Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • Abena Kristu Bapepa mu Mupashi na mu Cine
    Ulupungu—2002 | July 15
    • Pa kwasuka ayo mepusho, twalalanda sana pa Bena Kristu ba kubalilapo no kubebeta icine ca mu Malembo ukukuma ku (1) ifisumino, (2) imipepele, na (3) imyendele ya pa lwabo.

      Icine ne Fisumino

      14, 15. Cinshi mwingasosa pa fyo Abena Kristu ba kubalilapo e lyo ne Nte sha kwa Yehova bamona Amalembo?

      14 Icebo ca kwa Yehova icalembwa calicindamikwe nga nshi ku Bena Kristu ba kubalilapo. (Yohane 17:17) E co balepiminako ifisumino ne micitile. Clement wa ku Alexandria uwaliko mu mwanda wa myaka uwalenga ibili no walenga itatu atile: “Abafwaya ifyafikapo tabakaleke ukusapika icine, mpaka bakaisangile abene ubushininkisho bwa kuti ifyo basumina fya mu Malembo.”

      15 Nga filya fyali Abena Kristu ba kubalilapo, Inte sha kwa Yehova shalicindamika Baibolo icine cine. Bacetekela ukuti “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa, kabili ya mulimo ku kusambilisha.” (2 Timote 3:16) Natumone kanshi ifisumino fimo fimo ifya Bena Kristu ba kubalilapo ilyo tuletontonkanya pa fyo ababomfi ba kwa Yehova aba muno nshiku basambilila pa mulandu wa kubomfya Baibolo nge citabo cikalamba ica kusambililamo.

      Icine pa lwa Mweo

      16. Cinshi caba icine pa lwa mweo?

      16 Pa mulandu wa kusumina casoswa mu Malembo, Abena Kristu ba kubalilapo basambilishe icine pa lwa mweo. Balishibe ukuti ilyo Lesa abumbile umuntu ‘uyo muntu abele icibumbwa ca mweo.’ (Ukutendeka 2:7) Kabinge balisumine no kuti umweo wa muntunse ulafwa. (Yakobo 5:20) Balishibe no kuti ‘abafwa tabaishiba kantu nangu kamo.’—Lukala Milandu 9:5, 10.

      17. Kuti mwalondolola shani isubilo lya bafwa?

      17 Lelo, abasambi ba kwa Yesu aba kubalilapo balikwete isubilo line line ilya kuti Lesa alebukisha abafwa kabili ali no kubabuusha, nelyo ukubapeela ubumi cipya cipya. Ico cisumino calondolwelwe bwino bwino kuli Paulo, uwabilishe ati: “[Ninkwate] citetekelo kuli Lesa . . . ica kuti kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na bashalungama.” (Imilimo 24:15) Nangu fye ni mu nshita shakonkelepo, uwaleitunga ukuba Umwina Kristu Minucius Felix alembele ati: “Nani uwatumpa nga nshi nelyo umuwelewele uwingapama no kusumina ukuti umuntu, uwabumbilwe na Lesa, te kuti abumbwe cipya cipya kuli Lesa wine?” Ukupala Abena Kristu ba kubalilapo, Inte sha kwa Yehova bakakatila ku cine ca mu Malembo pa lwa mweo wa muntunse, imfwa, na pa lwa kubuuka ku bafwa. Lekeni nomba tulande pa fyo Lesa na Kristu baishibikwa.

      Icine ne Cisambilisho ca Kuti Kwaba Balesa Batatu

      18, 19. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti icisambilisho ca kuti kwaba Balesa Batatu te ca mu Malembo?

      18 Abena Kristu ba kubalilapo tabalemona Lesa, Kristu, no mupashi wa mushilo ukuti ni Balesa Batatu. Icitabo ca The Encyclopædia Britannica cisoso kuti: “Amashiwi ya kuti Balesa Batatu nelyo icifundisho cine cine tacisangwa mu Cipingo Cipya, kabili Yesu na bakonshi bakwe tabaiminine pa kupilika Shema [ipepo lya ciHebere] ilya mu Cipingo ca Kale ilitila: ‘Umfweni, mwe bena Israele, Yehova Lesa wesu Yehova umo wine’ (Amala. 6:4).” Abena Kristu tabalepepa balesa batatu aba cina Roma nelyo balesa abali bonse bambi. Bacetekele ifyo Yesu asosele ukuti Yehova eka e ulingile ukupepwa. (Mateo 4:10) Kabinge, bacetekele amashiwi ya kwa Kristu ayatila: “Tata mukalamba pali ine.” (Yohane 14:28) Inte sha kwa Yehova ilelo na bo e fyo basumina.

      19 Abakonshi ba kwa Yesu aba kubalilapo balipaatukenye bwino bwino pa kati ka kwa Lesa, Kristu, no mupashi wa mushilo. Na kuba, balebatishisha abasambi (1) mwi shina lya kwa Tata, (2) mwi shina lya Mwana, na (3) mwi shina lya mupashi wa mushilo, te mwi shina lya Balesa Batatu iyo. Inte sha kwa Yehova na bo basambilisha icine ca mu Malembo e co na bo bapaatukanya pa kati ka kwa Lesa, Umwana wakwe, no mupashi wa mushilo.—Mateo 28:19.

      Icine no Lubatisho

      20. Kwishiba nshi abalefwaya ukubatishiwa bakabila?

      20 Yesu atumine abakonshi bakwe ukupanga abasambi ukupitila mu kusambilisha abantu icine. Pa kuti bafikepo ku kubatishiwa, bakabila ukwishiba ifya kutendekelako ifya mu Malembo. Ku ca kumwenako, bafwile ukwishiba icifulo na maka ya kwa Wishi no Mwana wakwe, Yesu Kristu. (Yohane 3:16) Abalefwaya ukubatishiwa balekabila no kumfwikisha ukuti umupashi wa mushilo te muntu iyo lelo maka ya kwa Lesa ayabomba.—Ukutendeka 1:2.

      21, 22. Mulandu nshi mwingasosela ukuti abafwile ukubatishiwa bantu basumina?

      21 Abena Kristu ba kubalilapo balebatisha fye abantu baishibe kabili abalapile abaipeele umupwilapo kuli Lesa ku kucita ukufwaya kwakwe. AbaYuda na basangwike abaYuda abalongene mu Yerusalemu pa Pentekoste wa 33 C.E. balishibe kale Amalembo ya ciHebere. Ilyo baumfwile umutumwa Petro alelanda ulwa kwa Yesu Mesia, mupepi na bantu 3,000 “bapokelele icebo” kabili “balibatishiwe.”—Imilimo 2:41; 3:19–4:4; 10:34-38.

      22 Ulubatisho lwa Bena Kristu lwa kubatisha abasumina. Abantu ba ku Samaria balipokelele icine, kabili “ilyo batetekele kuli Filipi, uwalebile mbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa ne shina lya kwa Yesu Kristu, balabatishiwa, abaume na banakashi.” (Imilimo 8:12) Apo mutungwi umwina Etiopia aali ni nsangu yaipeelesha ku kupepa kabili alishibe pa lwa kwa Yehova, intanshi alipokelele ifyebo fya kwa Filipi pa lwa kufishiwapo kwa kusesema kwa pali Mesia, e lyo abatishiwe. (Imilimo 8:34-36) Inshita imbi ku ntanshi, Petro aebele Korneli na Bena fyalo bambi ati “[uwatiina Lesa] no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene” no kuti onse uwatetekela Yesu Kristu alalekelelwa imembu. (Imilimo 10:35, 43; 11:18) Ifi fyonse fyalingana ne fyo Yesu aebele abakonshi ‘ukulenga abasambi, ukubasambilisha ukubaka fyonse ifyo alandile.’ (Mateo 28:19, 20; Imilimo 1:8) Inte sha kwa Yehova basenda icipimo cimo cine, ukubatisha fye abaishiba ifya kutendekelako ifya mu Malembo kabili abaipeela kuli Lesa.

      23, 24. Musango nshi uwa lubatisho lwalinga ku Bena Kristu?

      23 Ulubatisho lwalinga ku basumina lufwile ukuba lwa kutumpika umupwilapo mu menshi. Pa numa Yesu abatishiwe mu Mumana wa Yordani, ‘afumine mu menshi.’ (Marko 1:10) Mutungwi umwina Etiopia abatishiwe ilyo bafikile “pa menshi.” Wene na Filipi “batentemukile ku menshi” e lyo pa numa “baninine ukufuma ku menshi.” (Imilimo 8:36-40) Filya Amalembo yapalanya ulubatisho ku kushiikwa kwa mampalanya na co cilangilila ukuti lufwile ukuba lwa kutumpika umupwilapo mu menshi.—Abena Roma 6:4-6; Abena Kolose 2:12.

      24 Icitabo ca The Oxford Companion to the Bible cisoso kuti: “Ifyo ulubatisho lwa mu Cipingo Cipya lwalondololwa mu kulungatika filanga ukuti umuntu walebatishiwa aletumpikwa mu menshi.” Ukulingana ne citabo ca ciFrench Larousse du XXe Siècle (Paris, 1928), “Abena Kristu ba kubalilapo pa kubabatisha balebatumpika mu menshi ukuli konse ukwali no kusangwa amenshi.” Icitabo citila After Jesus—The Triumph of Christianity (Ukucimfya kwa buKristu pa Numa ya kwa Yesu) cisoso kuti: “Mu [lubatisho] lwayanguka, uulefwaya ukubatishiwa alebilisha icitetekelo cakwe, lyene kwaleba ukumutumpika umupwilapo mu menshi mwi shina lya kwa Yesu.”

      25. Cinshi cili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?

      25 Ifishinka twalandapo pa lwa fisumino fyashimpwa pali Baibolo ne micitile ya Bena Kristu ba kubalilapo fya kumwenako fye. Kuti twalanda na fimbi ifyapalana pa kati ka fisumino fya balya Bena Kristu ne fya Nte sha kwa Yehova. Mu cipande cikonkelepo, tuli no kulanda pa nshila na shimbi ishishibikilwako abasambilisha abantu icine.

  • Benda mu Cine
    Ulupungu—2002 | July 15
    • Icine no Kupepa kwa Bwina Kristu

      3. Cinshi cali ubufwayo no bunonshi bwa kulongana kwalecitwa na Bena Kristu ba kubalilapo?

      3 Pa kuti basambilile cine, Abena Kristu ba kubalilapo balelongana mu filonganino, ilingi line mu mayanda ya bantu. (Abena Roma 16:3-5) Ico calengele balekoseleshiwa no kucincimushanisha ku kutemwa na ku kubombe milimo isuma. (AbaHebere 10:24, 25) Tertullian (mupepi na 155–​pa numa ya 220 C.E.) alembele pa baleitunga ukuba Abena Kristu mu myaka yakonkelepo ati: “Tulalongana no kubelenga ifitabo fya kwa Lesa . . . Ifyo fyebo fyashila e fyo tuliisha icitetekelo cesu, ukukosha isubilo lyesu, no kwikasha ukucetekela kwesu.”—Apology, icipandwa 39.

      4. Mulimo nshi ukwimba kwabomba mu kulongana kwa Bwina Kristu?

      4 Cimoneka kwati ukwimba na ko e mo kwali mu kulongana kwa Bena Kristu ba kubalilapo. (Abena Efese 5:19; Abena Kolose 3:16) Profesa Henry Chadwick alemba ukuti kalengulula wa mu mwanda wa myaka uwalenga ibili Celsus asangile ukuti inyimbo shisuma ishaleimbwa na baleitunga ukuba Abena Kristu “shali ishisuma nga nshi ica kuti calemukalipa ifyo shalemufika pa mutima.” Chadwick akonkanyapo no kuti: “Clement wa ku Alexandria e Mwina Kristu wa kubalilapo ukulanda pa musango wa nyimbo shalinga ukwimbwa na Bena Kristu. Alondolola ukuti tashilingile ukumfwika nga shilya isha mu kucinda kwa bucisenene.” (The Early Church, amabula 274-5) Nga fintu fye cimoneka kwati Abena Kristu ba kubalilapo baleimba ilyo balongana, e ficita ne Nte sha kwa Yehova, ilingi line balemba inyimbo shashimpwa pali Baibolo ishabamo amashiwi ya kulumbanya Lesa no Bufumu.

      5. (a) Bushe ukutungulula mu fya ku mupashi kwalefuma kwi mu filonganino fya Bena Kristu ba kubalilapo? (b) Ni shani fintu Abena Kristu ba cine bakonka amashiwi ya kwa Yesu ayalembwa pali Mateo 23:8, 9?

      5 Mu filonganino fya Bena Kristu ba kubalilapo, bakangalila balesambilishe cine, na babomfi batumikila baleafwilisha abasumina banabo mu nshila shalekanalekana. (Abena Filipi 1:1, NW) Ibumba litungulula ilyaleshintilila pa Cebo ca kwa Lesa no mupashi wa mushilo e lyaletungulula mu fya ku mupashi. (Imilimo 15:6, 23-31) Tabalebomfya amalumbo mu mipepele yabo pantu Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Mwiitwa Rabi; pantu Kasambilisha wenu umo, na imwe muli ba bwananyina. Kabili mwiita uwa pano isonde, Tata; pantu Shinwe umo, uwa mu muulu.” (Mateo 23:8, 9) Muli fi e lyo ne fintu fimbi, mwaliba ukupalana ukwingi pa kati ka Bena Kristu ba kubalilapo ne Nte sha kwa Yehova.

      Ukupakaswa pa Kushimikile Cine

      6, 7. Nangula Abena Kristu babilisha ubukombe bwa mutende, baabacita shani?

      6 Nangu ca kuti balebilisha ubukombe bwa Bufumu ubwa mutende, Abena Kristu ba kubalilapo balipakeswe, nga fintu na Yesu apakeswe. (Yohane 15:20; 17:14) Kalemba wa lyashi lya kale John L. von Mosheim aitile Abena Kristu ba kubalilapo ati “ibumba lya bantu abali sana no mutembo ababulo lubuli, abashalepanga nelyo ukutontonkanya ukwimina imibombele ya buteko.” Dokota Mosheim alondolwele ukuti “icakalifye abena Roma pa Bena Kristu, cali mipepele yabo iyayanguka iishapalileko ku kupupa kwashila ukwa bantu bambi.” Asosele no kuti: “Tabalepeela amalambo, tabakwete amatempele, ifipasho, aba kubuka, nelyo ubwikashi ubwaletungululwa na bashimapepo; kabili ici cine e calengele balesaalulwa ku cinabwingi ca bantu abambuulu, abaletontonkanya ukuti imipepele yabulwe fi fintu te mipepele iyo. E ico balebamona kwati ni bamukanalesa; kabili, ukulingana na mafunde ya ciRoma, abapeelwe umulandu wa bumukanalesa balemonwa ukuti baleonaula abantu.”

      7 Bashimapepo, bakapanga ba fintu, na bambi abalemwena ubwikalo mu balepepo tulubi basongelekenye abantuuntu fye ukwimina Abena Kristu, abashalepepako utulubi. (Imilimo 19:23-40; 1 Abena Korinti 10:14) Tertullian alembele ati: “Basumine ati ubusanso bonse ubwacitika ku Buteko, conse icaponena abantu, ninshi Bena Kristu balenga. Nga ca kuti umumana wa Tiber wapoosa ne fibumba fya musumba fyapana fibunde, nga ca kuti umumana wa Naelo wafilwa ukupoosa pa kuti utapilile amabala, nga kwaba icilala nelyo nga kwaba icinkukuma, nga kwabe cipoowe, nga kwaba icikuko, bonse balebilikisha pamo abati: ‘Pooseni Abena Kristu mu nkalamo!’” Abena Kristu ba cine ‘balaibaka ku tulubi’ tabasakamana ne fitumbuka muli uku kuibaka.—1 Yohane 5:21.

      Icine no Kusefya Inshiku Shakuma ku fya Mipepele

      8. Mulandu nshi abenda mu cine bashisefeshako Krisimasi?

      8 Abenda mu cine tabasefyako ukusefya kushili kwa mu malembo pantu ‘ulubuuto ne mfifi tafyakwate senge.’ (2 Abena Korinti 6:14-18) Ku ca kumwenako, tabasefya Krisimasi, iibako pa December 25. Icitabo ca The World Book Encyclopedia cilasumina aciti: “Takwaba uwaishiba ubushiku bwine bwine Kristu afyelwe.” Cimbi icitwa Encyclopedia Americana (Ukulembwa kwa mu 1956) cisoso kuti: “Umutebeto wa ciRoma uwa Saturnalia, uo balesefya pa kati ka December, e kwafuma ifibelesho ifingi ifya kusangalala pa Krisimasi.” Cyclopædia (icitabo) ya kwa M’Clintock na Strong itila: “Ukusefya Krisimasi te cintu Lesa asosele, kabili tacafuma mu [Cipingo Cipya].” Kabili icitabo citila Daily Life in the Time of Jesus (Imikalile ya Cila Bushiku mu Nshiku sha kwa Yesu) cisoso kuti: ‘Mu mpepo impaanga shalecingililwa; kabili ici cine fye icishinka kuti calanga ukuti kanshi ubushiku bonse basuminamo ubwa Krisimasi, icali ni mu mpepo, cimoneka kwati te bwa cine, apo Ilandwe litila abacemi bali mu mpanga.’—Luka 2:8-11.

      9. Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova aba ku kale na ba ino nshita bashisefeshako ukusefya kwe Pasaka?

      9 Ukusefya Ipasaka (isita) batila kusefya ukubuuka kwa kwa Kristu, lelo ifitabo fyacetekelwa fitila uku kusefya kwafumine ku kupepa kwa bufi. Icitabo ca The Westminster Dictionary of the Bible cisoso kuti ukusefya kwe Pasaka “kale wali mutebeto wa muli shinde uwa kucindika lesa mwanakashi uwa lubuuto na shinde Teutonic uyo baleita mu ciAnglo-Saxon ati Eastre,” nelyo Eostre. Nangula ni fyo, icitabo ca Encyclopædia Britannica (Ukulembwa kwa 11) citila: “Takwaba icalembwa icili conse mu Cipingo Cipya icilangilila ukuti kwaleba ukusefya kwe Pasaka.” Abena Kristu ba kubalilapo tabalesefyako Ipasaka kabili abantu ba kwa Yehova lelo tabasefyako.

      10. Kusefya nshi uko Yesu atendeke, kabili ni bani bacita uko pa nshita yalinga iya kuko?

      10 Yesu taebele abakonshi bakwe ukulasefya ukufyalwa kwakwe nelyo ukubuushiwa kwakwe, lelo atendeke Icibukisho ca mfwa yakwe iya bulilambo. (Abena Roma 5:8) Cine cine, ici e cintu fye ceka abasambi bakwe baebwa ukulacita. (Luka 22:19, 20) Ici cintu ca pa mwaka iciitwa no kuti Umulalilo wa kwa Shikulu cicili cilacitwa ku Nte sha kwa Yehova.—1 Abena Korinti 11:20-26.

      Icine Cabilishiwa mwi Sonde Lyonse

      11, 12. Ni mu nshila nshi abenda mu cine lyonse batungililamo umulimo wabo uwa kushimikila?

      11 Abaishibe cine bamona ukuti lishuko ukubomfya inshita yabo, amaka, ne fintu fyabo fimbi ku mulimo wa kushimikila imbila nsuma. (Marko 13:10) Imibombele ya Bena Kristu ba kubalilapo yaleyafwilishiwa ku misangulo ya kuitemenwa. (2 Abena Korinti 8:12; 9:7) Tertullian alembele ati: “Nangu kwali imbokoshi, indalama shalepooswamo tashali sha kwingilila, kwati pa kwingila mu kupepa kano walipila. Umuntu onse cila mweshi aleleta akanyampuku—nelyo ifyo alefwaya umwine, kabili aleleta fye nga alefwaya, kabili nga nakwata; pantu tapali uwalepatikishiwa; mutuulo wa kuitemenwa.”—Apology, icipandwa 39.

      12 Umulimo wa kushimikila Ubufumu uwa mwi sonde lyonse uwa Nte sha kwa Yehova na o wafwilishiwa ne misangulo ya kuitemenwa. Ukulunda pa Nte, abantu abafwaya ukwishibe cine abatasha bacimona nge shuko lyabo ukwafwilisha uyu mulimo ku misangulo yabo. Pano na po pali ukupalana pa kati ka Bena Kristu ba kubalilapo ne Nte sha kwa Yehova.

      Icine ne Myendele ya pa Lwesu

      13. Kufunda nshi ukwa kwa Petro pa lwa myendele uko Inte sha kwa Yehova bomfwila?

      13 Abena Kristu ba kubalilapo, apo baleenda mu cine, baleumfwila ukufunda kwa mutumwa Petro ukwa kuti: “Mwende bwino mu Bena fyalo; ukuti, umo bamupontelela kwati muli ncitatubi, bacindike Lesa mu bushiku bwa cipempu pa kuloleshe milimo yenu isuma.” (1 Petro 2:12) Inte sha kwa Yehova balikatamika no kumfwila ayo mashiwi.

      14. Bushe Abena Kristu bamona shani ifya kusekesha fya bucisenene?

      14 Nelyo fye ni lintu ubusangu bwasokelele, abaleitwa Abena Kristu balesengauka bucisenene. W. D. Killen, profesa wa lyashi lya kale ilya mapepo, alembele ati: “Mu mwanda wa myaka uwalenga ibili no walenga itatu ing’anda ya fisela mwi tauni lyonse ilikalamba e kwalekonkomokela abantu; kabili ilintu aba fyangalo ilingi line bali bacisenene bene bene, ifyangalo fyabo lyonse fyalesansamusha abantu ba lunkumbwa abaliko ilya nshita. . . . Abena Kristu ba cine bonse balemona ing’anda ya fisela nge ca muselu. . . . Baletaluka ku fye shiku fyalecitilwa mulya; kabili ukupaapaata kwalecitwa lyonse kuli balesa na balesa banakashi aba cisenshi kwalebakalifya pantu kwapusene ne mipepele baishibe.” (The Ancient Church, amabula 318-19) Abakonshi ba cine aba kwa Yesu lelo na bo balasengauka ifye shiku ne fya kusekesha fya bucisenene.—Abena Efese 5:3-5.

      Icine na “Bakateka Bacilamo”

      15, 16. Bushe “bakateka abacilamo” ni bani, kabili bamonwa shani ku benda mu cine?

      15 Te mulandu ne myendele isuma iya Bena Kristu ba kubalilapo, bakateka ba Roma abengi balebatunganya. Kalemba wa lyashi lya kale E. G. Hardy asoso kuti bakateka balebamona “kwati finangwa fyapimpa.” Amakalata Umulashi Pliny the Younger uwa ku Bithynia balelembeshanya na Kateka Trajan yalanga ukuti abalashi ilingi line tabaleishiba imibele ine ine iya Bena Kristu ba cine. Bushe Abena Kristu bamona shani Ubuteko?

      16 Nge fyacitile abakonshi ba kwa Yesu aba kubalilapo, Inte sha kwa Yehova balanakila “bakateka abacilamo” aba makamfulumende muli fimo. (Abena Roma 13:1-7) Nga ca kuti ifyo abantunse balefwaya fyapusana no kufwaya kwa bulesa, bacite fi: “Tuli no kunakila Lesa ukucilo kunakila abantu.” (Imilimo 5:29) Icitabo After Jesus—The Triumph of Christianity cisoso kuti: “Nangu Abena Kristu tabalepepako kateka, tabalesongelekanya amabumba, kabili imipepele yabo, nangu yali iyaibela, kabili inshita shimo yali kalusha buci ku basenshi, tayali na busanso bwine bwine ku buteko.”

      17. (a) Bushe Abena Kristu ba kubalilapo bali ba ndubulwila ba buteko nshi? (b) Bushe abakonshi ba cine aba kwa Kristu babomfya shani amashiwi ya pali Esaya 2:4?

      17 Abena Kristu ba kubalilapo bali ni bandubulwila ba Bufumu bwa kwa Lesa, nga filya ifikolwe Abrahamu, Isaki, na Yakobo batetekele ulya ‘musumba’ walaiwe uo ‘kakuula wa uko ni Lesa.’ (AbaHebere 11:8-10) Abasambi ba kwa Yesu “tabali ba pano isonde” nga filya fine Shikulu wabo ashali wa pano isonde. (Yohane 17:14-16) Kumfwa pa lwa nkondo sha bantunse no kukansana, balekonkelela umutende ukupitila mu ‘kufule mpanga shabo ukuba ifya kuliminako umushili.’ (Esaya 2:4) Pa kumona ukupalana kumo ukusuma, kafundisha wa lyashi lya kale ilya fya macalici Geoffrey F. Nuttall alandile ati: “Ifyo Abena Kristu ba kubalilapo balemone nkondo fyalipalana sana ne fyo balya bantu abaita ati Inte sha kwa Yehova baimona kabili ico cilatukosela ukusumina.”

      18. Mulandu nshi ubuteko ubuli bonse bushakwatila umulandu wa kutiina Inte sha kwa Yehova?

      18 Apo Abena Kristu ba kubalilapo tabaleipoosa mu fya calo kabili balenakila “bakateka abacilamo,” tabali ba kuleto busanso ku bali bonse abaleteka ne Nte sha kwa Yehova tashileto busanso. Umo uulemba imimwene yakwe uwa ku North America atile: “Pa kusumina ukuti Inte sha kwa Yehova shaba sha busanso ku buteko ubuli bonse, kano nga niwe munshebwa kabili uutwishika icine cine. Tabaleta ifimfulunganya kabili balitemwa umutende ukulingana ne fyo imipepele ilingile ukuba.” Abalashi basanikilwa bwino balishiba ukuti tapali ifyo bengatiina ku Nte sha kwa Yehova.

      19. Ukukuma ku misonko, cinshi cingasoswa pa Bena Kristu ba kubalilapo na pa Nte sha kwa Yehova?

      19 Inshila imo Abena Kristu ba kubalilapo balangilemo ukuti balicindika “bakateka abacilamo” yali kusonka imisonko. Ilyo Justin Martyr alelembela Kateka wa Roma Antoninus Pius (138-161 C.E.), atile Abena Kristu “baleitemenwa sana [ukulipila imisonko] ukucila abantu bonse.” (First Apology, icipandwa 17) Kabili Tertullian aebele bakateka ba Roma ukuti abantu babo abalesonkesha imisonko “balingile ukutasha Abena Kristu” pa kupoosako amano ku kusonka imisonko. (Apology, icipandwa 42) Abena Kristu balemwenamo mu caleitwa Pax Romana, nelyo Umutende wa Cina Roma, na mafunde yaliko no mutelelwe, imisebo isuma, ne myendele isuma iya pa menshi. Pa kwishiba ifyo bafwile ukutasha ku bwikashi, baleumfwila amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Ifya kwa Kaisare peeleni kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa peeleni kuli Lesa.” (Marko 12:17) Abantu ba kwa Yehova ilelo bomfwila uku kufunda kabili balitashiwa pa bufumacumi bwabo ukukuma ku kusonka imisonko.—AbaHebere 13:18.

      Icine—E Cikakilo Cikatanya

      20, 21. Ukukuma ku bwananyina bwa mutende, cali shani ku Bena Kristu ba kubalilapo kabili caba shani ku babomfi ba kwa Yehova muno nshiku?

      20 Apo Abena Kristu ba kubalilapo baleenda mu cine, balikatene pamo mu bwananyina bwa mutende, nge fyaba ne Nte sha kwa Yehova lelo. (Imilimo 10:34, 35) Kalata uwalembelwe mu nyunshipepala ya The Moscow Times atile: “[Inte sha kwa Yehova] baishibikwa konse ukuti basuma, ba cikuku, kabili abafuuka, abashayafya, tabapatikisha bambi mu fili fyonse kabili lyonse bafwaya umutende mu kwampana kwabo na bambi . . . Pa kati kabo tapaba abapoka amafisakanwa, bacakolwa nelyo abakunkuma ku miti ikola, kabili umulandu cabele fyo walyanguka: Besha fye ukutungululwa ne fyo basambilila muli Baibolo muli fyonse ifyo bacita nelyo ukusosa. Nga ca kuti abantu bonse mu calo baleeshako fye ukwikala umwabele filanda Baibolo nge ficita Inte sha kwa Yehova, icalo cesu icaisulamo ubunkalwe kuti caba bwino.”

      21 Icitabo ca Encyclopedia of Early Christianity citila: “Aba mwi calici lya kubalilapo baleimona kwati lupwa lumo ulupya umo amabumba ayali pa bulwani kale, abaYuda na Bena fyalo, bengekala pamo abaikatana mu mutende.” Inte sha kwa Yehova na bo baba bwananyina bwa mwi sonde lyonse abatemwo mutende—cine cine baba ni sosaite wa calo cipya. (Abena Efese 2:11-18; 1 Petro 5:9; 2 Petro 3:13) Ilyo umukalamba wa balashi basungilila umutende uwa cibansa ca Pretoria Show Grounds mu South Africa amwene ifyo Inte sha mishobo yonse balongene kwi bungano mu mutende, atile: “Bonse bene ba mucinshi, balanda mutembo mutembo ku banabo, imibele balangishe pa nshiku shinono ishapita—fyonse fileikalilako ubunte ukuti ababa muli sosaite wenu baba ne mibele isuma, kabili no kuti bonse bekala capamo ngo lupwa lumo ulwa nsansa.”

Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
Isaleni
Isuleni
  • Cibemba
  • Peleniko Bambi
  • Ifyo Mwingasala
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Ifya Kubomfya
  • Amafunde Yesu
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Isuleni
Peleniko Bambi