“Muli Banandi”

“Muli banandi nga mulecita ifyo mweba.”—YOH. 15:14.

1, 2. (a) Bushe abanankwe Yesu bali ne nkulilo nshi ishalekanalenaka? (b) Mulandu nshi ukuba cibusa wa kwa Yesu kwacindamina?

ABAUME abekele na Yesu mu muputule wa pa muulu, baba ne nkulilo shalekanalekana. Petro na Andrea ni pali bumunyina, kabili baali ni bakepaya we sabi. Mateo kale alesonkesha imisonko, kabili iyi ncito abaYuda bali-ipatile sana. Bamo pamo nga Yakobo na Yohane, bafwile baishibe Yesu ukufuma ku bwaice bwakwe. E lyo bambi pamo nga Natanaele, bafwile baishibene na Yesu pa myaka inono fye. (Yoh. 1:43-50) Na lyo line bonse abali na Yesu pali ubu bushiku bwa kusefya Ica Kucilila mu Yerusalemu balishininwe ukuti Yesu aali Mwana wa kwa Lesa wa Mweo kabili aali e Mesia uo amalembo yatile akesa. (Yoh. 6:68, 69) Bafwile balyumfwile bwino sana ilyo Yesu abebele ukuti: “Nakulamwita ati abanandi, pantu fyonse ifyo naumfwa kuli Tata nalimwishibisha.”—Yoh. 15:15.

² Ifyo Yesu aebele abasambi bakwe aba cishinka e fyo engeba na Bena Kristu bonse abasubwa pali lelo, e lyo na banabo abetwa ati “impaanga shimbi.” (Yoh. 10:16) Te mulandu ne nkulilo yesu, kuti twaba ifibusa fya kwa Yesu. Ukuba cibusa wa kwa Yesu e cacindama sana pantu ico kuti calenga na Yehova aba cibusa wesu. Na kuba te kuti tube ifibusa fya kwa Yehova, kano twabala twaba ifibusa fya kwa Kristu. (Belengeni Yohane 14: 6, 21.) Nomba cinshi tufwile ukucita pa kuba na bucibusa bushipwa na Yesu? Ilyo tushilalanda pali uyu mulandu wacindama, natulande pa filanga ukuti Yesu ali ni cibusa musuma uwa bantu no kumona ifyo twingasambililako ku fyo abasambi bakwe balecita no kusosa pa mulandu wa ubu bucibusa.

Yesu ni Cibusa Musuma Uwalinga Ukupashanya

3. Finshi Yesu aishibikilweko?

³ Imfumu ya mano, Solomone yalembele ukuti: “Ifibusa fya mukankaala fingi.” (Amapi. 14:20) Ifi e ficitika kuli fwe bantu abashapwililika, tufwaya ukuba ifibusa fya bantu abengatupeelako fimo, te balya abengakabila fimo kuli ifwe. Yesu te fyo ali. Talelolesha pa cuma umuntu akwete nelyo pa fyo acindeme mu bwikashi. Ca cine, Yesu alitemenwe umulumendo wa fyuma uwali intungulushi, kabili alimwitile ukuti abe umusambi wakwe. Lelo Yesu aebele uyu mulumendo ukuti ashitishe ifyo akwete no kupeela icuma ku bapiina. (Marko 10:17-22; Luka 18:18, 23) Abantu baishibe ukuti Yesu ali cibusa wa bantu yaweyawe na basuulilwe, te cibusa wa bakankaala na bashimucindikwa.—Mat. 11:19.

4. Cinshi twingalandila ukuti abanankwe Yesu balelufyanya limo?

⁴ Kwena, ifibusa fya kwa Yesu fyalelufyanya. Petro bushiku bumo tamwene ifintu ukulingana ne fyo Lesa alemona. (Mat. 16:21-23) Ilyo Yakobo na Yohane baipwishe Yesu ukuti akabapeele ififulo fyacindama mu Bufumu, calimoneke ukuti balefwaisha ubucindami. Ifyo bacitile fyalikalifye abatumwa bambi, kabili ici calengele abatumwa batwalilile ukupaashanya pa wali umukalamba. Lelo Yesu alyeseshe ukulungika aba banankwe mu kutekanya kabili tabafuliilwe.—Mat. 20:20-28.

5, 6. (a) Mulandu nshi bucibusa bwa kwa Yesu na batumwa bakwe abengi bushapwilile? (b) Mulandu nshi Yesu apwishishe bucibusa bwakwe na Yuda?

⁵ Icalengele bucibusa bwa kwa Yesu na banankwe ukutwalilila, te kutila alelekapo fye nga balufyanya nelyo talemona ifilubo fyabo. Lelo, ni co alebika sana amano ku fisuma ifyo balecita. Ku ca kumwenako, Petro, Yakobo, na Yohane inshita imo balileele ilyo Yesu ali no bulanda mu nshita ya kuti bamutungilile. Te kuti tupape ukuti Yesu taumfwile bwino pa fyo bacitile. Na lyo line, alyumfwikishe icalengele balaale pantu atile: “Umutima wena ulefwaisha, lelo umubili naunaka.”—Mat. 26:41.

⁶ Lelo Yesu alipwishishe bucibusa bwakwe na Yuda Iskariote. Nangu ca kutila Yuda alebepekesha ukuba cibusa wa kwa Yesu, Yesu alimwene ukuti uyu muntu uwali kale cibusa wakwe, alilekele umutima wakwe wakowela. Apo Yuda aishileba cibusa ne calo, aipangile umulwani wa kwa Lesa. (Yako. 4:4) E ico, ilyo Yesu ale-eba abasambi bakwe 11 abacishinka ukuti e bali ifibusa fyakwe ifya cine, ninshi natamfya kale Yuda.—Yoh. 13:21-35.

7, 8. Bushe Yesu alangile shani ukuti alitemenwe ifibusa fyakwe?

⁷ Yesu talebika sana amano ku filubo fya banankwe aba cishinka kabili alebacitila ifisuma. Ku ca kumwenako, alepepa kuli Wishi ukuti alebacingilila ilyo bali na mesho. (Belengeni Yohane 17:11.) Yesu alebalangulukilako mu fyo balekabila. (Marko 6: 30-32) Kabili alefwaya ukumfwa no kwishiba ifyo baletontonkanya ne fyo balemona ifintu, talefwaya ukulabeba fye ifyo ena aletontonkanya pa fintu.—Mat. 16:13-16; 17:24-26.

⁸ Yesu alecitila abanankwe ifintu ifisuma kabili alibafwilile. Ca cine, alishibe ukuti alingile ukupeela ubumi bwakwe ubwalekabilwa ukulingana ne funde pa kuti Wishi alekelele abantu imembu. (Mat. 26:27, 28; Heb. 9: 22, 28) Lelo icalengele Yesu apeele ubumi bwakwe, kutemwa. Atile: “Takuli uwaba no kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu atuulile abanankwe umweo wakwe.”—Yoh. 15:13.

Bushe Abasambi Bacitilepo Cinshi Pali Bucibusa Bwabo na Yesu?

9, 10. Bushe bukapekape bwa kwa Yesu bwalelenga abantu ukucita shani?

⁹ Yesu alebomfya sana inshita yakwe, ne fikwatwa ku kwafwa abantu kabili alebalanga ukutemwa. Ici calengele abantu ukumutemwa no kulamwafwilisha ukubomfya ifintu fyabo. (Luka 8:1-3) Ifyacitikile Yesu umwine fyalengele alande amashiwi ya kuti: “Mulepeela, na imwe abantu bakulamupeela. E lyo bakamupeela muli tumba wenu icipimo icisuma, icashindailwa, ico basunkanya bwino bwino kabili icaisula. Pantu ku cipimo ico mupiminako bambi, e ko na imwe bakamupimina.”—Luka 6:38.

¹⁰ Lelo kwena, kwali bamo abalefwaya ukuba ifibusa fya kwa Yesu pa mulandu fye wa kufwaya ukuti abacitilepo fimo. Ifi fibusa fya bufi fyalifutwike Yesu ilyo fyafililwe ukumfwikisha fimo ifyo alandile. Mu nshita ya kuti bacetekele Yesu, balisuulile ifyo alandile no kumukaana. Lelo abatumwa bakwe bena bali abacishinka. Ilingi line kwaleba ifyalecitika ifyali no kulenga cayafya ukuba ifibusa fya kwa Kristu, lelo baletwalilila ukumutungilila ilyo ifintu fyali bwino na lintu kwali amafya. (Belengeni Yohane 6:26, 56, 60, 66-68.) Pa bushiku alekelesheko ukuba umuntunse, Yesu atashishe ifibusa fyakwe ilyo abebele ukuti: “Ni mwe mwe batwalilila na ine mu fya kunjesha.”—Luka 22:28.

11, 12. Bushe Yesu alangile shani abasambi bakwe ukuti bucibusa bwakwe na bena tabwapwile, kabili babombele shani?

¹¹ Ilyo Yesu atashishe abasambi bakwe pali bucishinka bwabo, tapakokwele abasambi bakwe bamo bene balimushiile. Pali iyi nshita inono, balifililwe ukutemwa Kristu pa mulandu wa kutiina abantu. Na pali uyu wine muku, Yesu alibeelela. Pa numa ya mfwa yakwe no kubuushiwa, aile kuli bena no kubalanga ukuti bucibusa bwakwe na bena tabwapwile. E lyo kabili, alibapeele no mulimo washila uwa kulenga “aba nko shonse” ukuba inte shakwe ukufika “na ku mpela ya pano isonde.” (Mat. 28:19; Imil. 1:8) Bushe abasambi babombele shani?

¹² Abasambi balibombeshe mu mulimo wa kubila ubukombe bwa Bufumu. Umupashi wa kwa Yehova uwa mushilo walibafwile ukusalanganya isambilisho mu Yerusalemu monse. (Imil. 5:27-29) Na lintu balebatiinya ukuti balabepailapo pa kulenga abantu ukuba abasambi, balitwalilile ukukonka ifyo Yesu abebele. Ilyo papitile imyaka iinono fye ukutula apo Yesu abebele ukulenga abantu ukuba abasambi, umutumwa Paulo alembele ukuti imbila nsuma yalibililwe “ku cibumbwa conse ica mwi samba lya muulu.” (Kol. 1:23) Cine cine calimoneke ukuti balya basambi balicindike bucibusa bwabo na Yesu!

13. Bushe ifyo Yesu alesambilisha fyalengele abasambi bakwe ukuba shani?

¹³ Abasangwike abasambi na bo bene balekonka ifyo Yesu asambilishe. Ici calengele abengi ukwalula imibele yabo ne myendele. Abasambi bamo abapya kale balelaala na baume banabo nelyo abanakashi banabo, bali bacende, bacakolwa nelyo abapuupu. (1 Kor. 6:9-11) Bamo bali na kapatulula ku bantu ba mushobo umbi. (Imil. 10:25-28) Na lyo line, bonse balikonkele ifyo Yesu asambilishe. Balifuulile ubuntu bwabo ubwa kale no kufwala ubuntu bupya. (Efes. 4:20-24) Balishibe ifyo “Kristu atontonkanya” ne fyo alecita kabili balishibe ne fya kumupashanya.—1 Kor. 2:16.

Bucibusa Bwesu na Kristu Pali Lelo

14. Finshi Yesu alaile ukucita ku ‘ku mpela ya calo’?

¹⁴ Abena Kristu ba kubalilapo abengi balimwishibe sana Yesu e lyo bambi balimumwenepo ilyo abuushiwe. Ifwe kwena tatwakwatapo ishuko lya kumumona. Nomba kuti twaba shani ifibusa fya kwa Kristu? Cimo icingalenga twaba ifibusa fyakwe, kumfwila ifyo umusha wa cishinka kabili uwashilimuka atweba. Na baba mwi bumba lya musha, ni bamunyina Yesu abasubwa no mupashi abacili pe sonde. Yesu alaile ukuti ‘ku mpela ya calo’ akasonta uyu musha ukuba “kangalila pa fyuma fyakwe fyonse.” (Mat. 24: 3, 45-47) Pali lelo, abengi abafwaya ukuba ifibusa fya kwa Kristu tababa mwi bumba lya musha wa cishinka. Bushe ukukonka ubutungulushi bufuma ku musha wa cishinka kulenga bucibusa bwabo na Kristu ukuba shani?

15. Cinshi cilanga nampo nga umuntu akaba mwi bumba lya mpaanga nelyo ilya mbushi?

¹⁵ Belengeni Mateo 25:31-40. Yesu atile abali no kuba mwi bumba lya musha wa cishinka, ni bamunyina bakwe. Mu cilangililo ca kupaatukanya impaanga ne mbushi, Yesu alilandile bwino bwino ukuti amona ifyo tucita kuli aba bamunyina kwati tuleficita kuli ena. Na kuba atile, ifyo umuntu acita nangu ni ‘kuli umo pali aba bamunyina abacepesha,’ e fikalanga nampo nga akaba mwi bumba lya mpaanga nelyo ilya mbushi. Kanshi inshila iikalamba iyo abakekala pe sonde balangilamo ukuti balafwaya ukuba ifibusa fya kwa Kristu, kutungilila umusha wa cishinka.

16, 17. Kuti twalanga shani ukuti tuli fibusa fya bamunyina Kristu?

¹⁶ Nga mulafwaya ukwikala pano isonde mu Bufumu bwa kwa Lesa, kuti mwalanga shani bucibusa bwenu kuli bamunyina Kristu? Natulande pa fintu fitatu fye ifyo mufwile ukucita. Intanshi, mufwile ukulabomba umulimo wa kushimikila no mweo onse. Kristu aebele abasambi bakwe ukulashimikila imbila nsuma icalo conse. (Mat. 24:14) Lelo abashalapo pali bamunyina Kristu abacili pano isonde, te kuti cibangukile ukubomba uyu mulimo nga ca kutila impaanga shimbi tabalebafwako. Ababa mwi bumba lya mpaanga shimbi nga baleshimikila, ninshi baleafwa bamunyina Kristu ukubomba umulimo Lesa abapeela. Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka pamo na Kristu balatasha sana pa fyo impaanga shimbi shicita pa kulanga ubu bucibusa.

¹⁷ Ica bubili ico impaanga shimbi shingacita pa kwafwa bamunyina Kristu, kulasangula indalama sha kutungilila umulimo wa kushimikila. Yesu akoseleshe abasambi bakwe ukuipangila ifibusa “ku fyuma fishalungama.” (Luka 16:9) Tatuletila pa kuba ifibusa fya kwa Yesu nelyo Yehova kano twalipila. Lelo nga tulebomfya ifyuma fyesu ku kutungilila Ubufumu bwa kwa Yehova no mulimo icilonganino cibomba pano calo, tulalanga ukuti Yesu ni cibusa wesu no kuti twalimutemwa “mu milimo na mu cine,” te mu mashiwi fye iyo. (1 Yoh. 3:16-18) Tulapeela icuma cesu nga ca kutila tulebomba umulimo wa kushimikila, na lintu twasangula indalama sha kubomfya ku makuule na ku kuwamya ififulo tulonganinapo, e lyo na lintu twasangula indalama sha kutungilila umulimo wa kushimikila. Nampo nga indalama twasangula shinono nelyo shingi, Yehova na Yesu balatasha sana pa bupe tupeela ne nsansa.—2 Kor. 9:7.

18. Mulandu nshi tufwile ukukonkela amashiwi yafuma mu Baibolo ayo baeluda batweba?

¹⁸ Inshila ya butatu iyo bonse tulangilamo ukuti tuli fibusa fya kwa Kristu, kumfwila baeluda. Aba baume basontwa no mupashi wa mushilo ukulingana no butungulushi bwa kwa Kristu. (Efes. 5:23) Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Umfwileni abalemutungulula no kubanakila.” (Heb. 13:17) Limo kuti cayafya ukukonka amashiwi yafuma mu Baibolo ayo baeluda batweba. Tufwile tulamona ifilubo na bo bapanga, kabili ifi kuti fyalenga twalafilwa ukumfwila ifyo baletweba. Na lyo line, Kristu Umutwe wa cilonganino alomfwa bwino ukubomfya aba baume abashapwililika. E ico ifyo tucita nga batweba fimo, filalanga nga tuli fibusa fya kwa Kristu nelyo iyo. Nga tatulebika amano ku filubo fya baeluda kabili nga tulekonka ubutungulushi bwabo, tulanga ukuti twalitemwa Kristu.

Uko Twingasanga Ifibusa Fisuma

19, 20. Ni bani twingasanga mu cilonganino, kabili cinshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?

¹⁹ Yesu alitwalilila ukutusakamana te kupitila fye muli bakacema bakwata ukutemwa lelo na pa kutupeela banyinefwe, bamunyinefwe na bankashi abo tusanga mu cilonganino mwine. (Belengeni Marko 10:29, 30.) Bushe balupwa lwenu bacitile shani ilyo mwatendeke fye ukulongana na bantu ba kwa Yehova? Nga balimukoseleshe ukupalama kuli Lesa na Kristu ninshi cawama. Lelo Yesu atusokele ukuti limo ababa ‘abalwani ba muntu ba mu ng’anda yakwe’ bene. (Mat. 10:36) Ala tulomfwa bwino ukwishiba ukutila mu cilonganino, kuti twasangamo abengalambatila kuli ifwe ukucila na munyinefwe uo twafyalwa nankwe!—Amapi. 18:24.

²⁰ Nga fintu amashiwi Paulo alandile ku mpela ya kalata alembeele icilonganino ca ku Roma yalangilila, alipangile ifibusa ifingi. (Rom. 16:8-16) Umutumwa Yohane na o pa mpela ya kalata yakwe atile: “Umposesheko bacibusa bonse umo umo.” (3 Yoh. 14) Ukwabula no kutwishika, na o wine alikwete ifibusa ifingi pa nshita ntali. Kuti twapashanya shani ica kumwenako ca kwa Yesu na basambi bakwe aba kubalilapo mu kupanga ifibusa mu cilonganino no kufisungilila? Icipande cikonkelepo cikasuka ici cipusho.

Ifyo Mwingakwata Ifibusa mu Calo Umushaba Ukutemwa

“Ifi e fyo ndemweba, ukuti muletemwana.”—YOH. 15:17.

1. Cinshi Abena Kristu ba kubalilapo balefwaikilwa ukuba ifibusa fyatemwana?

PA BUSHIKU alekelesheko ukuba pa calo, mu nshita ya bushiku, Yesu akoseleshe abasambi bakwe aba cishinka ukuti batwalilile ukutemwana. Apa ninshi nabebapo kale mu cungulo ukuti ukutemwana kwabo kwali no kulenga abantu ukubeshiba ukuti basambi bakwe. (Yoh. 13:35) Abatumwa balingile ukutemwana sana pa kuti baleshipikisha amesho yali no kulabaponena ku ntanshi, na pa kuti balebomba umulimo Yesu ali no kubapeela. Na cine, Abena Kristu ba kubalilapo baishibikwe ukuti balitemenwe sana Lesa e lyo na bene bali abatemwana.

2. (a) Cinshi tufwaisha ukucita, kabili mulandu nshi? (b) Fipusho nshi twalalandapo?

² Pali lelo, cilomfwika bwino ukuba mu cilonganino ca mwi sonde lyonse umwaba abantu abakwata ukutemwa kwakwete Abena Kristu ba kubalilapo! Tulafwaisha ukukonka filya Yesu atwebele ukuti tuletemwana ukufuma pa nshi ya mutima. Lelo muli shino nshiku sha kulekelesha, abantu abengi tababa na cishinka kabili balafilwa ukutemwa abantu banabo. (2 Tim. 3:1-3) Bucibusa baba na bo ilingi line tabuba bwa cine cine, bafwaya fye ukumwenamo. Pa kuti tutwalilile ukuba Abena Kristu ba cine, tatufwile ukuba nga aba bantu. Kanshi natulande pali ifi fipusho: Cinshi cingalenga abantu ukuba ifibusa fisuma? Kuti twacita shani pa kukwata ifibusa fisuma? Ni lilali cingawama ukupwisha bucibusa? Kabili cinshi cingalenga twatwalilila ukutemwana ne fibusa fyesu?

Cinshi Cilenga Abantu Ukuba Ifibusa Ifisuma?

3, 4. Cinshi cilenga bucibusa ukukosa sana, kabili mulandu nshi mwasosela ifyo?

³ Icilenga bucibusa ukukosa sana, kutemwa Yehova. Imfumu Solomone yalembele ukuti: “Nga umo ayansha uuli eka, babili kuti bamucimfya. No mwando uwapyatwa ne ntambo shitatu te kuti uputuke bwangu.” (Luk. Mil. 4:12) Yehova nga aba uwa butatu muli bucibusa bwenu, kuti mwatwalilila ukutemwana.

⁴ Kwena na bashatemwa Yehova balakwata ifibusa ifisuma. Lelo nga ca kuti ukutemwa Lesa e kwalenga abantu ukuba ifibusa, bucibusa bwabo te kuti bupwe. Ifibusa fya cine nga fyapusana, cila muntu afwaya ukucita ku munankwe ifyo Yehova engatemwa. Nga ca kuti abalwani ba kwa Lesa baesha ukupaatukanya Abena Kristu ba cine, baleluka ukuti bucibusa bwa Bena Kristu tabupwa. Ukutula fye na ku kale, ababomfi ba kwa Yehova balasalapo ukufwa ukucila ukufutuka bamunyinabo.—Belengeni 1 Yohane 3:16.

5. Mulandu nshi bucibusa bwali pali Ruti na Naomi bwakosele sana?

⁵ Ukwabula no kutwishika bucibusa ubutuletela sana insansa ni bulya tukwata na balya abatemwa Yehova. Moneni ifyo bucibusa bwa kwa Ruti na Naomi bwali. Bucibusa aba banakashi bakwete bwaba pali bucibusa bwakosa sana ubo Baibolo yalandapo. Cinshi calengele bucibusa bwabo ukukosa? Ruti asokolwele icalengele ilyo aebele Naomi ukuti: “Abantu benu bakaba e bantu bandi, na Lesa wenu e Lesa wandi. . . . Yehova nancite ifyo alefwaya no kucishapo nga ca kuti cimbi catulekanya nenu kano fye imfwa yeka.” (Ruti 1:16, 17) Ukwabula no kutwishika, Ruti na Naomi balitemenwe sana Lesa, kabili uku kwine kutemwa e kwalengele baleumfwana sana. Ici calengele bonse babili bapaalwe kuli Yehova.

Ifya Kupanga Ifibusa Fisuma

6-8. (a) Finshi filenga ifibusa ukutwalilila ukulaumfwana? (b) Finshi mwingaitendekelako ukucita nga mulefwaya ukukwata ifibusa?

⁶ Bucibusa bwali pali Ruti na Naomi, butulanga ukuti ifibusa fisuma tafiisa nga meno ya mu kanwa. Icikalamba icifwaikwa, kutemwa Yehova. Lelo pa kutwalilila ukumfwana, ifibusa filingile no kubika amano kuli bucibusa bwabo e lyo no kuipeelesha ukucita ifingakosha bucibusa. Na baice abapepa Yehova, ababa mu ndupwa sha Bena Kristu balingile ukucita ifingalenga bakwata ifibusa. Kuti mwacita shani pa kukwata ifibusa?

⁷ Itendekeleniko ukucita ifingalenga mwakwata ifibusa. Umutumwa Paulo akoseleshe ifibusa fyakwe mu cilonganino ca mu Roma ‘ukutwalilila ukusekelela abeni.’ (Rom. 12:13) Kwaba ifintu fimo ifyo ‘abasekelela abeni’ batwalilila ukucita. Mwilaba ukuti nga mulefwaya ukukwata ifibusa, ni mwe mulingile ukulacita ifi fintu, te muntu umbi iyo. (Belengeni Amapinda 3:27.) Cimo icingalanga ukuti mulasekelela abeni, kulaitako abantu balekanalekana ku mwenu pa kuti mwaliila pamo ica kulya. Bushe te kuti ciwame nga mwalaitako abo mulongana nabo ku mwenu?

⁸ Inshila na imbi mwingalangilamo ukuti mulafwaya ukukwata ifibusa, kulaitako abantu balekanalekana ukuti mulebomba na bo umulimo wa kushimikila. Nga mwaya pa ng’anda ya muntu uo mushaishiba e lyo mwaumfwa uo mulebomba nankwe alelanda ukufuma pa nshi ya mutima pa fyo atemwa Yehova, kwena kuti mwafwaya ukuba cibusa wa uyo muntu.

9, 10. Ca kumwenako nshi Paulo atupeela, kabili kuti twamupashanya shani?

⁹ Kusheni ukutemwa kwenu. (Belengeni 2 Abena Korinti 6:12, 13.) Bushe mwalitontonkanyapo ukuti tapali nangu umo mu cilonganino mwabamo uwingaba cibusa wenu? Nga e fyo mumona, bushe napamo ni co mutontonkanya fye pa bantu bamo bamo ukuti e bengaba ifibusa fyenu? Umutumwa Paulo aba ca kumwenako icisuma pantu alekusha ukutemwa. Nangu ca kuti inshita imo talefwaya nangu panono ukuba cibusa wa bashali baYuda, aishileba “umutumwa ku bena fyalo.”—Rom. 11:13.

¹⁰ E lyo cimbi, abo Paulo alesala ukuba abanankwe, te balya fye alingene nabo umushinku. Ku ca kumwenako, ena na Timote bali ifibusa sana nangu ca kutila balipusene sana imyaka ne nkulilo. Pali lelo, abacaice abengi balomfwa bwino ukuba ifibusa fya bakalamba ababa mu cilonganino. Vanessa uuli ne myaka ukucilako pali 20 atile: “Nalikwata abanandi abali ne myaka ukucila pali 50 abo natemwa sana. Ndabeba fyonse ifili ku mutima ifyo ningeba umunandi uo tulingene nankwe. Kabili balintemwa sana.” Bushe ciba shani pa kukwata ifibusa fya musango yu? Vanessa atile: “Nalitendeke ukucita ifingalenga nakwata ici cibusa, nshaikele fye.” Bushe mulafwaya ukukwata ifibusa abakalamba nelyo abaice pali imwe? Yehova akamwafwa nga mulecita ifingalenga mwakwata ifibusa fya musango yu.

11. Finshi twingasambilila kuli bucibusa bwali pali Yonatani na Davidi?

¹¹ Beni aba cishinka. Solomone alembele ukuti: “Ukutemwa kwa kwa cibusa wa cishinka takupwa, kabili uyu cibusa ni munyina uufyalwa ilyo kuli ubucushi.” (Amapi. 17:17) Ilyo alandile aya mashiwi, Solomone napamo aibukishe bucibusa bwali pali Davidi, wishi na Yonatani. (1 Sam. 18:1) Imfumu Shauli yalefwaya Yonatani, umwana wa iko ukupyana pa Bufumu no kuteka Israele. Lelo Yonatani alisumine ukuti Davidi e o Yehova asalile ukuba imfumu ya Israele. Yonatani tali nga Shauli, pantu ena tali na kalumwa kuli Davidi. Taumfwile ububi ilyo abantu balelumbanya Davidi, kabili tacetekele ifyo Shauli alebepesha Davidi. (1 Sam. 20:24-34) Bushe na ifwe twaba nga Yonatani? Bushe abanensu nga bapeelwa imilimo mu cilonganino, tulasekelela na bo? Bushe tulabasansamusha no kubaafwa nga bali na mafya? Nga twaumfwa uko abantu baleyamba cibusa wesu, bushe tulacetekela ifyo twaumfwa? Nelyo bushe tulapashanya Yonatani no kupokololako cibusa wesu?

Ilyo Bucibusa Bulingile Ukupwa

12-14. Mafya nshi bamo abasambilila Baibolo bakwata, kabili kuti twabafwa shani?

¹² Umusambi wa Baibolo nga atendeka ukwalula imibele yakwe, limbi kuti camukosela ukutwalilila ukumfwana ne fibusa fyakwe. Napamo alikwata ifibusa ifyo atemwa, lelo ifyo fibusa tafikonka ifyo Baibolo isambilisha. Kale nalimo aleampana na bo sana, nomba nailuka ukuti ukwangala na bo kuti kwalenga atendeka ukulacita ifyabipa. E co namona ukuti afwile ukuleka ukwangala ne fi fibusa. (1 Kor. 15:33) Na lyo line, kuti alamona kwati nga ca kutila aleka ukwampana na bo ninshi te wa cishinka.

¹³ Mwe balesambilila Baibolo, ifi nga e filemucitikila, ibukisheni ukuti cibusa wa cine akatemwa nga mwatampa ukuwamya imibele yenu. Napamo na o kuti afwaya no kutendeka ukusambilila pali Yehova. Lelo ifibusa fya bufi, ‘fikalamusaalula’ pa mulandu wa kuti tamulekonkelesha “imibele [yabo] iyabipa iya kuilekelesha.” (1 Pet. 4:3, 4) Kanshi ifibusa fya musango yu, e fishakwata cishinka kuli imwe.

¹⁴ Abasambi ba Baibolo nga babasuula ku fibusa fyabo ifishatemwa Lesa, kuti basanga ifibusa mu cilonganino. (Gal. 6:10) Bushe abalesambilila Baibolo abasangwa ku kulongana, mwalibeshiba? Bushe limo mulaba na bo no kubakoselesha?

15, 16. (a) Cinshi tulingile ukucita nga ca kutila cibusa wesu aleka ukubombela Yehova? (b) Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa Lesa?

¹⁵ Nomba kuti caba shani cibusa wesu nga akaana Yehova, napamo atamfiwa no kutamfiwa? Kwena ico kuti cabipa sana. Nkashi umo alondolwele ifyo aumfwile ilyo cibusa wakwe alekele ukubombela Yehova. Atile: “Calimponeshe pa musao. Nalemona ati cibusa wandi alikosele sana mu kupepa, kanshi nakalya. Nayipwishe nati, bushe icalengele alebombela Yehova ni co fye alefwaya ukusekesha ulupwa lwakwe? Na ine natendeke no kutontonkanya pa nalepepela Yehova. Bushe nalebombela Yehova ukufuma pa nshi ya mutima?” Cinshi ca-afwile uyu nkashi? Atile: “Napoosele amasakamika yandi pali Yehova. Ico mfwaya sana, kulanga Yehova ukuti ico namutemenwa ni co e Lesa wandi, te mulandu fye wa kuti alimpeela ifibusa fisuma mu cilonganino.”

¹⁶ Te kuti tutwalilile ukuba ifibusa fya kwa Lesa nga tuletungilila abasalapo ukuba ifibusa ne calo. Umusambi Yakobo alembele ukuti: “Bushe tamwaishiba ukuti bucibusa ne calo bulwani kuli Lesa? E ico, onse uufwaya ukuba cibusa wa calo aisangula umulwani wa kwa Lesa.” (Yako. 4:4) Kuti twalanga Lesa ukuti twalimutemwa nga twacetekela ukuti akatwafwa ilyo twapwisha bucibusa bwesu no ushamutemwa kulila fye tuli aba cishinka kuli ena. (Belengeni Amalumbo 18:25.) Nkashi tulandilepo atile: “Nasambilile ukuti te kuti tupatikishe umuntu ukutemwa Yehova nelyo ukututemwa. Umuntu umwine e ulingile ukuisalila.” Nomba kuti twacita shani pa kukwata bucibusa ubushipwa na balya abatwalilila ukuba mu cilonganino?

Ifingalenga Bucibusa Bwesu Ukukanapwa

17. Bushe ifibusa fisuma filanshanya shani?

¹⁷ Ukulanshanya bwino kulalenga ifibusa ukulaumfwana sana. Nga mwabelenga amalyashi ya mu Baibolo ayalanda pali Ruti na Naomi, Davidi na Yonatani, e lyo na pali Paulo na Timote, mwalamona ukutila, ifibusa filalanshanya ukwabula ukupita mu mbali lelo mu mucinshi. Paulo alandile pa fyo tufwile ukulanshanya na banensu ilyo atile: “Imilandile yenu yonse ibe iisuma, iyalungwamo umucele.” Paulo alelanda maka maka pa fyo tulingile ukulanshanya na “ba ku nse,” e kutila abashili Bena Kristu banensu. (Kol. 4:5, 6) Kwena nga ca kutila tulingile ukuba no mucinshi ilyo tulelanda na bashasumina, pali bufi abo tulongana nabo!

18, 19. Bushe tulingile ukumfwa shani nga ca kutila cibusa wesu Umwina Kristu atulungika, kabili ca kumwenako nshi baeluda ba mu Efese batulanga?

¹⁸ Ifibusa fyatemwana filabika amano ku filelanda umubiye. E ico ukulanshanya kwabo kulaba ukusuma kabili balanda mu bufumacumi. Imfumu ya mano Solomone yalembele ukuti: “Filya amafuta ne fyanunkila filenga umutima ukusekelela, e fyawama no kufunda kwa kwa cibusa ukwa kufuma pa nshi ya mutima.” (Amapi. 27:9) Bushe ifi e fyo mumfwa cibusa wenu nga amupandako amano? (Belengeni Amalumbo 141:5.) Cibusa wenu nga amulungika pali fimo ifishili bwino ifyo mulecita, bushe mumfwa shani? Bushe mumona ukuti ali ne cikuuku kuli imwe, nelyo mulafulwa?

¹⁹ Umutumwa Paulo aleumfwana sana na baeluda bali mu cilonganino ca ku Efese. Bamo aishibene na bo ukutula fye apo babelele abasumina. Lelo ilyo amonene na bo umuku wa kulekelesha, alibafundile ukwabula ukupita na mu mbali. Bushe bacitilepo shani? Aba bacibusa ba kwa Paulo tabakalipe. Bena balitashishe sana pa fyo abasakamene, kabili balilukwishe ifilamba ico baishibe ukuti tabakamumonepo na kabili.—Imil. 20:17, 29, 30, 36-38.

20. Finshi cibusa musuma acita?

²⁰ Cibusa musuma alomfwa nga bamufunda, nomba na o alafundako cibusa wakwe. Lelo kwena tulingile ukumona ilyo cingawama “ukubika fye amano ku [fyesu].” (1 Tes. 4:11) Kabili tatufwile no kulaba ukuti ifwe bonse umo umo “tukalubulula kuli Lesa.” (Rom. 14:12) Lelo nga cakabilwa, cibusa waba no kutemwa, kuti acinkulako umunankwe pa mafunde Yehova atupeela. (1 Kor. 7:39) Ku ca kumwenako, kuti mwacita shani nga mwamona cibusa wenu uushaupwa alaumfwana sana no muntu umbi uushasumina? Bushe kuti mwalekapo fye ukwabula ukumucinkulako pa mulandu wa kutiina bucibusa bwenu ukupwa? Nomba tutile cibusa wenu takonkele ifyo mwamufunda, kuti mwacita shani? Cibusa musuma kuti aebako baeluda abakwata ukutemwa pa kuti bayafwa cibusa wakwe uwalufyanya. Mulingile ukushipa pa kucite fyo. Lelo ukucite fyo, takwakonaule bucibusa bwenu umupwilapo nga bwashimpwa pa kutemwa Yehova.

21. Finshi ifwe bonse tucita limo, lelo mulandu nshi cacindamina ukukosha bucibusa bwesu mu cilonganino?

²¹ Belengeni Abena Kolose 3:13, 14. Limo, tulacita fimo ifilenga abanensu baba “ne ca kuilishanya,” kabili na bo kuti bacita fimo nelyo ukusosa fimo ifingatukalifya. Yakobo alembele ukuti: “Bonse tulaipununa imiku iingi.” (Yako. 3:2) Nomba icilanga ifyo twatemwana na cibusa wesu, te miku ubwingi tukalifyanya, lelo ni fintu tulekelelana umupwilapo nga kwaba ifyatukalifya. Calicindama sana ukukosha bucibusa bwesu! Ne fingatwafwa kulalanshanya ukwabula ukupita mu mbali, e lyo no kwelelana. Nga tulelanga ukutemwa muli uyu musango, ukutemwa kwesu kukaba “cikakilo cafikapo ica kwikatana.”