E co, ukusumina ukulwala kwenu takuli kufilwa nakalya, lelo cilepilibula fye ukuti “mwalola ku ntunga imbi iipya,” nga fintu umwanakashi walwele ubulwele bwa mutatakuya asosele.

Ba Helen, banakulu bantu ba myaka 70 ababa no bulwele bwa kuli bongobongo no mongololo, basuminisheko ukuti: “Te kulwala kwenu kulenga ukuti mwishibe nampo nga muli no kulatontonkanya bwino, lelo fintu mucitapo ilyo mwalwala.” Umwaume washipikishe ubulema bwakwe pa myaka iingi atile: “Isubilo lyaba kwati mongololo wa bwato uulenga ukuti bushikimane.”

Pa myaka 25 iyapita, ubulwele bwa kuli bongobongo no mongololo bwalinasha imishipa yabo. Pa kubala, baaleenda ne nkonto. Mu kuya kwa nshita, ilyo ukuboko kwabo ukwa ku kulyo kwalekele ukubomba batendeke ukubomfya ukwa ku kuso. Icakonkelepo, no kwa ku kuso kwine kwalekele ukubomba. Lyena, mupepi ne myaka 8 iyapita, balekele no kwenda kwine. Nomba bambi e babasamba, ukubalisha, no kubafwika. Ici calibaletela ubulanda, lelo batila: “Ndatwalilila ukucincishiwa na mashiwi ya kuti, ‘Tontonkanyeni pa fyo mwingacita te pa fyo mwalecita kale.’” Kabili ukwafwa kwa balume babo na banasi no kuibikilishako kwabo mu kutontonkanya, fyalenga ukuti batwalilile ukucita fimo ifyo lyonse baleipakisha ukucita. Ku ca kumwenako, ukwebako bambi amalayo ya mu Baibolo pa fyo ifintu fikaba mu calo cipya ica mutende e cintu bakatamika mu bumi bwabo ukutula fye ilyo bali ne myaka 11, kabili na lelo line balabomba uyu mulimo cila mulungu. (Mateo 28:19, 20) Ba Helen balondolola ifyo babomba:

“Ndeba nasi uulepita mu balwele ukunjikatilako inyunshipepala. Tubelengela pamo nankwe imbila sha bulanda no kusobolapo shimo. Lyena ndeba nasi ifyo ndefwaya ukulemba muli kalata wa kutumina balupwa lwa muntu uufwile, kabili nasi alantaipilako kalata. Pa kutuma kalata, ndabikamo na broshuwa wa Ilyo Untu Watemwa Afwa,a iilondolola isubilo lya kusansamusha ilyaba mu Baibolo pa lwa kubuushiwa. Ifi e fyo ncita lyonse pa Mulungu mu nshita ya kasuba. Ndaba ne nsansa sha kuti na ndakai line ndashimikilako bambi imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa.”

Imikeni mwe bene ifikongwani fyalinga ifyo mwingaba na maka ya kucita. Umulandu umo uo ba Helen besesha ukwalula ifyo bengaba na maka ya kwalula wa kuti ukucite fyo kubalenga ukwimika ifikongwani ifyo bengafikapo.

Lex uwikala ku Netherlands, atila, “nelyo fye icikongwani cimoneke ukuba fye icinono, ukufika pali co cikongwani kuti kwamulenga ukubombako na fimbi.” Imyaka 20 naipita ukufuma apo aponenwe no busanso ubwamushile no bulebe lintu ali ne myaka 23. Mu kundapa uko balemundapa ukushali kwa kubomfya imiti, bamukoseleshe ukwimika ifikongwani, pamo nga ukubomfya akasalu pa kusamba ku menso. Ukusamba ku menso kwalemunasha sana, lelo alitungulwike. Lintu aishibe ukuti nafika pali cilya cikongwani, aimikeko na cimbi—ukwisula no kwisala akaciliko ka pa muti wa meno. Apa na po, alitungulwike. Lex atila, “tacali icayanguka, nasangile ukuti nali na maka ya kucita ifintu ifyacila pa fyo nalemona ukuti fyalyafishe.”

Cine cine, ukwafwa kwa mwina mwakwe, kwalengele Lex ukufika pa fikongwani fikalamba. Ku ca kumwenako, Tineke alamushindika, nomba alashimikila ku ng’anda ne ng’anda pa cicinga ca kwendelapo abalemana ku kwebako bambi ukwishiba kwa mu Baibolo. Kabili alaya cila mulungu mu kukoselesha umwaume umbi uwalemana icabipisha uo asambilila na o Baibolo. Lex atila, “ukwafwa bambi kulandetela insansa ishingi.”

Umwanakashi umo uwalwele umutatakuya apwishishe ubu bwafya pa kulinga inshita ya kulanda no mulume wakwe pa lwa kulwala kwakwe. Umwanakashi atile: “Tatwali no kulalanda fye pa kulwala kwandi.” Cine cine, ukulwala takufwile ukucilikila fyonse ifyo mwingalanshanya. Umo uwaile ku kupempula umunankwe uwalele umulambalamba, pa numa ya kulanshanya nankwe amalyashi ya kulenga ifikope, imilandu ya kale, ne fyamulenga ukuba ne citetekelo kuli Yehova Lesa, atile: “Ukulwala kwakwe takwamupeseshe amano. Caliweme icibi ukulanda nankwe.”

Ukusekako ilyo abanenu bamutandalila kukalenga ukuti baleumfwa bwino no kulashokelako pa mwenu. Na kuba, ukuseka kusuma ku mubili wenu. Umwaume wali no bulwele bwa Parkinson atile, “ukuseka kulafwilisha ukushipikisha amafya ayengi aya mu kati na ku nse ya mubili.” Na kabushe, ukuseka kuti kwaba muti wine wine. Amapinda 17:22 yatila: “Umutima wa nsansa muti usuma.” Ukusekako fye nangu panono kuli no kumucitile cisuma. Kalemba wa fitabo Susan Milstrey Wells, uwalwala ubulwele bwa mutatakuya alundapo na fimbi ukuti, “ukupusanako ne miti imbi iyo twesha, ukuseka takwakwata bwafya, takwaba na sumu, kabili kwaba kuipakisha. Ilyo tuleseka ukubipilwa kulafumapo.”

Ku ca kumwenako, Lex na Tineke, abacilumbulwa pa kwamba, baile ku calo cimbi. Lex atila, “pa kubala calyafishe, lelo twaliipakishe sana ukuya tulatandala!” Cine cine, nangu ca kutila tamwakapole mpaka fye ne mfwa, ukulwala kwenu takufwile ukwandatila ubumi bwenu bonse.

Icitetekelo nacimukoshe. Abena Kristu ba cine abashipikisha ukulemana kwabipisha balanda ukuti icitetekelo cabo muli Yehova Lesa no kubishanya kwabo ne cilonganino ca Bwina Kristu e fibaletela insansa lyonse no bukose.c Ifi e fyo basosa pa lwa bucindami bwa kupepa, ukubelenga Baibolo, ukwetetula pa nshita ya ku ntanshi, no kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu ku Ng’anda ya Bufumu.

● “Limo limo, ndapopomenwa. Nga cabe fyo, ndapepa kuli Yehova, kabili alapepemuna umupampamina wandi uwa kutwalilila ukubomba apapelela amaka yandi.”—Amalumbo 55:22; Luka 11:13.

● “Ukubelenga Baibolo no kwetetula pa fyo nabelenga kulangafwa sana ukusungilila umutende wandi uwa mutontonkanya.”—Amalumbo 63:6, 77:11, 12.

● “Isambililo lya Baibolo linjibusha ukuti ubumi bwine bwine bucili ku ntanshi kabili nshakabelelele uwalemana.”—Esaya 35:5, 6; Ukusokolola 21:3, 4.

● “Ukuba ne citetekelo mu nshita ya ku ntanshi iyalaiwa mu Baibolo kulampela ubukose bwa kubomba na mafya yaba mu mikalile aya bushiku bumo na bumo.”—Mateo 6:33, 34; Abena Roma 12:12.

● “Ukusangwa ku kulongana ku Ng’anda ya Bufumu kulenga amatontonkanyo yandi ukutonta pa fintu fya kukoselesha kabili te pa kulwala kwandi.”—Amalumbo 26:12; 27:4.

● “Ukubishanya kwa kukoselesha na ba mu cilonganino kutalalika umutima wandi.”—Imilimo 28:15.

Ishibeni ukuti nangu mwalishipa, kuti kwaba inshiku shimo nelyo imilungu ilyo ukulwala kwingamunasha. Mu kuya kwa nshita, nangu cibe fyo, kuti mwayamba ukumfwako bwino. E fyo cali ku mwanakashi umo, uwatile: “Nalitemwa sana lintu naikele akasuba konse ukwabula ukutontonkanya pali kansa. . . . Ku numa uku, nshatontonkenye ukuti ico kuti cacitika.”