Finshi Filenga Ubulwele bwa Nsala?

Icilenga ubulwele bwa nsala kubulisha ifilyo fifwaikwa mu nsandensande sha mubili, kabili ilingi line butendeka ilyo ifi fibili fyabako: (1) ukukanalya sana ifilyo filenga umubili ukukula, ifipeela amaka, amavitamini, na mamineral na (2) ukulwalilila.

Amalwele pamo nga ukupolomya, kansakala, ubulwele bwa mpepo, na malwele yaleta amafya mu mipeemene yalanasha sana umubili kabili yalapwisha ifilyo mu mubili. Yalacefya insuna ya filyo kabili yalenga umuntu ukukanalya sana, ne ci cilenga umuntu ukulwala ubulwele bwa nsala. Lelo, umwana uushikumanisha ifilyo kuti alwala bwangu. Ici e cilenga ukuti abana ababulisha ifilyo ifikusha umubili balefwa sana.

Cinshi cilenga ukuti abana balelwala sana ubulwele bwa nsala? Inshita ya bwaice e nshita bakula ulubilo icilenga ukuti balekabila sana ifilyo fipeela amaka ne filenga umubili ukukula. Ici cine e cilenga na banamayo abali pa bukulu na baleonsha ukulwala sana ubulwele bwa nsala.

Ilingi line, umwana alwala ilyo talafyalwa no kufyalwa. Nga ca kutila nacifyashi abulisha ifilyo ilyo talaimita nelyo lintu emite, umwana akafyalwa uwaonda. E lyo ukusumuna bwangu umwana, ukukanaliisha umwana ifya fikapo, no busali kuti fyalenga ubulwele bwa nsala.

Ukubulisha ifilyo fikabilwa kulenga umwana ukutusa no kukanakula bwino bwino. Umwana alalila sana kabili kuti alwala bwangu. Ilyo ubulwele bwabipisha, umwana alonda sana, mu menso mulafonka ne ca pa mutwe cilengila, pa nkanda nga mwatonyapo pashala ifyo fine napafonka kabili umubili uba fye uwakaba.

Ubu bulwele kuti bwamonekela na mu nshila shimbi. Ishi na sho kuti shalenga abana ukukanakula bwangu. Ku ca kumwenako, nga ca kuti umwana talelya sana ifilyo pamo nga umusalu, umucele, cilemba, e lyo ne filyo umwaba amavitamini, pamo nga isabi na mani, kuti kwaba ubu bwafya. Akabungwe ka United Nations Children’s Fund (UNICEF) katile abana banono ababulisha ifilyo filenga umubili ukukula bwino bafika nalimo ku mamilioni 100 mwi sonde kabili ukubulisha ifi filyo kulalenga na bana ukupofula. Kulenga no mwana ukwambula amalwele.

Ifikalamba Ifilenga Ubu Bulwele

Nga fintu tulandilepo, icilenga ubulwele bwa nsala kubulisha ifya kulya. Lelo kwaliba ifikalamba ifyacila pali ici ifilenga ubu bulwele pamo nga ifya mu bwikashi, ifya ndalama, ifya ntambi, e lyo ne fya pe sonde. Icapulamo pali fi bupiina, ubwakuma abantu abengi nga nshi, maka maka aba mu fyalo ifipiina. Nangu ca kuti ubupiina bulalenga ubulwele bwa nsala, ubulwele bwa nsala na bo kuti bwalenga ubupiina pantu umuntu nga alebulisha ifilyo teti akwate amaka ya kubomba, ne ci cilenga ubupiina ukucila.

Kwaba na fimbi ifilenga ubulwele bwa nsala. Ubumbuulu bulenga umuntu ukukanaishiba imiliile isuma. Amalwele, na yo yalaluminisha ubu bulwele nga fintu tulandilepo. Fimbi ifilenga fya mu bwikashi ne fya ntambi, pamo nga ukukanayakanya bwino ifya kulya no kukanamona abanakashi nga bantu. Abanakashi ilingi e balekelesha ukulya pa numa abaume balya kabili balya fye ifinono. Abanakashi balabatana ishuko lya kusambilila ukwingabafwa ukusakamana bwino abana babo.

Kabili, ifya pe sonde filalenga ifilyo ukucepa. Pali ifi paba icilala, ilyeshi, imiceele ibi na fimbipo e lyo ne nkondo. Ukulingana na lipoti waleti The State of Food Insecurity in the World 2001, ukufuma mu October 1999 ukufika mu June 2001 mweka, ifyalo 22 fyaponenwe ne cilala, 17 ne nkuuka nelyo ilyeshi, 14 ne nkondo ya bana calo nelyo ukulwa, fitatu no kutalala kwacilamo, kabili fibili ne finkukuma.