Ifyupo Fili mu Bwafya

“Awe ine nafilwa ukushipikisha!” Bushe mwalyumfwapo abantu ukulanda aya mashiwi pa cupo cabo? Nga mwalyupa nelyo ukuupwa, bushe na imwe mwalitala amutontonkanyapo ifyo?

ABAUPANA abengi bamo pa numa ya kwishishanya, mu kupita kwa nshita baishiletemwana, no kuupana baupana—bambi na bo pa mulandu wa kutemwana no muntu umo, bwangu bwangu fye balyupene—kabili aba bonse bale-enekela ukusanga insansa mu fyupo fyabo. Impanda mano imo yatile: “Abengi abaishile kuli ine ukuti mbapandeko amano baishile ninshi ne subilo lya kuti bakekala mu cupo ca nsansa lyalipwa kale. Icalengele mulandu wa kuti ifyo bale-enekela ukuti e fyo umwina mwabo akaba, ne fyo bale-enekela ukuti e fyo icupo cikaba te fyo fyaishileba, ukubikapo fye ne ficitika mu bumi.” Ku baupana abengi tapaba ifilanga ukuti balitemwana mu cupo cabo. Ico bakwata fye ni satefiketi wa cupo epela e lyo no kwikala ing’anda imo capwa.

Ukunaka sana e lyo na masakamika ayalefulilako fye fyalilenga ifyupo fimo ukupwa. Incito ishilenga abantu ukunaka sana, e lyo ne sha kubomba akasuba no bushiku, ne sha kubomba ama-awala ayengi kuti shalenga umuntu ukufunshika icine cine ica kuti afilwa no kukwata amaka ya kuba no mwina mwakwe, nangu ca kutila balitemwana sana. Fimbi ifiya filepwisha umucinshi no kutemwana mu cupo kubulisha indalama, ubwafya bwa kukusha abana, ukukuukila ku ng’anda iipya, ukutendeka incito imbi, e lyo no kulwalilila. Kuti twatila fye, ilyo ifintu fileya filealuka kuti fyalenga abaupana batitikishiwa na mafya ayengalenga baleka ukulaumfwana.

Banamayo abengi ababa na bana baba kwati balabomba incito shibili—ku ncito, na pa ng’anda. Ici cilenga banamayo abengi ukukanakwata inshita ya kucita fimbi, ica kuti babika fye amano ku ncito yabo na ku kusakamana abana. Pa mulandu wa kutitikishiwa na mafya e lyo no kunaka sana, abaupana abengi tabakwata inshita sana iya kuba pamo na bena mwabo. Ici calenga abengi bafuupulwa baleka no kulaumfwana bwino. Finshi filengele abaupana ukutitikishiwa na mafya yafule fyo? Finshi mwingacita pa kuti icupo cenu cibe bwino, kabili ica nsansa?

Finshi Filenga Amafya mu Cupo?

MU CUPO fye conse mwaliba amafya. Nangu fye ni balya aba kuti mu fingi balomfwana, muli tumo tumo kuti balepusana. Kanshi, amafya yamo yena kuti yalebamo. Nga filya fine indalawa shiya shilelya icela bapenta, e fyo na mafya yengonaula icupo. Pa kuti twishibe ifyo twingacita pa kuti icupo cibe bwino, natubale tulande pali fimo fimo ifingalenga amafya mu cupo.

Inshita Ishayafya

Baibolo yasobele ukuti abantu abengi mu nshiku shesu bakaba “abaitemwa, abatemwa indalama, aba mataki, aba matutumuko, . . . abashitasha, abashaba na cishinka, abashatemwa abantu, abashifwaya ifipangano, aba lwambo, abashailama, abankalwe, abashatemwa ubusuma, abafutuka abanabo, bamunshebwa, aba cilumba.” (2 Timote 3:2-4) Imibele ya musango uyu kuti yalenga twacilamo ukukanalaumfwana bwino, ukukanalanshanya bwino, no kucilamo ukubomfya amashiwi ayabipa ayo twingabomfya pa mulandu wa kuti tuli bantunse fye.

Incenshi imo iyasoma ifya cupo yalandilepo ati, “Ala mwandini ca kupapa nga nshi ukumona ifyo abaleupana muli ino nshita bali na mafya ayengi mu fyupo ukucila ifyo cali kale. Nangu cingati . . . , twalikwata ifyebo ifingi nga nshi ifya kutwafwa ukukosha ifyupo fyesu . . . tulakumanya amafya ayengi aya mu mikalile no kubulisha indalama ayalenga ukuti twiba ne fyupo ifisuma.”

Ukwenekela Ifishingacitika

Impanda mano imo pa fyupo yatile: “Ukwenekela ifishingacitika, e cintu icikalamba pa fintu ifilenga abantu ukukanaba ne nsansa mu cupo.” Abengi abaupana balapata icupo nga basanga ukuti ifyo bale-enekela mu cupo te fyo caba, nangu nga basanga ukuti ifyo baletontonkanya ukuti e fyo umwina mwabo aba, kanshi te fyo aaba. Balaba no bulanda icine cine ilyo baisaishiba ifilubo fya mwina mwabo ifyo bashamwene nelyo ifyo baalemona kwati tafyabipile sana.

Lelo Baibolo yena, isosa ukwabula no kupita mu mbali ukutila mu cupo kuti mwaba “amacushi na malangulushi.” (1 Abena Korinti 7:28, ukulingana na Baibolo ya The New English Bible) Cinshi mwingabela ayo mafya? Cimo icingalenga mulandu wa kutila abantu babili nga balaikala pamo e lyo ifilubo fyabo fikamoneka mu kupita kwa nshita.

Na kabili, abengi kwena balafwaya ukuti mu cupo mube insansa, nomba pa lwabo tapali ifyo bacitapo pa kuti mube isho insansa. Apo bena balemona kwati nga baupana fye ninshi ni nsansa sheka sheka fye, tabaishibe ukuti icupo mulimo e lyo kabili cikabila ukubombesha pa kuti mube insansa. Nomba ilyo bamona ukuti kanshi ifyo bale-enekela ukusanga mu cupo te fyo, cilabapesha amano kabili balapelenganishiwa. Ilingi line, nga ca kuti ifyo abaupana bale-enekela taficitike, e lyo cibakalipa sana.

Ukukanalanshanya Bwino

Ilyo abaupana balelanshanya, finshi bashifwile ukucita pa kuti bakoshe icupo cabo? Abaupana bamo balikwata icibelesho ca kukanabika amano ku kumfwa umulolele ifyo umwina mwabo alelanda e lyo ne ca kukanalondolola bwino ifili ku mutima ilyo balelanshanya pa kuti umwina mwabo eshibe ico balefwaya. Mu nshita ya kuti balelanga ukuti balitemwana, balanshanya fye patali patali na lintu balefwayapo fimo. Ilingi line ukulanshanya ukufwile ukuba ukusuma kabili ukwingabafwa, kufumamo ukuumanina pa kantu fye akali konse nangu ca kutila tapali no mulandu wa kuumanina. Ilyo balelanshanya, umo nga tomfwikishe umulolele ifyacilanda umunankwe kabili afitwala mumbi, cilenga batendeka ukuumana; umo nga aeba umunankwe amashiwi ayabi, umunankwe na o pa kumulanga ukuti namusuula alaleka ukumusosha.

Ku ca bulanda, mu fyupo ifingi abalume atemwa abakashi balafilwa ukumona ifisuma ifyo abena mwabo bacita. Bambi na bo balamona ifisuma ifyo abena mwabo bacita nomba balafilwa ukubatasha. Kabili, apo muno nshiku abalume na bakashi bonse balaya ku ncito, abanakashi abengi cilabakalipa pantu nga babwela ku ng’anda e besa mu kubomba imilimo iingi beka ilyo ninshi na bo bacilabomba na ku ncito. E lyo kabili, abanakashi abengi abaupwa batila abalume babo tabababikako amano.

Cinshi mwingacita pa kuti mulenge icupo cenu ukuba bwino? Belengeni ukupanda amano ukwakonkapo ukufuma mu Baibolo.

[Amashiwi pe bula 4]

Abaupana bamo tabomfwa umulolele ifilelanda umwina mwabo kabili tabalondolola bwino ifili ku mutima ilyo balelanshanya no mwina mwabo

[Amashiwi pe bula 5]

Abengi balafwaya mu cupo mube insansa nomba tapali ifyo bacitapo pa kuti mube isho nsansa

Ifyo Mwingalenga Icupo Cenu Ukuba Bwino

ICUPO kuti twacipashanya ku kuba pa bulendo, ubulendo ubutali ubwa kuti mwacitika ifyalekanalekana—fimo ifisuma, e lyo fimbi ifibi. Ukukanaishiba ifyo umusebo mulebomfya uli kuti kwalenga amafya ayabula ukwenekela, kabili yamo te kuti mwishibe ne fya kuyapwisha. Lelo nangu kwaba ayo mafya, abengi balakwanisha ukwenda muli ubu bulendo ne nsansa, ukwabula amafya ayengi. Kwena, icilenga abaupana ukwikala bwino mu cupo te kucepa kwa mafya ayasangwa muli ubu bulendo bwa mampalanya lelo kwishiba ifya kupwisha ayo mafya.

Nga imwe mutontonkanya ukuti cinshi cingalenga ubu bulendo bwa mu cupo ukuba bwino no kuba ubwa nsansa? Abaupana abengi balimona ukuti kuti cawama ukukwata ico twingeta ati ‘mapu wa mu cupo’ uwa kubatungulula muli ubu bulendo bwa mampalanya. Yehova Lesa uwatendeke icupo alipeela abaupana “mapu” wa kubatungulula uo bengacetekela icine cine kabili uwingabafwa. Kwena, ukukwata fye Icebo Cakwe, Baibolo wa Mushilo, takupwisha amafya mu cisungusho. Lelo, mu Baibolo mwaliba ifingaafwa ukupwisha amafya ifyo abaupana bafwile ukukonka nga balefwaya ukwikala bwino mu cupo.—Amalumbo 119:105; Abena Efese 5:21-33; 2 Timote 3:16.

Natulumbulepo ifishibilo fimo fimo ukufuma mu Malembo—e kutila, ifya kumutungulula ifyacindama ifya mu Baibolo—ifingamutungulula muli ubu bulendo bwa mampalanya ubwa mu cupo pa kuti muleikala bwino no kuba ne nsansa.

▸ Mulemona icupo ifyo Lesa acimona. “Ico Lesa alundenye, umuntu e cilekanya.” (Mateo 19:6) Kabumba e watendeke icupo ilyo atwele Efa ku mwaume wa ntanshi, Adamu, pa kuti abe umukashi wakwe. (Ukutendeka 2:21-24) Kristu Yesu, uwamweneko uko Lesa abofishe ilyo talaisaba umuntunse pano isonde, alisumine ukuti ca cine icupo ca kwa Adamu na Efa cali no kuba e ntendekelo ya bantu babili iya kwikalilila pamo ukwabula ukulekana. Atile: “Bushe tamwabelenga ukuti uwababumbile pa kutendeka ababumbile umwaume no mwanakashi, kabili atile, ‘E mulandu wine umwaume akashiila wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe, kabili aba babili bakaba umubili umo’? E ico tabali babili na kabili iyo, lelo bali umubili umo. Kanshi ico Lesa alundenye, umuntu e cilekanya.”—Mateo 19:4-6.

Ilyo Yesu asosele amashiwi ya kutila “ico Lesa alundenye,” taloseshe mu kuti Lesa ku muulu e upekanishisha abantu ifyupo, awe iyo. Alesuminishako fye ukuti ca cine Lesa umwine e watendeke icupo kabili e co tufwile ukulamwena icupo ifyo Lesa acimona.a

Kwena, umulume no mukashi te kuti batemwe ‘ukulundana’ mu cupo icabulamo insansa no kutemwana. Kuti batemwa ukuba mu cupo umo bonse babili bengekala bwino no kusanga insansa. Icingabalenga ukuba ‘abalundana’ mu cupo ca nsansa kukonka ukupanda amano ukwa kwa Kabumba ukwingabafwa ukwaba mu Baibolo.

Pa mulandu wa kutila ifwe bonse tuli bantunse fye, nangu tulefwaya nangu tatulefwaya, limo limo kukalaba ukukanaumfwana no kupusana. Lelo ilingi, icilenga abaupana ukwikala bwino mu cupo te pa mulandu wa kuti ifyo batemwa fyalipalana lelo fintu bapwisha amafya nga ca kuti ifyo batemwa fyalipusana. Kanshi, icintu cimo icafwilisha sana mu cupo kwishiba ifya kupwisha ubwafya bwa kukanaumfwana ukubomfya ukutemwa, pantu ukutemwa “kulekatanya ifintu pamo bwino bwino.”—Abena Kolose 3:14, ukulingana na Baibolo ya English Standard Version.

▸ Muleba no mucinshi ilyo mulelanshanya. “Umuntu uulanda ukwabula ukutontonkanya aba kwati lupanga ululasaula, lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Abasoma basanga ukuti ukulanshanya ukwingi kwisa mu kupwa filya fine kwacitendeka. Kanshi, ukulanshanya nga kwacitendeka mu mucinshi, ilingi line ninshi no kupwa kwalapwa mu mucinshi. Lelo, na imwe bene mwalishiba ifyo cikalipa nga ca kutila ilyo umutemwikwa wenu alelanda na imwe, alanda fimo ukwabula ukutontonkanya. Kanshi esheni na maka ukupepa ukuti mulebomfya amashiwi ya mucinshi kabili aya kutemwa ilyo mulelanshanya. (Abena Efese 4:31) BaHaruko,b banakulubantu abena Japan, abaikala mu cupo na balume pa myaka 44, balondolola ukutila: “Nangu ca kutila ine na balume bandi bonse tulamona ifilubo tucita, tulesha na maka ukulanshanya mu mucinshi kabili na mu fyo tucita mwine tulalanga ukuti cila muntu alatasha umunankwe pa mibele imo iisuma iyo akwata. Ici calitwafwa ukulenga icupo cesu ukuba bwino.”

▸ Muleba ne cikuuku ne nkumbu. “Mubelane icikuuku, mube aba mitima ya nkumbu.” (Abena Efese 4:32) Ilyo abaupana bapusana icine cine, nga ca kutila umo akalipa ilingi line umunankwe na o alakalipa. BaAnnette, aba ku Germany, abaikala na balume mu cupo ica nsansa pa myaka 34, basumina ukuti: “Calyafya ukwikala tondolo ilyo kuli ifilekucusha—kulaba ukulanda ifingakalifya umunobe, kabili ici cilenga fye ifintu ukucilapo ukubipa.” Lelo ukulaesha na maka ukuba ne cikuuku ne nkumbu, kuti kwamulenga ukuwamya icupo cenu pa kuti cibe ica mutende.

▸ Beni abaicefya. ‘Mwilakansana nelyo ukuibililika, lelo muleicefya pa kumona bambi ukuti balimucila.’ (Abena Filipi 2:3) Icilenga abaupana ukupusana mulandu wa kuti balaba ne cilumba icibalenga ukulapeelana imilandu pa filubo ificitike mu nshita ya kuti baicefye no kusanga inshila ya kulungikilamo ifilubene pa kuti ifintu fibawamine bonse babili. Ukuicefya kuti kwamwafwa ukukanaimona ukuti imwe tamulufyanya ilyo lyonse kwaba ukupusana.

▸ Mwilakalipa bwangu. “Wilakalipa bwangu.” (Lukala Milandu 7:9) Mwilatemwa ukusuusha ifyo abena mwenu baletontonkanya pali fimo kabili mwila-angufyanya ukuifumya mu mulandu nga ca kutila abena mwenu bailishanya pa fyo musosele nangu ifyo mucitile. Lelo, mulekutika no kusumina ifyo abena mwenu baleilishanyapo. Muletala mwatontonkanyapo bwino bwino ilyo mushilalanda pa fyo baleilishanya. Abaupana abengi besa mu kwishiba ninshi palipita imyaka iingi ukutila kanshi icacindama te kufwaya fye ukushinina umwina mobe ukutila e ulubile lelo kwikala mu cupo ca nsansa.

▸ Ishibeni ilyo mufwile ukwikala tondolo. “[Ba] uwayanguka ukumfwa, uukokola ukulanda, uukokola ukukalipa.” (Yakobo 1:19) Icishibilo cimo icacindama sana muli ubu bulendo bwa mampalanya icingamutungulula ku kukwata icupo ca nsansa, kwishiba ifya kulanshanya bwino. Nomba, apo tufwile ukulanshanya, cinshi kanshi Baibolo ilandila ukuti kwaliba “inshita ya kwikala tondolo”? (Lukala Milandu 3:7) Iyi nshita ya kwikala tondolo kuti mwaibomfya ku kukutikisha ifyo abena mwenu balelanda—iyi na yo ni nshila iisuma iya kulanshanishishamo iingamwafwa ukwishiba bwino ifyo abena mwenu baletontonkanya pali fimo ne cilengele ukuti batontonkanye muli iyo nshila.

▸ Muleba ne cililishi ilyo mulekutika. “Sekeleleni pamo na basekelela; lilileni pamo na balelila.” (Abena Roma 12:15) Icililishi na co cilakabilwa pa kuti ukulanshanya kube bwino pantu kuti camwafwa ukuti mwishibe ifyo abena mwenu baleumfwa lwa nkati. Kuti camulenga ukucindika abena mwenu ilyo balelondolola fimo kabili kuti camwafwa ukukanasuusha ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa pali fimo. BaNella, banakulubantu aba ku Brazil, abaikala mu cupo na balume pa myaka 32, batila: “Ilyo tulelanda pa mafya tukwete, lyonse ndabika amano ku kukutikisha ifyo baManuel balelanda pa kuti njishibe ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa pa ficitike.” Ilyo abena mwenu balelanda, iyi e “nshita ya kwikala tondolo” kabili e nshita ya kuba ne cililishi ilyo mulekutika.

▸ Muletootela lyonse. “Muletootela.” (Abena Kolose 3:15) Mu fyupo ifyakosa abalume na bakashi balatasha abena mwabo pali fyonse ifyo babacitila. Lelo, nangu ca kutila ukutasha kulaafwa abaupana ukulalanshanya bwino, abaupana bamo balalaba ukutasha abena mwabo pali tumo tumo uto babacitila mu mikalile ya cila bushiku. Bena bamona kwati umwina mwabo alishiba kale ukuti balimutemwa. Badokota, abe shina lya Ellen Wachtel, batile “Abaupana abengi abalafwaya ukulenga abena mwabo ukulaumfwa ukuti balitemwikwa kuti bacita ifyo, lelo ilingi line tabatontonkanya pa kucite fyo.”

Abanakashi ilingi line balafwaya abalume babalanga ukuti balibatemwa kabili balafwaya no kuti abalume balebatasha. Ala mwe balume kuti mwalenga icupo cenu ukuba ica mutende kabili kuti mwalenga na bakashi benu ukulaikala umutende. Na mwe bene fye kuti mwalaikala umutende nga ca kutila lyonse muletasha abakashi benu pa fisuma ifyo bacita na pa mibele yabo iisuma.

Ukutasha kwalicindama, mu mashiwi e lyo na mu micitile fye. Ala mwe balume ishibeni ukuti ukutomona fye abakashi benu, ukubakumbatila, no kubamwentwila, kuti kwacilapo ukubalanga ukuti mwalibatemwa ukucila na pa kubeba fye ati, “Nalikutemwa.” Ukucita ifyo kulenga abakashi benu bashininkisha ukuti balicindama kuli imwe no kutila mulabakabila. Kuti mwabatuminako foni nangu fye ukubalembelako utumashiwi tumo pali seo-foni utwa kubeba ati, “Nakufuluka” nelyo utwa kutila “Bushe ifintu file-enda shani ubushiku bwa lelo?” Nga ca kutila umuku mwalekelesheko ukweba abakashi benu aya mashiwi ni lintu mwaleishishanya, kuti cawama ukutendeka ukucite fyo na kabili. Muleishibilapo na tumbi uto abena mwenu bafwaya ukuti mulebacitila, utubafika pa mutima.

Ifi fine e fyo na nyina wa kwa Lemuele Imfumu ya kwa Israele wa pa kale alandile, ilyo atile; “Umulume wakwe amutasha, ‘Abanakashi abacita bwino bengi, nomba iwe wabacila bonse.’” (Amapinda 31:1, 28, 29, ukulingana na Tanakh—The Holy Scriptures) Bushe ni lilali mwalekelesheko ukutasha abakashi benu? Na imwe mwe bakashi, ni lilali mwalekelesheko ukutasha abalume benu?

▸ Mule-angufyanya ukweleela. “Mwileka akasuba kawe mucili abakalipa.” (Abena Efese 4:26) Mu cupo mwena bonse babili nangu cibe shani mwakulalufyanya. Kanshi, ukuba uwaipekanya ukweleela e cikabilwa. BaClive na baMonica aba ku South Africa, abaikala mu cupo pa myaka 43 iyapitapo, balimona ukuti uku kupanda amano ukwa mu Baibolo kulaafwa icine cine. BaClive balondolola abati: “Tulesha ukukonka icishinka ca kututungulula icisangwa pa Abena Efese 4:26 kabili tulesha ukwelelana apo pene fye, pantu twalishiba ukuti ici e co Lesa afwaya. Pa numa tulomfwa bwino nga twacite fyo, kabili tulaba na kampingu uwasanguluka, e lyo no tulo tumfwika bwino.”

Mwaliba amano muli ili pinda ilya ku kale ilitila: “Atemwa ukusuulako fye ku filubo.” (Amapinda 19:11) BaAnnette, abo tulandilepo kale, basumina, abati: “Mu cupo icisuma mufwile fye ukuba ukwelelana, nga tamuli ukwelelana icupo te kuti cibe bwino.” Balondolola ico balandila ifyo, batila: “Nga tamuli ukwelelana kuti mwaba ukukalifyanya no kukanacetekelana, kabili ifi panono panono kuti fyaonaula icupo. Ukweleela e kukakosha icupo cenu kabili e lyo mukacilapo ukutemwana.”

Nga ca kutila namukalifya abena mwenu, mwitontonkanya fye amuti bakamweleela fye no kulabako ku cilubo cenu, awe iyo. Nga mulefwaya umutende ilingi line mufwile ukucitapo cimo pa fintu ifya-afya ukucita pamo nga: Ukusumina ukuti namulufyanya. Na lyo line fwayeniko inshila imo iya kulombelamo ubwelelo uku ninshi namuicefya no kuicefya, ukulanda amashiwi pamo nga aya: “Unjeleleko, we mutemwikwa wandi. Nacilufyanya.” Nga mwaicefya no kulomba ubwelelo, abena mwenu bakamucindika, bakamucetekela mu cupo cenu, na mwe bene fye tamwakalesakamikwa.

▸ Mwikasha abena mwenu nangu ukufuma ku cupo. “[Umulume no mukashi] tabali babili na kabili iyo, lelo bali umubili umo. Kanshi, ico Lesa alundenye, umuntu e cilekanya.” (Mateo 19:6) Mwalilapa umulapo uwacindamisha pa menso ya kwa Lesa na bantu e lyo na ku bena mwenu uwa kuti mukatwalilila ukuba pamo nangu kwingesa amafya shani.c Ico tamwingafwaila ukusha abena mwenu te mulandu fye wa kutiina ifunde lya buteko. Lelo, mulandu wa kuti mwalitemwa abena mwenu ukufuma pa nshi ya mutima, kabili cilanga fye ukuti mwalikwatilana umucinshi e lyo kabili mwalicindika na Lesa. Kanshi mwilalanga icitemwiko ca mu cupo ku bantu bambi pantu ukucite ifyo kuti kwanenuna icupo cenu icaba icacindama kuli Lesa. Mulingile fye ukulanga ico citemwiko ku bena mwenu epela.—Mateo 5:28.

▸ Ukwafwa abena mwenu kulakosha icupo. ‘Mwilabika fye amano ku fyo mulefwaya fye mwe bene, lelo mulebika amano na ku fyo bambi bafwaya.’ (Abena Filipi 2:4) Ukubika amano ku fyo abena mwenu bafwaya ne fyo batemwa ukucila ukubika amano ku fyo imwe mufwaya ne fyo mwatemwa e nshila imo iyo mwingakoseshamo icupo. BaPremji, abaikala na bakashi babo mu cupo pa myaka 20, lyonse balafwako abakashi babo imilimo ya pa ng’anda pantu abakashi nabo balaya ku ncito. Batila: “Ndaafwako umukashi wandi Rita ukwipika no kuwamya e lyo ne milimo imbi pa kuti na o ashalako ne nshita na maka ya kucitako ifyo atemwa.”

Mu Kubombesha Mulafuma Ifisuma

Limo limo, ukutontonkanya pa fyo cayafya ukulenga icupo ukuba ica nsansa kuti kwalenga bamo baleka no kulaeshako ukucitapo fimo. Lelo, mwileka ifya kufuupula fimulenge ukusha abena mwenu nelyo ukulekela pa kati ubu bulendo bwa mu cupo ubwa mampalanya ubo imwe bonse babili mwatendeka.

BaSid abaikala mu cupo ca nsansa na bakashi babo pa myaka 33 balandilepo ati: “Nga ca kutila mu bufumacumi mwabombesha kabili mwalanga no kuti mulefwaisha icupo cenu ukuba bwino, Yehova kuti amupaala.” Nga ca kutila bonse mu cishinka muleafwana ilyo kwaba amafya kabili mulesansamukila pamo mu nshita sha mutende, cikamulenga ukutwalilila ukwikala bwino no kuba ne nsansa muli ubu bulendo bwa mampalanya ubwa mu cupo.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 6]

Baibolo yaba kwati ni mapu ya kututungulula muli ubu bulendo bwa mampalanya ubwa mu cupo

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 7]

Nga Mulefwaya Ukulanda pa Bwafya Bumo

◼ Saleni inshita iyo bonse mushakabe namunaka.

◼ Mwisuusha ico abena mwenu balelanda, batungilileni.

◼ Te kwesha ukubapumfyanya ilyo balelanda; mulekutika fye, nga bapwa e lyo na imwe mwingalandapo.

◼ Ilyo abena mwenu balondolola ifyo baleumfwa pali fimo, mwitila bufi, ifi fine e fyo baleumfwa.

◼ Nangu ca kutila tamulesumina ifyo balelanda, esheni ukwelenganya ifyo mwingomfwa nga ni mwe ficitikile.

◼ Limo limo mufwile ukukonka ifyo abena mwenu balefwaya te kukosela fye pa fyo mulefwaya.

◼ Nga namulufyanya sumineni fye ati mwacilufyanya kabili icefyeni no kulomba ubwelelo.

◼ Muletasha abena mwenu kabili mulebacitila ifilanga ukuti mwalibatemwa.

[Akabokoshi/Icikope pe bula 8]

Pa Kuti Icupo Cibe Bwino

◼ Muleibukisha ukupanda amano ukwa mu Baibolo ukwingakosha icupo cenu.

◼ Muleshako inshita ya kukosha icupo cenu ne ya kuba pamo na bena mwenu.

◼ Bonse mulebombela pa kuba ne nsansa, kabili muletemwana.

◼ Beni aba cishinka ku bena mwenu kabili mwikesha ukubasha.

◼ Muleba no luse no mucinshi ku bena mwenu.

◼ Muleafwana imilimo ya pa ng’anda.

◼ Bonse babili mulebombesha pa kuti mulelanshanya bwino na bena mwenu.

◼ Ala mulelandako no twa kusekesha e lyo no kwisha fye na bena mwenu.

◼ Lyonse mulecitapo fimo ifya kukosha icupo cenu

[Akabokoshi/Icikope pe bula 9]

Ifyo Mwingaipusha mwe Bene

◼ Finshi maka maka mfwile ukuwamyako mu cupo candi?

◼ Finshi mfwile ukucita pa kuti ningawamya ifintu?