Yesu aipwishe abasambi bakwe ukuti: “Mufyashi nshi pali imwe, uo umwana wakwe nga alomba isabi, engamupeela insoka ukucila ukumupeela isabi? Nelyo nga alomba ilini, nani engamupeela kaling’ongo?” (Luka 11:11, 12) Abana balekulila mu Galili balitemenwe sana ukulya amani ne sabi, kabili abafyashi balishibe ifya kulya abana batemenwe sana.

Yesu atile tulingile ukutwalilila ukulalomba Lesa ukutupeela umupashi wa mushilo nga filya fine abana balomba ifya kulya nga bali ne nsala. (Luka 11:9, 13) Nga twaishiba bwino bwino ifyo umupashi wa mushilo waba, e lyo twingeshiba bwino ifyo wingatwafwa mu bumi bwesu. Kanshi natubale tumone ifyo Baibolo isambilisha pa mupashi wa mushilo.

“Amaka ya Wapulamo”

Amalembo yalalondolola bwino ukutila umupashi wa mushilo maka ayo Lesa abomfya pa kuti acite ifyo alefwaya. Ilyo malaika Gabriele aebele Maria ukuti ali no kukwata umwana nangu ca kuti ali ni nacisungu, malaika amwebele no kuti: “Umupashi wa mushilo ukesa pali iwe, na maka ya Wapulamo yakakufimba. E mulandu wine uukafyalwa aketilwa uwa mushilo, Umwana wa kwa Lesa.” (Luka 1:35) Ukulingana ne fyalandile Gabriele, umupashi wa mushilo walilingana na “maka ya Wapulamo.”

Kwaliba Amalembo na yambi mu Baibolo ayalanda pali ici cishinka. Kasesema Mika atile: “Ine ninjisulamo amaka no mupashi wa kwa Yehova.” (Mika 3:8) Yesu alaile abasambi bakwe ukuti: “Mukapokelela amaka ilyo umupashi wa mushilo ukesa pali imwe.” (Imilimo 1:8) E lyo no mutumwa Paulo na o alilandilepo pa “maka ya mupashi wa mushilo.”—Abena Roma 15:13, 19.

Nomba finshi twingasambilila muli aya Malembo yonse twalandapo? Umupashi wa mushilo walilingana sana na maka ya kwa Lesa. Umupashi wa mushilo e nshila Yehova abomfeshamo amaka yakwe. Mu mashiwi yambi kuti twatila umupashi wa mushilo maka ya kwa Lesa ayo abomfya pa kucita ifyo alefwaya. Ala kwena aya maka yalikulisha icine cine! Te kuti twelenganye no kwelenganya amaka ubwingi ayo Lesa abomfeshe pa kupanga umuulu ne calo. Ukupitila muli kasesema Esaya, Yehova alandile amashiwi ayo fwe bantunse tulingile ukutontonkanyapo. Atile: “Lolesheni mu muulu no kumona. Nani uwalengele intanda ishi? Ni uyo uutungulula ibumba lya shiko mu mpendwa, shonse alashita amashina. Pa mulandu wa kufula kwa bukose bwakwe, kabili aba na maka ayengi, tapabulila nangu lumo.”—Esaya 40:26.

Kanshi Baibolo ilatulanga ukuti icalenga ukuti fyonse ifyaba mu muulu na pe sonde fibeko kabili filebomba fye bwino ukwabula icimfulumfulu, ni pa mulandu wa “kufula kwa bukose,” nelyo amaka ya kwa Lesa Uwa Maka Yonse. Ukwabula no kutwishika, amaka ya kwa Lesa ayo abomfya ku kucita ifyo afwaya yakalamba nga nshi, kabili ukwabula aya maka na ifwe bene nga tatwabako.—Belengeni akabokoshi kaleti “Ifyo Umupashi wa Mushilo Wabombele.”

Yehova limo kuti abomfya umupashi wa mushilo uwingi, nga filya cali pa kupanga umuulu ne sonde. Lelo kuti aubomfya na ku kwafwa abantu. Muli Baibolo mwaliba Amalembo ayengi ayatulanga ifyo Lesa abomfeshe umupashi wa mushilo pa kuti apeele ababomfi bakwe amaka.

“Umupashi wa kwa Yehova Waba Pali Ine”

Nga twatontonkanya pa fyo Yesu alecita ilyo aleshimikila, kuti twaishiba ifyo umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa ulenga ababomfi bakwe ukuba na maka. Yesu aebele abantu abali mu musumba wa Nasarete ati: “Umupashi wa kwa Yehova waba pali ine.” (Luka 4:18) Finshi Yesu acitile pa mulandu wa “maka ya mupashi wa mushilo” ayo bamupeele? (Luka 4:14) Alyundepe amalwele ayengi, atalalike amabimbi yakalamba aya pali bemba, aliishishe abantu abengi nga nshi ukubomfya fye imikate iinono ne sabi, e lyo alibuushishe fye na bafwa. Umutumwa Petro alondolwele Yesu ukuti e o “Lesa alangile pa mbilibili . . . mu fya maka na mu fipesha amano na mu fishibilo ifyo Lesa acitiile muli ena.”—Imilimo 2:22.

Ino nshita umupashi wa mushilo taulenga abantu ukulacita ifipesha amano. Na lyo line, kuti watucitila ifintu ifikalamba. Yehova alaitemenwa ukupeela umupashi wakwe uwa mushilo ku bamupepa, nga filya fine Yesu alaile abasambi bakwe. (Luka 11:13) E calengele no mutumwa Paulo alande ukuti: “Muli fyonse ndi na maka pantu kuli uulenkosha.” (Abena Filipi 4:13) Bushe na imwe umupashi wa mushilo kuti wamukosha mu bumi bwenu? Icipande cikonkelepo cala-asuka ici cipusho.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 5]

Umulandu umupashi wa mushilo ushabela muntu

Baibolo ipashanya umupashi wa mushilo ku menshi. Ilyo Lesa alelaya abantu bakwe ifintu akabacitila ku ntanshi, atile: “Nkapongolwela amenshi pa wa cilaka, ne milonga ikakonkoloka pa ncende yauma. Nkapongolwela umupashi wandi pa bana bobe, ne paalo lyandi pa ntuntuko shobe.”—Esaya 44:3.

Lesa nga apongolwela umupashi wakwe pa babomfi bakwe, ‘balesulamo umupashi wa mushilo,’ nelyo ‘ukuba no mupashi wa mushilo.’ Yesu, Yohane Kabatisha, Petro, Paulo, Barnaba, na basambi abalongene pamo pa bushiku bwa Pentekoste mu 33 C.E. bonse babalondolola ati balikwete nelyo baiswilemo umupashi wa mushilo.—Luka 1:15; 4:1; Imilimo 4:8; 9:17; 11:22, 24; 13:9.

Tontonkanyeni pali ifi: Bushe batini umuntu kuti ‘bamupongolwela’ pa bantu abengi? Bushe kuti mwatila umuntu umo kuti ‘aisula’ mu bantu abengi? Ica musango yu te kuti cilolemo nakalya. Baibolo ilalanda ukuti abantu baiswilemo amano, umucetekanya, nelyo ukwishiba, lelo tayatala ailandapo ukuti umuntu aiswilemo umuntu mubiye.—Ukufuma 28:3; 1 Ishamfumu 7:14; Luka 2:40; Abena Kolose 1:9.

Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ati “umupashi” ni pneuʹma, ilyalola na mu kuti amaka ayashimoneka. Icitabo cilondolola amashiwi ica Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words, citila ishiwi lya kuti pneuʹma “ilingi line lipilibula ukuti umwela . . . e lyo no kuti umupu; lelo maka maka lipilibula ati umupashi, pantu wena waba nga filya fine umwela waba, taumoneka kabili walikwata sana amaka.”

Ukwabula no kutwishika umupashi wa mushilo te muntu iyo.a

[Futunoti]

[Abatusuminishe]

Photodisc/SuperStock

Umupashi wa Mushilo Maka Ayo Mukabila mu Bumi Bwenu

“MWIMPOOSA mfume pa cinso cenu; kabili umupashi wenu uwa mushilo shi mwimpoka.” (Amalumbo 51:11) Imfumu Davidi e yalandile aya mashiwi ilyo yalepepa ukufuma pa nshi ya mutima, pa mulandu wa kuti yalibembwike apakalamba nga nshi.

Ukutula fye ku bwaice, Davidi alishibe ifyo umupashi wa mushilo wafwa. Ilyo ali umulumendo, umupashi walengele ukuti epaye Galyati, umushilika icipokapoka ca kutiinya. (1 Samwele 17:45-50) Umupashi wa mushilo wamulengele no kuti alembe no kushika inyimbo ishisuma sana isha kulumbanya Lesa. Davidi alondolwele ukuti: “Umupashi wa kwa Yehova e wasoseele muli ine, ne cebo cakwe cali pa lulimi lwandi.”—2 Samwele 23:2.

Nangu fye ni Yesu Kristu alilandilepo ukuti umupashi wa mushilo waleafwilisha Davidi. Inshita imo Yesu aebele abalekutika kuli ena ati: “Davidi umwine ilyo apokelele umupashi wa mushilo atile, ‘Yehova aebele Shikulu ati: “Ikala ku kwa kulyo kwandi mpaka nkabike abalwani bobe pe samba lya makasa yobe.”’” (Marko 12:36; Amalumbo 110:1) Yesu alishibe ukuti ilyo Davidi alelemba amalumbo, aletungululwa no mupashi wa mushilo. Bushe ulya wine umupashi wa mushilo uwa-afwile Davidi kuti watwafwa na ifwe ino nshita?

“Mulelomba, Kabili Mukapeelwa”

Limbi imwe te kuti mulembe amalumbo filya Davidi acitile. Nomba limbi kuti mwaba na mafya ayakalamba aya kutiinya nga filya fine fyali Galyati. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa cacitikile ba Isabel.a Abena mwabo balibashiile no kuyaupa umwanakashi umbi. Babashiile ne nkongole ishingi nga nshi, kabili tabalebapeelako ne ndalama sha kuti balelishishamo utwana twabo tubili utwanakashi. Ba Isabel batile: “Naleumfwa ububi sana pantu balimpondokele kabili naleimona fye uwa cabecabe. Nomba nangu ca kutila balinsha, nalishiba ukuti umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa e unkosha.”

Bushe ba Isabel bale-enekela ukupokelela umupashi wa mushilo ukwabula ukucitapo icili conse? Awe, balelomba Lesa cila bushiku ukutila abapeko umupashi wa mushilo. Balishibe ukuti balekabila amaka ya kwa Lesa pa kuti babe abashipa, no kubafwa ukusakamana bwino abana babo, no kutendeka ukulaimona ukuti balicindama nga fintu bali kale. Balyumfwilile amashiwi Yesu alandile aya kuti: “Mulelomba, kabili mukapeelwa; mulefwaya, kabili mukasanga; mulekonkonsha, kabili bakamwiswila.”—Mateo 7:7.

Ba Roberto na bo balekabila umupashi wa kwa Lesa, nomba bena ubwafya bakwete ni bumbi. Balikunkwime kuli fwaka ne bange, ifyo balepeepa cila nshita. Pa myaka ibili balyeseshe na maka yonse ukuti baleke, nomba baleti nga baleka, inshita fye inono kabili batampako. Ba Roberto batile, “Nga ca kuti umuntu aleka ukupeepa imiti ikola, umutima tawikala. Cila bushiku umutima wena ufwaisha fye ukuti apeepe.”

Ba Roberto bakonkanyapo ukusosa abati: “Nomba nakoselepo fye ukufwaya ukuleka iyi misango pa kuti ntampe ukubombela Lesa ukulingana ne fyo afwaya. Lyonse nale-esha ukulatontonkanya pa fintu fisuma ifyaba mu Baibolo. Cila bushiku nalepepa no mutima onse, ukulomba Lesa ukuti ampeele amaka ya kuleka imisango yabipa. Nalishibe ukuti te kuti nkumemo pa lwandi. Nga ca kuti nabwekeshapo ukupeepa, nalefuupuka sana lelo nalimwene ukuti Yehova aleumfwa amapepo yandi aya kumupapaata. Nalishininkisha ukuti umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa walimpeele amaka ya kucimfya; ukwabula uyu mupashi nga nalifililwe ukuleka ukupeepa.”—Abena Filipi 4:6-8.

“Bakapupuka na Mapuindo Kwati ni Bakapumpe”

Filya fine umupashi wa mushilo wayafwilishe ba Isabel na ba Roberto, e fyo wa-afwa ne Nte sha kwa Yehova abengi nga nshi. Na imwe bene nga mulefwaya kuti mwakwatako aya maka ya kwa Yehova, ayo abomfeshe na pa kupanga umuulu ne sonde. Lesa alafwaisha ukumupeela umupashi wakwe nga ca kuti mwatwalilila ukumulomba. Nomba pa kuti mupokelele umupashi wakwe, mufwile ukusambilila icine pali ena no kulamubombela no mutima onse.—Esaya 55:6; AbaHebere 11:6.

Umupashi wa mushilo kuti walenga mwakosa mu kubombela Lesa kabili kuti mwacimfya na mesho yonse ayo mwingakwata mu bumi bwenu. Ifi fine e fyo na Baibolo itweba ilyo itila: “[Yehova] apeela amaka ku wanaka; kabili akosha uushikwete amaka. . . . Abalecetekela Yehova bakaba na maka na kabili. Bakapupuka na mapindo kwati ni bakapumpe. Bakabutuka no kunakatompoka; bakenda no kukananaka.”—Esaya 40:28-31.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 8]

‘Cila bushiku nalepepa no mutima onse, ukulomba Lesa ukuti ampeele amaka. Nalishibe ukuti te kuti nkumemo pa lwandi. Nalimwene ukuti Yehova aleumfwa amapepo yandi’

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 7]

IFYO UMUPASHI WA MUSHILO WABOMBELE

Lesa abomfeshe umupashi wa mushilo ku kupanga icalo ne fintu fyonse ifyaba mu muulu. Uwaimbile amalumbo atile: “Imilimo yenu, mwe Yehova, ingi icine cine! Mu mano yenu e mo yonse mwaibombeele. Pano isonde ponse paba ifyo mwapanga.” Alandile no kutila: “Nga mwatuma umupashi wenu, filapangwa.”—Amalumbo 104:24, 30; Ukutendeka 1:2; Yobo 33:4.

Umupashi wa mushilo walengele abantu ba cishinka ukulemba Baibolo. Umutumwa Paulo alembele ati: “Amalembo yonse aya mushilo yafuma kuli Lesa kabili ya mulimo.” (2 Timote 3:16) Amashiwi ya kuti “yafuma kuli Lesa,” nga kukonka ifyo yapilibula mu ciGriki, yalola mu kuti “Lesa alipuutilemo umupu wakwe.” Kanshi umupu nelyo umupashi wa kwa Yehova, e watungulwile abalembele Baibolo pa kuti balembe “icebo ca kwa Lesa.”—1 Abena Tesalonika 2:13.

Umupashi wa mushilo wapeele ababomfi ba kwa Lesa amaka ya kusobela ifya ku ntanshi. Umutumwa Petro alondolwele ati: “Takwaba nangu umo uwingalondolola umwine ukusesema kwa mu Malembo. Pantu bakasesema tabaitendekele fye abene ukulanda amashiwi ya kusesema, lelo umupashi wa mushilo e walengele ukuti balande ayo mashiwi ayafumine kuli Lesa.”—2 Petro 1:20, 21; Yoele 2:28.

Umupashi wa mushilo wa-afwile Yesu na baume bambi abali ne citetekelo ukushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa no kucita ifipesha amano. Yesu atile: “Umupashi wa kwa Yehova waba pali ine, pantu ansubile ukuti mbile imbila nsuma ku bapiina, antumine mu kubila ukuti abafungwa bakalubulwa no kushibula amenso ya mpofu.”—Luka 4:18; Mateo 12:28.

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 9]

INSHILA ISHO UMUPASHI WA MUSHILO WINGATWAFWILAMO

Umupashi wa mushilo kuti wamupeela amaka ya kukaana amatunko no kuleka imisango yabipa. Umutumwa Paulo atile: “Lesa wa cishinka, kabili takamuleke ukweshiwa ubwesho ubo mushingashipikisha, lelo ilyo ubo bwesho bwaisa akafwaya na pa kuti mufuminemo pa kuti mube na maka ya kubushipkisha.”—1 Abena Korinti 10:13.

Umupashi wa mushilo kuti wamwafwa ukuba ne mibele iyo Lesa atemwa. “Ifisabo fya mupashi kutemwa, ukusekelela, umutende, ukushishimisha, icikuuku, ubusuma, icitetekelo, ukufuuka, no kuilama.”—Abena Galatia 5:22, 23.

Umupashi wa mushilo kuti wamupeela amaka ya kushipikisha amesho. “Muli fyonse ndi na maka pantu kuli uulenkosha.”—Abena Filipi 4:13.