“Ine Ndi na Imwe”

‘Inkombe ya kwa Yehova yakonkenyepo ukusosa ati: . . . “‘Ine ndi na imwe,’ cisemo ca kwa Yehova.”’—HAGAI 1:13, NW.

1. Kupalana nshi ukwa fyacitike kale ne filecitika muno nshiku uko Yesu alandilepo?

TULEIKALA mu nshiku ishacindama sana. Ukusesema kwa mu Baibolo kulanga ukuti ukutula mu 1914, twikala mu “bushiku bwa kwa Shikulu.” (Ukusokolola 1:10) Nalimo mwalishiba uku kusesema ukulanda pa “bushiku bwa kwa Shikulu.” Nga e fyo cili, ninshi mwalishiba ukuti Yesu apashenye “nshiku sha Mwana wa muntu” isha kuteka kwakwe ku “nshiku sha kwa Noa” na ku “nshiku sha kwa Lote.” (Luka 17:26, 28) Baibolo ilanga ukuti uku kupashanya kwali kusesema. Nomba kuli ukupalana na kumbi uko tulingile ukubikako sana amano.

2. Mulimo nshi Yehova apeele Hagai na Sekaria?

² Natulanda pa fyo ifintu fyali mu nshiku sha bakasesema babili abaHebere, Hagai na Sekaria. Bukombe nshi ubo aba bakasesema ba busumino basobele ubufikilishiwa na ku bantu ba kwa Yehova pali lelo? Hagai na Sekaria bali ni ‘nkombe sha kwa Yehova’ ku baYuda ababwelele ukufuma muli bunkole ku Babiloni. Babatumine ku kukoselesha abena Israele ukuti Yehova ali no kubatungilila pa kukuula itempele. (Hagai 1:13; Sekaria 4:8, 9) Nangu ca kuti amabuuku Hagai na Sekaria balembele yepi, yaba lubali lwa ‘Malembo yonse ayapuutwamo kuli Lesa kabili aya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika ifintu, kabili ku kusalapula kwa mu bulungami.’—2 Timote 3:16.

Tulingile Ukubikako Amano

3, 4. Mulandu nshi tulingile ukubikila amano ku kusesema kwa kwa Hagai na Sekaria?

³ Ukwabula no kutwishika, ubukombe bwa kwa Hagai na Sekaria bwalyafwile abaYuda muli shilya nshiku, kabili ifyo basobele fyalifikilishiwe. Nomba mulandu nshi twingasosela ukuti tulingile ukubika amano kuli uku kusesema muno nshiku? Tusanga ubwasuko pa AbaHebere 12:26-29. Palya umutumwa Paulo ayambwile amashiwi yaba pali Hagai 2:6, ayalanda pali Yehova ukuti ‘akatensha imyulu ne calo.’ Uku kutensha ‘kukawishe cipuna ca mabufumu, no konaula amaka ya mabufumu ya nko.’—Hagai 2:22.

⁴ Ilyo umutumwa Paulo ayambwile ukusesema kwa kwa Hagai, alandile icili no kucitika ku “mabufumu ya nko” kabili akomaile pa bucindami bwa Bufumu bushakatenshiwe ubo Abena Kristu basubwa bakapokelela. (AbaHebere 12:28) Aya mashiwi yalanga ukuti pa nshita Paulo alelemba ibuuku lya AbaHebere, ninshi ukusesema kwa kwa Hagai na Sekaria kwali no kufikilishiwa mu myaka ya ku ntanshi. Na lelo line abashalapo mu Bena Kristu basubwa ababa impyani pamo na Yesu mu Bufumu bwa buMesia e po bacili pe sonde. Kanshi ukusesema kwa kwa Hagai na Sekaria kwalicindama sana na muno nshiku.

5, 6. Finshi fyalecitika mu Yuda ifyalengele ukuti Yehova atume Hagai na Sekaria ukuba bakasesema?

⁵ Ibuuku lya kwa Esra lilatweba ifyalecitika pa nshita Hagai na Sekaria bali bakasesema. Ilyo abaYuda bafumine muli bunkole ku Babiloni mu 537 B.C.E., Umulashi Serubabele na Shimapepo Mukalamba Yoshua (nelyo Yeshua) baleyangalila umulimo wa kubika umufula we tempele lipya mu 536 B.C.E. (Esra 3:8-13; 5:1) Nangu ca kuti ukubika umufula kwalengele abaYuda ukusekelela, tapakokwele batendeke ukwikatwa umwenso. Abalwani nangu “abantu ba mu calo,” nge fyo Esra abetile pali Esra 4:4, “baletompola amaboko ya bantu ba bena Yuda, kabili balebasakamika pa kukuula.” Aba balwani, sana sana abena Samaria, babepeshe abaYuda ubufi kabili balengele imfumu ya ku Persia ukubinda umulimo wa kukuule tempele.—Esra 4:10-21.

⁶ Ukucincila abaYuda bali na ko pa kukuula itempele kwalipwile, kabili batendeke ukubika amano ku fyo abene balefwaya. Nomba, mu 520 B.C.E., ilyo papitile imyaka 16 ukutula apo babikile umufula, Yehova atumine Hagai na Sekaria ku kucincisha abantu ukutendeka ukubomba umulimo wa kukuula itempele na kabili. (Hagai 1:1; Sekaria 1:1) Lintu inkombe sha kwa Lesa shacincishe abaYuda ukuti Yehova ali no kubatungilila, batendeke na kabili ukukuula itempele mpaka ne nshita lyapwile mu 515 B.C.E.—Esra 6:14, 15.

7. Ifyalecitika mu nshiku sha kwa Hagai na Sekaria fyapalana shani ne ficitika muno nshiku?

⁷ Bushe mwalishiba ubucindami bwa uku kusesema? Pali nomba twalikwata umulimo tubomba uwa kubila ‘imbila nsuma ya bufumu.’ (Mateo 24:14) Pa numa ya Nkondo ya Calo iya Kubalilapo, kwali ukukomaila sana pa kubomba uyu mulimo. Nge fyo abaYuda balubwilwe muli bunkole bwa ku Babiloni, abantu ba kwa Yehova aba muno nshiku nabo balifumine muli bunkole bwa mu Babiloni Mukalamba, ubuteko bwa mipepele ya bufi iya mu calo. Ababomfi ba kwa Lesa abasubwa babikile imitima pa kubomba umulimo wa kushimikila, ukusambilisha, no kutungulula abantu ku kupepa kwa cine. Na lelo line, uyu mulimo ulebombwa mu calo conse, kabili na imwe limbi mulabombako. Ino e nshita iyo tulingile ukubomba uyu mulimo pantu impela ya ubu bwikashi bwabipa naipalama! Tulingile ukutwalilila ukubomba uyu mulimo Lesa atupeela mpaka Yehova akanyantukilemo pa “bucushi bukalamba.” (Mateo 24:21) Lyena akafumyapo ububifi bonse no kulenga ukupepa kwa cine ukukumana isonde lyonse.

8. Mulandu nshi twingacetekela ukuti Lesa akulatutungilila ilyo tulebomba umulimo wesu?

⁸ Nge fyo ukusesema kwa kwa Hagai na Sekaria kulanga, Yehova akulatupaala no kututungilila nga ca kuti tulebombako uyu mulimo no mutima onse. Te mulandu no kubombesha kwa bantu bamo abafwaya ukucilikila nelyo ukubinda ababomfi ba kwa Lesa ukubomba umulimo Lesa abapeela, takwaba ubuteko ubwakwata amaka ya kulesha umulimo wa kushimikila. Tontonkanyeni pa fyo Yehova apaala umulimo wa kushimikila no kusambilisha ukutula pa nshita ya Nkondo ya Calo iya Kubalilapo ukufika pali nomba. Na lyo line, kucili umulimo uukalamba nga nshi uo tulingile ukubomba.

9. Finshi ifyacitike kale ifyo tulingile ukubikako amano, kabili mulandu nshi?

⁹ Bushe ifyo tusambilila kuli Hagai na Sekaria kuti fyatucincisha shani ukuba ne cumfwila kwi funde lya kwa Lesa ilya kushimikila no kusambilisha? Natulande pa masambililo ayo twingasambilila muli aya mabuuku yabili. Ku ca kumwenako, natubebete amalyashi yamo yamo ayakuma umulimo wa kukuula itempele uo abaYuda bafumine muli bunkole bali no kubomba. Nge fyo tulandilepo kale abaYuda abafumine mu Babiloni no kubwelelela ku Yerusalemu tabatwalilile ukubomba umulimo wa pe tempele. Ilyo babikile fye umufula balilekele ukubomba umulimo. Finshi baletontonkanya ifyalengele ukuti baleke ukubomba umulimo? Kabili cinshi twingasambililako?

Ifyo Tulingile Ukumona Ifikwatwa

10. Kutontonkanya nshi ukwalubana uko abaYuda baishilekwata, kabili cinshi cafuminemo?

¹⁰ AbaYuda babwelele, balesoso kuti: “Inshita tailaisa.” (Hagai 1:2) Ilyo batendeke umulimo wa kukuula itempele no kubika umufula mu 536 B.C.E., tabalesosa abati “inshita tailaisa.” Nomba tapakokwele, balekele ukukaanya kwa nko shapalamene nabo no kwa buteko ukubanenuna. AbaYuda batendeke ukubika amano ku kukuula amayanda yabo na ku kuitutile fyuma. Ilyo Yehova amwene ubupusano bwali pa mayanda yabo ayo bapamineko ifipampa ne tempele ilyo bapeseshe pa kati, abepwishe ukuti: “Bushe ni nshita ya kuti imwe bene mwikale mu mayanda yenu ayafimbwako ifipampa, ne ng’anda iyi yaba amapopa?”—Hagai 1:4.

11. Mulandu nshi Yehova akalipilile abaYuda ba mu nshiku sha kwa Hagai?

¹¹ AbaYuda babikile amano ku fintu fimbi. Mu nshita ya kuti babike amano ku kucita ukufwaya kwa kwa Yehova ukwa kukuula itempele, abantu ba kwa Lesa baishilebika amano ku bene na ku kuwamya amayanda yabo. Balekeleshe umulimo wa kukuula ing’anda ya kwa Lesa. Amashiwi ya kwa Yehova ayasangwa pali Hagai 1:5 yakoseleshe abaYuda ‘ukubika imitima yabo pa mibele yabo.’ Yehova alebeba ukuti bali no kushikatala no kutontonkanya pa fyo balecita na pa fyo ukulekelesha umulimo wa kukuula itempele kwabakumine.

12, 13. Bushe Hagai 1:6 ilondolola shani ifyalecitika mu Yuda, kabili ni mwi ici cikomo calola?

¹² Ukukanabika amano ku kubomba umulimo wa kukuula itempele kwalikumine sana abaYuda. Umfweni ifyo Lesa asosele pali Hagai 1:6 [NW]: “Mwatanda imbuto ishingi, lelo mulelobolola ifinono. Mulelya, lelo tamuleikuta. Mulenwa, lelo ukwabula ukukolwa. Mwafwala, lelo takuli uulekangabuka; kabili uulebombela amalipilo ayabombela ku kuyabika mu mufuko uwatulika.”

¹³ Nangu ca kuti abaYuda baleikala mu calo ico Lesa abapeele, tacaletwala ifilyo nge fyo bale-enekela. Nge fyo abasokele kabela, Yehova alifumishepo ipaalo lyakwe. (Amalango 28:38-48) AbaYuda balebyala imbuto nomba apo Yehova talebatungilila, balelobolola ifilyo ifinono, ifishalebekusha. Apo Yehova alilekele ukubapaala, balefilwa ukukwata ifya kufwala ifyakaba. Kabili cali kwati indalama balebombela baleshibika mu mufuko uwatulika kabili shalepona no kuluba, e kutila tashakwete maka. Nomba ni mwi mwalola amashiwi yatila: “Mulenwa, lelo ukwabula ukukolwa”? Tayalola mu kuti ukukolwa kwali no kulanga ukuti Lesa alebapaala; alipata bucakolwa. (1 Samwele 25:36; Amapinda 23:29-35) Lelo aya mashiwi yakomaila pa kuti Lesa alilekele ukupaala abaYuda. Umwangashi onse uo bali no kupanga tawali na kukumanina, e kuti tawali na kufula ica kuti bakolwa no kukolwa. Baibolo wa Cibemba uwa mu 1956 pali ici cikomo ena atila: “Mwanwa no kuputule cilaka iyo.”

14, 15. Cinshi tusambililako kuli Hagai 1:6?

¹⁴ Kuli ifi fyebo tatulesambililako ifyo amayanda yesu yalingile ukumoneka. Ilyo abena Israele bashilaya muli bunkole ku Babiloni, kasesema Amose alikalipile aba fyuma pa mulandu wa kukuula “amayanda ya meno ya nsofu” no ‘kusendama pa fya kukuwamapo fya meno ya nsofu.’ (Amose 3:15; 6:4) Amayanda yabo ayalulumbi ne fya kukuwamapo ifyo bayemfeshe tafyakokwele. Abalwani ababacimfishe balifyonawile no kufisenda. Lelo, na pa numa ya kubwela muli bunkole bwa ku Babiloni umo baikele imyaka 70, abantu ba kwa Lesa abengi tabasambilileko ku fyacitikile ifikolwe fyabo. Bushe ifwe tulesambililako ku fyacitikile aba bantu? Ifwe umo umo tufwile ukuipusha mu bufumacumi ukuti: ‘Bushe mbika amano sana ku kuyemfya ing’anda yandi? Bushe ndabika sana amano ku kulundako amasambililo, ayengansendela imyaka iingi ica kuti nalaba na ku fintu ifyacindama ifikumine ukupepa Lesa?’—Luka 12:20, 21; 1 Timote 6:17-19.

¹⁵ Ifyo tubelenga pali Hagai 1:6 filingile ukutulenga ukutontonkanya pa fyo tulingile ukucita pa kuti Lesa atupaale. Lesa alifumishe ipaalo lyakwe pa baYuda ba ku kale kabili ukubulisha amapaalo yakwe kwalengele ukuti bacule. Na ifwe, nampo nga tuli ba fyuma nelyo iyo, nga ca kuti Lesa afumya ipaalo lyakwe pali ifwe, bucibusa bwesu na wena bukapwa. (Mateo 25:34-40; 2 Abena Korinti 9:8-12) Nomba kuti twacita shani pa kuti Yehova aletupaala?

Yehova Abomfya Umupashi Wakwe pa Kwaafwa Abantu

16-18. Ku kale, bushe Sekaria 4:6 yalolele mwi?

¹⁶ Kasesema Sekaria, uwaikeleko pa nshita imo ine na Hagai, apuutilwemo ukukomaila pa nshila Yehova abomfeshe pa kucincisha no kupaala abali ne cishinka kuli wena. Kabili ici cilanga ifyo na imwe akamupaala. Tubelenga ukuti: “Te ku bulamba, kabili te ku maka, kano ku Mupashi wandi, e fyo asosa Yehova wa milalo.” (Sekaria 4:6) Nalimo mulomfwa uko aya mashiwi yabelengwa libili libili, nomba bushe ni mwi yalolele ku baYuda abaikeleko mu nshiku sha kwa Hagai na Sekaria, kabili yacindama shani kuli imwe?

¹⁷ Ibukisheni ukuti muli ifi fyebo fyapuutwamo ifya kwa Hagai na Sekaria mwafumine ifisuma pali ilya nshita. Ifyasosele balya bakasesema babili fyalengele abaYuda ba busumino ukutendeka ukubomba na kabili. Hagai atendeke ukusesema mu mweshi walenga 6, mu 520 B.C.E. E lyo Sekaria ena atendeke ukusesema mu mweshi walenga 8, mu mwaka umo wine. (Sekaria 1:1) Nge fyo tubelenga pali Hagai 2:18, abaYuda batendeke ukubomba umulimo no mutima onse mu mweshi walenga 9. Kanshi abaYuda balikoshiwe ukubombo mulimo, kabili baumfwilile Yehova kabili balishininkishe ukuti akulabatungilila. E ico, kanshi, amashiwi yaba pali Sekaria 4:6 yalosha ku kutungililwa na Lesa.

¹⁸ Ilyo abaYuda babwelele ku calo cabo mu 537 B.C.E., tabakwete umulalo wa fita. Lelo, Yehova alibacingilile no kubatungulula ilyo balefuma ku Babiloni. Kabili tapakokwele, batendeke ukubombo mulimo wa kukuula itempele kabili umupashi wa kwa Yehova walebatungulula. Nga ca kuti fye na kabili batendeka ukubomba umulimo no mutima onse, Lesa abalaile ukuti akulabatungilila ukupitila mu mupashi wakwe.

19. Kukaanya nshi ukwakosa uko umupashi wa kwa Lesa wacimfishe?

¹⁹ Ukupitila mu fimonwa 8 ifyakonkana, Sekaria bamwebele ukuti Yehova ali no kuba pamo na bantu bakwe kabili bali no kubomba umulimo wa kukuula itempele ukwabulo kuleka mpaka lyapwa. Icimonwa calenga bune icaba mu cipandwa 3, cilanga ukuti Satana alekaanya abaYuda ukupwisha ukukuula itempele. (Sekaria 3:1) Ukwabula no kutwishika, Satana tali na kutemwa ukumona Shimapepo Mukalamba Yoshua alepyungila abantu pe tempele lipya. Nomba, nangu ca kuti Satana ali no kwesha na maka ukulesha abaYuda ukukuula itempele, umupashi wa kwa Yehova wali no kubomba umulimo wacindamisha uwa kufumyapo ifipindami no kukosha abaYuda ukutwalilila ukukuula mpaka itempele lyapwa.

20. Bushe umupashi wa mushilo wayafwile shani abaYuda ukumfwila ifunde lya kwa Lesa ilya kupwisha ukukuula itempele?

²⁰ Ukukaanya ukwafumine ku balashi ba Buteko bwa Persia ababindile umulimo wa kukuula itempele kwali kwati “lupili lukalamba.” Lelo, Yehova alaile ukuti ici icalemoneka ngo “lupili lukalamba” cali no kufumishiwapo kabili pali no kuba “apabatama.” (Sekaria 4:7) Kabili ifi fine, e fyo cali! Imfumu Dariusi I yalifwailishe pali uyu mulandu kabili yasangile ifunde ilyo Koreshe asuminishe abaYuda ukukuula itempele cipya cipya, kabili yalifumishepo icibindo. Na kabili, Dariusi I asuminishe fye no kuti bafumye indalama mu cipao ca mfumu no kupeela abaYuda pa kuti bakashibomfye ku bukuule. Ala ifintu fyalyalwike nga nshi! Bushe umupashi wa kwa Lesa e walengele ukuti ifintu fibe muli uyu musango? Tatuletwishika no kutwishika ukuti e walengele. Itempele lyapwile mu 515 B.C.E., mu mwaka walenga 6 uwa kuteka kwa kwa Dariusi I.—Esra 6:1, 15.

21. (a) Bushe Lesa ‘atenseshe shani inko’ kale, kabili “ifisuma fya nko shonse” fyaishile shani mu ng’anda yakwe? (b) Bushe uku kusesema kufikilishiwa shani muno nshiku?

²¹ Pali Hagai 2:5, kasesema acinkwileko abaYuda ulwa cipangano bapangene na Yehova pa Lupili lwa Sinai. Pali ilya ine nshita, ‘ulupili lonse lwaletutume cibi.’ (Ukufuma 19:18) Mu nshiku sha kwa Hagai na Sekaria, Yehova ali no kutenkanye nko na kabili, nge fyo amashiwi ya mampalanya ayaba mu fikomo 6 na 7 yalanga. Mu Buteko bwa Persia mwali no kuba icimfulumfulu, lelo umulimo wa kukuula itempele wena wali no kutwalilila mpaka lyapwa. Abashili baYuda, e kuti “ifisuma fya nko shonse,” bali no kwisa no kucindika Lesa pamo na baYuda pali cilya cifulo ca kupepelapo. Mu kufikilishiwa kukalamba ukwa muno nshiku, Lesa ‘alitensha inko’ ukupitila mu mulimo wesu uwa kushimikila, kabili “ifisuma fya nko fyonse” fyalisa mu kupepa Yehova pamo na bashalapo aba mu Bena Kristu basubwa. Abena Kristu basubwa ne mpaanga shimbi baleisusha ing’anda ya kwa Yehova no bukata. Aba bakapepa ba cine aba citetekelo balolela inshita ilyo Yehova ‘akatensha imyulu ne sonde’ mu nshila imbi. Akacite ci pa kufumyapo no kupwisha ubukose bwa mabufumu ya mu calo.—Hagai 2:22.

22. Bushe Lesa ‘atensha’ shani inko, e lyo finshi filefumamo, kabili cinshi cili no kucitika ku ntanshi?

²² Natucinkulwako pa cimfulunganya cacitike mu nshila ishingi icimininwako no “muulu ne calo, na bemba no mulundu.” Ku ca kumwenako, Satana Kaseebanya na bamalaika bakwe balipooselwe pe sonde. (Ukusokolola 12:7-12) Na kabili umulimo wa kushimikila uutungululwa na basubwa ba kwa Lesa ukwabula no kutwishika walitensha ifintu fya muli buno bwikashi. (Ukusokolola 11:18) Nomba te mulandu no ku kukaanya, “ibumba likalamba” ilya fisuma fya mu nko lyali-isansha kuli Israele wa ku mupashi mu kubombela Yehova. (Ukusokolola 7:9, 10) Aba mwi bumba likalamba babombela pamo na Bena Kristu basubwa umulimo wa kubila imbila nsuma ya kuti nomba line Lesa ali no kutensha inko pa Armagedone. Pa numa ya ico ukupepa kwa cine kukabweshiwa mu kukumanina mu calo conse.

Kosheni Amaboko Yenu

“Kosheni amaboko yenu, mwe baleumfwa muno nshiku ifyebo ifi mu tunwa twa bakasesema.”—SEKARIA 8:9, NW.

1, 2. Mulandu nshi tulingile ukubikila sana amano ku kusesema kwa kwa Hagai na Sekaria?

UKUSESEMA kwa kwa Hagai na Sekaria kwalembelwe imyaka mupepi na 2,500 iyapita, na lyo line uku kusesema kwalicindama sana kuli imwe. Ifyebo fyaba muli aya mabuuku te malyashi fye ayalanda pa fyacitike kale. Fyaba lubali lwa ‘fyonse ifyalembeelwe libeela ku kutufunda.’ (Abena Roma 15:4) Ifyebo ifingi ifyo tubelenga muli aya mabuuku fitulenga ukutontonkanya pa ficitika ukutula apo Ubufumu bwa mu muulu bwatendekela ukuteka mu 1914.

² Ilyo umutumwa Paulo alelanda pa fyacitikile abantu ba kwa Lesa kale, atile: “Awe ifi fintu fyaleponena balya ku kube fya kumwenako, kabili fyalembeelwe ku kutusoka fwe bo impela sha mekashi yano shafikapo.” (1 Abena Korinti 10:11) Nalimo kuti mwaipusha amuti, ‘Masambililo nshi ayacindama twingasambilila mu mabuuku ya kwa Hagai na Sekaria muno nshiku?’

3. Bushe Hagai na Sekaria babikile amano kuli cinshi?

³ Nge fyo icipande cafumineko casosele, ukusesema kwa kwa Hagai na Sekaria kulanda pa nshita abaYuda bafumine muli bunkole mu Babiloni no kubwelela ku calo ico Lesa abapeele. Aba bakasesema babikile amano ku kukuula itempele cipya cipya. AbaYuda babikile umufula we tempele mu 536 B.C.E. Nangu ca kuti abaYuda abakalamba bamo baletontonkanya pa fyo itempele lya kale lyayembele, kwali ‘ukuwelesha ico bali ne nsansa.’ Nomba icacitika muno nshiku calicindamisha ukucila icacitike lilya! Mu nshila nshi?—Esra 3:3-13.

4. Cinshi cacitike ilyo fye Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yapwile?

⁴ Ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yapwile, abasubwa ba kwa Yehova balilubwilwe mu Babiloni Mukalamba umo bali bankole. Ukulubulwa muli bunkole kwalangile ukuti Yehova alebatungilila. Pa kubala, camoneke kwati intungulushi sha mapepo na banabo aba mapolitiki balileseshe Abasambi ba Baibolo ukulashimikila no kusambilisha. (Esra 4:8, 13, 21-24) Lelo, Yehova Lesa alifumishepo ifyalecilikila umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi. Ukutula mu 1919, umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi walilunduluka kabili takwaba na wa kuulesha.

5, 6. Ni ku kupwisha nshi ukwacindama uko Sekaria 4:7 ilosha?

⁵ Twalishininkisha ukuti Yehova akatwalilila ukutungilila umulimo wa kushimikila no kusambilisha uo ababomfi bakwe aba cumfwila babomba. Pali Sekaria 4:7 [NW], tubelengapo ukuti: “Kabili akaleta ilibwe lya pa muulu. Kukaba ukuwelesha pali lyene ukwa kuti: ‘Ifyo lyayemba! Ifyo lyayemba!’” Ni ku kupwisha nshi ukwacindama uku kusesema kuloshako muno nshiku?

⁶ Sekaria 4:7 ilelanda pa nshita lintu ukupepa kwa cine ukwa kwa Shikulu Mulopwe kukabweshiwa mu kukumanina pe tempele lyakwe ilya ku mupashi. Itempele lya ku mupashi mapekanyo Yehova acita ayalenga ukuti tube ne shuko lya kupalama kuli wena ukubomfye lambo lya kukonsolwela ilya kwa Yesu Kristu. Na kuba itempele likalamba ilya ku mupashi lyalibako ukutula mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Nomba, ukupepa kwa cine ukwa mu mansa sha pe sonde kukabweshiwa mu kukumanina ku ntanshi. Abantu abengi nomba babombela mu mansa sha pe sonde ishe tempele lya ku mupashi. Aba pamo ne minshipendwa ya bantu abakabuushiwa bakapwililika ilyo Yesu Kristu akalateka pa Myaka Ikana Limo. Ilyo Imyaka Ikana Limo ikapwa, bakapepa ba kwa Lesa beka fye e bakashala pe sonde ilyasanguluka.

7. Mulimo nshi Yesu abomba pa kubwesha ukupepa kwa cine mu kukumanina muno nshiku, kabili mulandu nshi ici cilingile ukutukoselesha?

⁷ Umulashi Serubabele na Shimapepo Mukalamba Yoshua balimweneko uko itempele lyapwile mu 515 B.C.E. Sekaria 6:12, 13 [NW] yasobele umulimo wacindama Yesu abomba pa kubwesha ukupepa kwa cine mu kukumanina. Tubelengapo ukuti: “E fyo Yehova wa milalo asosa: ‘Mono muntu uo ishina lyakwe ni Kupuuka. Kabili akapuuka mu cifulo cakwe, kabili akakuula itempele lya kwa Yehova. Kabili . . . akasenda no bukata; kabili akekala pa cipuna cakwe ica bufumu no kuteka, kabili akaba shimapepo pa cipuna cakwe ica bufumu, no kupanda amano kwa mutende kukaba pa kati ka aba babili.’” Apo fye Yesu, uuli mu muulu kabili uwalenga ubufyashi bwa shamfumu ubwa kwa Davidi ukupuuka, alatungilila umulimo wa Bufumu pe tempele lya ku mupashi, takuli nangu umo uwingacilikila uyu mulimo! Ala ici cilingile ukutukoselesha ukutwalilila ukubomba umulimo wa kubila, no kukanaleka amasakamika ya cila bushiku ukutucilikila!

Ifyacindamisha

8. Mulandu nshi tulingile ukubikila sana amano ku kubomba umulimo wa pe tempele lya ku mupashi mu mikalile yesu?

⁸ Pa kuti Yehova aletupaala no kulatutungilila, tufwile intanshi ukubika amano ku kubomba umulimo wa pe tempele lya ku mupashi mu mikalile yesu. Ukupusanako na baYuda abaleti, “Inshita tailaisa,” ifwe tufwile ukulaibukisha ukuti tuleikala “mu nshiku sha kulekelesha.” (Hagai 1:2; 2 Timote 3:1) Yesu asobele ukuti abakonshi bakwe aba cishinka bakalabila imbila nsuma ya Bufumu no kulapanga abasambi. Kanshi tulingile ukucenjela sana pa kuti tatulekeleshe ishuko lisuma ilya kubomba uyu mulimo. Umulimo wa kushimikila no kusambilisha untu abantu ba kwa Satana baleseshe pa nshita inono wabukulwilwe mu 1919 kabili taulapwa, lelo ukwabula no kutwishika ukapwa.

9, 10. Cinshi umuntu alingile ukucita pa kuti Yehova amupaale, kabili cinshi tulesambililako?

⁹ Ifwe umo umo e lyo na bonse capamo, tukalambulwa nga ca kuti twatwalilila ukubombesha no mutima wesu onse. Umfweni ubu bulayo bwa kwa Yehova ubukosha icitetekelo cesu. Ukutula ilyo abaYuda batendeke ukubomba umulimo wa kukuula itempele no mutima onse, Yehova asosele ukuti: “Ukutula pali buno bushiku nakulamupaala.” (Hagai 2:19) Bakalaipakisha amapaalo ukufuma kuli wena. Moneni amapaalo yaba muli ubu bulayo bwa kwa Lesa ubutila: “Umutende ukatandwa; umwangashi ukalatwale fisabo fya uko, no mushili ukalamesho bulimi bwa uko, ne myulu ikalaponyo mume; kabili nkalenga abashalako ba bantu aba ukukwata fyonse ifi.”—Sekaria 8:9-13.

¹⁰ Nga filya fine Yehova alaile ukupaala abaYuda mu fya ku mupashi na mu fya ku mubili, e fyo akapaala na ifwe nga ca kuti mu mukoosha twatwalilila ukubomba umulimo atupeela. Aya mapaalo yasanshamo umutende pa kati kesu, icibote, ubusambashi, no kukula kwa ku mupashi. Kabili twalishiba no kuti pa kuti Lesa atwalilile ukutupaala, tufwile ukulabomba umulimo wa pe tempele lya ku mupashi mu nshila Yehova afwaya ukuti ubombelwemo.

11. Bushe kuti twaiceceta shani pa kuti tumone ifyo twacindamika mu mikalile yesu?

¹¹ Ino ine e nshita iyo tulingile ‘ukubika imitima yesu pa mibele yesu.’ (Hagai 1:5, 7) Tulingile ukupaatulako inshita ya kuiceceta pa kuti tumone ifyo twacindamika mu mikalile yesu. Pali nomba, pa kuti Yehova atupaale cikonka fye na pa fyo tubombesha ukucindika ishina lyakwe na pa fyo tubombesha mu mulimo wa pe tempele lyakwe ilya ku mupashi. Kanshi tulingile ukuipusha ukuti: ‘Bushe nalicindamika ifya ku mupashi nge fyo naficindamike kale? Bushe ncili uwacincila ukubomba umulimo wa kwa Yehova no kutemwe icine nge fyo nali ilyo fye nabatishiwe? Bushe ukufwaisha ukwikala bwino kulenenga ukukanabika sana amano kuli Yehova na ku Bufumu bwakwe? Bushe ukutiina abantu, e kuti ukusakamikwa pa fyo bambi bengamona, kulencilikila ukucindika ishina lya kwa Yehova no kutwalilila ukubomba umulimo wa pe tempele lya ku mupashi?’—Ukusokolola 2:2-4.

12. Finshi abaYuda balecita ifyalandwapo pali Hagai 1:6, 9?

¹² Ukwabula no kutwishika tatufwaya ukuti Yehova aleke ukutupaala pa mulandu wa kulekelesha umulimo wa kucindika ishina lyakwe. Ibukisheni ukuti pa kubala abaYuda babweshiwe balicincile ukubomba umulimo, lelo nge fyo Hagai 1:9 atila, tapakokwele, batendeke ‘ukubekelwa umuntu onse ing’anda yakwe.’ Babikile amano ku fyo balekabila mu mikalile yabo. Icafuminemo ca kuti kwaleba ‘ukututila utunono,’ e kutila ifya kulya fisuma ne fya kunwa fyalicepele, kabili tabakwete ifya kufwala fyakaba. (Hagai 1:6) Yehova alilekele ukubapaala. Bushe kuli isambililo twingasambililako kuli ici?

13, 14. Kuti twabomfya shani ifyo tusambilila pali Hagai 1:6, 9, kabili mulandu nshi ici cacindamina?

¹³ Kanshi nga tulefwaya Yehova akatwalilile ukutupaala, tatufwile ukubika amano ku fyo tulefwaya ica kuti twalekelesha no kupepa kwa cine. Tukatwalilila ukucindika Yehova nga ca kuti twakaana ukukonkelele fyuma, amapange ya kufwaya ukuba ne cuma bwangu, ukufwaisha no kupoose nshita iikalamba mu kulundako amasambililo, ukusanshako fye no kulaisekesha fwe bene.

¹⁴ Kwena, te lubembu ukukonkelela ifi fintu. Lelo, nga mwafilinganya ku cilambu ca mweo wa muyayaya, ifi fintu fyaba “milimo yafwa.” (AbaHebere 9:14) Mu nshila nshi? Lwa ku mupashi, fyalifwa, fya fye, kabili tafyaba na cibwesha. Nga ca kuti umo afikonkelela, kuti fyamulenga ukufwa lwa ku mupashi. Ifi fyalicitike ku Bena Kristu basubwa mu nshita sha batumwa. (Abena Filipi 3:17-19) Kabili na muno nshiku mwine, fyalicitika kuli bamo. Nalimo mwalishibako na bamo abapumbulwa ica kuti balileka no kulongana no kubomba imilimo ya Bwina Kristu; kabili mufwile mwalimona no kuti abo bantu tabamoneka ukuti bakabwela mu cilonganino ca kwa Yehova. Tulesubila ukuti abo bantu bakabwelela kuli Yehova. Nomba icishinka ca kuti ukukonkelela “imilimo yafwa” kuti kwalenga Yehova aleka ukutupaala. Kanshi mwamona ifyo cingabipa. Te kuti tube ne fisabo fya mupashi pamo ngo kusekelela no mutende. Elenganyeni ifyo cingabipa nga ca kuti mwaleka ukuipakisha icitemwishi caba pa Bena Kristu!—Abena Galatia 1:6; 5:7, 13, 22-24.

15. Bushe Hagai 2:14 ilanga shani ukuti umulandu wa kupepa walikosa?

¹⁵ Pa kuti ifwe bonse tushininkishe ukuti uyu mulandu walikosele, natubelenge Hagai 2:14 tumone ifyo Yehova amwene abaYuda abalekeleshe ing’anda ya kupepelamo Yehova no kubika amano ku kukuula amayanda yabo. Limbi ici calicitike nangu kasesema alandile fye mu mampalanya. Na lyo line, icikomo 14 citila: “E fyo baba aba bantu, e fyo lwaba no lu luko ku cinso candi, cisemo ca kwa Yehova; e fyo caba na conse icacitwa ku minwe yabo; ne co bapalamika kulya, cene calikowela.” Amalambo yonse abaYuda ba mitima ibili baletuula pa ciipailo mu Yerusalemu tayalepokelelwa pantu balilekeleshe ukupepa kwa cine.—Esra 3:3.

Lesa Alilaya Ukulatungilila Ababomfi Bakwe aba Cishinka

16. Finshi abaYuda babalaile ukupitila mu fimonwa Sekaria amwene?

¹⁶ Ukupitila mu fimonwa 8 ifyakonkana ifyo Sekaria amwene, abaYuda ba cumfwila abalebomba umulimo wa kukuula itempele cipya cipya baebelwe ukuti bali no kutungililwa na Lesa. Icimonwa ca kubalilapo calangile ukuti itempele lyali no kupwa kabili mu Yerusalemu na mu Yuda mwali no kuba icibote nga ca kuti fye abaYuda ba cumfwila batwalilila ukubomba umulimo bapeelwe. (Sekaria 1:8-17) Icimonwa ca bubili calangile ukuti amabuteko yonse ayalekaanya ukupepa kwa cine yali no kufumishiwapo. (Sekaria 1:18-21) E lyo ifimonwa fimbi fyena fyalelanga ukuti Lesa ali no kucingilila abaYuda ilyo balebomba umulimo wa kukuula itempele, kabili cinkupiti wa bantu ukufuma mu nko shimbi ali no kukonkomokela ku ng’anda ya kupepelamo Yehova. Na kabili fyalelanga no kuti ifipindami fyakulisha ifyalebacilikila ukubomba umulimo Yehova abapeele fyali no kufumishiwapo, ababifi bali no kufumishiwapo, kabili bamalaika bali no kulayangalila umulimo no kulabacingilila, kabili abaYuda bali no kuipakisha umutende no mutelelwe. (Sekaria 2:5, 11; 3:10; 4:7; 5:6-11; 6:1-8) Nomba mwaishiba umulandu aya malayo ya kuti Lesa ali no kubatungilila, yalengele abaYuda ba cumfwila ukwalula imikalile yabo no kubika amano ku kubomba umulimo uwalengele ukuti Lesa abafumye mu Babiloni.

17. Mepusho nshi tulingile ukuyipusha eyengatwafwa ukwisaipakisha amalayo batulaya?

¹⁷ E fyo no bulayo bwa kuti ukupepa kwa cine kukacimfya bulingile ukutucincisha ukuti tulebombesha no kutulenga ukubika sana amano ku ng’anda ya kupepelamo Yehova. Kanshi yipusheni amuti: ‘Nga ca kuti nalishiba ukuti ino e nshita ya kushimikila imbila nsuma ya Bufumu no kupanga abasambi, bushe imikalile yandi ne fyo mfwaisha ukucita filomfwana ne fyo naishiba? Bushe nalibika amano ku kusambilila Icebo ca kusesema ica kwa Lesa, ukulasambililamo lyonse, no kulalanshanyapo na Bena Kristu banandi ukusanshako na bo nkumanya mu mulimo wa kubila?’

18. Ukulingana na Sekaria icipandwa 14, finshi fikacitika ku ntanshi?

¹⁸ Sekaria alandile na pa konaulwa kwa Babiloni Mukalamba no kuti pa numa ya ico pakakonka inkondo ya Armagedone. Atile: “Ubo bushiku bukeshibikwa ukuti bwa kwa Yehova. Tabwakabe akasuba, nelyo ubushiku; kabili ku cungulo kukaba ulubuuto.” Ala ubushiku bwa kwa Yehova bukaba bushiku ubwafiita kabili ubwatalala ku balwani bakwe aba pa calo! Lelo kuli bakapepa ba kwa Yehova aba cishinka bukaba bushiku bwa lubuuto kabili ubwa mapaalo. Sekaria alilondolwele ne fyo ifibumbwa fyonse fikalabila bumushilo bwa kwa Yehova mu calo cipya. Ukupepa kwa cine ukwa pe tempele lya kwa Lesa ilya ku mupashi ilikalamba nga nshi kukaba e mipepele fye ikabako pano isonde. (Sekaria 14:7, 16-19, NW) We bulayo ulawama! Tukamona ukufikilishiwa kwa kusesema ukwasobelwe no kucindikwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova. Ala ubu bukaba bushiku ubwaibela ubwa kwa Yehova!

Amapaalo Ayakabelelela

19, 20. Mulandu nshi twingasosela ukuti ifyebo fyaba pali Sekaria 14:8, 9 filatukoselesha?

¹⁹ Pa numa ya uku kufikilishiwa kwa kupapusha, Satana ne fibanda fyakwe bakakakwa mu muyenge, e kutila bakaba kwati na bafwa ico tabakalebomba. (Ukusokolola 20:1-3, 7) Lyena abantu bakaipakisha amapaalo mu Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu. Pali Sekaria 14:8, 9 [NW] patila: “Muli ubo bushiku amenshi ya mweo yakafuma mu Yerusalemu, hafu yakaya ku kabanga ka bemba na hafu ku masamba ya bemba. Cikacitika mu lusuba na mu mpepo. Kabili Yehova akaba imfumu pe sonde lyonse. Muli ubo bushiku Yehova akaba umo, ne shina lyakwe limo.”

²⁰ “Amenshi ya mweo,” nangu “umumana wa menshi ya bumi,” ifimininako fyonse ifyo Yehova apekanya pa kuti abantu batwalilile abomi, yakatwalilila ukukonkoloka ukufuma mu Bufumu bwa buMesia. (Ukusokolola 22:1, 2) Ibumba likalamba ilya bakapepa ba kwa Yehova, abakapusuka pa Armagedone, bakaipakisha amapaalo ico bakalubulwa ku bupingushi bwa mfwa. Nangu fye bantu bafwa na bo bakamwenamo ilyo bakabuushiwa. Lyena imitekele ipya iya kwa Yehova pa calo conse ikatendeka. Abantu bonse pa calo bakeshiba ukuti Yehova e Mulopwe wa Kubumbwa konse kabili wena fye eka, e o bakalapepa.

21. Cinshi tulingile ukutwalilila ukucita?

²¹ Nga twatontonkanya pali fyonse ifyo Hagai na Sekaria basobele na fyonse ifyafikilishiwa, tulashininwa ukuti tufwile ukutwalilila ukubomba umulimo Yehova atupeela pe tempele lyakwe ilya ku mupashi. Shi ifwe bonse natutwalilile ukutangisha Ubufumu intanshi mpaka ilya nshita ilyo ukupepa kwa cine kukabweshiwa mu kukumanina. Sekaria 8:9 [NW] itucincisha ukuti: “Kosheni amaboko yenu, mwe baleumfwa muno nshiku ifyebo ifi mu tunwa twa bakasesema.”