Ababomfi ba kwa Yehova Balikwata Isubilo Line Line

“Abashalako ba kwa Yakobo bakaba mu kati ka bantu na bantu abengi ngo mume uufuma kuli Yehova . . . [uushilolela] muntu.”—MIKA 5:7.

1. Bushe Israele wa ku mupashi aba shani intulo ya kupembesula?

YEHOVA e Kapanga mukalamba uwa mfula no mume. Ukwenekela abantunse ukutupeele mfula nelyo umume ca fye. Kasesema Mika alembele ati: “Abashalako ba kwa Yakobo bakaba mu kati ka bantu na bantu abengi ngo mume uufuma kuli Yehova, nga bacipungufula pa cani, ifishilolela muntu, nangu kulindililo mwana wa muntu.” (Mika 5:7) Bushe muno nshiku “abashalako ba kwa Yakobo” e bani? Bena Israele ba ku mupashi, abashalapo aba muli “Israele wa kwa Lesa.” (Abena Galatia 6:16) Ku “bantu na bantu” aba pe sonde, aba baba ngo “mume uufuma kuli Yehova” upembesula kabili nga “bacipungufula pa cani.” Cine cine, Abena Kristu basubwa lelo baba lipaalo lya kwa Lesa ku bantu. Apo ni bakabilisha ba Bufumu, Yehova ababomfya ukweba abantu ubukombe bwe subilo lya cine.

2. Mulandu nshi twakwatila isubilo lya cine te mulandu no kwikala muli cino calo ca macushi?

² Tacilingile ukutupapusha ukuti cino calo tacakwata isubilo lya cine. Icimpungili mu fya mapolitiki, imibele ukubipilako, bumpulamafunde, ukubongoloka kwa bunonshi bwa fyalo, ukusansa kwa tupondo, inkondo—e fintu twingenekela ukucitika mwi sonde ilitekwa na Satana Kaseebanya. (1 Yohane 5:19) Abengi balatiina ifili no kucitika ku ntanshi. Lelo, fwe bakapepa ba kwa Yehova tatutiina, pantu twalikwata isubilo lya ku ntanshi. Lisubilo lya cine pantu lyashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa. Twalitetekela Yehova ne Cebo cakwe pantu lyonse fye ifyo asosa filacitika.

3. (a) Mulandu nshi Yehova aali no kulimwina Israele na Yuda? (b) Mulandu nshi ifyebo fya kwa Mika fyakumina ne nshiku shesu?

³ Ukusesema kwapuutwamo na Lesa ukwa kwa Mika kulatukosha ukuti tule-endela mwi shina lya kwa Yehova kabili kulatupeela ishinte lya kukwatilapo isubilo lya cine. Mu mwanda wa myaka uwa 8 B.C.E., ilyo Mika alesesema, abantu Lesa apingene na bo icipingo balyakanikene mu nko shibili, uluko lwa Israele no lwa Yuda, kabili bonse babili balesuula icipingo ca kwa Lesa. Ici calengele muli aya mabufumu yabili mube imibele yabipa, ubusangu, no kutemwa sana ifyuma. E ico, Yehova alibasokele ukuti aali no kubalimuna. Kwena, abo Lesa alesoka, bantu ba mu nshiku sha kwa Mika. Lelo ifilecitika lelo nafipalana nga nshi ku fyalecitika mu nshiku sha kwa Mika ica kuti ifyebo fyakwe filakuma ne nshiku shesu. Ici calamoneka sana ilyo tulelanda pa fishinka fikalamba fimo ifya mu fipandwa 7 ifye buuku lya kwa Mika.

Ukusupula Ifyaba Muli Mika

4. Fyebo nshi fyaba muli Mika ifipandwa 1 ukufika ku 3?

⁴ Natusupule ifyaba mwi buuku lya kwa Mika. Mu cipandwa 1, Yehova asokolola ukupondoka kwa kwa Israele na Yuda. Pa mulandu wa kupondoka, Israele akonaulwa, no kukandwa kwa kwa Yuda kukafika na ku mpongolo sha Yerusalemu. Icipandwa 2 casokolola ukuti aba cuma na ba maka baletitikisha abanaka na balanda. Lelo, kuli no bulayo bwafuma kuli Lesa. Abantu ba kwa Lesa bakabakunganya mu kwikatana. Icipandwa 3 cishimika pa lwa kubilisha kwa kwa Yehova pa ntungulushi sha nko na bakasesema bapula mu mafunde. Intungulushi shilepondamika ubulungi, na bakasesema balelanda ubufi. Te mulandu ne fi, Mika apeelwa amaka ku mupashi wa kwa Yehova ukubila ubupingushi bwa kwa Yehova ubuleisa.

5. Cinshi capulamo muli Mika ifipandwa 4 na 5?

⁵ Icipandwa 4 cisobela ukuti mu nshiku sha ku mpela, inko shonse shikesa ku lupili lwasumbulwa ulwa ng’anda ya kwa Yehova ku kusambilishiwa na wene. Lelo, ilyo ico cishilacitika, Yuda akasendwa bunkole ku Babele, lelo Yehova akamupokolola. Icipandwa 5 cisokolola ukuti Mesia akafyalilwa mu Betelehemu wa mu Yuda. Akacema abantu bakwe no kubapokolola ku nko sha lumanimani.

6, 7. Fishinka nshi fyalandwapo mu fipandwa 6 na 7 ifya kusesema kwa kwa Mika?

⁶ Muli Mika icipandwa 6 mwalembwa imilandu Yehova alepeela abantu bakwe. Cinshi acita ku kulenga bapondoke? Tapali. Na kabushe, ifyo afwaya fyalilinga. Afwaya abamupepa ukuba no bulungi, ukuba no luse, no kuba abafuuke pa kwenda na wene. Ukucilo kucite fyo, Israele na Yuda baya mu nshila ya bucipondoka kabili bali no kuculilapo.

⁷ Mu cipandwa ca kulekelesha ica uku kusesema, Mika ashimaula aba mu nkulo yakwe pa bubifi bwabo. Lelo, tatompweke, pantu apampamine pa ‘kulalindila’ Yehova. (Mika 7:7) Ili buuku lyasondwelela no kulumbula ukucetekela kwa kuti Yehova akacitila abantu bakwe inkumbu. Ukulingana ne lyashi lya kale, ili subilo lyalifishiwepo. Mu 537 B.C.E., ilyo Yehova apwile ukusalapula abantu bakwe, mu nkumbu alibweseshe abashelepo ku calo cabo.

8. Kuti mwasupula shani ifyaba mwi buuku lya kwa Mika?

⁸ We fyebo ubusuma Yehova asokolola ukupitila muli Mika! Ili buuku lyapuutwamo lyabamo ifya kumwenako fya kutusoka pa fyo Yehova acita ku baitunga ukumubombela lelo ababulwa ubusumino. Lisobela ifilecitika lelo. Kabili litufunda ukufunda kwa bulesa pa fyo tufwile ukuisunga muli shino nshiku shayafya pa kuti tukoshe isubilo lyesu.

Shikulu Mulopwe Yehova Alanda

9. Ukulingana na Mika 1:2, cinshi Yehova aali no kucita?

⁹ Lekeni nomba tubebete ibuuku lya kwa Mika mu kushika. Pali Mika 1:2, tubelengapo ukuti: “Umfweni, mwe bantu na bantu bonse bene; peepekeni, mwe pano isonde na fyonse ifyabapo. Shikulu Yehova abe ni nte pali imwe, Shikulu wa mwi tempele lyakwe lya mushilo.” Amubako mu nshiku sha kwa Mika, cine fye ifyo fyebo nga fyalengele imwe ukufwaya ukuumfwa. Na lelo filenga abantu ukufwaya ukukutika pantu Yehova alelanda ukufuma mwi tempele lyakwe lya mushilo no kulanda ku bantu konse konse te kuli Israele na Yuda kweka. Mu nshiku sha kwa Mika, abantu balisuulile Shikulu Mulopwe Yehova pa nshita yalepa. Bwangu bwangu ifintu fyali no kwaluka. Yehova apampamine pa kucitapo cimo.

10. Mulandu nshi ifyebo fya muli Mika 1:2 fyacindamina kuli ifwe?

¹⁰ E fyo caba na muno nshiku. Ilembo lya Ukusokolola 14:18-20 lilangilila ukuti Yehova na kabili alalanda ukufuma mwi tempele lyakwe lya mushilo. Nomba line fye, akacitapo cimo, kabili kukaba ifintu fya lulumbi ifikatensha abantunse. Uno muku, ‘umwangashi wa pe sonde’ uubifi ukapooswa umwa kukamine myangashi umukalamba umwa cipyu ca kwa Yehova, icikaba konaula ubwikashi bwa kwa Satana umupwilapo.

11. Bushe amashiwi ya pali Mika 1:3, 4 yalola mwi?

¹¹ Kutikeni ifyo Yehova ali no kucita. Mika 1:3, 4 atila: “Moneni, Yehova alefuma mu cifulo cakwe, akatentemuka, akanyanta na pa misansama ya pano nse. Impili shikasungulukila mwi samba lyakwe, ne mipokapoka ikalepuka, nge pula ilili mupepi ku mulilo, nga menshi ayafumfumukila mu mutentemuko.” Bushe Yehova ali no kufuma ku muulu uko ekala no kwisanyanta pa mpili na pa mipokapoka ya cine cine mu Calo Calaiwe? Iyo. Talekabila ukucite fyo. Akapoosa fye amano yakwe kwi sonde pa kuti ukufwaya kwakwe kukafishiwepo. Kabinge, te sonde lya cine cine ilikacitwe fyalandwapo, lelo bekashi ababamo. Ilyo Yehova akabombelapo, cikaba kayofi ku babulwa ubusumino—kwati impili shasunguluka nge pula ne mipokapoka kwati yalepuka ku cinkukuma.

12, 13. Ukulingana na 2 Petro 3:10-12, cinshi cilenga twikashe isubilo lyesu?

¹² Amashiwi ya mu kusesema aya pali Mika 1:3, 4 kuti yamucinkulako ulwa kusesema na kumbi ukwapuutwamo ukusobela ifintu fya busanso ifikacitika pano nse. Nga fintu calembwa pali 2 Petro 3:10, umutumwa Petro alembele ati: “Ubushiku bwa kwa Yehova bukesa ngo mupuupu, ilyo imyulu ikapita waa, lelo ifintu ilyo fikakaba se fikasunguluka, ne sonde ne milimo iyabamo fikasokoloka.” Ukupala ifya mu kusesema kwa kwa Mika, amashiwi ya kwa Petro tayalanda pa myulu ya cine cine ne sonde. Yalanda pa bucushi bukalamba ubukesa pali cino calo cabulwa bukapepa.

¹³ Te mulandu no bo busanso buleisa, Abena Kristu balicetekela pa lwa ku ntanshi, nga fintu fye Mika acetekele. Ni shani bacite fyo? Pa kukonka ukufunda kwa mu fikomo fikonkapo ifya muli kalata wa kwa Petro. Uyu mutumwa abilisha ati: “Mufwile ukuba abantu ba musango wa myendele ya mushilo ne milimo ya kuipeelesha kuli bukapepa, abalolela no kulaibukisha ukubapo kwa bushiku bwa kwa Yehova!” (2 Petro 3:11, 12) Isubilo lyesu ilya ku ntanshi likaba iline line nga twalundulula umutima wa cumfwila no kushininkisha ukuti imyendele yesu ili iya mushilo kabili imikalile yesu ya-andatilwa ne mibele ya kuipeelesha kuli bukapepa. Pa kwikasha isubilo lyesu, tufwile no kulaibukisha ukuti ubushiku bwa kwa Yehova bukesa nangu cibe shani.

14. Mulandu nshi Israele na Yuda balingile ukukandilwa?

¹⁴ Yehova alondolola umulandu abantu bakwe aba ku kale balingile ukukandilwa. Mika 1:5 atila: “Ici conse cabela pa mulandu wa bupulumushi bwa kwa Yakobo, kabili pa mulandu wa membu sha ba ng’anda ya kwa Israele. Cinshi ubupulumushi bwa kwa Yakobo? Bushe te Samaria? Kabili cinshi ulubembu lwa kwa Yuda? bushe te Yerusalemu?” Israele na Yuda babelako umulandu wa kwa Yehova. Lelo bamupondokela, kabili ukupondoka kwabo kwafika fye na mu misumba yabo iikalamba, uwa Samaria no wa Yerusalemu.

Imicitile Yabipa Yafula

15, 16. Micitile nshi ya bubifi aba mu nkulo ya kwa Mika bacitile?

¹⁵ Ica kumwenako ca bubifi bwa bantu ba mu nkulo ya kwa Mika calondololwa bwino bwino pali Mika 2:1, 2 apatila: “Kalanda ku belenganya buncitatubi, abalingilo bubi pa fya kusendamapo fyabo, no kubucita pa kuco lucelo, pantu buli mu maka ya kuboko kwabo. Bakumbwe filime no kufipoka, amayanda na yo no kuyasenda; bacito muntu ne ng’anda yakwe ulumanimani, umuntu ne cikwatwa cakwe.”

¹⁶ Abafunushi balola fye ubushiku bonse baleelenganya ifya kupoka ifilime fya banabo na mayanda. Ulucelo bayangufyanya ukufishapo ifyo bapangile. Abalaibukisha icipingo ca kwa Yehova nga te kuti bacite ububi bwa musango yo. Mu Malango ya kwa Mose mwaba ifipope fya kucingilila abapiina. Mu Malango, takwali ulupwa lwali no kupokwa ubupyani bwa luko ku ciyayaya. Lelo, abo bafunushi tabangilwe kuli co. Basuula amashiwi ya pa Ubwina Lebi 19:18 ayatila: “Uletemwo mubiyo nga we mwine.”

17. Cinshi cingacitika ilyo abaitunga ukubombela Lesa bakatamika ifyuma mu mikalile yabo?

¹⁷ Ico cilangililo ca fingacitika ilyo abantu abaitunga ukubombela Lesa bapumbuka ku buyo bwa ku mupashi no kukatamika ifyuma. Paulo asokele Abena Kristu ba mu nshiku shakwe ati: “Abafwaisha ukuba ne fyuma bawila mwi tunko kabili mu citeyo kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, ifyo fiibisha abantu mu bonaushi kabili mu kupomonwa.” (1 Timote 6:9) Umuntu nga akwata ubuyo bwa kunonka indalama mu bumi bwakwe, cili kwati alepepa lesa wa bufi—Mamone, atemwa Ifyuma. Uyo lesa wa bufi tapeela isubilo line line ilya ku ntanshi.—Mateo 6:24.

18. Cinshi cali no kucitikila abatemenwe fyuma mu nshiku sha kwa Mika?

¹⁸ Abengi mu nshiku sha kwa Mika bapita mu fyabipa pa kusambilila ukuti ukushintilila pa fyuma kwa fye. Ukulingana na Mika 2:4, Yehova atila: “Muli ubo bushiku bakamusantwilo lwa mashiso, ukwimba bakamwimbilo lwa bulanda, abati: Ukupumpuntwa natupumpuntwa; atelule cakaniko ca bantu bandi; ifyo acifumya kuli ine! Ku batwikata bunkole e ko ayakanye filime fyesu.” Cine cine, balya beba amayanda ne filime bali no kupokwa ubupyani bwa ndupwa shabo. Bali no kutamfiwa ukuya ku calo cimbi, kabili ifikwatwa fyabo fikaba ica kupumpunta ‘ku babekata bunkole,’ nelyo abena fyalo. E pakapelela amasubilo yonse aya kuba ne fyuma ku ntanshi.

19, 20. Bushe cali shani ku baYuda bacetekele Yehova?

¹⁹ Lelo, isubilo lya bacetekela Yehova talyakabe lya fye. Yehova wa cishinka ku fipingo fyakwe kuli Abrahamu na Davidi, kabili alekatilwa inkumbu abapala Mika, abamutemwa kabili abekatwa ubulanda pa fyo abekala calo banabo bapaasuka kuli Lesa. Pa mulandu wa batambalala, kuli no kuba ukubweshiwa mu nshita ya kwa Lesa iyalinga.

²⁰ Ico cacitika mu 537 B.C.E., pa numa ya kuwa kwa Babele na lintu abashalapo ba mu baYuda babwelela ku mwabo. Pali yo nshita, amashiwi ya kwa Mika 2:12 yafishiwapo umuku wa kubalilapo. Yehova atila: “Ukukunganya nkakukunganya, we Yakobo, bonse bene, ukulonganya nkalonganya abashalako ba kwa Israele; nkababika pamo ngo mukuni mwi cinka; nge cikunka mu kati ka mulemfwe wa ciko; pakapooma pa mulandu wa bengi.” Mwandini Yehova wa kutemwa! Pa numa ya kusalapula abantu bakwe, aleka abasheleko ukubwelela no kuyamubombela mu calo apeele ifikolwe fyabo.

Ifyapalako Sana Muno Nshiku

21. Bushe ificitika lelo fyapalana shani ne fya mu nshiku sha kwa Mika?

²¹ Ilyo twacilalanda pa fipandwa fibili ifya kubalilapo ifya kwa Mika, bushe mwacimwensekesha ifyo ifintu fyapalako lelo? Nga fintu cali mu nshiku sha kwa Mika, na lelo abengi baitunga ukubombela Lesa. Lelo ukupala Yuda na Israele, balyakanikana kabili balilwa ne nkondo pa kati ka bo. Aba fyuma abengi mu Kristendomu balititikisha abapiina. Bashimapepo abafulilako balalekelela imisango iyo Baibolo yabinda ukwabula ukupita na mu mbali. Teti tupape kanshi umulandu Kristendomu ali no konawilwa nomba line fye, capamo na “Babiloni Mukalamba” onse, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi! (Ukusokolola 18:1-5) Lelo, nga fintu cali mu nshiku sha kwa Mika, Yehova akakwata ababomfi ba busumino abashalapo pe sonde.

22. Mabumba nshi yabili ayasubila mu Bufumu bwa kwa Lesa?

²² Mu 1919, Abena Kristu basubwa aba busumino balipaatwikeko kuli Kristendomu no kutampa ukushimikila imbila nsuma ya Bufumu ku nko shonse. (Mateo 24:14) Ica kubalilapo, bafwaile abasheleko aba muli Israele wa ku mupashi. Lyene, batendeke ukulonganika “impaanga shimbi,” na ya mabumba yabili yaishileba “umukuni umo, kacema umo.” (Yohane 10:16) Nangula ndakai babombela Lesa mu fyalo 234, aba bakapepa ba busumino aba kwa Yehova bonse bene ‘babikwa pamo.’ Kabili pali ino nshita, mwi cinka lya mpaanga ‘mulapooma pa mulandu wa bengi,’ e kutila abaume, abanakashi, na bana. Tabasubila muli buno bwikashi, lelo mu Bufumu bwa kwa Lesa, ubo buli no kubwesesha paradaise pali lino isonde nomba line fye.

23. Cinshi calenga mushininkishe ukuti isubilo lyenu lya cine cine?

²³ Icikomo ca kulekelesha ica kwa Mika icipandwa 2 icikomo 13, cisosa pali bakapepa ba kwa Yehova aba busumino ati: “Imfumu yabo ikaba pa ntanshi yabo, Yehova wine pa lutwe lwabo.” Bushe mulelenganya ukuti na imwe muli pali ulya mulongo wa kucimfya, ukukonka Imfumu yenu, Yesu Kristu, na Yehova umwine pa lutwe? Nga ni fyo, ishibeni ukuti ukucimfya mukacimfya ne subilo lyenu lya cine cine. Ici calaumfwika sana ilyo twalasambilila ifishinka na fimbi ifya mu kusesema kwa kwa Mika.

Twakulaendela mwi Shina lya kwa Yehova Umuyayaya!

“Ifwe twakulaendela mwi shina lya kwa Yehova Lesa wesu umuyayaya umuyayaya.”—MIKA 4:5.

1. Bukombe nshi bwaba muli Mika ifipandwa 3 ukufika ku 5?

YEHOVA nakwata fimo ifyo alefwaya ukweba abantu bakwe, kabili alebomfya Mika ukuba kasesema wakwe. Ico Lesa alefwaya kulimuna incitatubi. Ali no kukanda Israele pa busangu bwakwe. Lelo ica kulenge nsansa ca kuti, Yehova akapaala abendela mwi shina lyakwe. Ubu bukombe bwalyumfwika bwino bwino mu fipandwa 3 ukufika ku 5 ifya mu kusesema kwa kwa Mika.

2, 3. (a) Mibele nshi intungulushi sha mu Israele shilingile ukulanga, lelo cinshi shilecita? (b) Kuti mwalondolola shani imilandile ya mampalanya iyaba pali Mika 3:2, 3?

² Kasesema wa kwa Lesa abilisha ati: “Shi umfweni, mwe bakasomo ba kwa Yakobo, mwe bacilolo ba ba ng’anda ya kwa Israele; bushe te cenu ukwishibo bupingushi?” Cine cine, uyu ufwile ukuba e mulimo wabo, lelo cinshi balecita? Mika atila: “Mwe bapato busuma no kutemwo bubi, mwe basusule nkanda yabo pali bene, no munofu wabo pa mafupa yabo; kabili abalyo munofu wa bantu bandi, no kubafunde nkanda, na mafupa yabo balatobaula, bayaputaula nga ya mu nongo, nge nama ya mu kati ka njipiko.”—Mika 3:1-3.

³ Iye, intungulushi shiletitikisha abapiina, abalanda! Abaleumfwa Mika cabangukila ukuumfwa imilandile ya mampalanya iyo abomfya pano. Nga baipaya impaanga, ilyo bashilaipika balatala baifunda no kuiputaula. Inshita shimo balatobaula amafupa pa kufumyamo ubufyompo. Inama na mafupa fiipikilwa pamo mu njipiko ikalamba nge yalumbula Mika. (Esekiele 24:3-5, 10) Mwandini cilangililo calinga icilelanga ifyo abantu mu nshiku sha kwa Mika balesungwa buluku buluku ku ntungulushi shabo ishibifi!

Yehova Atwenekela Ukuba Aba Mulinganya

4. Bupusano nshi bwaba pali Yehova ne ntungulushi sha Israele?

⁴ Pali ubupusano bukalamba pali Kacema wa kutemwa Yehova, ne ntungulushi sha Israele. Apo tabacita bupingushi, bafilwa ukubomba umulimo wabo uwa kucingilila impaanga. Lelo bena baliila impaanga sha mampalanya pa mitwe, ukukanabacitila ubulungi kabili “ku mulopa” e ko babatekela, nga fintu Mika 3:10 asosa. Finshi twingasambilila kuli iyi mibele?

5. Cinshi Yehova enekela ku batungulula pa bantu bakwe?

⁵ Lesa enekela abatungulula pa bantu bakwe ukucito bupingushi. E fintu tumona ku babomfi ba kwa Yehova lelo. Kabili ici caumfwana na Esaya 32:1, apo tubelenga ati: “Moneni, Imfumu ikabe mfumu ku bulungami, na bacilolo bakaba bacilolo ku bupingushi.” Lelo, cinshi cilecitika mu nshiku sha kwa Mika? “Abapato busuma no kutemwo bubi” baikalila fye ukupotonganya ubulungi.

Mapepo ya Bani Ayasukwa?

6, 7. Cishinka nshi cacindama icakomailwapo pali Mika 3:4?

⁶ Bushe aba mu nshiku sha kwa Mika kuti baenekela Yehova ukubasenamina? Awe iyo! Mika 3:4 atila: “Bakakuuta kuli Yehova, na o takabaasuke; akafise cinso cakwe kuli bene mu nshita ilya, pantu bacito bubi mu milimo yabo.” Ici cilekomaila pa cishinka cimo icacindama nga nshi.

⁷ Yehova takaasuke amapepo yesu nga tulecita imembu. Maka maka nga tuleikala imikalile ya kuifungushanya, ukufisa ifilubo fyesu e lyo tuleilanga kwati tulabombela Lesa mu busumino. Ukulingana na Amalumbo 26:4, Davidi aimbile ati: “Nshaikele na bantu ba bufi, kabili nshingengila pamo na ba bumbimunda.” Yehova taasuka amapepo ya ba musango yo pali bufi aya batoba ifyaba mu Cebo cakwe ku mufulo!

Ukupeelwa Amaka ku Mupashi wa kwa Lesa

8. Cinshi bakasesema wa bufi aba mu nshiku sha kwa Mika basokwako?

⁸ We fibelesho fili pa ntungulushi sha bena Israele ububi! Bakasesema ba bufi balelubansha abantu ba kwa Lesa lwa ku mupashi. Intungulushi abafunushi balebilikisha abati, “Mutende”! lelo bateyanishisho bulwi ku ushiliisha tunwa twabo. Yehova atila: “Ni pali ici kukabelo bushiku kuli imwe, ukwabule cimonwa, kabili kukabe mfifi kuli imwe, ukwabulo lubuuto; akasuba kakawila bakasesema, kabili kukafiita pali bene inshita ya kasuba, bakasuke bakamona babo bakabe ne nsoni, na bakabuka babo bakafwilame, no kufimba pa mwefu [wa pa muulu, NW] bonse bene.”—Mika 3:5-7a.

9, 10. Bushe ‘ukufimba pa mwefu wa pa muulu’ calola mwi, kabili cinshi Mika ashikwatile mulandu wa kucite fyo?

⁹ Mulandu nshi bali no ‘kufimbila pa mwefu wa pa muulu’? Ici, cintu aba mu nshiku sha kwa Mika ababifi bacita nga baikatwe nsoni. Kabili aba baume babifi bafwile ukwikatwe nsoni. Bena baleti fye “takuli ukwasuka kwa kwa Lesa.” (Mika 3:7b) Yehova tapeepeka ku mapepo ya babifi ba miiya.

¹⁰ Mika wena takwete mulandu wa ‘kufimbila pa mwefu wa pa muulu.’ Tali na nsoni. Yehova alasuka amapepo yakwe. Moneni pali Mika 3:8, apo ulya kasesema wa busumino atila: “Cine cine naisulamo amaka ku Mupashi wa kwa Yehova, no bupingushi na bumpalume.” Fintu Mika aletasha pa mulandu wa kuti mu butumikishi bwakwe bonse abombele na bucishinka, lyonse aleba na “maka ku Mupashi wa kwa Yehova”! Ici camukosha “ku kulongola kuli Yakobo ubupulumushi bwakwe, na kuli Israele ulubembu lwakwe.”

11. Bushe abantunse bakwata shani amaka ya kubilisha ubukombe bwa kwa Lesa?

¹¹ Mika alekabila amaka yacila pa ya buntunse pa kuti abilishe ubukombe bwa kwa Lesa ubwa bupingushi bwaluma. Alekabila umupashi wa kwa Yehova, nelyo amaka yabomba. Ni shani ulwa ifwe? Umulimo wesu uwa kushimikila kuti wapwishishiwa fye nga ca kuti Yehova atukosha ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo. Kuti twafilililwa fye ukushimikila nga ca kuti tulecita ulubembu ku mufulo. Nga cabe fyo Lesa te kuti asuke amapepo yesu aya kulomba ubukose bwa kubomba uyu mulimo. Cine cine te kuti tubilishe ubukombe bwa bupingushi ubwa kwa Shifwe wa ku muulu, kano “Umupashi wa kwa Yehova” uli pali ifwe. Ukupitila mu mapepo ayomfwikwa kabili no kwafwa kwa mupashi wa mushilo, tulaba na maka ya kulanda icebo ca kwa Lesa no kushipa, nge fyacitile Mika.

12. Cinshi calengele abasambi ba kwa Yesu aba kubalilapo ‘ukulanda icebo ca kwa Lesa no kushipa konse’?

¹² Napamo muleibukisha ifyalembwa pa Imilimo 4:23-31. Elenganyeni ukuti muli umo uwa mu basambi ba kwa Yesu aba mu myaka ya kubalilapo. Bakapakasa bakalipe cibi balefwaya ukutalalika utunwa twa bakonshi ba kwa Kristu. Lelo aba aba cishinka bapepa kuli Shikulwibo Mulopwe, ukupaapaata ati: “Mwe Yehova, lolekesheni pa fintiinya fyabo, no kusuminisha abasha benu ukuti balelanda icebo cenu no kushipa konse.” Cinshi cafumamo? Ilyo bapaapaata, mwatenshiwa mu ng’anda umo balongene, na bonse baisushiwamo umupashi wa mushilo no kulande cebo ca kwa Lesa no kushipa. E ico shi natulepepa kuli Yehova no kushintilila pali wene ukuti atwafwe ku mupashi wakwe uwa mushilo ilyo tulebomba ubutumikishi bwesu.

13. Cinshi cikacitikila Yerusalemu na Samaria, kabili mulandu nshi?

¹³ Tontonkanyeni pa nshiku sha kwa Mika na kabili. Ukulingana na Mika 3:9-12, intungulushi shaba no mulandu wa mulopa shipingula nga bashipeela amafisakanwa, bashimapepo pa kusambilisha kano babalipila, kabili bakasesema wa bufi balabuka ukuti bapange ndalama. Te ca kupapa kanshi ukuti Lesa abika icipope ca kuti Yerusalemu, ulya musumba ukalamba uwa Yuda, “ukabo mwina wa fitantala”! Apo ukupepa kwa bufi ne mibele yabipa fili fye mpanga yonse na mu Israele, Mika apuutwamo ukusoka ukuti Lesa akacita Samaria ukubo “mupili [wa fitantala].” (Mika 1:6) Na kuba, ilyo ubonaushi bwa Samaria ku milalo ya bena Ashuri bwacitika mu 740 B.C.E., Mika ninshi acili uwa mweo. (2 Ishamfumu 17:5, 6; 25:1-21) Nacimoneka fye ukuti ni ku maka ya kwa Yehova e ko ubu bukombe bwa maka pali Yerusalemu na Samaria bwingabilishiwa.

14. Bushe ukusesema kwalembwa pali Mika 3:12 kwafishiwepo shani, kabili ico cilingile ukutukuma shani?

¹⁴ Ukwabula no kutwishika Yuda takashale fye ukwabula ukupingulwa ubupingushi bwa maka ubwa kwa Yehova. Mu kufishiwapo kwa kusesema kwalembwa pali Mika 3:12, Sione ‘akalimwa nge cilime.’ Fwe bali muli ino myaka ya ba2000, twalishiba ukuti ifi fintu fyalicitike ilyo abena Babele baonawile Yuda na Yerusalemu mu 607 B.C.E. Ici cacitike ninshi palipita imyaka iingi apo Mika asesemene, lelo alishininkishe ukuti cali no kucitika. Na ifwe tulingile ukucetekela ukuti buno bwikashi bubifi bukapwa ilyo “ubushiku bwa kwa Yehova” bukesa.—2 Petro 3:11, 12.

Yehova Akalulula

15. Kuti mwalanda shani mu mashiwi yenu ukusesema kwalembwa pali Mika 4:1-4?

¹⁵ Nga twabwelela ku numa, twamona ukuti Mika mu kukonkapo alanda ubukombe bwawamisha ubwe subilo. Mwandini mashiwi ya kusansamusha tusanga pali Mika 4:1-4! Amashiwi yamo Mika asosa ya kuti: “Mu nshiku sha ku mpela, ulupili lwa ng’anda ya kwa Yehova lukabo lwapampamikwa pa muulu wa mpili, kabili ulwasumbulwo kucilo tupili. Bakanokela pali lwene abantu na bantu. . . . Wene akapingula pa kati ka bantu na bantu abengi, no kukalulule nko ishakulisha ukufiko kutali, bakasuke abafule mpanga shabo shibe baplao, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; uluko talwakasumbwile ku luko lunankwe ulupanga, nangu kusambilila kabili ubulwi. Bakekalo muntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, kabili mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe na wa kututumya; pantu akanwa ka kwa Yehova nakasosa.”

16, 17. Bushe Mika 4:1-4 alefishiwapo shani ilelo?

¹⁶ Bushe “abantu na bantu” ne “nko” abalandwapo pano ni bani? Te nko na mabuteko aya cino calo. Lelo, uku kusesema kulanda pa bantu abafuma mu nko shonse abaikatana mu kubombela Yehova umulimo washila mu lupili lwakwe ulwa kupepa kwa cine.

¹⁷ Ukulingana no kusesema kwa kwa Mika, ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova nomba line fye kuli no kwandatila isonde lyonse. Ilelo, abantu ‘abalemenena ku bumi bwa muyayaya’ balesambilishiwa imibele ya kwa Yehova. (Imilimo 13:48) Yehova alepingula kabili abasumina no kuba ku lubali lwa Bufumu alebakalulwila imilandu lwa ku mupashi. Bakapusuka “ubucushi bukalamba” pantu bakaba pa kati ke “bumba likalamba.” (Ukusokolola 7:9, 14) Apo balifula impanga shabo ukuba baplao, na ndakai line bekala mutende mutende ne Nte sha kwa Yehova shinabo e lyo na bantu bambi. Mwandini ca kulenga ukusekelela ukuba pa kati kabo!

Abapampamina pa Kwendela mwi Shina lya kwa Yehova

18. Bushe ‘ukwikala mwi samba lya mwangashi no mukunyu’ cilangililo ca cinshi?

¹⁸ Muno nshiku, ilyo umwenso ukupile fye isonde lyonse, tulaba ne nsansa pantu abengi balesambilila imibele ya kwa Yehova. Tulafuluka inshita iyo ipaleme nga nshi ilyo abo abatemwa Lesa tabakasambilile kabili ubulwi lelo, bakekala mwi samba lya myangashi yabo ne mikunyu. Ilingi line imikunyu ilimbwa mu mabala ya myangashi. (Luka 13:6) Ukwikala mwi samba lya mwangashi no mukunyu kwimininako umutende, ubusambashi, no mutelelwe. Na lelo line, bucibusa bwesu na Yehova butulenga ukuba no mutende mu mitima no mutelelwe wa ku mupashi. Ilyo ifintu fikabe fyo mu kuteka kwa Bufumu, tatwakatiine kabili tukaba mu mutelelwe wine wine.

19. Bushe ukwendela mwi shina lya kwa Yehova e kutila shani?

¹⁹ Pa kuti Lesa atusenamine no kutupaala, tufwile ukwendela mwi shina lya kwa Yehova. Ici calilondololwa na maka pali Mika 4:5 apo uyu kasesema abilisha ati: “Pantu inko shonse sha bantu shendela ulo no lu mwi shina lya mulungu wa luko, lelo ifwe twakulaendela mwi shina lya kwa Yehova Lesa wesu umuyayaya umuyayaya.” Ukwendela mwi shina lya kwa Yehova te kulanda fye ati ni Lesa wesu. Te kwasukapo fye ku kulongana kwesu ukwa Bwina Kristu no kubombako umulimo wa kushimikila Ubufumu, nangu ca kuti ifyo fintu na fyo fyalicindama. Nga tuleendela mwi shina lya kwa Yehova, ninshi twali-ipeela kuli wene kabili tule-esha ukumubombela no busumino pa mulandu wa kumutemwa no mweo onse. (Mateo 22:37) Kabili apo tuli bakapepa bakwe, cine cine twapampamina pa kwendela mwi shina lya kwa Yehova Lesa wesu ku ciyayaya conse.

20. Cinshi casobelwe pali Mika 4:6-13?

²⁰ Mukwai nomba moneni ukusesema kwa kwa Mika 4:6-13. “Umwana mwanakashi Sione” afwile ukusendwa bunkole “ukuya ukufika ku Babele.” Ico cine fye e cacitikile abekashi ba mu Yerusalemu mu 607 B.C.E. Nangu ni fyo, ukusesema kwa kwa Mika kwalangilila ukuti abakashalapo bali no kubwelela ku Yuda, kabili ilyo Sione akabweshiwa Yehova akashininkisha ukuti abalwani bakwe bashonaulwa.

21, 22. Bushe Mika 5:2 afishiwepo shani?

²¹ Mika icipandwa 5 asobele ifintu fya lulumbi na fimbi. Ku ca kumwenako, moneni ifyasoswa pali Mika 5:2-4. Mika asesema ati, Kateka wasontwa na Lesa—“uo intulo shakwe sha ku kale”—akafuma mu Betlehemu. Akateka ngo mucemi “mu bukose bwa kwa Yehova.” Kabinge, uyu Kateka akaba umukulu, te mu Israele mweka, lelo ‘ukufika ku mpela sha pano isonde kwine.’ Aba pano isonde mu cinkumbawile calibafulunganya, tabaishiba uyu kateka, lelo kuli ifwe taba ni nkama.

²² Muntu nshi wacindamisha pali bonse abafyalilwe mu Betlehemu? Kabili nani uo “ubukulu bwakwe bukafika ku mpela sha pano isonde kwine”? Uyu ni Mesia, Yesu Kristu! Ilyo Herode Mukalamba aipwishe bashimapepo bakalamba na bakalemba uko Mesia aali no kufyalilwa, bayaswike ati: “Mu Betlehemu wa mu Yudea.” Bayambwile na mashiwi ya pali Mika 5:2. (Mateo 2:3-6) Abantuuntu fye bamo na bo balishibe ci, pantu Yohane 7:42 atila balesosa abati: “Bushe Amalembo tayasosa ukuti Kristu akafuma mu bufyashi bwa kwa Davidi, na mu Betelehemu, umushi wa kwa Davidi?”

Ukupembesuka kwa Cine Kwaisa pa Bantu

23. Cinshi cilecitika nomba ku kufishapo Mika 5:7?

²³ Mika 5:5-15 alanda pa lwa kusansa kwa bena Ashuri ukukaba fye kwa pa kashita akepi no kulondolola ukuti Lesa akacite cilandushi ku nko ishishumfwa. Mika 5:7 alaya abashalapo ba busumino aba mu baYuda balapila ukuti bakabweshiwa ku calo cabo, lelo aya mashiwi yalabomba na lelo. Mika abilisha ati: “Abashalako ba kwa Yakobo bakaba mu kati ka bantu na bantu abengi ngo mume uufuma kuli Yehova, nga bacipungufula pa cani.” Iyi milandile ya mampalanya iisuma nga nshi ku kusobela ukuti abashalako ba kwa Yakobo wa ku mupashi, nelyo Israele, bakaba lipaalo lya kwa Lesa ku bantu. “Impaanga shimbi” isha kwa Yesu ishakwata isubilo lya kwikala pe sonde, shibekelwa mu kubombela pamo na bashalapo ba muno nshiku aba kwa “Israele wa kwa Lesa,” ukwafwa ukupembesula bambi lwa ku mupashi. (Yohane 10:16; Abena Galatia 6:16; Sefania 3:9) Pali icishinka na cimbi ica kutontonkanyapo pa lwa uyu mulandu. Apo tuli bakabila ba Bufumu, ifwe bonse tufwile ukukatamika ishuko lyaibela twakwata ilya kupembesula bambi ukupembesula kwine kwine.

24. Fishinka nshi muli Mika ifipandwa 3 ukufika ku 5 ifimufikile pa mutima?

²⁴ Cinshi mwasambilila mu fipandwa 3 ukufika ku 5 ifya mu kusesema kwa kwa Mika? Napamo ifishinka pamo nge fi: (1) Lesa enekela abatungulula bantu bakwe ukucito bulungi. (2) Yehova takaasuke amapepo yesu nga tulecite membu ku mufulo. (3) Umulimo wesu uwa kushimikila kuti wapwishishiwa fye nga ca kuti Lesa aletukosha ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo. (4) Pa kuti Lesa atusenamine, tufwile ukupampamina pa kwendela mwi shina lya kwa Yehova. (5) Apo tuli bakabila ba Bufumu, tulingile ukukatamika ishuko twakwata ilya kupembesula abantu ukupembesula kwine kwine. Napamo kuli ifishinka na fimbi ifyacimufika pa mutima. Finshi fimbi twingasambilila kuli ili buuku lya mu Baibolo ilya kusesema? Icipande cikonkelepo cili no kutulanga amasambililo yengabomba mu fipandwa fya kulekelesha fibili ifya kusesema kwa kwa Mika ukwa kukoshe citetekelo.

Cinshi Ico Yehova Afwaya Kuli Ifwe?

“Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi [“ubulungi,” NW], no kutemwo luse, no kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?”—MIKA 6:8.

1, 2. Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova bamo bengafuupwilwa, lelo cinshi cingabafwa?

BA VERA Bena Kristu ba busumino aba myaka ya kufyalwa mupepi na 75 kabili balalwalilila. Basoso kuti: “Inshita shimo ndalolesha pa windo no kumona bamunyinane na bankashi ba Bwina Kristu baleshimikila ku ng’anda ne ng’anda. Ndalukusha ifilamba pantu mfwaya ukuba na bo, lelo pa mulandu wa kulwalilila, teti mpikintike mu mulimo wa kwa Yehova.”

² Bushe mwalyumfwapo ifyo? Kwena, bonse abatemwa Yehova bafwaya ukwendela mwi shina lyakwe no kucite fyo afwaya. Lelo, ni shani nga ca kuti ubumi bwesu bwa kutintilila, tuli bakoloci, atemwa twalikwata imilimo ya lupwa? Napamo kuti twafuupulwa pantu ukulingana ne mibele twabamo nalimo teti tubombe fingi mu mulimo wa kwa Lesa nge fyo umutima wesu ufwaisha. Nga e fyo caba kuli ifwe, ukusambilila Mika ifipandwa 6 na 7 napamo kuti kwatukoselesha nga nshi. Ifi fipandwa filanga ukuti ifyo Yehova afwaya tafyacila amaka yesu kabili kuti twaficita.

Ifyo Lesa Asunga Abantu Bakwe

3. Bushe Yehova asunga shani abena Israele bacipondoka?

³ Lekeni intanshi tumone pali Mika 6:3-5 no kumona ifyo Yehova asunga abantu bakwe. Ibukisheni ukuti mu nshiku sha kwa Mika abaYuda nabapondoka. Nangu ni fyo, Yehova mu cililishi abeta ati “Mwe bantu bandi.” Apaapaata ati: “Mwe bantu bandi, shi ibukisheni.” Ukucila ukubapeela umulandu bukalushi bukalushi, aesha ukubafika pa mitima pa kubepusha ati, “Cinshi ico namucita?” Abakoselesha no ‘kumushinina.’

4. Bushe ica kumwenako ca kwa Lesa ica kuba ne cililishi cifwile ukutukuma shani?

⁴ We ca kumwenako ca kukoselesha Yehova abikila ifwe bonse! Mu cililishi aitile balya bena Israele na baYuda bacipondoka mu nshiku sha kwa Mika ati “abantu bandi” no kubomfya amashiwi pamo nga “shi,” pa kulanda na bo. Kanshi, na ifwe tufwile ukuba ne cililishi ne mibele ya cikuuku mu fyo tucita kuli bambi ababa mu cilonganino. Ca cine, bamo calyafya ukumfwana na bo, atemwa kuti baba abanaka lwa ku mupashi. Lelo, nga balitemwa Yehova, tulefwaya ukubaafwa no kuba ne cililishi kuli bene.

5. Cishinka nshi cayanguka icalandwa pali Mika 6:6, 7?

⁵ Lekeni nomba tukupukule pali Mika 6:6, 7. Mika aipusha amepusho yakonkana, atila: “Ni mu nshi ndesengelela Yehova, no kukungubalila kuli Lesa wa mu muulu? Bushe ndemusengela ku fya kuninika, abana ba ng’ombe ba mwaka umo? Bushe Yehova engatemunwa ku makana ya basukusuku, ku makana ikumi ya mimana ya mafuta? Bushe ndepeele beli lyandi ilyaume pa bupulumushi bwandi, ubufyashi bwa mu nda yandi pa lubembu lwa mutima wandi?” Iyo, Yehova te kuti ateemunwe ku “makana ya basukusuku, ku makana ikumi ya mimana ya mafuta.” Lelo kuli icingamuteemuna. Cinshi co?

Tufwile Ukucito Bulungi

6. Fintu nshi fitatu ifyo Lesa afwaya ifyaba pali Mika 6:8?

⁶ Pali Mika 6:8, tubelengapo ifyo Yehova afwaya kuli ifwe. Mika aipusha ati: “Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito ubulungi, no kutemwo luse, no kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?” Ifi fifwaikwa fitatu fyakuma ku fyo tuyumfwa, ifyo tutontonkanya, ne fyo tucita. Tufwile ukufwaya ukulanga iyi mibele, ukutontonkanya pa fyo twingailanga, no kubombelapo pa kuti imoneke. Lekeni tulande pali ifi fifwaikwa fitatu cimo na cimo.

7, 8. (a) Bushe “ukucito bulungi” e kutila shani? (b) Lufyengo nshi lufulile mu nshiku sha kwa Mika?

⁷ “Ukucito bulungi” e kutila ukucita icalungama. Ifyo Lesa acite fintu e ca kupiminako ubulungi. Lelo, abaliko mu nshiku sha kwa Mika, tabacita ubulungi iyo, lelo bacito lufyengo. Mu nshila nshi? Moneni pali Mika 6:10. Pa mpela ya cilya cikomo, aba makwebo casoswa ukuti balebomfya ica “mulingo uwapunguka,” e kutila icacepesha nga nshi. Icikomo 11 cilundako no kuti babomfya “mabwe ya bucenjeshi [aya kulingilako].” Kabili ukulingana ne cikomo 12, “indimi shabo sha kufutika.” Kanshi, ifya kulingilako ifya bufi, amabwe ya kulingilako aya bucenjeshi, no bufi fyalifula mu fya makwebo mu nshiku sha kwa Mika.

⁸ Ulufyengo taluli fye mu mishiika. Lwaliseeka na mu filye. Mika 7:3 alangilila ukuti “cilolo alombe fisakanwa, umupingushi apingwile cilambu.” Abapingushi balapeelwa amafisakanwa pa kuti bafyenge aba kaele pa kupingula. “Umukulu,” nelyo umwikashi wa maka, ailundako kuli ubu bumpulamafunde. Na kuba, Mika atila cilolo, umupingushi, no mukulu “bapikanya,” nelyo babombela pamo, mu bubifi bwabo.

9. Bushe Yuda na Israele bakumwako shani ku lufyengo lucitwa ku babifi?

⁹ Ulufyengo lucitwa ne ntungulushi shibifi bukuma Yuda onse na Israele. Mika 7:5 asoso kuti ukubulwa ubulungi kwalenga ifibusa fya pa mutima na baupana ukukanacetekelana. Icikomo 6, cisoso kuti ici calenga icimfulumfulu mu bwikashi ica kuti balupwa bapalamisha pamo nga bana baume na bashibo, abana banakashi na banyinabo balasaalulana.

10. Muno nshiku ilyo kuli ulufyengo sana, bushe Abena Kristu benda shani?

¹⁰ Ni shani pali lelo? Bushe tatumona ifintu fyapalako? Nga filya cali kuli Mika, twashingulukwa no lufyengo, ukukanacetekelana, no konaika kwa mikalile mu bwikashi na mu ndupwa. Lelo, pamo nga babomfi ba kwa Lesa mu kati ka cino calo capondama, tatuleka umupashi wa cino calo uwa mibombele ya lufyengo ukusokelela mu cilonganino ca Bwina Kristu. Lelo, tusumbula ifishinte fya bufumacumi na bumpomfu, ukulabomfya ifi muli fyonse ifyo tucita mu mikalile yesu cila bushiku. Cine cine, ‘twenda no bufumacumi muli fyonse.’ (AbaHebere 13:18) Bushe tamulesuminisha ukuti ilyo tulecito bulungi tulaipakisha amapaalo ayengi ayafuma muli bumunyina bwashimpwa pa kucetekelana?

Bushe Abantu Bomfwa Shani ‘Ukubilikisha kwa kwa Yehova’?

11. Bushe Mika 7:12 alefishiwapo shani?

¹¹ Mika asesema ukuti te mulandu ne fya lufyengo fili fye mpanga yonse, ubulungi buli no kufika ku bantu balekanalekana. Uyu kasesema asobela ukuti abantu bali no kulonganikwa “ukufuma kuli bemba [no kufika] kuli bemba, ukufuma ku lupili [no kufika] ku lupili” ukwisaba bakapepa ba kwa Yehova. (Mika 7:12) Ilelo, mu kufikilishiwa kwa kulekelesha ukwa uku kusesema, te calo fye cimo, lelo abantu ukufuma mu fyalo fyonse balenonkelamo mu bulungi bwa kwa Lesa ubwabula akapaatulula. (Esaya 42:1) Balenonkelamo shani?

12. Bushe ‘ukubilikisha kwa kwa Yehova’ kumfwikwa shani lelo?

¹² Pa kwasuka, moneni amashiwi ya kwa Mika ayabangilileko. Mika 6:9 atila: “Yehova alebilikisho musumba—kabili mano yene yene ukutiine shina lyenu.” Bushe abantu ba mu nko shonse bomfwa shani ‘ukubilikisha kwa kwa Yehova,’ kabili bushe ici cayampana shani no kucita kwesu ubulungi? Kwena, abantu tabomfwa ishiwi lya kwa Lesa ilya cine cine. Lelo, ukupitila mu kushimikila kwesu ukwa mwi sonde lyonse, abantu ba mishobo yonse ne mikalile yalekanalekana balomfwa ishiwi lya kwa Yehova. Ici calenga abomfwa ‘batiine shina lya kwa Lesa,’ ukucindika lyene. Cine cine, pa kubomba nga bakabila ba Bufumu abapimpa, tulacita icintu ca bulungi kabili ica kutemwa. Pa kwishibisha ishina lya kwa Lesa ku muntu onse ukwabula akapaatulula, ‘tulacita ubulungi.’

Tufwile Ukutemwo Luse

13. Bushe ukutemwa kwa cishinka no kutemwa fyapusana shani?

¹³ Lekeni nomba tulanshanye pa cifwaikwa ca bubili icalumbulwa pali Mika 6:8. Yehova afwaya ifwe “ukutemwo luse.” Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “uluse” na kabili lyapilibulwa “ukutemwa kwa cishinka.” “Ukutemwa kwa cishinka” kwalondololwa ukuti “kwangwako kuli bambi mu cililishi, ukulenga umo acitapo cimo.” Ukutemwa kwa cishinka kwapusanako no kutemwa. Kwapusana shani? “Ukutemwa” kusanshamo ifingi sana. Umuntu kuti atemwa ifintu nelyo imitontonkanishishe imo. Ku ca kumwenako, Amalembo yalanda pa muntu “watemwo mwangashi na mafuta” na pa “watemwa amano.” (Amapinda 21:17; 29:3) Lelo, “ukutemwa kwa cishinka” lyonse kusanshamo abantu, maka maka ababombela Lesa. E ico Mika 7:20 alanda ulwa ‘luse [ukutemwa kwa cishinka, NW] ukwacitilwe kuli Abrahamu’—umuntu wabombele Yehova Lesa.

14, 15. Bushe ukutemwa kwa cishinka kulangwa shani, kabili bushininkisho nshi twingalandapo?

¹⁴ Ukulingana na Mika 7:18, kasesema asosa pali Yehova ati: “Abekelwo [kutemwa kwa cishinka, NW].” Na pali Mika 6:8, twaebwa ukukanalanga fye ukutemwa kwa cishinka lelo ukutemwa iyo ine mibele. Cinshi twasambilila kuli aya malembo? Ukutemwa kwa cishinka kulangwa mu kuitemenwa kabili ku bupe fye pantu tufwaya ukulanga kwene. Ukupala Yehova, tulabekelwa mu kulanga ukutemwa kwa cishinka ku balekabila.

¹⁵ Ilelo, ukutemwa kwa cishinka ukwa musango yo e kwishibisha abantu ba kwa Lesa. Tontonkanyeni pa ca kumwenako cimo. Mu June 2001, icikuuku ca mwela calengele ilyeshi ku Texas, ku U.S.A., ukonaula amayanda 70,000, pamo ne myanda ya mayanda ya Nte sha kwa Yehova. Ku kwafwa bamunyinabo abalekabila, Inte mupepi na 10,000 mu kuitemenwa kabili ukwabula ukulipilisha bapeele inshita yabo na maka. Ukucila pa myeshi 6, aba kuitemenwa babombele ukwabula ukuleka, ukubomfya inshita yabo, akasuba, ubushiku, na pa mpela ya milungu ukukuula cipya cipya Amayanda ya Bufumu 8 na mayanda ukucila 700 aya bamunyinabo ba Bwina Kristu. Abafililwe ukubombako uyo mulimo basangwile ifya kulya, ifisolobelo, ne ndalama. Mulandu nshi aya makana ya Nte bayafwilile bamunyinabo? Pantu ‘batemwo luse.’ Kabili fintu cisekesha ku mutima ukwishiba ukuti bamunyinefwe mwi sonde lyonse balalanga imicitile ya musango yo iya kutemwa kwa cishinka! Cine cine, ukufika pa cifwaikwa ca “kutemwo luse,” tacayafisha, lelo ca kusekelela!

Beni Abafuka pa Kwenda na Lesa

16. Cilangililo nshi cikomaila pa kuti tukabila ukuba abafuuke pa kwenda na Lesa?

¹⁶ Icifwaikwa ca butatu icisangwa pali Mika 6:8 caba “kwenda bufuke bufuke na Lesa obe.” Uko e kuti ukwishiba umwa kupeleela no kushintilila pali Lesa. Ku kulangilila: Elenganyeni pa kashita kanono umukashana munono nafyambata ukuboko kwa kwa wishi ilyo balepita mu cipuupu. Umukashana naishiba bwino ukuti amaka yakwe yanono, lelo acetekela wishi. Na ifwe tufwile ukwishiba ukuti twalipelebela lelo tufwile ukucetekela Shifwe wa ku muulu. Kuti twasungilila shani uku kucetekela? Inshila imo yaba kulaibukisha umulandu cabela ica mano ukupalamina kuli Lesa. Mika atucinkulako imilandu itatu: Yehova e Kalubula wesu, Katungulula, kabili Kacingilila.

17. Bushe Yehova apuswishe shani, ukutungulula, no kucingilila abantu bakwe aba ku kale?

¹⁷ Ukulingana na Mika 6:4, 5, Lesa atila: “Namuninike ukufuma ku calo ca Egupti.” Cine cine, Yehova aali e Kalubula wa bena Israele. Yehova asosa no kuti: “Natumine Mose, Aarone, na Miriamu, ku kumutungulula.” Mose na Aarone babomfiwe mu kutungulula uluko, na Miriamu atungulwile abanakashi ba mu bena Israele mu lwimbo lwa kucimfya. (Ukufuma 7:1, 2; 15:1, 19-21; Amalango 34:10) Yehova abatungulwile ukupitila mu babomfi bakwe. Mu cikomo 5, Yehova acinkulako uluko lwa Israele ukuti alibacingilile kuli Balaki na Balaamu, no kuti alibacingilile ilyo balepalamina ku mpela ya lwendo lwabo ukutula pa Shitimu mu Moabu ukufika na ku Gilgali mu Calo Calaiwe.

18. Bushe Lesa abomba shani nga Kalubula, Katungulula, kabili Kacingilila wesu lelo?

¹⁸ Ilyo tuleenda na Lesa, alatulubula ku calo ca kwa Satana, alatutungulula ukubomfya Icebo cakwe no kuteyanya, kabili alatucingilila bonse pamo ilyo abatukaanya batusansa. Kanshi kwaliba ifingi ifilenga na ifwe ukufyambata ukuboko kwa kwa Shifwe wa ku muulu ilyo tuleenda nankwe ukupulinkana mu nshita yakakala iya ku mpela ya lwendo lwesu ukuya ku cintu cawamisha ukucila pa Calo Calaiwe—e kutila icalo cipya ica kwa Lesa ica bulungami.

19. Bushe ubufuuke bwalundana shani ku kupelebela kwesu?

¹⁹ Ukwenda bufuke bufuke na Lesa kutwafwa ukukanakopekwa ukukuma ku mibele twabamo. Ni pa mulandu wa kuti ubufuke busanshamo ukwishiba apapela amaka yesu. Ukukota nelyo ukulwalilila kuti kwalenga twalafilwa ukubombesha mu mulimo wa kwa Yehova. Lelo, ukucila ukuleka ico ukutufuupula, tulingile ukwibukisha ukuti Lesa alapokelelo kubombesha kwesu no kuipusula ‘umo twakwatila, te umo tushakwatila.’ (2 Abena Korinti 8:12) Cine cine, Yehova afwaya ukuti tulemubombela no mweo onse, ukubomba ukufika apo imibele yesu ingasuminisha. (Abena Kolose 3:23) Nga twabomba no mukoosha kabili mu kupimpa umulimo wa kwa Lesa, alatupaala apakalamba.—Amapinda 10:22.

Ukulindila Kuleeta Amapaalo

20. Kwishiba cinshi ukwingatulenga ukulindilila nga Mika?

²⁰ Ukupaalwa na Yehova kutulenga ukufwaya ukupashanya imibele yakweteko Mika. Abilisha ati: “Nakulalindila Lesa we pusukilo lyandi.” (Mika 7:7) Bushe aya mashiwi yayampana shani no kwenda bufuke bufuke na Lesa? Ukulindila, nelyo ukutekanya, kulatwafwa ukukanaumfwa ububi pa mulandu wa kuti ubushiku bwa kwa Yehova tabulaisa. (Amapinda 13:12) Ukwabula ukulamba, bonse tulafulukisha ukupwa kwa cino calo cibifi. Lelo, cila mulungu kulaba amakana ya bantu abaletendeka fye ukwenda na Lesa. Ukwishibe co kutulenga ukuba no mulandu usuma uwa kulindilila. Nte umo umukokole asosele pa lwa ici ati: “Nga nalolesha ku numa pa myaka 55 nabomba umulimo wa kushimikila, ninshininwa ukuti nshaipusula nangu cimo pa kulindila Yehova. Ukucila ukuipusula, nalipusukako ku kukalipwa ukwingi.” Bushe na imwe mwalyumfwapo ifyo?

21, 22. Bushe Mika 7:14 alefishiwapo shani lelo?

²¹ Ukwabula no kutwishika, ukwenda na Yehova kulatunonsha. Nga fintu tubelenga pali Mika 7:14, Mika alinganya abantu ba kwa Lesa ku mpaanga ishaikala umutelelwe no mucemi wa shiko. Ilelo, mu kufikilishiwa kukalambako ukwa uku kusesema, abashalapo aba kwa Israele wa ku mupashi pamo ne “mpaanga shimbi” cine cine baba mu mutelelwe no Mucemi wabo uwacetekelwa, Yehova. Baikala “beka, nga kacitungu mu kati ka mailime,” abapaatulwako lwa ku mupashi kuli ci calo icileya cilebipilako.—Yohane 10:16; Amalango 33:28; Yeremia 49:31; Abena Galatia 6:16.

²² Abantu ba kwa Yehova baba no lubanda, nga fintu Mika 7:14 na kabili asobele. Ukulanda pa mpaanga sha kwa Lesa, nelyo abantu, Mika atila: “Lekeni bameme mu Bashani na Gileadi.” Nga fintu fye impaanga mu Bashani na Gileadi shalemema umulemfwe wafumba no kulelema, e fyo na bantu ba kwa Lesa lelo baipakisha ulubanda lwa ku mupashi—ili na lyo lipaalo na limbi ilya benda bufuke bufuke na Lesa.—Impendwa 32:1; Amalango 32:14.

23. Cinshi twingasambilila pa kumona ifyaba pali Mika 7:18, 19?

²³ Pali Mika 7:18, 19, kasesema akomaila pa fyo Yehova afwaya ukulekelela abalapila. Icikomo 18 cilondolola ukuti Yehova e ‘ulekelela amampuulu’ no ‘kuleko bupulumushi.’ Ukulingana ne cikomo 19, ‘akapoose membu shabo shonse mwi tenga lya bemba.’ Cinshi tulesambililako? Kuti twaipusha nga ca kuti tulapashanya Yehova muli ci. Bushe tulalekelela ifilubo bambi batulufyanya? Nga ca kuti abo balapila no kufwaya ukuwamyako, tukafwaya ukulanga ukuitemenwa kwa kwa Yehova ukwa kulekelela umupwilapo kabili pe na pe.

24. Mwanonkelamo shani mu kusesema kwa kwa Mika?

²⁴ Twanonkelamo shani muli uku kusambilila pa kusesema kwa kwa Mika? Kwatucinkulako ukuti Yehova apeele subilo line line ku bapalama kuli wene. (Mika 2:1-13) Twakoseleshiwa ukucita ukufika apo twingapesha ku kutwala pa ntanshi ukupepa kwa cine pa kuti twingenda mwi shina lya kwa Lesa umuyayaya. (Mika 4:1-4) Aya masambililo yatulaya ukuti te mulandu ne mibele twabamo, kuti twacita ififwaya Yehova. Cumi, ukusesema kwa kwa Mika nakutukosha icine cine ukuti tuleenda mwi shina lya kwa Yehova.