Indupwa sha Bafyashi Abashimbe Shilefulilako

GLORIA UMUSHIMBE UWAKWATA ABANA BATATU atile:—“Ilingi ubushiku nalepepa kuli Lesa ninshi ndelila nati ‘nshishibe ifyo nkacita mailo.’”

MU MEKALO ayengi indupwa sha bafyashi abashimbe shalitwalilila ukubamo kabili shilamoneka.a Ilyo indupwa umwaba abalume, abakashi, na bana shilepyanikwapo ne ndupwa shimbi, abasoma indupwa ne mpendwa ya bantu e lyo na basoma imikalile ya bantu mu fyalo ifingi baleipusha ifyo cibelele fyo.

Simon Duncan na Rosalind Edwards, abasoma sana ifya mikalile, batile “ukwaluka ukucitika pa nshita ntali, kulecitwa mu ndupwa na mu fyo abaume na banakashi bampana.” Mulandu nshi? Abafwailisha bamo batila icilenga ifi, fintu abantu basala ne mikalile, ukulingana ne ndalama bakwata, intambi bakonka, no bwikashi babamo.

Natumone ukwaluka kumo pali uku, pamo ne fyo abantu basalapo. Amafya ya mu bumi yalakuma sana imikalile ya bantu. Ificitika mu fifulo fimbi filapumfyanya abantu inshita yonse ilyo balelola. Inshita iyo kale indupwa shalebomfya ku kucitila ifintu pamo nomba ipooswa pa intaneti, ku kutamba Televishoni, ukulanda pa foni, mu motoka, na mu fya kucitacita.

Amafya ya ndalama nayo yalefulilako. Ifingi ifyangushako imikalile fikabila indalama, e co abafyashi abengi balebomba. Ukuba mu bwikashi umo ifintu fyalukaaluka kwalenga abengi mu ndupwa ukwikala no kubombela ukutali uko balupwa bashingabafwa kabili limo balasha na bena mwabo. Mu fyalo ifingi ifya kusekesha fyaseeka e filelenga ne fintu ukubipilako, pantu filanda sana pa konaula ifintu ifilenga abantu ukuba abashikatala pamo nge cupo no lupwa.b

Banyina Abashimbe aba Lelo

Pali lelo, banyina abashimbe te balya bapungwe ba kale abashaupwa abalekabila ukwafwiwa mu fya ndalama. Ukuba nacifyashi uushaupwa nomba takuleta nsoni, na kuba abengi abalumbuka balenga kwamoneka ukusuma sana. Cimbi na co, abanakashi abengi balisambilila sana kabili balailiisha—e co icupo te cilenga nacifyashi ukukwata indalama.

Banyina bamo abashimbe, maka maka abana abakalamba abo abafyashi babo balekana, basalapo ukuba abashimbe pantu tabafwaya abana babo ukulungulushiwa pa kumona umufyashi wabo abasha. Abanakashi bambi baba abafyashi abashimbe pa mulandu wa kuti balibakaana, tabaitemenwa fye. Akabungwe ka Joseph Rowntree Foundation aka ku Britain katile “Ukukusha abana ukwabula umwina mobe te bukaitemwe kabili te ca kuitemenwa fye, kabili abana bakushiwa no mufyashi umo tabalekeleshiwa kabili tababa abashailama.”

Na lyo line, ukufula kwa ndupwa sha mufyashi umo kulesakamika pantu abafyashi abashimbe na bana babo balalungulushiwa sana, balakabila indalama, na fimbi ifya kubafwa mu bwikashi. Bamo kuti batwishika nampo nga umufyashi umushimbe kuti akusha bwino abana. Mafya nshi yamo ayaibela ayo abafyashi abashimbe bakwata? Bushe umufyashi umushimbe, Umwina Kristu kuti abomba shani uyu mulimo wayafya uwa kukusha abana?

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 16]

Ubulondoloshi bwa Mashiwi

Amashiwi yalekanalekana yalibomfiwa mu calo conse ukulondolola banacifyashi abakusha abana beka. Mu fyalo fimo “nyina umushimbe” e shiwi lilondolola banyina abashabala abopwa, lelo mu fyalo fimbi “nyina uwaba eka” ni nsoso ibomfiwa ukulosha kuli banyina bonse abalekusha abana ukwabula abena mwabo mu lupwa. Banyina ba musango yo napamo balilekana na balume, balipaatukana, nelyo balifwilwa, nelyo napamo tababala abopwa.

Muli ifi fipande fikonkene, tulebomfya amashiwi “umufyashi umushimbe” na “nyina umushimbe” ukulosha ku bafyashi abalekusha abana ukwabula abena myabo.

[Akabokoshi/Mapu pe bula 16, 17]

ABAFYASHI ABASHIMBE—NABASEEKA MU FYALO IFINGI

United States: “Banyina abashimbe balifulileko mu 1970 ukufika mu 2000, ukufuma pa mamilioni yatatu ukufika ku mamilioni 10; pali iyi yine nshita, impendwa ya bashibo abashimbe nayo yalikulileko, ukufuma pali 393,000 ukufika ku mamilioni yabili.”—U.S. Census Bureau.

Mexico: Ukulingana ne nyunshipepala ya La Jornada, pali bonse abakwata amafumo muli ici calo, amapesenti 27 baba ni banacifyashi abapungwe.

Ireland: Indupwa sha bafyashi abashimbe shalifulileko ukufuma pa mapesenti 5.7 mu 1981 ukufika ku mapesenti 7.9 mu 1991. “Ukupwa kwa fyupo e cikalamba icilenga banyina abashimbe ukufula.”—Single Mothers in an International Context, 1997.

Britain: “Pa muku wa kubalilapo, abafyashi abashimbe nabafulilako ukucila pa mapesenti 25, icilelangilila ukuti banyina abashabala abopwa na bo ifyupo fyapwa nabafula sana mu myaka 30 iyapita.”—The Times, London, March 2, 2000.

France: “Ukutula ku myaka ya kulekelesha iya ba1970, indupwa sha bafyashi abashimbe shalifulilako ukucila pa mapesenti 50.”—Single Mothers in an International Context, 1997.

Germany: “Abafyashi abashimbe balifulilako imiku ibili mu myaka 20 iyapita. Mupepi ne ndupwa shonse isha bafyashi abashimbe . . . shisungwa na bafyashi abanakashi.”—Single Mothers in an International Context, 1997.

Japan: ‘Banyina abakusha abana beka baliya balefulilako ukutula muli ba1970.’ Mu 1997, amapesenti 17 aya ndupwa shonse shalekushiwa na nyina umushimbe.—Single Mothers in an International Context, 1997; The World’s Women 2000: Trends and Statistics.

Greece: “Ukutula 1980, banacifyashi abashaupwa mu [Greece] balifulilako na mapesenti 29.8. Kabili ukulingana ne fyebo fyafumine kuli ba European Union, mu 1997 abana ba mu cani abafyelwe bali amapesenti 3.3, lelo mu 1980 amapesenti yali fye 1.1.”—Ta Nea newspaper, Athens, September 4, 1998.

Australia: Umo mu bana 4 ekala na bafyashi bamufyala bamo fye. Ilingi icilenga ifi kupwa kwa fyupo fya bafyashi nelyo ifyupo fya kutoolana fye. Batila napamo indupwa shikushiwa no mufyashi umo shikafulilako ukufika pa kati ka mapesenti 30 na 66 mu myaka 25.—Australian Bureau of Statistics.

Abafyashi Abashimbe Balaba na Mafya Ayengi

JANET, NYINA WA BANA BATATU, UMUSHIMBE atila:—“Ndalangulushiwa sana. Inshita ya bushiku mba fye mu muputule wa kusambilamo ndelila. Kwena cilafya.”

FIINGI ifilenga kwaba abafyashi abashimbe. Indupwa shimo shishala no mufyashi umo pa mulandu wa nkondo, utuyofi tulengwa ne fyabumbwa pe sonde, nelyo amalwele.

Abafyashi ba bana bamo basalapo ukukanaupana. Ku ca kumwenako, mupepi na citika wa bana mu Sweden bana ba mu cani. Ukulekana na ko kulalenga kwaba indupwa sha bafyashi abashimbe. Ukufwailisha kulanga ukuti ukucila pa mapesenti 50 aya bana ba ku Amerika bakekala mu ndupwa sha bafyashi abashimbe pa nshita imo iya bwaice bwabo.

Ukumfwikisha Amafya

Banyina abafwilwa nomba line balaba na mafya yaibela. Bafwile ukutendeka ukusakamana ulupwa lwabo ilyo bacili baleloosha abena mwabo. Pa kuti babeleshe iyi milimo napamo kuti papita imyeshi, ne myaka fye, uku ninshi baleshomboka na mafya ya kubulwe ndalama no mulimo wabo uwa kutalalika abana. Nyina uwafwilwa kuti camukosela sana ukubomba iyi milimo ilundwako. Ici kuti calenga umwana ukukanasakamanwa bwino pa nshita alekabila sana ukusakamanwa no kukoseleshiwa.

Banyina abashimbe abashaupana na bawishi ba mwana wabo ilingi baba abaice kabili abashaishiba ifingi. Napamo balifililwe ukupwisha isukulu. Apo tababa abalamuka mu milimo, ilingi baba abapiina kabili bengila incito ya malipilo ayanono. Nga ca kuti ulupwa talulebafwilisha, tutile abafyashi babo, balaba no mulimo na umbi uwa kusakamana abana inshita ya kasuba. Nyina umushimbe na kabili kuti aleshomboka na malangulushi, pamo nga ukuumfwa insoni ne citendwe. Bamo kuti batiina ati ifi bali no mwana limbi te kuti basange uwa kuupana nankwe uwayana. Ilyo abana muli isho ndupwa balekula, nabo bene balomfwa ububi pa fipusho ifishasukwa bakwata pa cikulilo cabo e lyo na pa kukabila ukusakamanwa no mufyashi uushabapo.

Cimo cine na bafyashi balekana, na bo balalungulushiwa. Abafyashi bamo balakalifiwa sana pa mulandu wa ficitika nga balekana. Ukuyumfwa abashacindama no kuyumfwa abalekeleshiwa sana na ko kuti kwacefya amaka ya bafyashi bamo aya kwangwa ku bana babo lwa mu nkuntu. Banacifyashi abakabila ukwingila incito pa muku wa kubalilapo, kuti baba no bwafya bwa kubomba umulimo wa kusakamana ulupwa. Napamo kuti bayumfwa ukuti tabakwata inshita na maka ya kusakamana ukukabila kwaibela ukwa bana, nabo abaleesha ukwikala umwabela ukwaluka uko bapulikilwa fye kwacitika ilyo icupo ca bafyashi babo capwa.

Amafya Yaibela Ayakwata Abafyashi Abo Ifyupo Fyapwa

Abafyashi abashimbe balishiba ukuti ukukabila kwa bana babo kulapusanapusana kabili kulaalukaaluka. Ku bafyashi abo ifyupo fyapwa, ukusanga inshita ya kupeela ubutungulushi bwalinga ubwa ku mupashi kuti kwaleta amafya yaibela.

Ku ca kumwenako, abafyashi bamo, Inte sha kwa Yehova, abo ifyupo fyapwa napamo te basunga abana babo. Balipusha insambu sha kuba na bana pa nshita iyo bengalasangwa na bo ku kulongana kwa Bwina Kristu. Ukutantike fi kulenga umwana ukulasangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu lyonse, kabili ici cilafwa sana abana ba bafyashi balekana.

Abafyashi abalekana abashimonana sana na bana bafwile ukufwaya inshila ya kubalangilamo ukuti balibatemwa. Pa kutunguluka, umufyashi alingile ukumfwikisha ukwaluka mu fyo umwana akabila lwa mu nkuntu. E fyo ciba, maka maka umwana nga afika pa bupungwe kabili atendeka ukufwaya ukwangala no kukwata ifibusa.

Umufyashi musuma na kabili aleshiba bwino ifyo umwana alamukamo, imibele yakwe ne mitontonkanishishe yakwe. (Ukutendeka 33:13) Umufyashi no mwana balanshanya no kubishanya mu cumfwano no kutemwa. Balalanshanya ukwabula ukulamba. Umwana alangwako ku bumi bwa mufyashi, no mufyashi alangwako ku bumi bwa mwana.

Ukuteuluka Kulakabilwa

Nelyo fye abafyashi balilekana, abana balamwenamo mu kutandalila abafyashi babo bonse babili lyonse. Tutile abafyashi bapepa ukwapusana; umo ni Nte ya kwa Yehova, umbi te Nte iyo. Ukulanshanya lyonse kabili mu bufumacumi kulafwa ukutaluka ku kukansana na pashilingile. Umutumwa Paulo alembele ati: “Mwishibikwe ukuti muli ba mutembo.” (Abena Filipi 4:5, Phillips) Abana bafwile ukusambilishiwa ukucindika insambu sha bafyashi bonse babili isha kupepa uko balefwaya.

Umufyashi uushili Nte kuti apampamina pa kuti umwana alepepa ku calici apepako. Cinshi umufyashi uuli Inte ya kwa Yehova engacita? Na o kuti alaebako umwana ifyo asumina. Kuli pele pele, umwana kuti apingulapo umwine uko alefwaya ukulapepa, nga filya Timote wacaice acitile, uo banyina na banakulu bafwile balemusambilisha ifishinte fya mu Baibolo. (2 Timote 3:14, 15) Nga ca kuti umwana taleumfwa bwino ukupepa kumbi, napamo kuti atontonkanya pali Naamani uwalandwapo mu Baibolo, uo pa numa ya kuba kapepa wa cine atwalilile ukubomba imilimo yakwe pa kuya ne mfumu iyaleshinshimuna mu ng’anda ya kwa Rimone. Ili lyashi kuti lyapeela umwana ubushinino bwa kuti Yehova alimutemwa kabili alamumfwikisha te mulandu no kusangwa ku mapepo uko ashabelesha.—2 Ishamfumu 5:17-19.

Umufyashi uukusha bwino abana alamumunga ukutontonkanya kwa mwana nelyo abana bakwe kabili alomfwikisha ukuyumfwa kwabo. (Amalango 6:7) Ca cine, abafyashi abashaupilwe napamo kuti balaumfwa insoni pa mibele yabo iya kale. Na lyo line, abafyashi ba musango yo bafwile ukwibukisha ukuti abana bakwata abafyashi babili. Abana balafwaya ukwishiba abafyashi bonse babili, kabili bafwile ukuyumfwa ukuti balitemwikwa, tacali cilubo kuli bene ukufyalwa. Pa kulanda pa mufyashi uushabapo mu mucinshi no kwasuka umwana ifyasuko ifyo engomfwa pa mushinku wakwe nelyo ifyo afwile ukwishiba, umufyashi kuti alanga umwana ukuti alitemwikwa.

Abafyashi bafwile ukwibukisha ukuti ifyo umwana abalilapo ukwishiba pa lwa kutemwa, ubulashi na maka ni filya amona mu kwampana kwakwe na bafyashi bakwe. Nga aletungulula no kutemwa, umufyashi wa Bwina Kristu kuti ateyanya sana umwana ukutemwa Yehova nga cibusa wakwe no kucindika imitantikile ya mu cilonganino.—Ukutendeka 18:19.

Abana Bafwile Ukumfwila

Abana baba mu ndupwa sha bafyashi abashimbe na bo bafwile ukumfwikisha ukuti icumfwila cabo cilakabilwa pa kuti ulupwa lutunguluke. (Abena Efese 6:1-3) Ukumfwila ubutungulushi bwa bafyashi babo kulanga ukuti balitemwa abafyashi babo no kuti balacindika ukubombesha kwa mufyashi ukwa kulenga ulupwa ukuba ulwacingililwa kabili ulwa nsansa. Apo mu kulanshanya mwaba ukulanda no kukutika, abana baba mu ndupwa sha bafyashi abashimbe bafwile ukwibukisha ukuti balingile ukuitemenwa ukutungilila ukubombesha kwa mufyashi ukwa kusungilila ukulanshanya kusuma mu lupwa.—Amapinda 1:8; 4:1-4.

Abana ba musango yo ilingi bakabila ukutendeka bwangu ukubomba imilimo ukucila balya abekala na bafyashi babo bonse babili. Nga batungululwa mu kutemwa na mu mutekatima abalumendo na bakashana kuti baicetekela kabili bakalamona ukuti balicindama ilyo balesambilila imilimo pa mushinku wa bwaice. Na kabili imilimo imo kuti yapeelwa ku bana pa kuti nabo baleafwako ukusunga bwino pa ng’anda.

Ici tacilolele mu kuti umufyashi umushimbe akafwaya abana ukuba abakalamba abaiteka, abashikabila ukutungululwa na bafyashi. Cine cine, te cisuma ukusha umwana e ka nelyo ukukanamusakamana.

Abafyashi abashimbe ilingi balasongwa ukutontonkanya ukuti abana babo bene e bafwile ukuba abanabo. Nangu line ukumfwana sana kulakabilwa, abafyashi abashimbe bafwile ukwibukisha ukuti abana bakabila umufyashi no kuti umwana te mukalamba mu mano ica kuti aba wa kweba inkaama shonse nelyo aba umunabo. Abana benu bafwaya imwe ukucite fintu ngo mufyashi.

Abafyashi abashimbe na bana abacitile fintu pamo kabili abatemwana kuti balenga ulupwa ukutunguluka. Ilyo abana balekulila mu ndupwa sha bafyashi abashimbe balefulilako, bonse tufwile ukwishiba amafya ayo abafyashi abashimbe na bana babo balekwata no kuitemenwa ukubakoselesha no kubatungilila mu kutemwa.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 21]

Ifyo Ciba ku Bana

Ilingi line abafyashi abashimbe abengi tabakwata sana inshita ya kwangwa cila mwana nge fyo ciba ku bafyashi baupana. Limo umufyashi umushimbe ekala no uushili mwina mwakwe. Na lyo line abekala pamo ukwabula ukuupana balalekana sana ukucila abaupana. Abana ba muli ishi ndupwa ilingi bakula na bakalamba abapusanapusana mu bumi bwabo.

Ukulingana no kufwailisha kumo, “abana ba bafyashi abashimbe ilingi tababa sana ne mikalile isuma nga bana ba mu ndupwa sha bafyashi abaupana.” Lelo, ukufwailisha sana pali ici kwalanga ukuti ukubulisha indalama kuti kwaba “e cintu cakulisha icilenga ubupusano pa bana ba mu ndupwa shalekanalekana.” Kwena ici tacalola mu kuti indupwa sha bafyashi abashimbe calilaala capwa te kuti shitunguluke. Nga kwaba ubutungulushi no kukansha kusuma, kuti bacimfya amafya.

Umufyashi Umushimbe, Lelo Uushaba Eka

DORIS, NYINA WA BANA BABILI UMUSHIMBE atila:—“Abana bandi nga baisa pa ng’anda, bankumbatila no kunjeba ati balintemwa, e co ngumfwa bwino sana pa kuba nyina.”

ABAFYASHI abashimbe kuti bacetekela amashiwi ya mu Baibolo ayatila: “Abana lipaalo kabili ca bupe icifuma kuli SHIKULU.” (Amalumbo 127:3, Contemporary English Version) Abana abakushiwa ku mufyashi umushimbe nabo balicindama mu menso ya kwa Lesa. Kabumba wesu afwaisha ukumona indupwa sha bafyashi abashimbe shatunguluka. Baibolo isosa ulwa wene ati: “Inshiwa na mukamfwilwa alabapuupuutula.” (Amalumbo 146:9) Abafyashi abashimbe kuti bacetekela ukuti Lesa aliiteyanya ukubafwa.

Umwana alikwata insambu sha kukushiwa mu lupwa ulwakwata ukutemwa, umushaba busanso, umo engacingililwa pa kuti akula lwa ku mubili, mu nkuntu, na lwa ku mupashi. Mulimo kabili lishuko lya mufyashi umo na umo ukukansha umwana nge fyo Lesa afwaya.

Abafyashi abashimbe abengi basanga ukuti pa kuti batunguluke bakabila ukupepa no mukoosha, ukukonka ifishinte fya Baibolo lyonse, no kucetekela umupwilapo pali Yehova. Ifi fyaumfwana no kukonkomesha kwaba pa Amalumbo 55:22, apatila: “Poosa pali Yehova icisendo cobe icafina, wene alekulama.”

Limo limo, bashikulu na banakulu, baeluda mu cilonganino, na bafyashi bambi aba mu Cilonganino ca Bwina Kristu abaishibisha ifintu kuti baafwa umufyashi umushimbe ukubombela pa mafya alekwata. Ca cine, aba mu lupwa na bakapepa banankwe kuti batungilila sana imibombele ya mufyashi umushimbe, lelo kwena abo Lesa ashingamika uyu mulimo, bafyashi ba mwana.a

Ubusuma bwa kuti, abafyashi abashimbe abengi balicimfya amafya yaibela ayo bakwete kabili balikusha abana abacetekelwa, aba misango isuma, abatiina Lesa. Abalemba Loleni! balandile na bafyashi ba musango yo. Umfweni ifyo abafyashi balecita ifyalingana.

• Ukutungulula bwino pa ng’anda. Abafyashi abashimbe abakusha bwino abana balatukuta ukupekanya bwino imilimo kabili balabombesha ukukonka ifyo batantike. Ukupekanya no kuteyanya bwino kulakabilwa. Baibolo itila: “Amapange ya wacincila yatwala ku kutuntumika.”—Amapinda 21:5.

• Ukuipeelesha. Ulupwa e lwacindamisha ku bafyashi abashimbe abatunguluka. Bangwa intanshi ku fyo ulupwa lulekabila ukucila ifyo bena bakabila.—1Timote 5:8.

• Ukukanacishamo mu fyo bacita. Abafyashi abakusha bwino abana tabasuula nelyo ukukusha amafya bakwata; bafwaya ukuyapwisha. Balasumina ukuti amafya e ko yaba kabili balesha ukushipikisha yene ukwabula ukuyumfwila ubulanda nelyo ukufulwa.

• Ukulanshanya kusuma. Abafyashi abakusha bwino abana balakoselesha ukulanshanya. Bakoselesha aba mu lupwa ukulanda ifya ku mutima ne fyo baletontonkanya. Wishi umushimbe alandile pa bana bakwe ati: “Ndalanda na bo lyonse. Tulakwata inshita isuma capamo ilyo tulepekanya ica kulya ca cungulo. E lyo banjeba fyonse ifya ku mutima.”

• Ukuisakamana. Te mulandu no kucepelwa inshita ku fya kucita ukufula, abafyashi abashimbe abatunguluka baleshiba ukuti ukusakamana ifyo abene bakabila lwa ku mupashi, mu nkuntu na lwa ku mubili kwalicindama. Ethel, uo ifyupo fyapwa kabili nyina wakwata abana babili alondolola ati: “Ndalubulako inshita ya kuba neka. Ku ca kumwenako, ilyo cibusa wandi alesambilisha abana inyimbo, ndakwata iawala limo ilya kucita ifyandi. Ndekala pa nshi no kushimya Televishoni.”

• Ukwenekela ifisuma. Abafyashi abakusha bwino abana balenekela ifisuma mu kukusha abana na mu bumi fye. Balamonamo ubusuma nangu ni mu nshita shayafya. Nyina umo umushimbe atile: “Nalikutuluka ukuti ukuba umufyashi umushimbe takwabipa sana.”

Abafyashi abashimbe abatunguluka

Bushe ifi fishinte filabomba bwino? Ee, nga fintu twalaumfwa ku bafyashi abashimbe abengi abatunguluka. Ba Gloria abo twacilandapo mu cipande ca kubalilapo ni banyina abashimbe abo ifyupo fyapwa kabili bekala ku England. Balabomba kabili bakusha abana baume babili no mwanakashi. Bonse batatu ilyo bakulile baishileba abatumikishi ba Bwina Kristu aba nshita yonse, ukubomfya ubumi bwabo ku kusambilisha Baibolo. Ilyo babepwishe icalengele ukuti batunguluke, ba Gloria batile: “Icalengele ukuti batunguluke mu kubalilapo kutwalilila ukutungulula isambililo lya lupwa ilya Baibolo ilisuma lyonse. Nalefwaya abana ukuba ne nsansa, ukukanaba na malangulushi, ukwikushiwa no kucingililwa ku mafya. Naingile incito ya kubomba ubushiku. Ico nalefwaisha kuba na bana inshita yonse ilyo nafwaya. Ilyo nshilaya ku ncito, twalepepa capamo ngo lupwa e lyo nabatwala ku kusendama. Bamayo mwaice baleshala pa ng’anda ilyo ndi ku ncito.”

Bushe ba Gloria baafwile shani abana ukutangisha ifyacindama? Batwalilila abati: “Ico napampaminepo kucindika sana ifya ku mupashi. Tatwakwete indalama ishingi kabili nalebeba pali ici ukwabula ukulamba. Conse ico nalebeba ukucita, cintu na ne mwine nalecita, kabili baleng’umfwila.” Ukwibukisha ifyo balecita pa kuti ulupwa lwikatane, batila: “Icafwa kucitila ifintu pamo. Takwaleba uwalesha bambi no kuya ku muputule wakwe. Twaleipika, ukuwamya no kuyemfya ing’anda pamo. Twalecita na fimbi. Lyonse naleshininkisha ukuti kuleba no kwangala.”

Ba Carolyn banyina abashimbe abakwata umwana umwaume Joseph, balomfwa bwino ifyo umwana wabo alekula. Cinshi calenga? Batila: “Tulabelenga Baibolo capamo pa kulaala, lyene ndamwipusha ifipusho pa fyo asambililapo. Kabili tulabebeta na maparagrafu yamo yamo mu mpapulo shilanda pali Baibolo no kukonka ifyo yalanda. Ici cilafwa Joseph nga aba na mafya pamo nga ukululunkanishiwa pa sukulu.” Ba Carolyn basumina ukuti ubumi bwabo tabwayanguka iyo, lelo, tabayumfwa ukuti baba beka. Batila: “Kwaba kushomboka kwa mutatakuya, lelo, ndomfwa ukuti Yehova alingafwa icine cine. Icilonganino ca Bwina Kristu naco cilankoselesha sana.”

Abengi abatunguluka abo twamona, pamo nga ba Gloria, na ba Carolyn bapeela ubushinino bwa kuti abafyashi pali lelo kuti bashintilila pa fishinte fya Baibolo ifibomba pa nshita yonse ku kukusha abana abasuma abakosa lwa ku mupashi. (Amapinda 22:6) Kuti mwatunguluka! Ukukusha umwana mu bushimbe kulaleta amafya ayengi ayapeela umo ishuko lya kulunduluka no kwafwa bambi. Ukucetekela umupwilapo pali Lesa no kushininwa ukuti akatwafwa e nshila yawamisha iya kucimfishamo amafya yaba mu kubo mufyashi umushimbe.—Amalumbo 121:1-3.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 23]

Isambililo lya Baibolo ilya lupwa lyalyafwa abana ba ba Gloria batatu ukuba abatumikishi ba nshita yonse aba Bwina Kristu. Apa balelolesha pali kalata ukufuma ku mwana umukalamba pali bonse uulebomba bumishonari nomba e lyo na pa cikope cakwe

[Ifikope pe bula 24]

Ba Carolyn na Joseph, umwana wabo umwaume