Armagedone—Ikaleta Imikalile Isuma

ISHIWI lya kuti “Armagedone” lyafuma kwi shiwi lya ciHebere ilya “Har–Magedone,” nelyo “Ulupili lwa Megido.” Ili shiwi lisangwa pa Ukusokolola 16:16, apatila: “Fyashilonganike ku cifulo iciitwa mu ciHebere Armagedone.”

Bushe filya balumbula “Ulupili lwa Megido,” calola mu kuti inkondo ya Armagedone ikabela pa lupili lumo ifi ulwa ku Middle East? Awe. Ica ntanshi fye, takwaba ulupili ulo beta ati Megido, nangu fye ni pa ncende apali Megido kale sana, tapaba no lupili, paba fye akapili akanono akalepa bamita 20 akabela lwa mupepi ne lungu. Na kabili, iyi ncende ya Megido inono sana ica kuti “ne shamfumu sha pe sonde ne milalo ya shiko” te kuti shikumane. (Ukusokolola 19:19) Nangu cibe fyo, ukulingana ne lyashi lya kale ilya ku Middle East, pali yi ncende ya Megido e po balelwila inkondo sha lukaakala icine cine kabili isha kapeleko. E ico kanshi, ishiwi lya kuti Armagedone lipilibula ukulwa kwa kapeleko lelo umo fye e wa kucimfya.—Belengeni ifili mu mukululo uuleti “Megido—Icilangililo Calinga,” pe bula 5.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 5]

MEGIDO—ICILANGILILO CALINGA

Megido wa ku kale abelele apasuma nga nshi, kabili umuntu uuli pa Megido kuti amona bwino bwino amasamba ye lungu lya mufundo ilya Yesreele, ilyabelele ku kapinda ka ku kulyo aka Israele. E po aba mu fyalo fyalekanalekana balecitila amakwebo kabili na bashilika e po balekumanina. E ico pa Megido e palebela inkondo sha kapela makufi isha kucimfya abo balelwa na bo umupwilapo. Profesa Graham Davies alembele mu citabo cakwe icitila, Cities of the Biblical World—Megiddo: “Mu musumba wa Megido . . . e mwalefikilila sana aba makwebo abalefuma mu fyalo fyalekanalekana. Na balya abalefuma mu fyalo fyabo ifyalekanalekana no kukuukila ku fyalo fimbi, na bo balepita muli ulya wine musumba. Kabili pa nshita imo ine nga ca kuti bamo bapoka ulya musumba, kabili baba na maka sana, e balekwata na maka ya kusuminisha no kulesha abaleingila mu musumba, kabili ukucite co kwalengele ukuti baletungulula amakwebo no kukwata sana amaka ya kulwa inkondo ukucila bambi. Kanshi te ca kupapa ukuti uyu musumba . . . baleulwila ku bengi, kabili nga ca kuti bamo bacimfya, baleucingilila nga nshi.”

Ilyashi pali uyu musumba wa Megido lyatendeke kale sana ukucila myaka 3,500 iyapita, lintu imfumu ya Egupti Thutmose III yacimfishe imfumu sha bena Kanaani pali ilya ine ncende. Ukulwila pali ilya ncende kwalitwalilile pa myaka iingi ukufika fye na mu 1918 lintu Umukalamba wa bashilika abena Britain Edmund Allenby acimfishe pa kapeleko umulalo wa bena Turkey. Nangu fye ni bulya bulwi ubo Lesa alengele Kapingula Baraki ukucimfya Yabini Imfumu ya bena Kanaani icabipisha, bwacitikiile pa Megido. (Abapingushi 4:12-24; 5:19, 20) Kabili mupepi na ilya ine ncende, Kapingula Gideone acimfishe abena Midiani icabipisha kabili ukwabula no bwafya. (Abapingushi 7:1-22) Na kabili, ni pali ilya ine ncende e po ne Shamfumu Ahasia na Yoshia shaipailwe.—2 Ishamfumu 9:27; 23:29, 30.

Kanshi calilinga sana ukulinganya Armagedone na cilya cifulo ca Megido, pantu pali ilya ncende paleba inkondo shalekanalekana, lelo libumba fye limo e lyalecimfya abalwani umupwilapo. E ico Megido yaba cilangililo icalinga ica fyo Lesa akacimfya abalwani bakwe bonse umupwilapo.

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.