Ubumi Bwabo

Ifyo Twabombesha pa Kuti Tutwalilile Abakosa mu Kupepa

Abashimika ili lyashi ni ba Rolf Brüggemeier

Kalata ya kubalilapo napokelele ilyo bankakile mu cifungo, yafumine ku munandi. Alembele ukuti bamayo, e lyo na baice bandi abaume—Peter, Jochen, na Manfred—na bo bene balibekata. Ico calengele abaice bandi babili abanakashi ukushala fye ababula abafyashi kabili ababula na bakalamba babo. Nga cinshi aba mu buteko bwa ku East German balecushisha ulupwa lwesu? Cinshi catwafwile ukuti tutwalilile abakosa mu kupepa?

Ifyo Twalebomba Lintu Ubuteko Bwaleseshe Umulimo Wesu

Apo balituleseshe ukubomba umulimo wesu, twalepisha impapulo sha Baibolo mu bumfisolo ukushileta mu East Germany. Naleya mu kusenda impapulo ukufuma ku masamba ya musumba wa Berlin, uko balesuminisha ukusabankanya impapulo shesu kabili naleshipisha pa mupaka. Ilingi line nalepusuka kuli bakapokola, nomba mu November 1950, baIinjikete.

Ba Stasi bambikile mu kalyati ako baimbile pa nshi mu mushili akashakwete ne windo. Inshita ya kasuba balenkaanya ukusendama, e lyo ubushiku na bo balenjipusha fye amepusho, kabili limo balempuma no kumpuma. Nshatalile nandapo na balupwa lwandi ukufika mu March mu 1951 ilyo bamayo, Peter, na Jochen baishile mu kumfwako umulandu wandi mu cilye. Bampingwile ukukakwa imyaka 6 mu cifungo.

Ilyo papitile inshiku 6 pa numa ya kulubulula umulandu wandi, Peter, Jochen, na bamayo na bo bene balibekete. Ilyo ifi fyacitike, Nte munensu alibulile Hannelore umwaice wandi umwanakashi uwali ne myaka 11 no kutendeka ukumusunga, kabili bamayo mukalamba batendeke ukusunga Sabine, aali ne myaka 7. Ba Stasi abalebomba umulimo wa kulonda, balesunga bamayo na bamunyinane kwati fipondo ifyabipa nga nshi, ica kuti balibapokele ne ntambo sha pa nsapato shabo. Kabili nga balebalubulwisha tabalebasuminisha ukwikalako, baleiminina fye. Na bo bene babakakile cila muntu imyaka 6 mu cifungo.

Mu 1953, ine pamo na baNte bamo bamo abo twali na bo mu cifungo, batwebele ukuyapanga icibansa ca ndeke apa kufikilila indeke sha nkondo, nomba twalikeene ukubombako. Abakalamba abalelolekesha pa bafungwa balitukandile. Inshiku 21 batwisaliile mu muputule uwali fye weka ukushalepita na bantu, kabili tatwalebomba incito nangu imo, nangu kupokelela amakalata ayali yonse, e lyo utwa kulya, baletupeela fye utunono. Bankashi bamo balesunga umukate uunono uo balebapeela kabili mu bumfisolo baletuletelako. Ici calengele njishibane na Anni umo pali abo bankashi baletupeela ifya kulya, kabili twaishileupana ilyo batufumishe mu cifungo. Anni afumine mu 1956 e lyo ine nafumine mu 1957. Mukwai papitile fye umwaka umo ukutula apo twaupanine, umwana wesu uwa kubalilapo umwanakashi, Ruth, alifyelwe. Tapapitile ne nshita, Peter, na Jochen balyupile, na Hannelore na o alyupilwe.

Ilyo papitile fye imyaka itatu ukutula apo nafumiine mu cifungo, balinjikete na kabili. Kapokola umo uwa ba Stasi alyeseshe ukunsembeleka ukuti nkalelondolwela ba Stasi fyonse ifyalecita baNte. Atile: “Moneni ba Brüggemeier, konkeni fye ifyo tulemweba. Mwalishiba ifyo cumfwika ukuba mu cifungo, tatulefwaya ukuti mukacule na kabili nga filya mwaculile pa kabala ntanshi. Kuti mwatwalilila ukuba Inte ya kwa Yehova, kabili kuti mwatwalilila ukulasambilila, no kulashimikila abantu ifyaba muli Baibolo apo mulefwaila. Lelo ifwe tulefwaya fye ukuti muletwebako ifilecitika. Tontonkanyeni pa bakashi benu na pa mwana wenu umunono sana.” Aya mashiwi ya kulekelesha yalinengele ukukalipa nga nshi. Lelo nalishibe ukuti nangu bampoosa mu cifungo, Yehova ali no kusakamana ulupwa lwandi bwino sana ukucila ne fyo nali no kulusakamana ne mwine, awe na cine alilusakamene!

Abakalamba ba buteko balyeseshe ukupatikisha Anni ukulabomba akasuba konse cila bushiku pa kuti abantu bambi e bo balesakamana Ruth mu kati ka mulungu. Anni alikeene kabili alebomba fye inshita ya bushiku pa kuti akasuba alesakamana Ruth. Bamunyinefwe abo twalelongana na bo baletusakamana icine cine kabili balepeela umwina mwandi ifintu ifingi ica kuti na o alepeelako na bambi. Awe mukwai, e fyo bankakile mu cifungo imyaka na imbi 6.

Ifyo Twalekosha Icitetekelo Cesu Lintu Twali mu Cifungo

Ilyo nafikile fye mu cifungo, baNte banandi abo twali na bo mu muputule umo, balefwaisha ukwishiba ifyebo ifipya ifyalembelwe. Ala mwandini nali ne nsansa sana pantu nalebelenga bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda bwino bwino kabili nalesangwa sana ku kulongana pa kuti nkalekoselesha bamunyina lwa ku mupashi!

Ilyo twalombele Baibolo ku baletulinda mu cifungo, bayaswike ukuti: “Ukupeela Inte sha kwa Yehova Baibolo, cimo no kupeela umupuupu ifyela fya kubomfya ukutoba icifungo pa kuti afyuke.” Cila bushiku, bamunyinefwe abaletungulula balesala ilembo limo ilyo twalelanshanyapo. Ilyo twaleshinguluka mu lubansa lwa mu kati pa maminiti 30 cila bushiku, tatwalepoosa sana amano ku kwangala no kupupwa umwela, lelo twalebika sana amano ku kubebeta ilembo lya mu Baibolo ilya ubo bushiku. Nangu ca kuti batwebele ukutalukana amamita 5 kabili balituleseshe no kulanshanya, twalisangileko inshila imo iya kupelelamo ilembo kuli bamunyinefwe. Nga twabwelela mu cifungo twalelanshanya ifyo cila muntu acumfwa ilyo aciba pa nse, kabili twalelanshanya ilembo lya mu Baibolo ubo bushiku.

Awe mukwai, mu kuya kwa nshita umuntu umo ailetusosela, kabili ine bambikile mu kamuputule neka fye ukwabula ukumonana no kulanshanya no muntu nangu umo. Cilya cintu bacitile caliweme pantu pali ilya nshita nalisungile ku mutwe amalembo ayengi nga nshi! E ico ilya nshita nali neka, nale-etetula pa malyashi ya mu Baibolo ayalekanalekana. Lyena bantwele ku cifungo cimbi, uko malonda ambikile na baNte babili, kabili icawamishe ca kuti alitupeele na Baibolo. Nalitemenwe sana lintu natendeke ukulanshanya amalyashi yaba mu Baibolo na baNte banandi pantu pa myeshi 6 naleikala neka.

Umwaice wandi Peter na o alondolwele icamwafwile ukushipikisha ilyo ali mu cifungo cimbi. Atile: “Nale-elenganya ifyo imikalile ikaba mu calo cipya kabili naletontonkanya sana pa mashiwi yaba mu Baibolo. Ifwe baNte twalekoseleshanya lintu twaleipushanya amepusho pa malyashi yaba mu Baibolo. Imikalile yalibipile nga nshi. Limo limo fwe bantu 11 baletulonga mu muputule umo uwakulile bamita 12 mu butali na mu bwipi. Mulya mwine emo twalecitila fyonse, ukulya, ukusendama, ukusamba, kabili e mwali ne cimbusu. Twaleikala fye ne mitima iya kalipakalipa.”

Jochen, umwaice wandi na umbi, na o ashimika ifyamucitikile lintu ali mu cifungo. Atila: “Naleimba inyimbo naleibukisha ishali mu citabo ca nyimbo. Cila bushiku naletontonkanya sana pe lembo nasungiile ku mutwe. Lintu nafumine mu cifungo, nalitwalilile ukubelenga Baibolo no kulapepa lyonse. Cila bushiku, nalebelenga ilembo lya Baibolo no lupwa lwandi. Kabili twalepekanya ukulongana konse.”

Bamayo Babafumya mu Cifungo

Bamayo balibafumishe mu cifungo ilyo papitile fye imyaka ibili ukutula apo babakakiile. Ilyo fye bafumine mu cifungo, batendeke ukusambilisha Hannelore na Sabine amashiwi yaba mu Baibolo pa kuti icitetekelo cabo cikose ilyo bacili abaice. Bamayo basambilishe abakashana ifyo balekabila ukucita nga ca kuti basangwa mu bwafya ku sukulu pa mulandu wa kuti ni bakapepa ba kwa Lesa. Hannelore atila: “Tatwaletiina icili conse icali no kucitika pantu ilyo twaleba pa ng’anda twalekoseleshanya. Ukwikatana kwesu kwalelenga twashipikisha amafya yonse ayo twalekwata.”

Hannelore atwalilila, ukuti: “Twaletwala ifya kulya fya ku mupashi kuli bamunyinefwe abali mu cifungo. Twalekopolola Ulupungu lwa kwa Kalinda lonse pa tumapepala utunono utwatelela sana. Lyena twalepeta uto tupepala mu tumapepala tumbi utushalepisha amenshi, kabili twalefisa mu kati ka fisabo fimo ifyo twalebatumina cila mweshi. Twaleumfwa bwino nga ca kuti bamunyina batuma amashiwi ya kutila ifisabo twabatumiine ‘fyaliweme icine cine.’ Amano yesu yonse yaile fye ku kubomba umulimo wa kwa Lesa, ala mwandini caliweme.”