Abena Kristu ba Cine Bonse ni Bakabila ba Mbila Nsuma

“Imbeni kuli Yehova, cindikeni ishina lyakwe; bileni ukupususha kwakwe akasuba na kasuba.”—AMALUMBO 96:2.

1. Ni mbila nsuma nshi abantu balekabila ukumfwa, kabili Inte sha kwa Yehova baba shani ca kumwenako cisuma ku kusabankanya imbila ya musango yo?

MULI cino calo umo amasanso yacitika cila bushiku, kuti twasansamushiwa icine cine ukwishiba ukuti inkondo, imisoka, ifipowe, no lumanimani fikapwa nomba line nga filya Baibolo yalanda. (Amalumbo 46:9; 72:3, 7, 8, 12, 16) Bushe iyi te mbila nsuma iyo umuntu onse akabila ukumfwa? E fyo Inte sha kwa Yehova shitontonkanya. Balishibikwa konse ukuba abantu ‘ababile mbila nsuma.’ (Esaya 52:7) Ca cine, Inte ishingi balipakaswa pa mulandu wa mupampamina wabo uwa kubila imbila nsuma. Lelo bayangwa sana abantu. Kabili kwena baNte balishibikwa bwino ukuti bantu abapimpa kabili abashipikisha!

2. Mulandu nshi umo Inte sha kwa Yehova bapimpila?

² Ukupimpa kwa Nte sha kwa Yehova kwaba ngo kwa Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Inyunshipepala ya baRoma Katolika iyo beta L’Osservatore Romano yalandile icine pali bene ati: “Abena Kristu bakubalilapo, ilyo fye babatishiwe, balemona ukuti mulimo wabo ukusabankanya Amalandwe. Abasha balelanda Amalandwe pa kanwa nkati.” Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova, ukupashanya balya Bena Kristu bakubalilapo, bapimpila nga nshi? Intanshi, pantu imbila nsuma babila yafuma kuli Yehova Lesa. Bushe kuti kwaba cimbi icingalenga abantu ukupimpa? Balabila ku kwankula ku mashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Imbeni kuli Yehova, cindikeni ishina lyakwe; bileni ukupususha kwakwe akasuba na kasuba.”—Amalumbo 96:2.

3. (a) Mulandu nshi uwalenga bubili uulenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa? (b) Bushe finshi fyaba mu “kupususha [kwa kwa Lesa]”?

³ Amashiwi ya kwa kemba wa malumbo yatwibukisha umulandu walenga bubili ulenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa. Ubukombe bwabo bukombe bwe pusukilo. Abantu bamo balabomba mu fipatala, mu bwikashi, mu fya ndalama, ne milimo imbi ku kuwamyako imikalile ya bantu bambi, kabili balacita bwino nga nshi. Lelo fyonse ifyo umuntunse engacitila umuntu munankwe finono sana nga kufilinganya ku “kupususha [kwa kwa Lesa].” Ukupitila muli Yesu Kristu, Yehova akapususha abafuuka ku lubembu, ukulwala, ne mfwa. Abakamwenamo bakekala umuyayaya! (Yohane 3:16, 36; Ukusokolola 21:3, 4) Muno nshiku, ipusukilo lyaba pa “fipesha amano” ifyo Abena Kristu babila ilyo bankula ku mashiwi ya kuti: “Londolweleni ubukata [bwa kwa Lesa] mu nko, ifipesha amano fyakwe mu bantu na bantu bonse. Pantu Yehova mukulu kabili awaminwo kutashiwa apakalamba, wene wa kubelwa akatiina ukucila pa milungu yonse.”—Amalumbo 96:3, 4.

Ica Kumwenako ca kwa Shikulu

4-6. (a) Mulandu nshi uwalenga butatu uulenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa? (b) Yesu ali shani uwapimpa mu mulimo wa kubila imbila nsuma?

⁴ Kwaliba umulandu wa butata uwalenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa. Bapashanya Yesu Kristu. (1 Petro 2:21) Uyu mwaume wapwililika apokelele umulimo wa “kubile mbila nsuma ku balanda” no mutima onse. (Esaya 61:1; Luka 4:17-21) Ici calengele abe kabila, uwalelanda pa mbila nsuma. Aendawike mu Galili monse na mu Yudea, “no kubile mbila nsuma ya bufumu.” (Mateo 4:23) Kabili apo alishibe ukuti abantu abengi bali no kwankula bwino ku mbila nsuma, aebele abasambi bakwe ati: “Ukulobolola kwena kukalamba, lelo ababomfi nabacepa. E ico lombeni Umwine wa kulobolola, ku kuleka atume ababomfi mu kulobolola kwakwe.”—Mateo 9:37, 38.

⁵ Umwabelele pepo lyakwe, Yesu akanshishe bambi ukuba bakabila. Umuya inshiku, atumine abatumwa ukubomba beka no kubeba ati: “Na po muleya, mulebila, amuti, Nabupalama ubufumu bwa mu muulu.” Bushe nga cali fye bwino kuli bene ukutantika inshila sha kupwishishamo amafya ya mu bwikashi ayaliko lilya? Nelyo bushe balekabila ukuipoosa mu fikansa fya calo ku kulwisha ububifi bwaliko ilya nshita? Iyo. Ukucila, Yesu apeele bakabila bonse abali Bena Kristu ico balekabila ukukonka ilyo aebele abakonshi bakwe ati: “Na po muleya, mulebila.”—Mateo 10:5-7.

⁶ Pa numa, Yesu atumine ibumba na limbi ilya basambi ku kubila ati: “Ubufumu bwa kwa Lesa nabupalama.” Ilyo babwelele no kushimika ifyo babombele bwino umulimo wabo uwa kubila, Yesu alisekelele nga nshi. Apepele ati: “Ndemutashisha, mwe Tata, Umwine wa muulu na pano nse, ico mwafishile ifi ku ba mano na ba mucetekanya, no kufisokolwela ku bacece.” (Luka 10:1, 8, 9, 21) Abasambi ba kwa Yesu, abo kale balebombesha nga balondo, bashibulimi, ne milimo imbi, bali nga bacece nga kubalinganya kuli bashimapepo ba luko abasambilile nga nshi. Lelo abasambi bakanshiwe ukubila imbila nsuma iyawamisha.

7. Ilyo Yesu aile ku muulu, ni kuli bani abakonshi bakwe babalile ukubila imbila nsuma?

⁷ Ilyo Yesu aile ku muulu, abakonshi bakwe batwalilile ukusabankanya imbila nsuma ye pusukilo. (Imilimo 2:21, 38-40) Ni kuli bani babilile intanshi? Bushe baile ku nko ishishaishibe Lesa? Iyo, uko batendekele ni ku bena Israele, abantu abaishibe Yehova pa myaka ukucila 1,500. Bushe balikwete insambu sha kubila mu cifulo umo abantu balepepa Yehova? Ee. Yesu abebele ati: “Mukabe nte shandi mu Yerusalemu, na monse mu Yudea na Samaria, no kufika ku mpela ya pano nse.” (Imilimo 1:8) Uluko lwa Israele lwalekabila ukumfwa imbila nsuma nge fyo ne nko shimbi nasho shalekabila ukumfwa.

8. Bushe Inte sha kwa Yehova lelo bapashanya shani abakonshi ba kwa Yesu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?

⁸ Inte sha kwa Yehova nabo balabila mwi sonde lyonse lelo. Babombela pamo na malaika uo Yohane amwene uwali ne “mbila nsuma ya muyayaya ya kubila ku baikala pe sonde, na ku luko lonse no mukowa no lulimi na bantu.” (Ukusokolola 14:6) Mu mwaka wa 2001, balebomba mu fyalo ne fifulo 235, pamo na mu fyalo ifimonwa nge fya Bwina Kristu. Bushe calilubana ku Nte sha kwa Yehova ukubila mu ncende umo Kristendomu yapanga kale amacalici? Bamo batila cilubo kabili kuti bamona ukubila ngo “kwiba abantu ba mu macalici yambi.” Lelo, Inte sha kwa Yehova bebukisha ifyo Yesu aleyumfwa pa baYuda baicefya abali mu nshiku shakwe. Nangu balikwete kale bashimapepo, Yesu tashingashingile ukubeba pa mbila nsuma. “Abekatilwe inkumbu; pa kuti bali abalulunkaniwa kabili abapaswa, nge mpaanga ishishaba na kacema.” (Mateo 9:36) Ilyo Inte sha kwa Yehova basanga abantu baicefya abashaishiba Yehova no Bufumu bwakwe, bushe bafwile ukukwinda ukubeba imbila nsuma pantu imipepele imo itunga ukuti bantu babo? Apo tukonka ica kumwenako ca batumwa ba kwa Yesu, kuti twayasuka ati iyo. Imbila nsuma ifwile ukubilwa “ku nko shonse,” ukwabula ukushako nangu lumo.—Marko 13:10.

Abena Kristu Bakubalilapo Bonse Balebila

9. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ni bani mu cilonganino ca Bwina Kristu ababombeleko umulimo wa kubila?

⁹ Ni bani babombeleko umulimo wa kubila mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo? Ifishinka filanga ukutila Abena Kristu bonse bali bakabila. Kalemba W. S. Williams atila: “Abengi balishiba ukuti Abena Kristu bonse mwi Calici lya kubalilapo . . . balebila pa malandwe.” Ukukuma ku fyacitike pa bushiku bwa Pentekoste mu 33 C.E., Baibolo itila: “Bonse [abaume na banakashi] baiswilemo Umupashi wa mushilo, batendeke no kulandila mu ndimi shimbi ifyo Umupashi wabapeele ukulanda.” Pali bakabila paishileba abaume na banakashi, abaice na bakalamba, abasha na bantungwa. (Imilimo 1:14; 2:1, 4, 17, 18; Yoele 2:28, 29; Abena Galatia 3:28) Ilyo ukupakasa kwalengele Abena Kristu abengi ukufulumuka mu Yerusalemu, “abapalanganiwe balaendauka balebile mbila nsuma.” (Imilimo 8:4) Bonse “abapalanganiwe” balebila, te bantu fye abanono abasalilwe.

10. Mulimo nshi uwa mbali shibili uwafishiwepo ilyo ubwikashi bwa baYuda bushilaonaulwa?

¹⁰ Ifi fine fye e fyo cali imyaka yonse iya kubangilila. Yesu aseseme ati: “Imbila nsuma iyi iya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” (Mateo 24:14) Mu kufishiwapo kwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ukwa aya mashiwi, imbila nsuma yalibililwe ukwingi ilyo imilalo ya bena Roma ishilaonaula imipepele no buteko bwa baYuda. (Abena Kolose 1:23) Kabili, abakonshi ba kwa Yesu bonse baumfwilile ifunde lyakwe ilya kuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo; mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Mateo 28:19, 20) Abena Kristu bakubalilapo tabacincishe abafuuka ukusumina muli Yesu no kubaleka ukubombela Lesa mu nshila yabo ukwabula ukubatungulula, filya bakabila bamo aba muno nshiku bacita. Lelo, babasambilishe ukuba abasambi ba kwa Yesu, ukubateyanya mu filonganino, no kubakansha pa kuti na bo bengabila imbila nsuma no kupanga abasambi. (Imilimo 14:21-23) Inte sha kwa Yehova lelo na bo bacita cimo cine.

11. Ni bani lelo ababombako umulimo wa kubila imbila nsuma yawamisha ku bantunse?

¹¹ Ukupashanya ica kumwenako ca kwa Paulo, Barnaba, na bambi aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, Inte sha kwa Yehova bamo baya ku kubomba bumishonari mu fyalo fimbi. Umulimo wabo cine cine waba uwa kunonsha, pantu tabaipoosa mu fikansa fya calo nelyo ukulekelesha umulimo wa kubila imbila nsuma mu nshila ili yonse. Balyumfwila ifyo Yesu alandile ati: “Na po muleya, mulebila.” Lelo, Inte sha kwa Yehova abengi te bamishonari ababombela mu fyalo fimbi. Abengi balabomba incito pa kusanga umwa kuliila, kabili bambi bacili pa sukulu. Bamo balekusha abana. Lelo, baNte bonse balebako bambi imbila nsuma iyo basambilila. Abaice na bakalamba, abaume na banakashi, balankula no kusekelela ku kukonkomesha kwa mu Baibolo ukutila: “Bile cebo; cincila inshita iyene ne nshita iishiyene.” (2 Timote 4:2) Ukupashanya ababatangilile aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, batwalilila “ukusambilisha no kubila . . . ukuti Yesu e Kristu.” (Imilimo 5:42) Balebila imbila nsuma yawamisha ku bantunse.

Bushe Kucita Insangu Nelyo Kubila?

12. Bushe ukucita insangu e kuti shani, kabili kumonwa shani?

¹² Mu ciGriki mwaba ishiwi pro·se’ly·tos, ilipilibula “insangu.” Kuli ili shiwi e kwafuma ishiwi lya ciNgeleshi “proselytism,” ilipilibula “ukucita insangu.” Muno nshiku, bamo batila ukucita insangu kubi. Ulupapulo lwasabankanishiwa na kabungwe ka World Council of Churches lulanda fye na pa “lubembu lwa kucita insangu.” Mulandu nshi? Ulupapulo lwa Catholic World Report lutila: “Pa mulandu wa kuilishanya kwacilamo ukwa baba mwi calici lya Orthodox, ‘ukucita insangu’ nomba kulosha ku kwalula abantu ukubomfya amaka.”

13. Bushe fya kumwenako nshi fimo ifya kucita insangu kwabipa?

¹³ Bushe ukucite nsangu kubi? Kuti kwaba ukubi. Yesu atile ukucita insangu ukwa bakalemba na baFarise kwali ukubi ku nsangu bacitile. (Mateo 23:15) Kanshi, “ukwalula abantu ukubomfya amaka” kwalilubana. Ku ca kumwenako, uwasoma ifya kale, Josephus, atila ilyo umwina Makabe, John Hyrcanus acimfishe abena Edomu, “abasuminishe ukwikala mu calo cabo kulila fye basembululwa no kukonka amafunde ya baYuda.” Nga abena Edomu balefwaya ukutekwa na baYuda, balekabila ukukonka imipepele ya baYuda. Abasambilila ilyashi lya kale batweba ukutila mu mwanda wa myaka uwalenga 8 C.E., Charlemagne acimfishe abena Saxon abasenshi ba ku kapinda ka ku kuso aka Bulaya no kubapatikisha ukwaluka.a Teti tupape ukuti ukwalula abena Saxon na bena Edomu takwali bwino, kabili Imfumu Herode umwina Edomu, uwaeseshe ukwipaya Yesu ilyo ali akanya, talekonka Amalango yapuutwamo aya kwa Mose no mutima onse.—Mateo 2:1-18.

14. Bushe bamishonari bamo aba mu Kristendomu bapatikisha shani abantu ukwaluka?

¹⁴ Bushe ukucita insangu ukwa kubomfya amaka kulacitwa na lelo? Kwena kulacitika mu nshila shimo. Bashimika ati bamishonari bamo aba mu Kristendomu balatuma abantu abo bafwaya ukusangula ku fyalo fimbi ku kusambilila. Nelyo kuti balenga imbutushi ili ne nsala ukukutika ilyo balepepesha pa kuti ipokeko ifya kulya. Ukulingana ne fyasoselwe pa ku kumumana kwa Bashimapepo ba mu Orthodox mu 1992, “pa kucite nsangu limo abantu bababeleleka ku fikwatwa, e lyo limo babomfya imisango yalekanalekana iya lukakala.”

15. Bushe Inte sha kwa Yehova balacita insangu ukulingana no mwalola ili shiwi lelo? Londololeni.

¹⁵ Ukupatikisha abantu ukwalula imipepele yabo kwalilubana. Kwena, Inte sha kwa Yehova te fyo bacita.b E ico, tabacita insangu, ukulingana no mwalola ili shiwi lelo. Ukucila, ukupashanya Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, balabila imbila nsuma kuli bonse. Bonse abankula bwino balalaalikwa ukusambilila na fimbi ukupitila mu kusambilila Baibolo. Abantu ba musango yo abafwaya ukusambilila baleshiba ifya kutetekela Lesa no bufwayo bwakwe, ukutetekela ukwashintilila pa kwishiba kwa cine ukwa mu Baibolo. Icifumamo ca kuti baleta pe shina lya kwa Lesa, Yehova, ku kubapususha. (Abena Roma 10:13, 14, 17) Umuntu umwine e ufwile ukusala ukukutika ku mbila nsuma nelyo ukukaana. Takwaba ukupatikisha. Nga kwali ukupatikisha, lyene ukucita insangu kuti kwaba kwa fye. Pa kuti ukupepa kwingasuminishiwa na Lesa, kufwile ukufuma pa mutima.—Amalango 6:4, 5; 10:12.

Ukubila Muno Nshiku

16. Bushe umulimo wa kubila uwa Nte sha kwa Yehova wakula shani muno nshiku?

¹⁶ Muno nshiku, Inte sha kwa Yehova balabila imbila nsuma ya Bufumu ku kufishapo nga nshi Mateo 24:14. Ico babomfya sana mu mulimo wabo uwa kubila ni magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda.c Mu 1879, ilyo Ulupungu lwa kwa Kalinda lwatendeke fye ukusabankanishiwa, iyi magazini yalefuma fye 6,000 mu lulimi lumo. Mu mwaka wa 2001, e kuti imyaka ukucila 122 pa numa, ifuma 23,042,000 mu ndimi 141. Umulimo wa kubila uwa Nte sha kwa Yehova na o walikula. Linganyeni amaawala yanono ayapooselwe cila mwaka mu kubila mu mwanda wa myaka uwalenga 19 na maawala 1,169,082,225 ayapooselwe mu mulimo wa kubila mu mwaka wa 2001. Tontonkanyeni pa masambililo ya Baibolo 4,921,702 ayabula ukulipilisha ayatungulwilwe cila mweshi nga kwakanya pa myeshi yonse. Ala mwandini mulimo ukalamba kabili uusuma uwabombelwe! Kabili wabombelwe na bakabilisha ba Bufumu abapimpa 6,117,666.

17. (a) Milungu nshi iya bufi iipepwa lelo? (b) Te mulandu no lulimi lwakwe, icalo, nelyo icifulo ca muntu, cinshi onse alekabila ukwishiba?

¹⁷ Kemba wa malumbo atile: “Imilungu yonse ya bantu na bantu ya fye, lelo Yehova acitile imyulu.” (Amalumbo 96:5) Mu calo lelo umo basuula ifya mapepo, ukutemwisha icalo, ifishibilo fya calo, abantu balumbuka, ifikwatwa, ne fyuma filapepwa. (Mateo 6:24; Abena Efese 5:5; Abena Kolose 3:5) Mohandas K. Gandhi atile: “Nalisumina nga nshi ukutila . . . abantu ba mu Bulaya lelo baitunga fye ubuKristu. Bapepa Mamone [ifyuma].” Icishinka ca kuti imbila nsuma ifwile ukumfwika konse. Bonse fye, te mulandu no lulimi lwabo, icalo, nelyo icifulo bakwata, balekabila ukwishiba Yehova no bufwayo bwakwe. Kuti twatemwa bonse ukwankula ku mashiwi ya kwa kemba wa malumbo aya kuti: “Tuutubwileni Yehova ubukata no bukose! Tuutubwileni Yehova ubukata bwe shina lyakwe.” (Amalumbo 96:7, 8) Inte sha kwa Yehova balaafwa bambi ukusambilila pali Yehova pa kuti nabo batuutubule bwino ubukata kuli wene. Kabili abankulako bwino balamwenamo nga nshi. Bamwenamo shani? Twalalanda pali ici mu cipande cakonkapo.

[Amafutunoti]

Amapaalo Yaba mu Mbila Nsuma

“Yehova ansubila ku kubile mbila nsuma ku balanda; antuma ku kukakililako abafunaike misana, . . . ku kusansamusha bonse abaloosha.”—ESAYA 61:1, 2.

1, 2. (a) Yesu atile ali nani, kabili acitile shani ifyo? (b) Mapaalo nshi imbila nsuma Yesu abilile yaletele?

BUSHIKU bumo pe Sabata, ninshi tapalapita ne nshita apo Yesu atendekele ubutumikishi bwakwe, ali mwi sunagoge lya mu Nasarete. Amalembo yatila, “kuli wene kwapeelwe ne buuku lya kwa Esaya kasesema. Na pa kufungulule buuku, asangile apalembwa ukutila, Umupashi wa kwa Shikulu waba pali ine, pantu ansubile ku kubile mbila nsuma.” Yesu abelengele amashiwi na yambi ayaba muli uku kusesema. Lyene alikele no kutila: “Buno bushiku ilembo ili nalifishiwa mu matwi yenu.”—Luka 4:16-21.

² Pa kucite fi, Yesu aishibishe ukuti e kashimikila wasobelwe, uwalebila mbila nsuma no kusansamusha abantu. (Mateo 4:23) Kabili imbila Yesu abilile yali ni mbila nsuma icine cine! Aebele abalekutika kuli wene ati: “Nine lubuuto lwa calo; uukonka ine takende mu mfifi, lelo akaba no lubuuto lwa mweo.” (Yohane 8:12) Kabili atile: “Nga imwe mwaikalilila mu cebo candi, muli basambi bandi cine cine; kabili mukeshibe cine, ne cine cikamulenga abantungwa.” (Yohane 8:31, 32) Ca cine, Yesu ali ne “fyebo fya mweo wa muyayaya.” (Yohane 6:68, 69) Ca cine, ulubuuto, umweo, no buntungwa fyaba mapaalo ayo tufwile ukucindamika!

3. Ni mbila nsuma nshi abasambi ba kwa Yesu babilile?

³ Pa numa ya Pentekoste 33 C.E., abasambi batwalilile umulimo wa kwa Yesu uwa kushimikila. Bashimikile ‘imbila nsuma iya bufumu’ ku bena Israele na ku bena fyalo. (Mateo 24:14; Imilimo 15:7; Abena Roma 1:16) Abapokelele iyi mbila balishibe Yehova Lesa. Balilubwilwe ku busha bwa fya mapepo no kuba mu luko lupya ulwa ku mupashi, “Israele wa kwa Lesa,” uo ababamo baba ne subilo lya kuteka umuyayaya mu muulu na Shikulwibo, Yesu Kristu. (Abena Galatia 5:1; 6:16; Abena Efese 3:5-7; Abena Kolose 1:4, 5; Ukusokolola 22:5) Ala mwandini aya yali mapaalo yacindama icine cine!

Ukushimikila Lelo

4. Bushe umulimo wa kushimikila imbila nsuma ulefishiwapo shani lelo?

⁴ Muno nshiku, Abena Kristu basubwa, ukutungililwa ne “bumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi” ililekulilako, baletwalilila ukufishapo umulimo wasobelwe uwapeelwe intanshi kuli Yesu. (Ukusokolola 7:9; Yohane 10:16) Ici calenga imbila nsuma ukubilwa ifyo ishabala aibilwa. Mu fyalo ne ncende 235, Inte sha kwa Yehova baliya “ku kubile mbila nsuma ku balanda; . . . ku kukakililako abafunaike misana, ku kubilisha kuli bankole ukulubuka, na ku bakakwa ukwiswilwa; ku kubilisho mwaka wa luse lwa kwa Yehova, no bushiku bwa cilandushi ca kwa Lesa wesu; ku kusansamusha bonse abaloosha.” (Esaya 61:1, 2) E ico, umulimo wa Bwina Kristu uwa kushimikila uletwalilila ukuleta amapaalo ku bengi no kupeela ukusansamusha kwine kwine ku “bali mu ca bucushi conse.”—2 Abena Korinti 1:3, 4.

5. Bushe Inte sha kwa Yehova bapusana shani na macalici ya Kristendomu ukukuma ku mulimo wa kushimikila?

⁵ Ca cine ukuti amacalici ya mu Kristendomu yalatungilila inshila shimo isha kushimikila. Abengi balatuma bamishonari ku kucita insangu mu fyalo fimbi. Ku ca kumwenako, ulupapulo lwa The Orthodox Christian Mission Center Magazine lushimika pa mulimo wa bamishonari ba Orthodox mu Madagascar, ku kapinda ka ku kulyo aka Afrika, mu Tanzania, na mu Zimbabwe. Lelo, mwi calici lya Orthodox, nga filya caba mu macalici yambi aya mu Kristendomu, abengi ababamo tababombako uyu mulimo. Lelo, Inte sha kwa Yehova bonse abaipeela balatukuta ukubombako umulimo wa kushimikila. Balishiba ukuti ukushimikila imbila nsuma kulanga ukuti icitetekelo cabo ca cine. Paulo atile: “Ku mutima umuntu atetekela no kulungamikwa, kabili ku kanwa alumbula no kupusuka.” Kanshi icitetekelo icishilenga umuntu ukubomba ninshi califwa.—Abena Roma 10:10; Yakobo 2:17.

Imbila Nsuma Iileta Amapaalo Yabelelela

6. Ni mbila nsuma nshi ilebilwa lelo?

⁶ Inte sha kwa Yehova babila imbila yawamisha. Babomfya amaBaibolo yabo ku kulanga abantu abafwaya ukukutika ukuti Yesu apeele ubumi bwakwe pa kuti abantunse bengaba ne nshila ya kulandilamo na Lesa, ukulekelelwa imembu, no kuba ne subilo lya mweo wa muyayaya. (Yohane 3:16; 2 Abena Korinti 5:18, 19) Babilisha ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwalitendeka ukuteka mu muulu kabili butungululwa ne Mfumu yasubwa, Yesu Kristu, no kuti bwalaswa bufumyepo ububifi bonse pe sonde no kwangalila ukubweshiwa kwa Paradise. (Ukusokolola 11:15; 21:3, 4) Pa kufishapo ukusesema kwa kwa Esaya, balebako abena mupalamano babo ukuti uno “mwaka wa luse lwa kwa Yehova” ilyo abantunse bengankula ku mbila nsuma. Kabili balasoka ukuti nomba line, “ubushiku bwa cilandushi ca kwa Lesa wesu” bukesa ilyo Yehova akonaula ababifi bashilapila.—Amalumbo 37:9-11.

7. Cinshi cacitike icilanga ifyo Inte sha kwa Yehova baikatana, kabili cinshi calenga ukuti bekatane?

⁷ Muli cino calo caisulamo fye amalanda no tuyofi, iyi e mbila nsuma yeka iyaba na mapaalo yabelelela. Abapokelela iyi mbila balikatana mu bwananyina bwa mwi sonde lyonse ubwa Bena Kristu abashipaatukana pa mulandu fye wa kuti bafuma ku fyalo nelyo imikowa yapusanapusana nelyo pantu bamo balikwata indalama e lyo bambi bapiina. ‘Balifwala ukutemwa, pantu e kukakila fyonse pamo mu kwitabana.’ (Abena Kolose 3:14; Yohane 15:12) Icacitike uyu mwaka wapwile mu calo caba mu Afrika cilanga ici cishinka. Bushiku bumo ulucelo abantu baumfwile fye imfuti shalalila. Kwali abalefwaya ukutaasha ubuteko. Ilyo abantu batendeke ukupaatulula imishobo, ulupwa lwa Nte lwalipeelwe umulandu wa kucingilila baNte bambi abafumine ku mushobo umbi. Ulu lupwa lwayaswike ati: “Ni Nte sha kwa Yehova epela e baleikala mu mwesu.” Icacindeme kuli bene te kupusana kwa mishobo; lelo kutemwa kwa Bwina Kristu—e kuti ukusansamusha abalecula. Lupwa uushili Nte atile: “Ababa mu mipepele yonse balefutuka abo bapepa na bo. Inte sha kwa Yehova fye e bashacitile ico.” Ifyacitike mu fyalo fimbi ifyapumfyanishiwa no kulwishanya kwa bana calo filanga ukuti Inte sha kwa Yehova cine cine ‘balitemwa aba bwananyina.’—1 Petro 2:17.

Imbila Nsuma Ilaalula Abantu

8, 9. (a) Bushe abantu abapokelela imbila nsuma baluka shani? (b) Finshi fyacitike ifilanga amaka imbila nsuma yakwata?

⁸ Imbila nsuma yalyampana ne co Paulo aitile “ubwikashi bwa nomba no bukesa.” (1 Timote 4:8) Iyi mbila ilapeela isubilo lisuma ilya cine cine ilya ku ntanshi kabili ilawamyako “ubwikashi bwa nomba.” Inte sha kwa Yehova umo umo batungululwa ne Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, pa kuti baalule imikalile yabo ukulingana no kufwaya kwa kwa Lesa. (Amalumbo 119:101) Balaba no buntu bupya ilyo balundulula imibele pamo nga ubulungami na bucishinka.—Abena Efese 4:24.

⁹ Moneni ica kumwenako ca kwa Franco. Ali wa cipyu. Lyonse ilyo fimo fyalubana, alekalipa nga nshi no kutoba ifintu. Umukashi wakwe alesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, kabili ica kumwenako cabo ica Bwina Kristu casukile cayafwa Franco ukumona ukuti alekabila ukwaluka. Asambilile Baibolo nabo kabili umuya inshiku atendeke ukukwata ifisabo fya mupashi wa mushilo ifya mutende no kuilama. (Abena Galatia 5:22, 23) Ali pa bantu 492 ababatishiwe mu Belgium mu mwaka wa mulimo uwa 2001. Kabili tontonkanyeni pali Alejandro. Uyu mulumendo alikunkwime nga nshi ku miti ikola ica kuti atendeke ukufwayafwaya tonse uto engashitisha pa cishala, pa kuti ashitishe kabili asange indalama sha kushitamo imiti ikola ne sha kushitamo ifya kulya. Ilyo Alejandro ali ne myaka 22, Inte sha kwa Yehova bamwipwishe nga kuti atemwa ukusambilila Baibolo, kabili alisumine. Alebelenga Baibolo cila bushiku no kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu. Aliwemye imibele yakwe bwangu sana ica kuti ilyo ne myeshi 6 ishilakumana, atendeke ukubomba umulimo wa kushimikila—kabili ali pa bantu 10,115 abashimikile uyu mwaka wapwile mu Panama.

Imbila Nsuma Lipaalo ku Balanda

10. Ni bani bankula ku mbila nsuma, kabili baaluka shani?

¹⁰ Esaya asobele ukuti imbila nsuma yali no kubilwa ku balanda. Bushe aba balanda ni bani? Ni balya abalondololwa mwi buuku lya Imilimo ukuti ‘abasontelwa ku mweo wa muyayaya.’ (Imilimo 13:48) Bantu baicefya abasangwa konse mu bwikashi kabili abapokelela icine. Abantu ba musango yu basambilila ukuti ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa kuleta amapaalo ayengi ayacindama nga nshi ukucila conse ica mu calo. (1 Yohane 2:15-17) Lelo, Inte sha kwa Yehova bafika shani abantu pa mitima mu mulimo babomba uwa kushimikila?

11. Bushe Paulo atile imbila nsuma ifwile ukubilwa shani?

¹¹ Tala tontonkanyeni pa ca kumwenako ca mutumwa Paulo, uwalembeele abena Korinti ati: “Ine, mwe bamunyinane, ilyo naishile kuli imwe ukubile ca nkama ca kwa Lesa, nshaishile no kupulama kwa cebo nangu ukwa mano. Pantu napangile ukukanaishiba akantu muli imwe, kano Yesu Kristu, na wene untu atanikwe.” (1 Abena Korinti 2:1, 2) Paulo talefwaya ukutemuna abalekutika kuli wene pa fyo asomene. Asambilishe fye ifishinka ifyashininkishiwa na Lesa, ifyaba nomba mu Baibolo. Moneni ukukoselesha kumbi ukwa kwa Paulo kuli kashimikila munankwe Timote ukwa kuti: “Bile cebo; cincila.” (2 Timote 4:2) Timote ali no kubila “icebo,” e kuti ubukombe bwa kwa Lesa. Paulo kabili alembele Timote ati: “Cincilo kuipeela kuli Lesa ngo wasuminishiwa, umubomfi uushingaba na ca kukwatilapo insoni, uulungiko kusose cebo ca Cine.”—2 Timote 2:15.

12. Bushe Inte sha kwa Yehova lelo bomfwila shani amashiwi ya kwa Paulo kabili bamupashanya shani?

¹² Inte sha kwa Yehova balapashanya Paulo, no kumfwila amashiwi alembeele Timote. Balishiba ukutila Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka kabili balacibomfya ilyo balefwaya ukulanga abena mupalamano babo amashiwi yasuma ayapeela isubilo kabili ayasansamusha. (Amalumbo 119:52; 2 Timote 3:16, 17; AbaHebere 4:12) Ca cine, balabomfya bwino impapulo shilanda pali Baibolo pa kuti abalefwaya ukusambilila bengasambilila ifingi pali Baibolo. Lelo lyonse bafwaya ukulanga abantu ifyaba mu Malembo. Balishiba ukuti Icebo capuutwamo ica kwa Lesa cikalenga abantu baicefya ukwaluka. Kabili icitetekelo cabo nabo cilakosa ilyo balebila pa Cebo ca kwa Lesa.

“Ukusansamusha Bonse Abaloosha”

13. Mu mwaka wa 2001, finshi fyacitike ifyalengele ukuti kube ukukabila mwi sonde lyonse ukwa kusansamusha abaloosha?

¹³ Mu mwaka wa 2001 mwacitike utuyofi utwingi, kabili ici calengele abantu abengi ukufwaya icisansamushi. Mu September uyu mwaka wapwile, mu United States mwacitike akayofi kakalamba ilyo ifipondo fyasanshile ifikuulwa fya World Trade Center mu New York ne cikuulwa ca Pentagon mupepi na Washington, D.C. Ala mwandini uku kusansa kwapapwishe abantu icalo conse! Ilyo kwacitika ifya musango yo, Inte sha kwa Yehova balabombesha ukufishapo umulimo wabo uwa “kusansamusha bonse abaloosha.” Fimo ifyacitike fyalalanga ifyo bacite ci.

14, 15. Bushe baNte babomfeshe shani bwino amalembo ku kusansamusha abaleloosha pa nshita shibili ishalekana?

¹⁴ Nte uuli ni kashimikila wa nshita yonse alandile no mwanakashi mu nshila no kumwipusha ifyo aletontonkanya pa kusansa kwa fipondo ukwacitike. Umwanakashi atendeke ukuloosha. Atile ali no bulanda nga nshi kabili alefwaya ukwafwa. Nte amwebele ukuti Lesa alitutemwa sana bonse, kabili abelengele Esaya 61:1, 2. Uyu mwanakashi amwene ukuti mwali amano muli ifi fyebo fyapuutwamo na Lesa, pantu atile abantu bonse baleloosha. Alisumine ilyo bamupeele trakiti no kulomba ukuti uyu Nte akamutandalile ku mwakwe.

¹⁵ BaNte babili abalebomba umulimo wa kushimikila basangile umwaume uwalebomba mu cikuulwa cakwe. Baipwishe nga kuti bamulanga amashiwi ya kusansamusha aya mu Malembo pa mulandu wa kayofi kacitike pa World Trade Center. Ilyo asumine, babelengele 2 Abena Korinti 1:3-7, apaba na mashiwi yatila: “Ukusansamuka . . . kwafulisha muli Kristu.” Uyu mwaume alitashishe ukuti abena mupalamano bakwe abali ni Nte baleebako bambi amashiwi ya kusansamusha kabili atile: “Shi Lesa napaale umulimo uusuma mulebomba.”

16, 17. Fintu nshi fibili ifyacitike ifilanga amaka ya Baibolo aya kwafwa abantu abali no bulanda nelyo abasakamikwa pa mulandu wa tuyofi?

¹⁶ Nte uwaletandalila abalefwaya ukusambilila asangile umwana wa mwanakashi wasumine ukusambilila Baibolo ilyo amutandalile kabili alondolwele ukuti alefwaya ukwishiba ifyo abena mupalamano bali pa numa ya kayofi kacitike. Uyu mwaume alipapile ukuti Nte abomfeshe inshita yakwe ku kutandalila abantu no kumona ifyo bali. Atile alebombela mupepi ne cikuulwa ca World Trade Center ilyo uku kusansa kwacitike kabili alimwene fyonse ifyacitike. Ilyo aipwishe umulandu Lesa asuminishisha ukucula, Nte abelengele ifikomo muli Baibolo, ukusanshako na Amalumbo 37:39, ayatila: “Ukupusuka kwa balungama kufuma kuli Yehova, e ca kushinamo cobe mu nshita ya kumanama.” Uyu mwaume aipwishe ifyo Nte no lupwa lwakwe bali, amulombele ukubwela, kabili alimutashishe nga nshi pa kumutandalila.

¹⁷ Umbi uwali pa bantu abengi abo Inte sha kwa Yehova basansamwishe ilyo kwali ukusansa kwa fipondo ali mwanakashi uo baNte bakumenye ilyo baletandalila abena mupalamano babo. Alisakamikwe icibi pa fyacitike kabili alikutike ilyo babelengele Amalumbo 72:12-14, apatila: “Ipokololo mubusu uwakuuta, no mulanda, no ushikwete wa kumwafwa; ilililo bulanda umulanda no mubusu, ne myeo ya babusu ilapususha: ilubule myeo yabo mu kunyanyantilwa na mu kufyengwa; no mulopa wabo walifinisha mu menso ya iko.” Mwandini ayo mashiwi yali ayasuma! Umwanakashi aipwishe baNte ukubelenga ifi fikomo na kabili no kubeba ukwingila mu mwakwe pa kuti batwalilile ukulanshanya. Ilyo bapwile ukulanshanya, isambililo lya Baibolo lyalitendeke.

18. Bushe Nte ayafwile shani abena mupalamano bakwe ilyo bamulombele ukubapepelako?

¹⁸ Nte umo abomba umo bashitisha ifya kulya mu cifulo mwaba sana abakankaala kabili umo abantu kale bashalefwaya sana ukukutika ku mbila nsuma ya Bufumu. Pa numa ya kusansa kwa fipondo, abantu balisakamikwe. Pali Cisano icungulo bushiku, umukalamba wa ici cifulo aebele bonse ukufuma pa nse no kwikata ama kandulo, ukwikala tondolo pa nshita inono ku kwibukisha abafwile. Apo alebalangulukilako ifyo baleumfwa, Nte aile pa nse no kwiminina mu mbali ya musebo. Umukalamba wa ncito alishibe ukuti ali mutumikishi wa Nte sha kwa Yehova, e co pa numa ya ici, aipwishe Nte ukubapepelako. Nte alisumine. Ilyo alepepa, alandile ukuti abantu konse baleloosha lelo atile abaleloosha tabalekabila ukuloosha ukwabula isubilo. Alandile pa nshita ilyo ifintu fyabipa ifya musango yo fishakalecitika no kutila bonse kuti bapalama sana kuli Lesa wa cisansamushi pa kusambilila icine icaba muli Baibolo. Ilyo atile, “Amene,” umukalamba wa ncito—ninshi na bantu 60 abali pa nse ya cikuulwa balemukonka—aile kuli Nte, amutasha, amukumbatila, no kutila ili e pepo lyawamisha ilyo ashabala omfwa.

Amapaalo ku Bantu

19. Cintu nshi icacitike icilanga ukuti abantu bamo balamona imibele isuma iya Nte sha kwa Yehova?

¹⁹ Maka maka muli shino nshiku, abantu ababa mu fifulo umo Inte sha kwa Yehova bashimikila balanonkelamo sana—nge fyo abantu abengi balanda. Ca cine abantu abakoselesha umutende, ubufumacumi, ne mibele isuma kuti bayafwa nga nshi abantu ukucita icisuma. Mu calo cimo icaba pa kati ka Asia, baNte basangile umwaume uwali kapokola kale. Uyu mwaume atile inshita imo balimupeele umulimo wa kubebeta imipepele yalekanalekana. Ilyo alebebeta Inte sha kwa Yehova, alitemenwe nga nshi pantu bali abafumacumi kabili aba mibele isuma. Alitemenwe nga nshi icitetekelo cabo icakosa no kuti fisambilisho fyabo fya mu Malembo. Uyu mwaume asumine ukusambilila Baibolo.

20. (a) Bushe umulimo Inte sha kwa Yehova babombele umwaka wapwa ulanga cinshi? (b) Cinshi cilanga ukuti kucili umulimo wa kubomba, kabili tumona shani umulimo wesu uwa kushimikila?

²⁰ Fingi ifyo twingashimika, lelo muli cino cipande twalandako fye pa finono, kabili fyatulanga bwino ukuti Inte sha kwa Yehova balibombeshe mu mwaka wa mulimo uwa 2001.a Balandile na bantu imintapendwa, basansamwishe abengi abaleloosha, kabili mwafumine ifisuma mu mulimo wabo uwa kushimikila. Kwali abantu 263,431 abaipeele kuli Lesa pa kubatishiwa. Bakashimikila mu calo conse bafulileko na mapesenti 1.7. Kabili abantu 15,374,986 abasangilwe ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Yesu balanga ukuti umulimo uciliko. (1 Abena Korinti 11:23-26) Shi natutwalilile ukufwaya abalanda abankula ku mbila nsuma. Kabili ilyo umwaka wa luse uwa kwa Yehova uciliko, natutwalilile ukusansamusha “abafunaike misana.” Ala mwandini twalikwata umulimo usuma! Kwena bonse kuti twabwekeshapo amashiwi ya kwa Esaya ayatila: “Ukusekelela nkasekelela muli Yehova, umweo wandi ukalayangila muli Lesa wandi.” (Esaya 61:10) Shi Lesa natwalilile ukutubomfya ilyo alefishapo amashiwi ya kusesema ayatila: “Shikulu Yehova akalengo bulungami no kutasha ukupuuka ku mulola wa nko shonse.”—Esaya 61:11.

[Futunoti]