“Shinwe Aba Uwa Luse”

“Mube aba luse, ifyo Shinwe aba uwa luse.”—LUKA 6:36.

1, 2. Bushe amashiwi Yesu aebele bakalemba na baFarise e lyo na basambi bakwe yalanga shani ukuti ukuba no luse kwalicindama?

MU Mafunde ayo Mose bamupeele mwali amafunde yalekanalekana mupepi na 600. Nangu cingati abena Israele balingile ukulakonka Amafunde ya kwa Mose yonse, calicindeme no kuti baleba no luse. Moneni ifyo Yesu aebele abaFarise abashali no luse. Imiku ibili alibakalipile, abebele ukuti Lesa atila: “Ndefwaya uluse, te malambo iyo.” (Mateo 9:10-13; 12:1-7; Hosea 6:6) Ilyo Yesu ali mupepi no kupwisha umulimo wakwe atile: “Kalanda kuli imwe, mwe bakalemba na baFarise, mwe ba bumbimunda! pantu mupeela ica pe kumi (10) ica minte na dilu na kumini, lelo mwasuule fyacindama ifya mu Mafunde, e kutila, ubulungi no luse na bucishinka.”—Mateo 23:23.

² Yesu alishibe ukuti calicindama sana ukuba no luse. Aebele abasambi bakwe ukuti: “Mube aba luse, ifyo Shinwe aba uwa luse.” (Luka 6:36) Kanshi pa kuti ‘tulepashanya Lesa,’ tufwile ukwishiba ifyo ukuba no luse kupilibula. (Abena Efese 5:1) Na kabili ukwishiba ubusuma bwaba mu kuba aba luse kukalenga tukabe sana no luse.

Ukuba no Luse ku Balanda

3. Mulandu nshi tulingile ukwishibila Yehova nga tulefwaya ukwishiba umwalola ukuba no luse?

³ Kemba wa malumbo atile: “Yehova untu asenamina kabili wa nkumbu, untu akokolo kukalipa, kabili wa luse lukalamba; Yehova musuma kuli bonse, ne nkumbu shakwe shili pali fyonse ifyo alengele.” (Amalumbo 145:8, 9) Yehova ni “Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse.” (2 Abena Korinti 1:3) Umuntu uwa nkumbu nelyo uwa luse alaba ne cililishi kuli bambi. Ifi fine e fyo Lesa aba. Ifyo Yehova aba na mafunde yakwe kuti fyatusambilisha umwalola ukuba no luse.

4. Finshi Esaya 49:15 itusambilisha pa luse?

⁴ Pali Esaya 49:15, Yehova atila: “Bushe umwanakashi engalaba akanya kakwe akoonka, ukukanacitilo mwana wa mwi fumo lyakwe inkumbu?” Amashiwi ya ciHebere ayapalana ne shiwi bapilibula ukuti “inkumbu” muli cino cikomo yalipalana sana ne shiwi bapilibula ukuti uluse pa Amalumbo 145:8, 9 ayo twambwile pa muulu. Inkuntu ishilenga Yehova ukumfwa uluse bashipashanya ku citemwishi ico nyina uonsha akwatila umwana wakwe. Nga umwana ali ne nsala nelyo alekabila ifintu fimbi, icililishi nelyo ukulangulukilako filenga nyina ukupeela umwana wakwe ifyo alekabila. E fyo na Yehova omfwa pa bantu abo abelela uluse.

5. Bushe Yehova alangile shani ukuti ‘alicindama ku luse’ mu fyo alecitila abena Israele?

⁵ Kwena cisuma ukuba ne cililishi kuli bambi, lelo calicindama ukucitapo cimo ku kubafwa. Tontonkanyeni pa fyo Yehova acitile ilyo abantu bakwe baile mu busha mu Egupti imyaka nalimo 3,500 iyapita. Aebele Mose ukuti: “Ukumona namono kucululuka kwa bantu bandi abali mu Egupti, naumfwa ne nkuuta yabo pa cinso ca babacikilisha; pantu naishibo kukalipwa kwabo; kabili ninjika ku kubapokolola mu minwe ya bena Egupti, no kubaninika ukubafumya mu calo cilya no kubatwala ku calo cisuma kabili icapabuka, ku calo icilefumfumune shiba no buci.” (Ukufuma 3:7, 8) Ilyo imyaka mupepi na 500 yapitile ukutula apo abena Israele bafumine mu Egupti, Yehova abacinkwileko ukuti: “Ine naninike Israele ukumufumya mu Egupti, kabili namupokolwele mu minwe ya bena Egupti na mu minwe ya mabufumu yonse ayalemufyenenkesha.” (1 Samwele 10:18) Libili libili abena Israele baleba mu mafya pantu baleleka ukumfwila amafunde ya kwa Lesa ayalungama. Lelo, Yehova alebekatile nkumbu kabili lyonse fye alebapokolola. (Abapingushi 2:11-16; 2 Imilandu 36:15) Ifi filanga ifyo Lesa acitila abali mu kubulwa, mu busanso, nangu abali na mafya. Yehova ‘alicindama ku luse.’—Abena Efese 2:4.

6. Bushe Yesu ali shani no luse kwati fye ni filya fine na Wishi aba?

⁶ Na lintu Yesu Kristu ali pe sonde, aleba sana no luse kwati fye ni filya fine na Wishi aba. Bushe acitile shani ilyo impofu shibili shamupaapaatile ukuti: “Tubeleleni uluse, mwe Shikulu, Mwana Davidi”? Ishi mpofu shalefwaya ashiposhe mu cipesha amano. Yesu alishiposeshe, lelo tacitile ici cipesha mano ukwabula icililishi. Baibolo itila: “Aiketwe inkumbu, akumishe amenso yashiko, na po pene shalishibwilwe amenso.” (Mateo 20:30-34) Inkumbu shalengele Yesu ukucita ifipesha mano ifingi umo aposeshe impofu, abali ne fibanda, abalwele ifibashi, no kwafwa abafyashi abakwete abana abalwele.—Mateo 9:27; 15:22; 17:15; Marko 5:18, 19; Luka 17:12, 13.

7. Bushe ifyacitile Yehova Lesa no Mwana wakwe fitusambilisha cinshi pa luse?

⁷ Ifyo Yehova Lesa na Yesu Kristu balecita filanga ukuti mu luse mwaba inkumbu, icililishi, nelyo ukulangulukilako abalecula e lyo no kucitapo fimo ku kubafwa. Umuntu uwa luse alacita ifi fyonse fibili. Mu Malembo, ishiwi lya kuti uluse ilingi line lilosha ku kulangulukilako abalecula no kucitapo fimo ku kubafwa. Nga abalepingula imilandu, bushe bena kuti baba shani no luse? Bushe ukuba no luse kuti kwapilibula ukukanaebaula nelyo ukukanafumya uubembwike mu cilonganino nga talapile?

Ukubelela Ababembu Uluse

8, 9. Bushe uluse Lesa aumfwilile Davidi na Batisheba ilyo babembwike lwasanshishemo cinshi?

⁸ Tontonkanyeni pa fyacitike ilyo kasesema Natani atununwike Imfumu Davidi iya mu Israele lintu yabembwike na Batisheba. Davidi alyumfwile ububi pa fyo acitile kabili apepele ati: “Mumbelele uluse, mwe Lesa, umwabele cikuku cenu; umwabelo bwingi bwa nkumbu shenu, paseni ifya bupulumushi fyandi. Nsambeni bwino bwino ku mampuulu yandi, na ku lubembu lwandi nsangululeniko. Pantu ifya bupulumushi fyandi ine nalifiishiba; no lubembu lwandi luli pali ine pe. Kuli imwe, kuli imwe mweka, e ko nabembuka, no kucite cabipa mu menso yenu.”—Amalumbo 51:1-4.

⁹ Davidi alyumfwile sana ububi pa lubembu acitile. Yehova alimulekelele kabili tapingwile Davidi na Batisheba nge fyo abantu bali no kubapingula. Ukulingana na Mafunde ya kwa Mose, Davidi na Batisheba balingile ukufwa. (Amalango 22:22) Yehova alibalekele ukutwalilila abomi lelo tabacingilile ku fyabipa ifyafumine mu lubembu bacitile. (2 Samwele 12:13) Kanshi uluse lwa kwa Lesa lusanshamo no kwelela imembu. Lelo, talekapo fye ukwabula ukukanda uulufyenye.

10. Nangu cingati Yehova alatubelela uluse ilyo alepingula, mulandu nshi tushilingile ukulilila umundemwa?

¹⁰ Apo “ulubembu lwaingilile mu muntu umo [Adamu] pano calo” kabili “icilambu ca lubembu ni mfwa,” ninshi abantu bonse balingile ukufwa. (Abena Roma 5:12; 6:23) Kanshi tulingile ukulatasha sana pa fyo Yehova atubelela uluse lintu aletupingula! Lelo tatufwile ukulya umundemwa ukuti Lesa wa luse. Pa Amalango 32:4 patila: “Imibele [ya kwa Yehova] yonse bupingushi [nelyo umulinganya].” E ico, Lesa nga aumfwa uluse, te kuti ninshi alabako kwi funde lyakwe ilisuma ilya mulinganya.

11. Bushe Lesa akonkele shani ifunde lya mulinganya ilyo alepingula Davidi na Batisheba?

¹¹ Ilyo Lesa ashilapingula ukuti Davidi na Batisheba tabali no kufwa, atalile abelela. Yehova tasuminishe abapingushi ba mu Israele ukwelela abalebembuka. Nga e bapingwile Davidi na Batisheba, bena nga batile fye balingile ukufwa. Ifi fine e fyo ifunde lyalandile. Lelo, pa mulandu wa cipangano ico apangene na Davidi, Yehova alefwaya ukumona nga kuti kwaba icingalenga alekelele ulubembu lwa kwa Davidi. (2 Samwele 7:12-16) E co Yehova Lesa “Kapingula wa pano isonde,” ‘uubebeta imitima,’ asalilepo ukupingula uyu mulandu. (Ukutendeka 18:25; 1 Imilandu 29:17, NW) Lesa alibebetele umutima wa kwa Davidi, no kumona ukuti alilapile no mutima wakwe onse kabili alimulekelele.

12. Bushe fwe bantu ababembu kuti twanonkelamo shani mu luse lwa kwa Lesa?

¹² Umulinganya e walenga Yehova ukutubelela uluse no kupekanya ukuti atulubule ku lubembu ne mfwa. Pa kuti Yehova alekelele imembu shesu ukwabula ukupula mwi funde lya mulinganya, alitubelela uluse ulwapulamo nga nshi no kutupeela icilubula, ilambo lya Mwana wakwe Yesu Kristu. (Mateo 20:28; Abena Roma 6:22, 23) Pa kunonkelamo mu luse lwa kwa Lesa, tulingile ‘ukutetekela Umwana.’ Nga twamutetekela, e lyo tukalubulwa ku lubembu ne mfwa ifyo twapyana kuli Adamu.—Yohane 3:16, 36.

Lesa wa Luse Kabili wa Mulinganya

13, 14. Bushe uluse lulalenga Lesa alabako kwi funde lya mulinganya? Londololeni.

¹³ Mu maparagrafu yafumineko tusambilile ukuti Yehova tapula mwi funde lyakwe ilya mulinganya. Bushe uluse talulenga ukuti limo alabeko fye ku mulinganya? Nelyo bushe lulalenga Lesa ukukanakonka sana ifunde lya mulinganya? Awe nakalya.

¹⁴ Muli kasesema Hosea, Yehova aebele abena Israele ukuti: “Nkakukobekela ku kuba wandi umuyayaya, nkakukobekela ku kuba wandi mu bulungami na mu bupingushi [nelyo umulinganya], kabili mu luse na mu nkumbu.” (Hosea 2:19) Aya mashiwi yalelanga fye ukuti ilyo Yehova abela abantu uluse, alalanga ne mibele yakwe imbi, ukusanshako fye no mulinganya. Yehova ni “Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, . . . uulekelela amampuulu no bupulumushi no lubembu: kabili ababi takabalinge aba kaele.” (Ukufuma 34:6, 7) Yehova ni Lesa wa luse kabili uwa mulinganya. Baibolo itila: “Cilibwe icasansuka, ya mpomfu imicitile yakwe; pantu imibele yakwe yonse bupingushi.” (Amalango 32:4) Lesa aba no mulinganya nga filya fine fye aba no luse. Iyi mibele yalilingana, tapaba iyacindama sana ukucila iibiye. Kanshi Lesa alaba no luse no mulinganya pa nshita fye imo.

15, 16. (a) Cinshi cilanga ukuti nga twatila Yehova ni Lesa wa mulinganya tacalola mu kuti lyonse alakanda abantu? (b) Finshi ifyo abapepa Lesa wa cine balingile ukwenekela ukucitika lintu Yehova akapingula buno bwikashi bwabipa?

¹⁵ Nga twatila Yehova ni Lesa wa mulinganya tacalola mu kuti lyonse alakanda abantu. Ilingi line, pa kuti kube umulinganya kulingile kwaba na mafunde, kabili umuntu nga apula muli ayo mafunde balamupingula no kumukanda ukulingana ne fyo amafunde yalanda. Lelo, umulinganya wa kwa Lesa wena usanshamo no kupususha aba kaele. Ica kumwenako fye, lintu Lesa aonawile ababifi ba mu Sodoma na Gomora, alipuswishe Lote na bana bakwe babili abakashana.—Ukutendeka 19:12-26.

¹⁶ Na ifwe bene twalicetekela ukuti ilyo Yehova akapingula buno bwikashi bwabipa, “ibumba likalamba” ilya bantu abapepa Lesa wa cine, ‘abasamba imingila yabo no kuibuutusha mu mulopa wa mwana wa mpaanga,’ bakapusuka. Kanshi ‘bakafuma mu bucushi bukalamba.’—Ukusokolola 7:9-14.

Mulandu Nshi Tulingile Ukubela no Luse?

17. Mulandu nshi cacindamina ukubela no luse?

¹⁷ Yehova na Yesu Kristu balatusambilisha ifyo uluse lwine lwine lwaba. Amapinda 19:17 yalatweba umulandu cacindamina ukuba no luse, yatila: “Uukumbusuko mulanda aashima Yehova, e ukabwesesha kuli wene ica kutetesa cakwe.” Nga tuleba no luse ku banensu nga filya fine Yehova no Mwana wakwe baba, Yehova alatemwa nga nshi. (1 Abena Korinti 11:1) E lyo nga tuleba no luse kuli bambi, nabo bene bakalaba no luse kuli ifwe.—Luka 6:38.

18. Mulandu nshi tufwile ukulaesesha na maka ukuba no luse?

¹⁸ Mu luse mwaliba imibele iingi. Mwaliba ukuba bwino, ukutemwa, icikuuku, no busuma. Icililishi nelyo ukulangulukilako e filenga umuntu ukucita ifilanga ukuti wa luse. Nangu cingati uluse lwa kwa Lesa talulenga alabako kwi funde lya mulinganya, Yehova alakokola ukukalipa kabili alitekanya ica kuti alapeela incitatubi inshita ya kulapila. (2 Petro 3:9, 10) Kanshi uluse lushanshamo ukutekanya no kushishimisha. Apo uluse lusanshamo imibele iingi iisuma, ukubikako fye ne fisabo fya mupashi wa kwa Lesa, kanshi ukuba no luse e kukalenga tukakwate iyi mibele yonse. (Abena Galatia 5:22, 23) E ico, calicindama sana ukulaesha na maka ukuba no uluse kuli bambi!

“Ba Nsansa Aba Luse”

19, 20. Bushe uluse lwanga shani pa bupingushi?

¹⁹ Umusambi Yakobo alatweba umulandu tulingile ukulabela no luse kuli bambi. Alembele ukuti: “Uluse lwanga pa bupingushi.” (Yakobo 2:13b) Yakobo alelanda pa luse ulo umubomfi wa kwa Yehova omfwila abantu bambi. Amashiwi ya kuti uluse lulanga pa bupingushi yapilibula ukuti inshita ya ‘kulubulula kuli Lesa’ nga yafika, Yehova akalolesha pa fyo umuntu umo umo ali no luse kuli bambi kabili akabomfya ilambo lya cilubula ilya Mwana wakwe pa kumubelelo luse nge fyo na o alebela bambi uluse. (Abena Roma 14:12) Ukwabula no kutwishika cimo icalengele Davidi bamubelele uluse lintu abembwike na Batisheba ni co na o ali no luse sana. (1 Samwele 24:4-7) E lyo “uushicita luse akapingulwa ukwabula uluse.” (Yakobo 2:13a) E mulandu wine “abashaba na luse” babapendela pamo na bantu abo Lesa amona ukuti “bawamine mfwa”!—Abena Roma 1:31, 32.

²⁰ Mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu atile: “Ba nsansa aba luse, pantu bakabelelwa uluse.” (Mateo 5:7) Ala aya mashiwi yalatulanga bwino sana ukuti abafwaya Lesa akababelele uluse bafwile ukulaba no luse kuli bambi! Icipande cakonkapo cikalanda pa fyo tulingile ukuba no luse kuli bambi muli fyonse ifyo tucita.

Bushe Kuti Twaba Shani No Luse Kuli Bambi?

“E ico kanshi, lyonse ilyo twaba ne nshita yalinga, tubombe icisuma kuli bonse, lelo maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.”—ABENA GALATIA 6:10.

1, 2. Finshi icilangililo ca mwina Samaria citusambilisha pa luse?

ILYO umwaume waishibe sana amafunde alelanda na Yesu, aipwishe ukuti: “Nga kanshi umunandi nani?” Pa kwasuka, Yesu ashimike icilangililo, atile: “Umuntu umo alefuma ku Yerusalemu aletentemukila ku Yeriko no kuwila mu fipondo, ifyamufuulile no kumupume mpumo, no kuya, fyamusha impondo. Awe cali nkuma, shimapepo umo alepita mu musebo ulya, lelo ilyo amumwene, alambile ulubali lubiye. No mwina Lebi na o wine, ilyo afikile palya no kumumona, alambile ulubali lubiye. Lelo umwina Samaria umo uwalepita mu musebo ulya afikile kuli wene, kabili ilyo amumwene, aiketwe inkumbu. Awe apaleme kuli wene no kukakila ifilonda fyakwe, aitilepo na mafuta no mwangashi. Lyene umuninike pa citeekwa cakwe cine no kumutwala ku ng’anda ya beni no kumutensha. Kabili ubushiku bwa konkelepo, abuulile badenari babili, apeele no mwine wa ng’anda ya beni, no kutila, ‘Ulemutensha, na shonse isho ukapoosa ukucila pali ishi, nkakubwesesha ilyo nkabwela.’” Lintu Yesu apwile ukushimika icilangililo, aipwishe umwaume waishibe sana amafunde ukuti: “Nani pali aba batatu uwali umubiye wa wawile mu fipondo?” Ulya mwaume ayaswike ukuti: “Uwamubelele uluse.”—Luka 10:25, 29-37a.

² Ala ifyo umwina Samaria acitile filatulanga bwino bwino ifyo uluse lwine lwine lwaba! Inkumbu, nelyo icililishi, fyalengele umwina Samaria ukwafwa umuntu uo bapumine. E lyo umwina Samaria taishibene na ulya mwaume ayafwilishe. Kanshi ukuba no luse takupelela fye ku bana calo banensu, abo tupepa nabo, nelyo ku ba mutundu wesu fye. Lintu Yesu alandile icilangililo ca mwina Samaria, aebele ulya mwaume waishibe sana amafunde ukuti: “Kabiye ulecita ifyo fine na iwe.” (Luka 10:37b) Na ifwe bene tufwile ukulaumfwila uku kufunda no kulaesha na maka ukuba no luse kuli bambi. Nomba kuti twaba shani no luse kuli bambi? Finshi tulingile ukulacita ifya kulalanga ukuti twaliba no luse?

“Uwa Bwananyina . . . Nga ali Ubwamba”

3, 4. Mulandu nshi tulingile ukubikila sana amano ku kuba no luse ku ba mu cilonganino?

³ Umutumwa Paulo atile: “Lyonse ilyo twaba ne nshita yalinga, tubombe icisuma kuli bonse, lelo maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.” (Abena Galatia 6:10) Kanshi pa kubala natulande pa fyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti twaliba no luse ku ba bwananyina mu citetekelo.

⁴ Ilyo umusambi Yakobo alekonkomesha Abena Kristu ba cine ukulaba no luse kuli bambi, alembele ukuti: “Uushicita uluse akapingulwa ukwabula uluse.” (Yakobo 2:13) Aya mashiwi yalatweba ifyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti tuli ba luse kuli bambi. Ica kumwenako fye, pali Yakobo 1:27 patila: “Imipepele iyasanguluka kabili iishakowela mu menso ya kwa Lesa wesu kabili Shifwe ni yi: ukusakamana inshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo, no kuisunga ababula akalema ku fya pano calo.” Pali Yakobo 2:15, 16 napo patila: “Uwa bwananyina umwaume nelyo umwanakashi nga ali ubwamba no kubulwa ica kulya ca bushiku, kabili umo uwa muli imwe abeba ati: ‘Kafikenipo umutende, mukangabuke no kwikuta,’ lelo tamubapeele ifyo umubili wabo ulekabila, bushe ca kwafwa nshi?”

5, 6. Finshi tufwile ukulacita ifingalanga ukuti twaliba sana no luse ku ba mu cilonganino?

⁵ Ukulasakamana bambi no kulayafwa abali mu kubulwa nako kwaba pa fya kwishibilako abapepa Lesa wa cine. Fwe bapepa Lesa wa cine tatufwile ukweba fye bambi ukuti mwende umutende nga ca kuti nababulisha fimo. Lelo, ukuba ne nkumbu kufwile ukulenga twacitapo cimo ku kwafwa ababulishe. (1 Yohane 3:17, 18) Ukupekanishishako abalwele ifya kulya, ukuyaafwako abakalamba ukubomba imilimo ya pa ng’anda, ukubafwako mu myendele pa kuya ku kulongana, no kwafwilisha ababulishe fyaba pa fyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti twaliba no luse nga nshi.—Amalango 15:7-10.

⁶ Calicindama ukwafwilisha Abena Kristu banensu mu fyo babulishe, lelo ukubafwa ukukosa mu kupepa Lesa kwalicilapo ukucindama. Baibolo itukonkomesha ‘ukusansamusha abakungumane mitima, no kutungilila abanaka.’ (1 Abena Tesalonika 5:14) Kabili ikoselesha “abanakashi abakalamba” ukuba “bakasambilisha wa cisuma.” (Tito 2:3) Na kabili ilanda pali baeluda ukuti: “Umuntu no muntu akaba ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula.”—Esaya 32:2.

7. Ifyacitile abasambi baleikala mu Antioke wa mu Suria fitusambilisha cinshi pa luse?

⁷ Abali mu filonganino fyaliko mu nshita ya batumwa tabapelele fye pa kusakamana bamukamfwilwa, inshiwa, ababulishe, na balekabila ukukoselesha abali mu filonganino fyabo, lelo limo limo baleyafwilisha abasumina banabo abaleikala mu fyalo fimbi. Ica kumwenako fye, lintu kasesema Agabu asobele ukuti “icipowe cikalamba calesungamina ukwisa pa ba pano isonde bonse,” abasambi baleikala mu Antioke wa ku Suria “baipingwile, umo na umo apo akwatile, ukutuma ica kukumbusuka ku ba bwananyina abaleikala mu Yudea.” Batumine ifi fintu kuli baeluda ba mu Yudea “mu minwe ya kwa Barnaba na Sauli.” (Imilimo 11:28-30) Nga muno nshiku bushe caba shani? “Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” alipanga amakomiti ya kukumbusuka ayasakamana bamunyinefwe abengaponenwa na kayofi pamo nga icipuupu cikalamba, icinkukuma, nelyo icinkukuma beta ati tsunami. (Mateo 24:45) Kanshi ifyo tufwile ukulacita pa kulanga ukuti twaliba no luse kuitemenwa ukubombela pamo na ya makomiti no kusangwilako ifya kwafwilisha ababulishe.

“Nga Mwatwalilila Ukuba no Musoobolola”

8. Bushe umusoobolola ulenga shani umuntu ukukanaba no luse?

⁸ Ilyo Yakobo alesoka Abena Kristu pa cingalenga bafilwa ukuba no luse no kumfwila “ifunde lya cifumu” ilya kutemwa, alembele ukuti: “Nga mutwalilila ukuba no musoobolola, ninshi mulecita ulubembu, pantu mwebaulwa ku mafunde ukuti muli bampulamafunde.” (Yakobo 2:8, 9) Ukutemwa sana aba fyuma nelyo abaishibikwa sana kuti kwalenga twafilwa ukubika amano ku “nkuuta ya mulanda.” (Amapinda 21:13) Umusoobolola ulalenga umuntu ukukanaba no luse. Tulanga ukuti twaliba no luse nga tatuli na kapatulula.

9. Mulandu nshi cishalubanina ukucitilako bamo ifisuma ifyo tushacitilapo bambi?

⁹ Bushe ukukanaba no musoobolola kupilibula ukuti tatufwile kucitilako bamo ifisuma ifyo tushacitilapo bambi? Awe te ifyo. Ilyo umutumwa Paulo alelanda pa Mwina Kristu munankwe Epafroditi, alembele Abena Kristu ba ku Filipi ukuti: “Twalilileni ukucindika ababe fi.” Mulandu nshi asosele fyo? Alondolwele kuti, “pa mulandu wa mulimo wa kwa Shikulu apalamine ku mfwa, pa kuba mukapoosa mweo, ukuti afishepo ukukanabapo kwenu kuno ku kumpyungila.” (Abena Filipi 2:25, 29, 30) Epafroditi alingile ukumutasha pa fyo apyungile Paulo. Na kabili, pali 1 Timote 5:17 patila: “Abakalamba abatungulula bwino balingwe abawamino mucinshi ubili, maka maka ababombesha mu kulanda no kusambilisha.” Tulingile no kulatasha Abena Kristu abakwata imibele isuma. Ukucita ifya musango uyu takupilibula ukuti tuli ba musoobolola.

“Amano Ayafuma mu Muulu . . . Yaisulamo Uluse”

10. Mulandu nshi tulingile ukulamina ululimi lwesu?

¹⁰ Ilyo Yakobo alelanda pa lulimi, atile: “[Ululimi] lubi talunakila, lwaisulamo ubusungu bwa mfwa. Kuli lwene tucindikilako Yehova, kabili Shifwe, na kabili tutiipilako abantu abalengwa ‘mu cipasho ca kwa Lesa.’ Mu kanwa kamo kene mulafuma amapaalo ne fitiipu.” Pa numa ya kulanda aya mashiwi, Yakobo asosele no kuti: “Nga muli ba kalumwa akabi no lubuli mu mitima yenu, mwilaitakisha no kubepeshe cine. Aya te mano ayafuma mu muulu, lelo ya pano nse, ya bunama, ya buciwa. Pantu ukuli akalumwa no lubuli, e kuli icimfulumfulu, na conse icibi. Lelo amano yafuma mu muulu pa kubala ya musangwela, e lyo ya mutende, yalinakilila, ya cumfwila, yaisulamo uluse ne fisabo fisuma, tayacita kapaatulula, te ya bumbimunda.”—Yakobo 3:8-10a, 14-17.

11. Bushe kuti twaba shani no luse mu fyo tulanda?

¹¹ Kanshi ifyo tulanda filalanga nampo nga twalikwata amano “ayaisulamo uluse” nelyo iyo. Tutile akalumwa nelyo ulubuli fyalenga tuleyumfwa, tulebepa, nelyo ukuba no lwambo ulwa kuti tuleseebanya bambi, bushe ninshi tulelanga ukuti tuli bantu ba musango nshi? Pa Amalumbo 94:4 patila: “Incitatubi shonse shilailumba.” Mwandini ulwambo lulonaula bwangu ishina lya muntu wa kaele! (Amalumbo 64:2-4) E lyo tontonkanyeni na pa fyo ‘inte ya bufi’ yonaule shina lya muntu. (Amapinda 14:5; 1 Ishamfumu 21:7-13) Lintu alandile pa fyo abantu babomfya ululimi bubi bubi, Yakobo atile: “Taciyene, mwe bamunyinane, ukuti ifi fintu filetwalilila fye ukube fi.” (Yakobo 3:10b) E ico, nga twaliba no luse lwine lwine, tukalabomfya ululimi lwesu bwino, mu mutende, kabili mu mutembo. Yesu atile: “Ndemweba nati, icebo conse ica buwelewele ico abantu balanda, bakalubulwilapo pa Bushiku bwa Bupingushi.” (Mateo 12:36) Ala calicindama ukulanga ukuti twaliba no luse mu fyo tulanda!

‘Lekeleleni Abantu Amampuulu Yabo’

12, 13. (a) Bushe icilangililo ca musha uwali ne nkongole ishingi nga nshi kuli shikulu wakwe citusambilisha cinshi pa luse? (b) Ni mwi mwalola amashiwi ya kuti tulingile ukwelela munyinefwe “ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77)”?

¹² Icilangililo ca kwa Yesu ica musha uwali ne nkongole amadenari 60,000,000 kuli shikulu wakwe, imfumu, citusambilisha na fimbi ifyo tufwile ukulacita pa kulanga ukuti tuli ba luse. Apo umusha takwete pa kuma ukuboko, apaapaatile shikulu wakwe ukumubelela uluse. Awe shikulu wakwe ‘amwikatile inkumbu’ no kumulekelela. Lelo lintu umusha afumine, asangile umusha munankwe uwamukwatile inkongole amadenari fye 100, alikalipe kabili ailemukakisha mu cifungo ukwabula no kumfwako uluse. Ilyo shikulu wakwe aumfwile icacitike, aitile umusha uo alekelele no kusosa kuli wena ati: “We musha mubifi, nalikulekelele misha yonse ilya lintu wapaapeete kuli ine. Bushe na iwe taufwile ukubelelo luse umusha mubiyo, ifyo na ine na kubelele uluse?” Awe e fyo shikulu wakwe ailemukakisha mu cifungo. Muli ici cilangililo Yesu alekeleshe na mashiwi yatila: “E fyo na Tata wa mu muulu akacita kuli imwe nga tamulekelela cila muntu munyinenwe ne mitima yenu yonse.”—Mateo 18:23-35.

¹³ Mwandini ici cilangililo cilatusambilisha bwino sana ukuti ukuba no luse kusanshamo no kulaelela bambi! Yehova alitulekelela imembu ishaba kwati ni nkongole ishingi nga nshi. Kanshi na ifwe bene tufwile ‘ukulalekelela abantu amampuulu yabo’! (Mateo 6:14, 15) Ilyo Yesu ashilalanda ici cilangililo ca musha uushali na luse, Petro amwipwishe ukuti: “Mwe Shikulu, miku inga munyinane engamembukila na ine ukumulekelela? Bushe kufika ku miku cinelubali (7)?” Yesu amwaswike ati: “Nshilekweba nati, ukufika ku miku cinelubali (7), lelo ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77).” (Mateo 18:21, 22) Kanshi umuntu wa luse alingile ukwelela umunankwe “ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77),” e kutila ukwabula apa kupelela.

14. Ukulingana na Mateo 7:1-4, bushe kuti twalanga shani ukuti twaliba no luse?

¹⁴ Mu Lyashi lya pa Lupili, Yesu alilandile na fimbi ifyo tufwile ukulacita ifingalanga ukuti tuli ba luse, atile: “Mwilapingula pa kuti mwipingulwa; pantu ku bupingushi ubo mupingula, eko mukapingwilwa . . . Nga kanshi cinshi ulolesesha akani akali mu linso lya kwa munonko, lelo ulusonta ululi mu linso lyobe taulelumona? Nelyo wingatila shani kuli munonko, ‘Leka nkufumye akani mu linso lyobe’; lintu, mona! ulusonta luli mu linso lyobe?” (Mateo 7:1-4) E ico, kuti twalanga ukuti twaliba no luse nga tuleshipikisha ifilubo fya bambi ukwabula ukubapingula nelyo ukubalengulula.

“Tubombe Icisuma Kuli Bonse”

15. Mulandu nshi tushilingile ukubela no luse ku ba mu cilonganino fye?

¹⁵ Ibuuku lya kwa Yakobo lilanda sana pa kuba no luse ku basumina banensu, lelo ici tacilepilibula ukuti tufwile ukuba no luse ku ba mu cilonganino fye. Amalumbo 145:9 yatila: “Yehova musuma kuli bonse, ne nkumbu shakwe shili pali fyonse ifyo alengele.” Baibolo itukonkomesha ‘ukulapashanya Lesa’ no ‘kulabomba icisuma kuli bonse.’ (Abena Efese 5:1; Abena Galatia 6:10) Ukulanda fye icishinka ‘tatwatemwa icalo nelyo ifya pano calo,’ lelo tufwile ukubika amano ku fyo aba muli cino calo bakabila.—1 Yohane 2:15.

16. Finshi fipima ifyo twingacita pa kulanga ukuti twaliba no luse kuli bambi?

¹⁶ Lyonse fye fwe Bena Kristu tufwile ukulayafwilisha abaponenwa ne “ca mankumanya” nelyo akayofi. (Lukala Milandu 9:11) Lelo, icikapima apo twingapesha ukubafwa ni nshita, indalama, e lyo na po amaka yesu yengapelela. (Amapinda 3:27) Nomba ilyo tuleyafwa bamo, tulingile ukucenjela pa kuti tatubalengele ukuba abanang’ani. (Amapinda 20:1, 4; 2 Abena Tesalonika 3:10-12) Kanshi umuntu wa luse alaba ne cililishi nelyo alalangulukilako uuli no bwafya kabili ilyo alemwafwa alashininkisha ukuti talemulenga ukuba umunang’ani.

17. Cinshi icacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse ku bantu abashili ba mu cilonganino?

¹⁷ Icacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse ku bantu abashili ba mu cilonganino kubashimikilako imbila nsuma ya Bufumu. Mulandu nshi? Pantu abengi tabaishiba icine kabili caba kwati baba mu mfifi umo bafifitila fye pa kwenda. Apo abengi tabaishiba ifyo bengapwisha amafya kabili tabakwata ne subilo lya ku ntanshi, baba “abalulunkaniwa kabili abapaswa nge mpaanga ishabula kacema.” (Mateo 9:36) Imbila nsuma iyaba mu Baibolo kuti yaba kwati ‘ni nyali ku makasa yabo,’ e kutila kuti yabafwa ukupwisha amafya bakwata. Na kabili kuti yaba kwati ‘lubuuto ku nshila shabo’ pantu Baibolo yalisobela ifyo Lesa akacitila abantu ku ntanshi, ifingabalenga ukuba ne subilo. (Amalumbo 119:105) Ala lishuko ukulashimikilako bambi imbila nsuma iyo bengatemwa sana ukumfwa! Apo “ubucushi ubukalamba” nabupalama nga nshi, tufwile ukucincila sana mu mulimo wa kushimikila no kusambilisha. (Mateo 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) E cacindama sana ico twingacita pa kulanga ukuti tuli ba luse kuli bambi.

Peeleni “Ifyaba mu Kati”

18, 19. Mulandu nshi tulingile ukubela sana no luse muli fyonse ifyo tucita?

¹⁸ Yesu atile: “Peeleni ifya nkumbu ifyaba mu kati.” (Luka 11:41) Pa kuti ifyo twacitila umo fibe uluse lwine lwine, fifwile ukufuma mu kati kesu, e kuti pa nshi ya mutima. (2 Abena Korinti 9:7) Muli cino calo, ubunkalwe, ukuitemwa, no kukanabikako amano ilyo bambi balecula nelyo lintu bali na mafya, fyaliseeka sana. Kanshi ukupeela bambi ubupe ubufumine pa nshi ya mutima kulalenga bailulukwa nga nshi!

¹⁹ E ico, natuleba sana no luse muli fyonse ifyo tucita. Nga twaba sana no luse, ninshi twakulapashanya sana Lesa. Ici cilalenga tuleba sana ne nsansa mu mikalile yesu.—Mateo 5:7.