4 Ifyo Ciba ku Bana Icupo nga Capwa

José, uwa ku Spain, atila: “Calibipile. Icabipishe ni lintu naishileishiba ukuti umuntu umukashi wandi acitile nankwe ubucende ni ulya waupile nkashi yandi. Nalefwaya fye ukufwa.” José asangile ukuti abana bakwe babili abaume—umo uwa myaka ibili, umbi na o uwa myaka ine—na bo icacitile banyinabo calibabipile. Atila: “Balifililwe ukusumina. Tabaumfwikishe umulandu banyina baleikalila na banalume no mulandu ine nabasendele no kutendeka ukwikala na nkashi yandi na bamayo. Nga nafumapo, baleipusha abati, ‘Mwalabwela lilali?’ nelyo abati, ‘Tata tulefwaya ukukonka!’”

Ilingi takuba ukutontonkanya pa bana ilyo abantu balefwaya ukulekana. Lelo ni shani nga ca kuti abafyashi bonse babili tabomfwana nangu panono? Bushe ninshi ukulekana “kuti kwawamina abana”? Uku kutontonkanya nabakusuusha nga nshi pa kati apa—maka maka nga ca kuti amafya ya mu cupo tayakulile sana. Icitabo ca mutwe wa kuti The Unexpected Legacy of Divorce catila: “Abakalamba abengi ababa mu fyupo ifishili fya nsansa balapapa ukusanga ukuti abana babo bena balaipakisha insansa pa ng’anda eyefilya. Tabasakamana abafyashi babo nga nabapusana ica kuti basendama na pale pale kulila fye bena bali pamo ngo lupwa.”

Ca cine, ilingi abana baleshiba ilyo abafyashi baleumana, kabili amafya ya mu cupo kuti yakuma amatontonkanyo ya bana ne mitima yabo. Lelo, ukutontonkanya ukuti icupo nga capwa ninshi ifintu fikawamina abana cilubo. Linda J. Waite na Maggie Gallagher mu citabo ca mutwe wa kuti The Case for Marriage balembele ukuti: “Icupo fye mu cine ceka cilafwa abafyashi ukufunda abana ukufunda ukwa lyonse, ukwalinga uko abana bakonka, na lintu fye icupo tacili bwino.”

Ifingacitika: Ukulekana kuti kwabipila sana abana benu, maka maka nga tamulebakoselesha ukulamonana libili libili no kumfwana no wali umwina mwenu.—Moneni akabokoshi akaleti “Balepeela Ine Imilandu.”

[Akabokoshi pe bula 6]

“INSAMBU SHA MWANA UULI ONSE”

“Ilyo nail ne myaka isano, batata baulungene na sekilitare wabo kabili e fyo balekene na bamayo. Balyeseshe ukunsakamana ukulingana na ilya nshita. Libili libili balenjeba ukuti, nangu ca kutila bena tabatemwanene na kabili, lelo ine balintemenwe, kabili ilyo batata baile ku ng’anda uko baleikala beka mwi tauni lya mupepi, bonse batwalilile ukunsakamana bwino bwino.

“Ilyo papitile imyaka ibili bamayo balyupilwe kuli bambi, kabili twakuukiile ku calo cimbi. Nomba nalemonana fye na batata limo limo pa numa ya myaka. Nabamonako fye umuku umo mu myaka 9. Tabaliko uko nalekulila, kabili tabaishiba abana bandi batatu—abeshikulu babo—babeshibila fye mu makalata mbalembela na mapikica mbatumina. Abana na bo tababala abamonapo bawishikulu.

“Nakulile ukwabula ifibala nangu ca kuti abafyashi bandi balilekene. Lelo mu kati mwena nalecula no kukalifiwa, ubulanda, no kukanacetekela abantu ukwabula ukwishiba icalelenga fyonse ifi. Abaume bena nshabacetekele nangu panono. Ilyo nacilile imyaka 30 e lyo cibusa wandi uuncilile anjafwile ukwishiba icalelenga ukuti ndemoneka uwasashila kabili natampile ukubombela pa kupwisha ubu bwafya.

“Ukulekana kwa bafyashi bandi kwampokolwele insambu sha mwana uuli onse—ukumfwa ukuti walitemwikwa no kucingililwa. Abantu ba muli cino calo tababikako amano kuli bambi kabili balatiinya, lelo ine imona ukuti ulupwa lwaba kwati cibumba ica kutucingilila kuli ifi fyonse, uko umwana engaya no kuyumfwa ukuti nasakamanwa no kusansamushiwa. Nga mwapasanganya ulupwa, ne cibumba cine ninshi cafumapo.”—Diane.

[Akabokoshi pe bula 7]

“BALEPEELA INE IMILANDU”

“Abafyashi bandi balekene ninshi ndi ne myaka 12. Mu nshila imo ici calingwamine. Ifintu pa ng’anda fyaishilebako bwino no mutende walibwelele; pantu ukuumana uko abafyashi bandi baleumana kwalipwile. Lelo, nalikwete amafya yambi.

“Pa numa ya kulekana, nalefwaya ukulaumfwana na bafyashi bandi bonse babili, kabili nale-esha sana ukuba pa kati. Lelo te mulandu ne fyo nale-esha, ilingi line nalemona kwati bonse balepeela ine imilandu. Batata balenjeba ukuti baletiina epali bamayo banjeba ukuti mbapate. E ico lyonse nalebeba ukuti bamayo tabanjebapo ifya musango yo. Bamayo na bo tabancetekele. Batile baletiina ukuti naleumfwila ifyabipa ifyo batata balelanda pali bena. Nasukile nalafilwa ukulanda na bafyashi bandi bonse babili pa fyalencusha pantu nshalefwaya ukubakalifya. E ico, kuti natila, ukufuma lintu nali ne myaka 12 ukuya ku ntanshi, nshaebeleko nangu umo pa fyo nalecula pa mulandu no kulekana kwa bafyashi.”—Sandra.