Pa mulandu wa kutila ifwe bonse tuli bantunse fye, nangu tulefwaya nangu tatulefwaya, limo limo kukalaba ukukanaumfwana no kupusana. Lelo ilingi, icilenga abaupana ukwikala bwino mu cupo te pa mulandu wa kuti ifyo batemwa fyalipalana lelo fintu bapwisha amafya nga ca kuti ifyo batemwa fyalipusana. Kanshi, icintu cimo icafwilisha sana mu cupo kwishiba ifya kupwisha ubwafya bwa kukanaumfwana ukubomfya ukutemwa, pantu ukutemwa “kulekatanya ifintu pamo bwino bwino.”—Abena Kolose 3:14, ukulingana na Baibolo ya English Standard Version.

▸ Muleba no mucinshi ilyo mulelanshanya. “Umuntu uulanda ukwabula ukutontonkanya aba kwati lupanga ululasaula, lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Abasoma basanga ukuti ukulanshanya ukwingi kwisa mu kupwa filya fine kwacitendeka. Kanshi, ukulanshanya nga kwacitendeka mu mucinshi, ilingi line ninshi no kupwa kwalapwa mu mucinshi. Lelo, na imwe bene mwalishiba ifyo cikalipa nga ca kutila ilyo umutemwikwa wenu alelanda na imwe, alanda fimo ukwabula ukutontonkanya. Kanshi esheni na maka ukupepa ukuti mulebomfya amashiwi ya mucinshi kabili aya kutemwa ilyo mulelanshanya. (Abena Efese 4:31) BaHaruko,b banakulubantu abena Japan, abaikala mu cupo na balume pa myaka 44, balondolola ukutila: “Nangu ca kutila ine na balume bandi bonse tulamona ifilubo tucita, tulesha na maka ukulanshanya mu mucinshi kabili na mu fyo tucita mwine tulalanga ukuti cila muntu alatasha umunankwe pa mibele imo iisuma iyo akwata. Ici calitwafwa ukulenga icupo cesu ukuba bwino.”

▸ Muleba ne cikuuku ne nkumbu. “Mubelane icikuuku, mube aba mitima ya nkumbu.” (Abena Efese 4:32) Ilyo abaupana bapusana icine cine, nga ca kutila umo akalipa ilingi line umunankwe na o alakalipa. BaAnnette, aba ku Germany, abaikala na balume mu cupo ica nsansa pa myaka 34, basumina ukuti: “Calyafya ukwikala tondolo ilyo kuli ifilekucusha—kulaba ukulanda ifingakalifya umunobe, kabili ici cilenga fye ifintu ukucilapo ukubipa.” Lelo ukulaesha na maka ukuba ne cikuuku ne nkumbu, kuti kwamulenga ukuwamya icupo cenu pa kuti cibe ica mutende.

▸ Beni abaicefya. ‘Mwilakansana nelyo ukuibililika, lelo muleicefya pa kumona bambi ukuti balimucila.’ (Abena Filipi 2:3) Icilenga abaupana ukupusana mulandu wa kuti balaba ne cilumba icibalenga ukulapeelana imilandu pa filubo ificitike mu nshita ya kuti baicefye no kusanga inshila ya kulungikilamo ifilubene pa kuti ifintu fibawamine bonse babili. Ukuicefya kuti kwamwafwa ukukanaimona ukuti imwe tamulufyanya ilyo lyonse kwaba ukupusana.

▸ Mwilakalipa bwangu. “Wilakalipa bwangu.” (Lukala Milandu 7:9) Mwilatemwa ukusuusha ifyo abena mwenu baletontonkanya pali fimo kabili mwila-angufyanya ukuifumya mu mulandu nga ca kutila abena mwenu bailishanya pa fyo musosele nangu ifyo mucitile. Lelo, mulekutika no kusumina ifyo abena mwenu baleilishanyapo. Muletala mwatontonkanyapo bwino bwino ilyo mushilalanda pa fyo baleilishanya. Abaupana abengi besa mu kwishiba ninshi palipita imyaka iingi ukutila kanshi icacindama te kufwaya fye ukushinina umwina mobe ukutila e ulubile lelo kwikala mu cupo ca nsansa.

▸ Ishibeni ilyo mufwile ukwikala tondolo. “[Ba] uwayanguka ukumfwa, uukokola ukulanda, uukokola ukukalipa.” (Yakobo 1:19) Icishibilo cimo icacindama sana muli ubu bulendo bwa mampalanya icingamutungulula ku kukwata icupo ca nsansa, kwishiba ifya kulanshanya bwino. Nomba, apo tufwile ukulanshanya, cinshi kanshi Baibolo ilandila ukuti kwaliba “inshita ya kwikala tondolo”? (Lukala Milandu 3:7) Iyi nshita ya kwikala tondolo kuti mwaibomfya ku kukutikisha ifyo abena mwenu balelanda—iyi na yo ni nshila iisuma iya kulanshanishishamo iingamwafwa ukwishiba bwino ifyo abena mwenu baletontonkanya pali fimo ne cilengele ukuti batontonkanye muli iyo nshila.

▸ Muleba ne cililishi ilyo mulekutika. “Sekeleleni pamo na basekelela; lilileni pamo na balelila.” (Abena Roma 12:15) Icililishi na co cilakabilwa pa kuti ukulanshanya kube bwino pantu kuti camwafwa ukuti mwishibe ifyo abena mwenu baleumfwa lwa nkati. Kuti camulenga ukucindika abena mwenu ilyo balelondolola fimo kabili kuti camwafwa ukukanasuusha ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa pali fimo. BaNella, banakulubantu aba ku Brazil, abaikala mu cupo na balume pa myaka 32, batila: “Ilyo tulelanda pa mafya tukwete, lyonse ndabika amano ku kukutikisha ifyo baManuel balelanda pa kuti njishibe ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa pa ficitike.” Ilyo abena mwenu balelanda, iyi e “nshita ya kwikala tondolo” kabili e nshita ya kuba ne cililishi ilyo mulekutika.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 7]

Nga Mulefwaya Ukulanda pa Bwafya Bumo

◼ Saleni inshita iyo bonse mushakabe namunaka.

◼ Mwisuusha ico abena mwenu balelanda, batungilileni.

◼ Te kwesha ukubapumfyanya ilyo balelanda; mulekutika fye, nga bapwa e lyo na imwe mwingalandapo.

◼ Ilyo abena mwenu balondolola ifyo baleumfwa pali fimo, mwitila bufi, ifi fine e fyo baleumfwa.

◼ Nangu ca kutila tamulesumina ifyo balelanda, esheni ukwelenganya ifyo mwingomfwa nga ni mwe ficitikile.

◼ Limo limo mufwile ukukonka ifyo abena mwenu balefwaya te kukosela fye pa fyo mulefwaya.

◼ Nga namulufyanya sumineni fye ati mwacilufyanya kabili icefyeni no kulomba ubwelelo.

◼ Muletasha abena mwenu kabili mulebacitila ifilanga ukuti mwalibatemwa.