Buntungwa Nshi Abana Bafwile Ukukwata?

Kuti twatila nalimo icilenga sana abafyashi na bana ukupusana, ni co abana balafwaya ukulacita ifyo abene balefwaya. Bushe buntungwa nshi abafyashi bafwile ukupeela abana? Umufyashi umo atile: “Limo limo ndatontonkanya ukuti nga nasuminisha umwana wandi umukashana ukukwata fye ubuntungwa panono, ninshi akalafwaya fye amayendele.”

Ca cine, ukuleka abana benu ukulacita fye fyonse ifyo balefwaya kuti kwabaletelela. E cilya Baibolo itusokela ukuti, “umwaice uwalekeleshiwa alenga nyina insoni.” (Amapinda 29:15) Abaice aba mishinku yonse fye balakabila amafunde aya kubatungulula, kabili abafyashi bafwile ukulangilila ukuti balitemwa abana, no kushininkisha ukuti amafunde aya pa ng’anda yalekonkwa. (Abena Efese 6:4) Lelo nangu cibe fi, abafyashi bafwile ukupeela abana babo ubuntungwa ubwalinga pa kuti ilyo bakakula bakalebomba ifintu mano mano.

Taleni tontonkanyeni pa fyo mwasambilile ukwenda. Pa kubalilapo fye, ilyo mwali akanya balemupaapa fye. Lelo mu kupita kwa nshita mwatendeke ukwamfula, lyena mwatampile no kwenda. Inshita umwana umunono atendeka ukwenda, iba ni nshita iyayafya. E mulandu wine, abafyashi benu balemusakamanina sana ica kuti nalimo balebikako fye ne fya kumucingilila pa kuti tamwile mu ncende sha busanso, pamo nga mu mulilo nangu mu cilindi. Lelo nangu cali ifi balemusuminisha ukulaenda mweka, ica kuti mu kupita kwa nshita pa numa ya kulati apa pene mwawa kabili mwaima, mwalisambilile ukwenda bwino ukwabula no bwafya.

E fyo caba na pa kukwata ubuntungwa bwa kulaicitila ifintu. Pa kubalilapo fye, abafyashi balatontonkanishishako abana babo ifya kucita, kwati ni filya babapaapa nga bali utunya pantu te kuti bayendele. Lelo mu kupita kwa nshita abafyashi nga bamona ukuti abana bakwatako amano, balabasuminisha ukulacitako fimo ifyo abene balefwaya, kwati ni filya abafyashi baleka abana babo ukulaamfula ilyo baleya balekula. Balabasuminisha ukulacita fimo ifyo abene balefwaya. Lelo ilyo babapeela ubuntungwa balabika ne fya kubacingilila pa kuti tabaponene mu busanso. Nomba ilyo abana baleya balekula abafyashi balabasuminisha ukulacita ifyo abene balefwaya, kanshi ciba kwati ni filya abafyashi baleka umwana ukulayendela nga akula. Nomba nga akula akatampa ‘ukulaisendela icipe cakwe umwine.’—Abena Galatia 6:5.

Ukusambilila ku fyo Abalembwa mu Baibolo Bacitile

Ilyo Yesu ali ne myaka nalimo 13, abafyashi bakwe balimusuminishe ukulaicitila ifintu fimo, lelo nangu cibe ifyo talecita ifyo abafyashi bakwe bashamusuminishe. ‘Atwalilile fye ukubanakila’ ilyo ‘alekula mu mano na mu ciimo, kabili alisenaminwe kuli Lesa na ku bantu.’—Luka 2:51, 52.

Kanshi mwe bafyashi mufwile ukusambilila kuli ici icacitike, mufwile ukulaya mulepeela abana benu ubuntungwa ilyo baleya balekwata amano ya kuicitila ifintu abene. Nomba umfweni ifyo abafyashi bamo balandapo pa fyabacitikila.

Ba Soo Hyun, aba ku Korea, batile: “Nalicililemo ukulaeba fye abana bandi ifyacita. Lelo pa numa nalibasambilishe amafunde ya kukonka kabili nalibalekele ukulaitontonkanishisha abene beka ukulingana ne fyo basambilile. Ilyo nacitile fi, nalimwene ukuti balitendeke ukulatontonkanya sana ilyo tabalacita icintu.”

Ba Daria, aba ku Brazil nabo batile: “Ine na bena mwandi tulasakamikwa lyonse nga kuti twaleka abana besu ukulaicitila ifintu ifingi, lelo ukusakamikwa takutulenga ukulesha abana besu ukulaisalila ifya kucita ifintu fimo ifyo bengabomba bwino.”

E lyo ba Ana, aba ku Italy nabo batile: “Nalisanga ukuti cisuma sana ukutasha umwana wandi umulumendo pa mulandu wa kuti tapula mu mafunde ayo namupeela. Na ine wine ndacita ifyo mweba ukulacita. Ica kumwenako fye, ndamweba uko ndeya, ne fyo ndeya mu kucita. Nga nshabwele bwangu, ndamweba ukuti nalaceelwa ukubwela.”

Kumfwa ba Peter aba ku Britain bena batile: “Mu ng’anda mu mwesu twalilandapo sana ukuti, ubuntungwa tabwisa fye nga meno ya mu kanwa, lelo umo afwile ukulacita ifintu ifingalenga bamucetekela.”

Lekeni Baimwene Abene

Baibolo itila: “Cisuma ku muntu ukuti asende ikoli mu nshita ya bulumendo bwakwe.” (Inyimbo sha Bulanda 3:27) Inshila imo iyawamisha sana iyo umwaice engasambililamo ukwishiba ifya kucita ifintu, kusambilila ku fyo Baibolo ilanda ukutila: “Ico umuntu alebyala, e co kabili akalobolola.”—Abena Galatia 6:7.

Abafyashi bamo ukwabula no kwishiba ukuti balelufyanya, balacingilila abana babo ku ncitilo shabo ishalubana. Ica kumwenako fye, tutile umwana wabo umwaume ashita ifintu ifyo ashilekabila pali iyo nshita e lyo aba mu nkongole. Bushe finshi umwana engasambililako nga ca kutila abafyashi bakwe e bamulipilila shilya nkongole? Lelo cinshi umwana engasambililako nga ca kutila abafyashi bamwafwa fye ukumona ifyo umwine engailipilila shilya nkongole?

Abafyashi balacita bwino nga baleka abana babo ukusambilila ku fintu ifyo balufyenye. Kabili ukucite fi kukalenga bakasambilile ifyo bakalacita nga bakula. Bakasambilila no kuti te lyonse kwakulaba uwa kubafwa no wa kubacingilila nga balufyanya. Cilawama ukuleka abaice basambilila ku fyo balufyanya no kuleka beshibe ifya kupwisha amafya. Ici calicindama sana pantu cilabafwa ‘ukukansha ukulingulula kwabo ku kulekanya icalungama ne cabipa.’—AbaHebere 5:14.

[Akabokoshi pe bula 9]

Mulepeelako Abana Benu Ubuntungwa

Ilingi line abalumendo na bakashana balafwaya sana ukukwata ubuntungwa ukucilamo. Lelo pa nshita imo ine abafyashi bamo nabo balacilamo ukutitikisha abana babo. Kwena, kwaliba ifyo abana na bafyashi bafwile ukucita pa kuti bengalaumfwana. Nomba kuti mwaishiba shani ifya kucita? Nalimo kuti mwatemwa ukutontonkanya pa filembelwe pe samba. Ni muli finshi umo mulemona ukuti abana benu balebomba bwino?

□ Ukusala ifibusa

□ Ukusala ifya kufwala

□ Ifya kubomfya indalama

□ Ukubwela bwangu pa ng’anda ukulingana ne nshita mwaimika

□ Ukulapwisha incito sha pa ng’anda

□ Ukupwisha imilimo ya ku sukulu

□ Ukulomba ubwelelo nga bamulufyanya

□ Na muli fimbi

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

Nga ca kuti ifingi ifi twalandapo abana benu balefikonka, mulandu nshi te kuti mulebapeelelako ubuntungwa ubwa kulaicitilako ifintu fimo.