Mu mishi iyapalamine, Inte sha kwa Yehova abakene ukwingila ubushilika mu Romania baliketwe, kabili abengi babakakile imyaka 20 ukubomba incito iyakosa. Batata babebele ukuya ku kapokola kabili balibomine sana pantu bali Nte ya kwa Yehova. Na ine bampatikishe ukufuma ku sukulu pa kuti njesangwa ku mapepo.

Lyene mu Nkondo ya Calo iya Bubili ifintu fyalyalwike. Mu March 1944 icalo ca Soviet bwangu bwangu capokele icalo icabelele ku kapinda ka ku kuso aka Bessarabia. Ilyo umweshi wa August walefika, ninshi nabapoka icalo conse. Iyo nshita nali fye umulumendo.

Tapakokwele, bonse abaume ba maka mu mushi wesu babengishe ubushilika mu Soviet. Lelo baNte bena balikene ukwingila ubushilika. E co balibakakile imyaka 10. Mu May 1945 Inkondo ya Calo iya Bubili mu Bulaya yalipwile kabili ubuteko bwa Germany bwalicimbile. Lelo baNte abengi mu Moldova batwalilile ukuba mu cifungo ukufikila mu mwaka wa 1949.

Ilyo baNte bacililemo ukucincila mu mulimo wa kushimikila, abalashi batendeke ukumona ifyo twalecita. Ukushimikila kwesu ukubikapo no kukaana kwesu ukuba mu mapolitiki nelyo ukwingila ubushilika, kwalengele ubuteko bwa Soviet ukutendeka ukusokota mu mayanda yesu ukufwaya impapulo sha Baibolo no kutendeka ukutwikata. Mu 1949 baNte bamo ukufuma ku filonganino ifyapalamineko babatamfiishe ku Siberia. Ici calengele fwe bashele ukutendeka ukulacenjela pa kushimikila.

Pa numa bankuushishe ku cifungo icikulu icali mu Mordovia apali amakilomita ukucila 3,000 ukulola ku masamba. Ici cifungo cali pa kati ka kapinda ka ku kuso na kabanga ka Moscow. Ukufuma pali ici cifungo ukuya ku Mexico pali bakilomita mupepi na 400. Kulya nalishukile pantu nasangile baNte aba busumino ukufuma ku ncende ishingi isha calo ca Soviet Union.

Ba Soviet baishibe ati ilyo baNte baleba pamo na bafungwa abashili Nte, bamo pali aba bafungwa balebe Nte sha kwa Yehova. Mu cifungo cikalamba ica mu Mordovia mwali ififulo fya kubombelamo ifingi. Ukufuma pa kamba ka kubalilapo ukufika pa kakulekelesha pali bakilomita 30 no kucilapo. Ba Soviet baeseshe ukututalusha ku bafungwa abashali baNte. BaNte mupepi na 400 babikilwe pamo mu kamba. Ba nkashi napamo 100 bababikile mu cifungo cimbi icikulu apalepeleko ukufuma mu cifungo twali.

Mu cifungo, nali uwacincila ukwafwilishako mu kupekanya ukulongana kwa Bwina Kristu no kukopolola impapulo sha Baibolo, isho baleleta mu nkambi mu bumfisolo. Abakalamba abalelolekesha pa bafungwa mu nkambi, basukile baishiba umulimo twalebomba. Tapakokwele, mu August 1961, balinkakile umwaka umo mu cifungo icabipisha ica buteko ica Vladimir apali bakilomita mupepi na 200 pa kati ka kapinda ka ku kuso na ku kabanga ka Moscow. Kensha wa ndeke umwina America, Francis Gary Powers, uo balashile imfuti pa May 1, 1960, ilyo aletwala inengu ku Russia, na o ali umufungwa mpaka mu February 1962.

Ilyo nali mu cifungo ca buteko, balempela fye ifya kulya ifyalinga. Naleshipikisha ukwikala ne nsala, nga filya fine cali lintu nali umwaice, lelo ico nafililwe fye ukushipikishako ni mpepo iyaliko muli ba1961 na ba1962. Imipaipi ya kukafya amenshi mu cifungo yalyonaike, kabili mwaletalala sana. Ilyo Dokota amwene ubwafya nakwete, apekenye ukuti bankuushishe ku cifungo cimbi icishakwete sana mpepo pa milungu yali no kukonkapo.

Ifyankoseshe

Ukutontonkanya kwabipa kuti kwalenga umo ukufuupulwa lintu ali mu cifungo pa myeshi iingi, kabili ifi e fyo abakalamba ba mu cifungo balefwaya. Lelo, nalepepa lyonse kabili umupashi wa kwa Yehova na malembo ayo naleibukisha fyalenkosha.

Ilyo nali mu cifungo ca buteko e lyo naibukishe sana amashiwi ya mutumwa Paulo ayalanda pa fyo tuba ‘abatitikishiwa, lelo abashafenenkeshiwa ukwabula apa kusunkanina’ na mashiwi ya kutila “tuli abapeshiwa amano, lelo te bashaba na pa kufumina nangu panono.” (2 Abena Korinti 4:8-10) Pa numa ya mwaka umo, bambwekeshe ku nkambi iikalamba iya mu Moldovia. Ni muli ishi nkambi, emo napwishishishe imyaka 12 iyo bankakile. Nafumine pa April 8, mu 1966. Ilyo nafumine mu cifungo bampeele ishina lya kuti “Umufungwa uushingaluka.” Ine nalitemenwe pa kumpeela ili shina pantu calangilile fye apabuuta ukutila nalitwalilile uwa busumino kuli Yehova.

Ilingi line abantu balanjipusha ifyo twalepokelela impapulo sha Baibolo ne fyo twaleshikopolola mu cifungo ca Soviet nangu baletukaanya. Iyi ni nkama iyo abantu fye abanono baishiba, nga filya umufungwa wakakiilwe pa fya bupolitiki, uwa ku Latvia uwaikele mu cifungo ca banamayo ica Potma imyaka ine alandile. Pa numa ya kufuma mu cifungo mu 1966, alembele ukutila: “Takuli uwaishibe ifyo baNte balepokelela impapulo ishingi mu cifungo.” Asondwelele ukuti: “Cali kwati bamalaika baleisa ubushiku no kuponya impapulo.” Cine cine ni Lesa fye e walengele ukuti umulimo wesu upwishishiwe!