Icupo Kuti Catunguluka Muli Cino Calo Cabipa

‘Fwaleni ukutemwa, pantu e cikakilo cafikapo ica kwikatana.’—Abena Kolose 3:14.

1, 2. (a) Cisuma nshi tumona mu cilonganino ca Bena Kristu? (b) Cupo nshi ico twingatila e cupo catunguluka?

ILYO twalolesha mu cilonganino ca Bena Kristu, bushe tatutemwa ukumona abaupana abengi abatwalilila aba cishinka ku bena mwabo pa myaka nakalimo 10, 20, 30, nelyo ukucilapo? Balitwalilila ukwikala na bena mwabo, te mulandu no bwafya bwa musango shani ubo bapitamo.—Ukutendeka 2:24.

² Abengi kuti basumina ukutila na bo bene mu cupo cabo limo mulaba ubwafya. Kalemba umo atile: “Abaikala bwino mu cupo na bo bene limo balakwata ubwafya. Limo ifintu filawama mu cupo, limo na lyo, ifintu tafiba bwino . . . Na lyo line . . . bamo balatwalilila ukuba pamo nangu babe no bwafya bwa musango shani ubwa muli cino calo cabipa.” Abatwalilila mu cupo balacitapo cimo ilyo baponenwa no bwafya bwa muli cino calo ca macushi, sana sana nga ni balya aba kuti bakushisha na bana pamo. Ifyo bapitamo mu mikalile yabo fyalilenga basumina ukutila cishinka ukutemwa kwa cine, “takupwa.”—1 Abena Korinti 13:8.

3. Cinshi cilecitika ku fyupo mu calo, kabili kuti twaipusha cinshi?

³ Lelo, ifyupo ifingi nga nshi fyalipwa. Ilyashi limo litila: “Hafu wa baupana ku United States of America bali no kulekana. Kabili pali abo, hafu bali no kulekana nakalimo mu myaka ya kubalilapo 7 iya cupo cabo . . . Abengi pali abo, bali no kuupa nelyo ukuupwa kumbi, lelo bakalekana na kabili.” Na mu fyalo umo ifyupo tafyalepwa sana kale, shino nshiku ifintu nafyaluka. Ica kumwenako fye, mu myaka ya nomba line, ku Japan, impendwa ya fyupo filepwa naikula icine cine. Finshi fimo fimo ifilenga icupo ukupwa, limo ifikuma fye ne fyupo fya mu cilonganino ca Bena Kristu? Cinshi twingacita pa kuti icupo citunguluke te mulandu na matukuto ya kwa Satana aya kufwaya ukonaula icupo?

Ifyonaula Icupo Ifyo Tufwile Ukucenjelako

4. Finshi fimo fimo ifingonaula icupo?

⁴ Icebo ca kwa Lesa cilatwafwa ukwishiba ifingonaula icupo. Ica kumwenako fye, moneni amashiwi ya mutumwa Paulo ayatweba ifyo abantu bali no kuba mu calo muli shino nshiku sha kulekelesha, ayatila: “Mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita shaibela ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, abatemwe ndalama, aba mataki, aba matutumuko, aba miponto, abashumfwila abafyashi babo, abashitasha, abashaba na bucishinka, abashaba na citemwishi, abashifwaya fipangano, aba lwambo, abashailama, abakali, abashatemwa busuma, bashikamfutu, bamunshebwa, abatuumikwa ku cilumba, abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa, abamoneka kwati bali-ipeelesha kuli bukapepa lelo abakaana amaka ya buko; kabili kuli aba talukako.”—2 Timote 3:1-5.

5. Bushe ‘uwaitemwa,’ kuti aonaula shani icupo, kabili cinshi Baibolo ifunda pali bukaitemwe?

⁵ Nga twatontonkanya pa mashiwi ya kwa Paulo, kuti twamona ukutila ifingi ifyo alumbwile palya kuti fyaonaula icupo. Ku ca kumwenako, “abaitemwa,” bafwaya fye ifyabo abene, tabalangulukilako abanabo. Abalume nelyo abakashi abaitemwa, bafwaya fye ukucita ico bena balefwaya. Ni ba cumbu munshololwa, tabafwaya kwalululwa. Bushe umuntu wa musango yo kuti alenga icupo ukuba ne nsansa? Nakalya. Umutumwa Paulo afundile Abena Kristu, kumo na baupana ukuti: “Mwicita icintu nangu cimo ku lubuli nelyo ku matutumuko, lelo mu bupete mulemona bambi ukuti balimucila, mwiba abangwa fye ifyenu mwe bene, lelo abangwa ne fya bambi.”—Abena Filipi 2:3, 4.

6. Bushe ukutemwe ndalama kuti kwaonaula shani icupo?

⁶ Ukutemwe ndalama na ko kuti kwalenga abalume na bakashi baleka ukumfwana. Paulo asokele ukuti: “Abafwaisha ukuba ne fyuma bawila mwi tunko kabili mu citeyo kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, ifyo fiibisha abantu mu bonaushi kabili mu kupomonwa. Pantu ukutemwe ndalama e shinte lya bubi bwa misango yonse, kabili pa kutinamina ukutemwa kwa musango yu bamo balilufiwa ku citetekelo no kuilasaulamo abene amacushi ayengi.” (1 Timote 6:9, 10) Ca bulanda ukuti ico Paulo asokelepo pano calyonaula ifyupo ifingi muno nshiku. Ku mulandu wa kufwaya icuma, abaupana abengi balileka ukupoosa amano ku bena mwabo, tabakwata inshita ya kukutika ku bena mwabo nelyo inshita ya bucibusa iya kuba pamo.

7. Micitile ya musango nshi limo iyalenga bamo ukucita ubucende?

⁷ Paulo na kabili atile bamo muli shino nshiku sha kulekelesha bakaba “abashaba na bucishinka, abashaba na citemwishi, abashifwaya fipangano.” Imilapo ya cupo cipangano cacindama icifwile ukulenga icupo ukutwalilila, te kupwa iyo. (Malaki 2:14-16) Na lyo line, bamo balatendeka ukusengasenga abanakashi bambi nelyo ukutemwa abaume bambi. Umwanakashi umo uuli mu myaka ya ba 30 uo bashiile ku balume atile, na lintu tabalansha, namwene fye batendeka ukusengasenga abanakashi bambi. Balilabile ukuti uwaupa tafwile ukucita ica musango ulya. Umukashi alyumfwile sana ububi ilyo amwene imisango ya balume kabili mano mano alyesesheko ukubasoka ukuti ifyo balecita tafiweme. Na lyo line, basukile bacita ubucende. Te mulandu no kusokwa mu mucinshi ku mukashi wabo, awe bena te ba kumfwa nakalya. Baipoosele fye mu mulilo kwati cishiishi.—Amapinda 6:27-29.

8. Cinshi cingalenga umuntu asuka acita ubucende?

⁸ Baibolo tayapita na mu mbali ukutusoka pa bucende! “Uucito bucende no mwanakashi abula amano, aleonaulo mweo wakwe ku co acita.” (Amapinda 6:32) Ilingi line, ubucende te cintu ico umuntu acita apo pene fye. Nga filya kalemba wa Baibolo Yakobo alandile, umuntu pa kuti acite ulubembu ulwapala ubucende, ilingi line alatala atendeka ukutontonkanyapo kabili atwalilila na mapange yakwe aya mu mutima. (Yakobo 1:14, 15) Uuletontonkanya pa bucende, panono panono alaleka ukuba uwa cishinka ku mwina mwakwe uo acitileko umulapo wa kuti ni mfwa fye ikabalekanya. Yesu atile: “Mwalyumfwa ifyo casoselwe aciti, ‘Wilacita bucende.’ Lelo ine ndemweba nati onse uwatwalilila ukulolesha umwanakashi no kumukumbwa, ninshi nacita kale ubucende nankwe mu mutima wakwe.”—Mateo 5:27, 28.

9. Kufunda nshi ukwa mano ukusangwa pa Amapinda 5:18-20?

⁹ E ico kanshi, umuntu pa kuti abe uwa mano kabili uwa cishinka afwile ukucita ico Amapinda ya mu Baibolo yakoselesha ukucita: “Leka akamfukumfuku kobe kabe kobe we mwine, saminwo mukashi wa ku bulumendo bobe, insebula nkota iya kutemwa, imbushi ya mpanga ya busaka; leka amabele yakwe yakusekeleshe mu nshita yonse, upumbukile pe ku kutemwa kwakwe. Cinshi ico upumbukilile ku mweni, no kufukatile cifuba ca kwa umbi umbi?”—Amapinda 5:18-20.

Mwibutukila Icupo

10. Mulandu nshi cawamina ukuleka papita inshita ya kwishibana no muntu mulefwaya ukuupana nankwe?

¹⁰ Abantu nga babutukila fye ukuupana, mu cupo cabo kuti mwaba ubwafya. Nakalimo kuti baba baice sana abashaishibe fintu. Nelyo kuti baupana fye bwangu bwangu ukwabula no kwishibana bwino bwino. Nakalimo kuti baupana ukwabula ukwishiba ifyo umunankwe atemwa ne fyo apata, ukwabula ukulanshanya ifyo bakulacita mu mikalile yabo, ukwabula no kwishiba bwino inkulilo ya munabo. Cisuma ukutekanya, ukuleka papita inshita ya kwishibana bwino no muntu mulefwaya ukuupana nankwe. Tontonkanyeni pali Yakobo, mwana Isaki. Pa kuti asuminishiwe ukuupa Rakele, abombeele shifyala imyaka 7. Alisumine ukucite co pantu ukutemwa kwakwe kwali kwa cishinka, talekumbwa fye ukuyemba kwa kwa Rakele.—Ukutendeka 29:20-30.

11. (a) Bantu ba musango nshi boopana? (b) Cinshi imilandile isuma yacindamina mu cupo?

¹¹ Ukutemwana kwa mu cupo kwalicila pa cintemwa fye ca mwaume no mwanakashi. Abapanga icupo bantu babili abapusana icifyalilwa, abashakulile pa ng’anda imo, abapusana ifyo bomfwa pa fintu fimo, kabili ilingi line abapusana na mu masambililo ya ku sukulu. Bamo aboopana bafuma ku mitundu iyapusana, kabili balanda indimi ishapusana. Kanshi lyonse fye icupo ciba ca bantu babili abashitontonkanya cimo ciine, abengailandila ifyapusana ifyo cila muntu aletontonkanya. Ifyo fine ifyapusana ifyo abo babili batontonkanya e fipanga ne cupo ciine. Inshila abaupana balandilamo kuti yaba ya kulengulula fye umwina mwabo nelyo ukuilishanya fye, nangu kuti yaba ya kukoselesha kabili iya kukuula. Kanshi, imilandile yesu kuti yacena umwina mwesu, nelyo kuti yaposha icilonda cakwe. Mwandini imilandile yabulo kuilama, kuti yaleta sana ubwafya mu cupo.—Amapinda 12:18; 15:1, 2; 16:24; 21:9; 31:26.

12, 13. Cishinka nshi ico twakoseleshiwa ukwishiba pa cupo?

¹² Cisuma kanshi ukuleka papita inshita ya kwishibana bwino no muntu tulefwaya ukuupana nankwe. Umwanakashi Umwina Kristu uwakokola mu cupo atile: “Nga ulefwaya ukuupana no muntu, tontonkanya pa mibele yacindama nakalimo 10 iyo ulefwaya ukumona nga alikwata. Nga wasanga akweteko fye imibele 7 pali ilya 10, ipushe auti, ‘Bushe kuti naikala bwino nankwe nangu takumanishe ilya imbi itatu? Bushe kuti naikala cila bushiku no muntu uushakwata ilya mibele?’ Nga watwishika, tekanya no kutontonkanyapo na kabili.” Lelo kwena, mufwile fye ukwishibe cishinka pali uyu mulandu. Nga mulefwaya ukuupa nelyo ukuupwa, ishibeni ukuti uwapwililika ena tamwakamusange. Na kabili, mwilaba no kuti na imwe bene tamwapwililika!—Luka 6:41.

¹³ Icupo cifwaya ukuipeelesha. Paulo alandile pali ici ilyo atile: “Ndefwaya imwe ukukanasakamikwa. Uushaupa asakamana ifya kwa Shikulu, umo engateemwina Shikulu. Lelo uwaupa asakamana ifya pano calo, umo engateemwina umukashi wakwe, kabili natangalikwa. Kabili, uushaupwa, no mushimbe, asakamana ifya kwa Shikulu, ukuti abe uwa mushilo ku mubili na ku mupashi. Lelo, uwaupwa asakamana ifya pano calo, umo engateemwina umulume wakwe.”—1 Abena Korinti 7:32-34.

Umulandu Ifyupo Fimo Fipwila

14, 15. Cinshi cingalenga icupo ukonaika?

¹⁴ Umwanakashi umo Umwina Kristu calimubipile sana ilyo icupo cakwe capwile pa numa ya kwikala na balume bakwe imyaka 12. Batendeke ukwenda no mwanakashi umbi. Bushe alimweneko ifishibilo fimo ilyo tabalafika ku kulekana? Atila: “Abena mwandi basukile baleka ukupepa kuli Yehova. Batendeke ukubepekesha fye mu twa cabe cabe ati e mulandu tabaleila ku kulongana na mu kushimikila. Balebepa ati nabakwata sana ifya kucita nangu ati nabanaka sana, kanshi ni co tabalefwaya ukuba na ine. Balilekele no kulanda na ine. Twalilekele ukulanshanya na bo ifya ku mupashi. Ala baishileba fye cimbi cimbi, kwati te balya abangupile.”

¹⁵ Bambi na bo batile bamwene ifishibilo fimo fine ku bena mwabo, ifili nga ukuleka ukusambilila Baibolo pa lwabo, ukuleka ukupepa kuli Yehova, nelyo ukuleka ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu. E mu kutila abengi abafika ku kulekana na bena mwabo, ubwafya butendekela ku kulekelesha bucibusa bwabo na Yehova. E cilenga baleka ukucindika amafunde ya mu Baibolo. Balaleka ukumona Yehova ukuti ni Lesa wa mweo. Tabamona no kuti icalo cipya icalungama icalaiwa ca cine cine. Limo, uwa mu cupo uushili wa cishinka alatala alekelesha bukapepa bwakwe, ne cikonkapo alatendeka ukwenda no mwanakashi umbi nelyo umwaume umbi.—AbaHebere 10:38, 39; 11:6; 2 Peter 3:13, 14.

16. Cinshi cikosha icupo?

¹⁶ Lelo, abalume na bakashi bamo ababa ne nsansa mu cupo cabo, batile icalenga batunguluke mulandu wa kuti bonse babili balibika sana amano ku kupepa Yehova. Bapepela pamo kuli Yehova no kubelengela pamo ifya mu Baibolo. Abalume batila: “Tubelengela pamo Baibolo. Tubombela pamo umulimo wa kushimikila. Twalitemwa ukucitila ifintu pamo.” Kanshi twasambililako cimo: Ukuba na bucibusa bwakosa na Yehova kukalenga icupo ukukosa sana.

Beni aba Cishinka Kabili Mulelanshanya

17. (a) Finshi fibili ifilenga icupo ukutunguluka? (b) Bushe Paulo atile ukutemwa kwa Bwina Kristu kwaba shani?

¹⁷ Na fimbi fibili ifilenga icupo ukutunguluka ni fi: Ukutemwa kwa Bwina Kristu no kulanshanya. Abaupana nga balitemwana, tababika sana amano ku tulubo twa munabo. Lilya abantu balefwaya fye ukuupana, nakalimo kuti balemona kwati ilyo bakopana, ifintu fyakulaba fye bwino cila bushiku, nga filya babelenga mu fitabo fya citemwiko nelyo filya batamba mu mafilimu yamo. Na lyo line, ilyo baupana, bakeshiba bwino ifyo icupo caba. Lyene, utulubo utunono nelyo utumisango tumo utwa mwina mwabo kuti twalenga ubwafya bwakula icine cine. Nga cabe fyo, Abena Kristu bakabila ukuba ne fisabo fya mupashi, pali fyo fisabo paba no kutemwa. (Abena Galatia 5:22, 23) Ca cine, ukutemwa kwalikwata sana amaka, tatulelanda pa cintemwa fye ca mwaume no mwanakashi, lelo tulelanda pa kutemwa kwa Bwina Kristu. Paulo alondolwele ukutemwa kwa Bwina Kristu ukwa musango yo ilyo atile: “Ukutemwa kulashishimisha kabili kwa cikuuku. . . . Takuifwaila ifya kuko, takukalifiwa. Takusunga filubo. . . . Kukumamo fyonse, kusumina fyonse, kusuubila fyonse, kushipikisha fyonse.” (1 Abena Korinti 13:4-7) Kanshi umuntu nga ali no kutemwa kwa cishinka tabika sana amano ku tulubo twa munankwe. Tafwaya fye ukuti kano umubiye apwililike.—Amapinda 10:12.

18. Bushe ukulanshanya kuti kwakosha shani icupo?

¹⁸ Ukulanshanya na ko kwalicindama. Nangu abantu bakokole shani mu cupo, bafwile ukulanshanya no kumfwa ico umubiye alesosa. Umwaume umo uwaupa atila: “Tulalanshanya ukwabula ukufisa nangu cimo icili ku mukoshi, lelo tucite co bwino bwino ukwabula ukukalifya umubiyo.” Ilyo bakokola mu cupo, abalume na bakashi balomfwa bwangu ico umunankwe alelanda kabili balatendeka no kwiluka fimo ifyo umubiye afililwe fye ukusosa. E ico kanshi, mu kupita kwa myaka, abaupana abekala bwino balatendeka ukwiluka ico umunankwe alefwaya nelyo ifyo aleumfwa pali cimo, nangu talandile no kulanda. Abakashi bamo balailishanya abati abalume babo tabafwaya kukutika ilyo balefwaya ukulanshanya na bo. Abalume bamo na bo bailishanya abati abakashi babo tabaishiba kusala inshita isuma iya kulanda na bo bwino pa fintu. Pa kuti kube ukulanshanya bwino, kano pali inkumbu no kulangulukilana. Ukulanshanya kwafikapo kwalicindama ku balume na ku bakashi.—Yakobo 1:19.

19. (a) Mulandu nshi cayafisha ukulomba ubwelelo? (b) Cinshi cikalenga ukuti tulombe ubwelelo?

¹⁹ Limo pa kuti kube ukulanshanya bwino kano kwaba no kulomba ubwelelo. Ico kwena limo tacayanguka. Umuntu pa kusumina icilubo kano aiceefya. Lelo umuntu nga alasumina icilubo ilyo alufyanya, mwandini icupo cilakosa! Ukulomba ubwelelo mu bufumacumi kuti kwapwisha ubwafya ubwingemya ifikansa ku ntanshi. Na kabili, kulalenga paba ukubelelo luse ukufuma ku mutima no kupwisha ubwafya. Paulo atile: “Twalilileni ukushipikishanya no kuitemenwa ukulekelelana nga umo ali ne ca kuilishanya ku mubiye. Ifyo Yehova amulekelela fye, e fyo na imwe mulekelele. Lelo, pali fi fyonse, fwalilenipo no kutemwa, pantu e cikakilo cafikapo ica kwikatana.”—Abena Kolose 3:13, 14.

20. Bushe Umwina Kristu afwile ukuba shani ku mwina mwakwe ilyo bali pa bantu na lintu bali fye babili?

²⁰ Cimbi na co icacindama mu cupo, kumfwana. Abalume na bakashi Abena Kristu bafwile ukucetekelana. Takuli uufwile ukumona umubiye kwati tacindama sana, nelyo ukulenga umubiye aimona kwati wa pa nshi. Tufwile ukulatasha abena mwesu; tatufwile ukubalengulula fye. (Amapinda 31:28b) Tatufwile fye no kubasaalula ku mipuulwe ya buwelewele, ukwabula ukubalangulukila. (Abena Kolose 4:6) Ukumfwana kwa musango yo kulakosa na pa kulanga lyonse ukuti twalitemwana. Ukwikatako abena mwesu ifyapala ku minwe nelyo pa kubeya no kulandako utumashiwi utusuma, ninshi mulebalanga ukuti mwalibatemwa kabili tamutendwa ukuba na bo. Twalanda pali fimo fimo ifingalenga abaupana ukwikala bwino no kutunguluka mu cupo muli cino calo cabipa. Lelo, kucili na fimbi, kanshi icipande cikonkelepo cili no kulanda pa kufunda kwa mu Malembo ukwingalenga icupo ukutunguluka.a

[Futunoti]

Ukufunda Kwa Mano Ku Baupana

“Abakashi banakile abalume babo nga kuli Shikulu. Mwe balume, twalilileni ukutemwa abakashi benu.”—Abena Efese 5:22, 25.

1. Bushe tufwile ukumona shani icupo?

YESU atile icupo kwampana kwa mwaume no mwanakashi abo Lesa alundanya, na bo baba “umubili umo.” (Mateo 19:5, 6) Abopana bantu babili abashaba ne cifyalilwa cimo cine, lelo balatendeka ukusambilila ifyo umunankwe atemwa, ukwishibana no kucitila ifintu pamo. Icupo cipangano ca kwikala pamo mpake mfwa, tacilingile ukumonwa nge cingapwa inshita iili yonse. Mu fyalo ifingi, amafunde ya cupo tayakosa, abantu kuti balekana cikulu fye abene balefwaya, lelo Abena Kristu bamona icupo ukuti ca mushilo. Apalepwila icupo, ninshi pali umulandu uukalamba sana.—Mateo 19:9.

2. (a) Kufuma kwi abaupana bengapandwa amano? (b) Mulandu nshi cacindamina ukutwalilila fye ukuba pamo mu cupo?

² Umuntu umo uufunda ifya cupo atile: “Abantu nga balyupana bwino, lyonse ilyo kulecitika fimo mu cupo cabo, balaya baleishibana, balabombela pa bwafya ilyo bwaisa, no kubomfya ifyo bakwete cila nshita mu mikalile yabo.” Ku Bena Kristu abaupana, pa fintu bakwata, paba no kufunda kwa mu Baibolo, ubwafwilisho bwa Bena Kristu banabo, na bucibusa bwakosa na Yehova mwi pepo. Aba cishinka mu cupo, balatwalilila ukuba pamo nangu bapite mu bwafya bwa musango shani, kabili mu kupita kwa myaka, icupo cabo cilaleta insansa no kusekelela ku balume na ku bakashi. Ne cacindama sana, icupo cabo cilacindika Yehova Lesa, Uwabikileko icupo.—Ukutendeka 2:18, 21-24; 1 Abena Korinti 10:31; Abena Efese 3:15; 1 Abena Tesalonika 5:17.

Pashanyeni Yesu ne Cilonganino Cakwe

3. (a) Fishinka nshi fyaba mu kufunda kwa kwa Paulo ku baupana? (b) Ca kumwenako nshi Yesu atulangile?

³ Imyaka 2,000 iyapita, umutumwa Paulo afundile Abena Kristu baupana ilyo alembele ukuti: “Filya icilonganino cinakila Kristu, e fyo na bakashi banakile abalume babo muli fyonse. Mwe balume, twalilileni ukutemwa abakashi benu, filya na Kristu atemenwe icilonganino no kuipeela pali cene.” (Abena Efese 5:24, 25) Mwandini Paulo pano atantawila bwino sana ifyo ukunakila kufwile ukuba! Abanakashi Abena Kristu nga balenakila abalume babo, ninshi balepashanya icilonganino filya cinakila Yesu. Abaume Abena Kristu na bo nga batwalilila ukutemwa abakashi babo, nampo ifintu fili bwino nangu tafili bwino, ninshi balepashanya Kristu, filya na o aatemwa no kusakamana icilonganino.

4. Bushe abalume kuti bapashanya shani Yesu?

⁴ Umulume Umwina Kristu e mutwe wa ng’anda, lelo na o alikwata Yesu, uo afwile ukunakila. (1 Abena Korinti 11:3) E ico kanshi, filya Yesu asakamana icilonganino, e fyo na balume bafwile ukusakamana aba mu ng’anda yabo mutembo mutembo, mu fya kwa Lesa na mu mikalile, nangu ca kutila kwena bafwile babombesha pa kucite co. Balasakamana aba mu ng’anda, tabaisakamana fye abene iyo. Tabaicitila fye ifyo abene balefwaya. Yesu atile: “Fyonse ifyo mufwaya abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” (Mateo 7:12) Mu cupo e mo umuntu afwile ukucita sana ico Yesu alandile muli ili lembo. Paulo na o alandile pa cintu cimo cine ilyo atile: ‘Abalume bafwile ukulatemwa abakashi babo nge mibili yabo iine. . . . Takwaba umuntu nangu umo uwatala apata umubili wakwe wine; lelo alauliisha no ku-utentemba.’ (Abena Efese 5:28, 29) Umwaume afwile ukuliisha no kutentemba umukashi wakwe, nga filya fine umwine afwaya ukulya bwino no kuisakamana bwino.

5. Bushe abakashi kuti bapashanya shani icilonganino ca Bena Kristu?

⁵ Abanakashi abapepa Lesa bafwile ukupashanya icilonganino. Ilyo Yesu aali pano calo, abakonshi bakwe ukwabula no kuilishanya bashiile fyonse no kumukonka. Ilyo afwile no kubuuka, batwalilile ukumunakila, napapita ne myaka nakalimo 2,000, icilonganino ca Bena Kristu ba cine catwalilila fye ukunakila ku kutungulula kwa kwa Yesu muli fyonse. Abanakashi Abena Kristu na bo bene tabasuula abalume babo. Balicindika filya Amalembo yalanda ukuti bafwile ukunakila abalume babo mu cupo. Kanshi, balakoselesha abalume kabili balanakila no kubombela pamo na bo, ne co cilalenga na balume ukukosa. Ilyo abalume na bakashi batemwana muli uyo musango, icupo cabo cikatwalilila, bonse babili bakaba ne nsansa mu mikalile yabo.

Ikaleni na bo Ifyo Fine

6. Cinshi Petro afundile abalume, kabili mulandu nshi ukufunda kwakwe kwacindamina?

⁶ Umutumwa Petro na o alifundile abaupana, kabili ukufunda kwakwe ku balume takwali kwa kupita na mu mbali. Atile: “Ikaleni na bo ifyo fine [abakashi benu] umwabela ukwishiba, mulebacindika nge cipe icanaka, umwanakashi, apo na imwe muli mpyani pamo na bo isha kusenamina kwa bupe fye ukwa bumi, pa kuti amapepo yenu yecilimwa.” (1 Petro 3:7) Amashiwi ya kulekelesha ayalandile Petro muli uku kufunda, e yatulanga ifyo cacindama ukukonka filya alandile. Umulume nga tacindika mukashi wakwe, bucibusa bwakwe na Yehova bulonaika. Yehova takomfwe amapepo yakwe.

7. Bushe umulume kuti acindika shani umukashi wakwe?

⁷ Lelo, bushe abalume kuti bacindika shani abakashi babo? Ukucindika umukashi calola mu kutila, ukumusunga mu kutemwa, ukumupeela umucinshi. Abengi abaumfwile ukufunda kwa kwa Petro pali ilya nshita, bafwile balipapile sana ukumfwa ukuti bafwile ukusunga umwanakashi muli uyo musango. UmuGriki umo uwasambilila atile: “Mu mafunde ya bena Roma umwanakashi takwete nsambu nangu shimo. Alemonwa fye kwati mwana. . . . Abalume bakwe e balepingula fyonse, nga bapingula ninshi capwa, tapali nangu cimo ico engacita.” Mwandini ico calipusene sana na mafunde ya buKristu! Umulume Umwina Kristu alecindika umukashi wakwe. Aalemusunga ukukonka amafunde ya buKristu, te kumusunga fye umo alefwaila umwine awe. Na kabili, alelangulukila umukashi, “umwabela ukwishiba,” ukuti cipe canaka.

Bushe Umwanakashi aba Shani ‘Icipe Canaka’?

8, 9. Bushe abanakashi balingana shani na baume?

⁸ Ilyo Petro atile umwanakashi “cipe icanaka,” taloseshe mu kutila amano ya banakashi yanono nelyo ukuti bumupashi bwabo tabwafikapo sana. Ca cine ukuti abaume abengi Abena Kristu balabomba imilimo ya mu cilonganino iyo abanakashi bashibombako, kabili ca cine no kuti mu ng’anda, abanakashi balanakila abalume babo. (1 Abena Korinti 14:35; 1 Timote 2:12) Na lyo line, abaume na banakashi, bafwile ukuba ne citetekelo cimo cine no kushipikisha kumo kwine, kabili bafwile no kukonka amafunde yamo yene aya mu Baibolo. Kabili nga filya Petro alandile, bonse babili, abalume na bakashi, bali no kuba ‘impyani sha kusenamina kwa bupe fye ukwa bumi.’ Pa kupusuka pena, Yehova Lesa abamona fye cimo cine. (Abena Galatia 3:28) Petro alembeele Abena Kristu ba kubalilapo abasubwa. Kanshi, acinkwileko Abena Kristu baupa ukuti apo bena, pamo na bakashi babo, bakaba “impyani shinankwe isha kwa Kristu,” bakwete fye isubilo limo line ilya ku muulu. (Abena Roma 8:17) Kasuba kamo, bonse bakaba bashimapepo kabili ishamfumu mu Bufumu bwa kwa Lesa ku muulu!—Ukusokolola 5:10.

⁹ Abena Kristu basubwa abaume tabacilile Abena Kristu basubwa abanakashi. E fyo caba na ku baba ne subilo lya pano isonde. Abaume na banakashi aba mwi ‘bumba likalamba,’ bonse basamba imingila yabo no kuibuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga. Bonse babomba umulimo umo wine uwa kulumbanya Yehova mwi sonde lyonse, “akasuba no bushiku.” (Ukusokolola 7:9, 10, 14, 15) Abaume na banakashi bonse pamo, balolela ‘ukulubulwa ku busha bwa kubola no kukwata ubuntungwa bwa bukata ubwa bana ba kwa Lesa,’ ilyo bakasekelela pa kuba no “bumi ubwine bwine.” (Abena Roma 8:21; 1 Timote 6:19) Nangu babe mwi bumba lya basubwa nelyo mwi bumba lya mpaanga shimbi, Abena Kristu bonse, babombela Yehova capamo, “umukuni umo, na kacema umo.” (Yohane 10:16) Pali uyu mulandu kanshi, Abena Kristu baupana bafwile ukucindikana fye!

10. Ni mu musango nshi abanakashi babela ‘ifipe fyanaka’?

¹⁰ Lelo bushe abanakashi baba shani ‘ifipe fyanaka’? Nga kulinganya abanakashi ku baume, Petro nakalimo alelanda pali filya abanakashi abengi bamoneka abanono imibili pa baume, na filya ilingi line amaka ya banakashi yacepako pa maka ya baume. Na kabili, shino nshiku ilyo umubili wa buntunse waba no lubembu, ukufyala abana kulanasha sana abanakashi. Abanakashi abali mu nshiku sha kufyala abana ilingi line balapita mu bucushi ubwingi. Kanshi cisuma ukubasakamana sana no kubalangulukilako ilyo baleshipikisha muli ubu bucushi bwa kwimita no kufyala abana. Umulume uupeela umukashi umucinshi kabili uubika amano kuli ena mu nshita ya musango yu, alakosha icupo.

Abalume na Bakashi nga Tabapepa Kumo

11. Cinshi twingasosela ukutila icupo kuti catunguluka nangu abalume na bakashi tabapepa kumo?

¹¹ Lelo, kuti caba shani nga ca kutila abaupana tabapepa kumo pa mulandu wa kuti umo asambilile cine ca Bwina Kristu ninshi balyupana kale, e lyo mwina mwakwe akaana ukusambilila icine? Bushe icupo cabo kuti catwalilila? Abengi ababa mu fyupo fya musango yo batila icupo cabo cilatwalilila fye bwino. Abalume na bakashi abashipepa kumo na bo bene kuti baba ne nsansa mu cupo pantu kuti batwalilila ukuba pamo mu cupo kabili kuti baleikala fye bwino. Na kuba, Yehova na o wine abamona ukuti bacili balume na bakashi; bacili ‘mubili umo.’ E ico kanshi, Abena Kristu ababa no mwina mwabo uo bashipepa nankwe, bafundwa ukuti bekale ifyo fine, nga ca kutila umwina mwabo alefwaya. Nga balikwata abana, kuti basambililako ne fya mu Baibolo ku mufyashi uwasumina.—1 Abena Korinti 7:12-14.

12, 13. Ukukonka filya Petro afundile, abakashi Abena Kristu kuti bayafwa shani abalume babo abashipepa?

¹² Petro mu cikuuku afundile abanakashi Abena Kristu ababa na balume abashasumina. Ukufunda kwakwe kuti kwabomba na ku balume Abena Kristu ababa na bakashi abashasumina. Petro atile: “Ifyo fine, mwe bakashi, nakileni abalume benu bene, pa kuti, nga kuli abakaana ukuumfwila icebo, bakolopekwe ukwabula icebo ku myendele ya bakashi babo, pa kuimwena abene imyendele yenu iya musangwela pamo na katiina.”—1 Petro 3:1, 2.

¹³ Umukashi kuti ashimikilako abalume ifyo asuminamo uko apepa mu musango uwa kuti takalifye abalume. Ni shani nga balekaana? Ninshi abene tabalefwaya. Na lyo line, kuti basambililako ku mibele ya mukashi, pantu imibele ya Mwina Kristu yalikwata sana amaka ya kusambilisha umuntu. Abalume bamo abashalefwaya kusambilila pa kubala, abalekaanya na bakashi babo ukupepa Yehova, pa numa baishileba ‘abalemenena ku bumi bwa muyayaya,’ pa mulandu wa mibele isuma iya bakashi babo. (Imilimo 13:48) Nangu fye abalume tabasumine ubuKristu, kuti baletasha imibele ya mukashi wabo, kabili icupo cabo kuti cakosa. Umwaume umo uwaupa umukashi uupepa ku Nte sha kwa Yehova atile umwine alifilwa ukukonka amafunde ya mu Baibolo nga filya Inte sha kwa Yehova bayakonka. Na lyo line, umwine aitile ati, “mwaume wa nsansa uwakwata umukashi umusuma.” Kabili, muli kalata atumine ku balemba ipepala lye lyashi, alumbenye umukashi wakwe pamo na bapepa nankwe.

14. Bushe abalume kuti bayafwa shani abakashi babo abashasumina?

¹⁴ Abalume Abena Kristu abakonka ukufunda kwa kwa Petro na bo bene balyafwa abakashi babo ukuba Abena Kristu pa mulandu wa mibele yabo. Abakashi abashasumina balamona ifyo abalume babo batendeka ukubika amano ku fintu, balaleka ukupoosaika indalama kuli fwaka, ku bwalwa, na ku fyangalo fya kushitikapo indalama, kabili balaleka ne miponto. Bamo abaupwa kuli bakapepa baleshibana na banakashi bambi ababa mu cilonganino ca Bena Kristu. Balatemwa ukumona ifyo Abena Kristu bomfwana, kabili ico cilalenga batendeka ukupepa Yehova.—Yohane 13:34, 35.

‘Umuntu Wabelama uwa mu Mutima’

15, 16. Bushe umukashi Umwina Kristu afwile ukuba ne mibele ya musango nshi pa kuti anashanashe abalume bakwe abashasumina?

¹⁵ Mibele ya musango nshi iinganashanasha abalume ica kuti na bo baba Abena Kristu? Kwena, ni ilya ine iyo abanakashi bonse Abena Kristu bafwile ukuba na yo. Petro atile: “Ukusaama kwenu kwiba ukwa kuluka umushishi ukwa ku nse no kwa kufwala ifisaamo fya golde atemwa ukufwala imingila, lelo kube ukwa muntu wabelama uwa mu mutima ne ca kufwala cishingabola ica mutima uwatalala kabili uwafuuka, uwaumo mutengo mu menso ya kwa Lesa. Pantu e fyo na ku kale abanakashi ba mushilo abalesubila muli Lesa baleisaamika, no kunakila abalume babo bene, ifyo na Sara alenakila Abrahamu, no kumwita ‘shikulu.’ Na imwe muli bana bakwe, kulila fye mwatwalilila ukucita icisuma no kukanatiina ica kulenga umwenso.”—1 Petro 3:3-6.

¹⁶ Petro afundile umwanakashi Umwina Kristu ukuti tafwile ukumona kwati ukumoneka kwakwe ukwa ku nse e kwacindama sana. Lelo afwile aishiba ukuti icacindama sana ca kutila abalume bakwe bafwile bamona umutima wakwe uusuma pa mulandu wa kuti alasambilila Baibolo. Bafwile baimwena abene ubuntu bupya mu mukashi wabo. Nakalimo abene kuti bamona ubupusano pa mibele ya kale iya mukashi, kabili kuti balinganya ne mibele akwete pali nomba. (Abena Efese 4:22-24) Abalume bakwe bakatemwa nga nshi ukumona ukuti umutima wa mukashi wabo untu ‘watalala kabili uwafuuka.’ Umutima wa musango yo ulateemuna abalume kabili ‘walyumo mutengo mu menso ya kwa Lesa.’—Abena Kolose 3:12.

17. Cinshi Sara abela ica kumwenako ku banakashi Abena Kristu?

¹⁷ Nangu fye abalume balapepa nangu tabapepa, Sara ca kumwenako ico abakashi Abena Kristu bafwile ukupashanya. Ukwabula no kutwishika, Sara aalemona Abrahamu ukuti e mutwe wa ng’anda. Na mu mutima wakwe, aitile Abrahamu ati, “shikulu.” (Ukutendeka 18:12) Na lyo line, ukwita Abrahamu ati shikulu, takwalengele Sara ukusaaluka. Aali mwanakashi wafikapo muli bukapepa bwakwe pantu aali ne citetekelo ca maka muli Yehova. Na endi, Sara alilumbulwa mwi “kumbi lya nte,” sha ku kale abakwete icitetekelo ca kutucincisha ‘ukubutuka no kushipikisha ulubilo ulwabikwa pa ntanshi yesu.’ (AbaHebere 11:11; 12:1) Umwanakashi Umwina Kristu uwaba nga filya fyali Sara te kutila ninshi asaaluka awe.

18. Finshi fifwile ukukonkwa mu ng’anda umwa kuti abalume na bakashi tabapepa kumo?

¹⁸ Na mu ng’anda umo abaupana tabapepa kumo, umulume e mutwe wa ng’anda. Umulume nga e wasumina, takulalengulula ifyo umukashi asambilila uko apepa, lelo umulume na o tafwile ukusuula ifyo asuminamo pa mulandu wa kutiina ukupusana no mukashi wakwe. Umukashi na o wine nga e wasumina, tafwile kufilwa ukucita ico asuminamo pa mulandu wa kutiina abalume. (Imilimo 5:29) Lelo kwena, tafwile ukusuula umulume wakwe pantu e mutwe wa ng’anda. Akacindika icifulo cakwe no kuumfwila ‘ifunde lya mulume wakwe.’—Abena Roma 7:2.

Ukufunda kwa Mano Ukwa mu Baibolo

19. Finshi fimo fimo ifileta ubwafya mu cupo, kabili cinshi cingafwa abaupana ukushipikisha fyonse?

¹⁹ Muno nshiku, ifingaleta ubwafya mu cupo nafifula. Abaume bamo tababika mano ku mulimo wabo uwa kusunga abakashi na bana. Abakashi bamo na bo tabafwaya kunakila abalume babo. Mu fyupo fimo, abalume balapontela abakashi no kubapuma nelyo abakashi balacusha abalume babo. Ku Bena Kristu na ko, ubwafya bwa mikalile, ulubembu twafyalwa na lo, umupashi wa cino calo uwa bumpulamafunde na mano ya ciko aya kufilwa ukwishiba bwino bwino ifyacindama mu mikalile, fyonse filaleta ubwafya mu fyupo. Na lyo line, Abena Kristu abaupana abakonka amafunde ya mu Baibolo, balapaalwa na Yehova nangu bapite mu bwafya bwa musango shani. Nangu pali fye umo pa baupana uulecita ifyo Baibolo yalanda, ifintu filabako eyefilya mu cupo. Na kabili, Yehova alitemwa kabili alatungilila ababomfi bakwe abatwalilila ukusunga imilapo yabo iya cupo nangu kwise ubwafya bwa musango shani. Talaba bucishinka bwabo.—Amalumbo 18:25; AbaHebere 6:10; 1 Petro 3:12.

20. Cinshi Petro afundile Abena Kristu bonse?

²⁰ Ilyo umutumwa Petro afundile abalume na bakashi, asondwelele na mashiwi yasuma aya kukoselesha. Atile: “Ica kulekelesha, bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba nkumbu, aba mitima ya kuiceefya, abashibwesesha bubi pa bubi atemwa icituko pa cituko, lelo, mulepaala, pantu mwaitiilwe kuli iyi mibele, pa kuti mukapyane ipaalo.” (1 Petro 3:8, 9) Mwandini uku kufunda kwa mano kuli bonse, sana sana ku baupana!