7. Cali no kuba shani pa numa ya myaka 70 iyo icalo cashele amapopa?

⁷ Ico calicitike pa numa ya myaka 70. Pa mulandu we paalo lya kwa Lesa ifintu fyaliweme. Elenganyeni ici: “Fisekelele amatololo ne mpanga iyaumisha, ifiswebebe fyange no kupuuka nga cananika, ukupuuka fipuuke no kwanga, kubeko ukwanga no kwaula; . . . uwalemana amolu akacilauka nge nsebula, no lulimi lwa kwa cibulu lukaula. Pantu mu matololo e mwalepuka mwatula amenshi, ne milonga yafuma mu fiswebebe; pa musensenga uwakabisha pakasanguke cishiba, ne mpanga ya cilaka ikasanguko tumfukumfuku twa menshi; mu bwikalo bwa bamumbwe mukasanguke nika, ne cani cikasanguke sanga lya matete na macinda.”—Esaya 35:1-7.

Abantu Babweshiwa Kabili Abayalulwa

8. Twaishiba shani ukuti Esaya icipandwa 35 yalelanda pa bantu?

⁸ Mwandini kwali kwaluka icine cine! Icalo icali amapopa ukusanguka paradaise. Lelo, uku kusesema, pamo no kusesema kumbi ukwa cishinka kwatile kukaba no kwaluka kwa bantu, uko bapashanye kuli filya impanga ya mapopa yatendeke ukutwala ifisabo. Cinshi twingasosele fyo? Kwena, Esaya alandile pa “balubulwa ba kwa Yehova” abali no kubwela ku calo cabo “no tupundu” kabili abakamona “ukusekelela no kwanga.” (Esaya 35:10) Abantu e bali no kucite co, te mpanga nelyo umushili. Na kabili, Esaya wine mu malembo yambi asobele ukuti kwali abantu abali no kubwela ku Sione, atile: ‘Baketwa imioke ya bulungami, iyalimbwa kuli Yehova . . . Pantu ifyo umushili ufumyo mumeno, . . . e fyo Yehova akalengo bulungami no kutasha ukupuuka ku mulola wa nko shonse.’ Na kabili Esaya alanda ku bantu ba kwa Lesa ukuti: “Yehova akakutungulula pe, . . . no kupepemuna amafupa yobe, ukasuke auba nge bala ilyatapililwa.” (Esaya 58:11; 61:3, 11; Yeremia 31:10-12) E co, filya fine impanga no mushili fyali no kuwama, kwali no kuba ukwaluka na ku baYuda bene abali no kubwela.

Lelo, tontonkanyeni pali paradaise wa ku mupashi untu tuipakisha pali nomba. Nga kulinganya ku fyo twali kale nga balwele ba ku mupashi, nomba twalyundapwa. Kabili tontonkanyeni na pa fyo kale twali ne nsala ya ku mupashi, lelo tulalya bwino icine cine pali nomba. Ukucila ukucucutika fye kwati twaba mu calo umwauma lwa ku mupashi, abantu ba kwa Lesa balisenaminwa no kupongolwelwa amapaalo nge mfula. (Esaya 35:1, 7) Ukucila ukuba mu mfifi ya ku mupashi kwati tuli mu cilindi umwafiita, twaba mu lubuuto ululenga tulemona bwino bwino, kabili twaba abasenaminwa na Lesa. Abengi abali kale kwati ni bankomamatwi ku kusesema kwa mu Baibolo balyumfwa no kwiluka ico Amalembo yalanda. (Esaya 35:5) Ica kumwenako fye, Inte sha kwa Yehova abengi nga nshi mwi sonde lyonse balisambilila ukusesema kwa kwa Daniele, icikomo ne cikomo. Na kabili, balisambilile bwino bwino ifipandwa fyonse mwi buku lya mu Baibolo ilya kwa Esaya. Bushe ica kulya ca ku mupashi ica musango yu tacilanga ukuti twaba muli paradaise wa ku mupashi?

18. Bushe Esaya 35:2 afwile alengele abena Israele basendelwe bunkole ukutontonkanya shani pa fyali no kuba Icalo Calaiwe?

¹⁸ Icalo Calaiwe cali icayemba kabili icitwale fisabo, ica kuti ukulumbula fye amashina ya fifulo fimo kwalelenga no muntu atendeka ukutontonkanya pa mimonekele yapala paradaise. Tulamone co mu kusesema kwa muli Esaya icipandwa 35, ukwafikilishiwe pa kubala lintu abena Israele babwelele ukufuma ku Babele. Esaya asobele ukuti: “Ukupuuka fipuuke no kwanga, kubeko ukwanga no kwaula; ubukata bwa Lebanone bwapeelwa kuli fyene, no kupulama kwa Karmele na Sharone, e fyo fyene fyalamono bukata bwa kwa Yehova, bucisamo bwa kwa Lesa wesu!” (Esaya 35:2) Ukumfwa fye Lebanone, Karmele, na Sharone kufwile kwalengele abena Israele ukutontonkanya pa mpanga yayemba kabili iisuma nga nshi.

19, 20. (a) Londololeni ifyali Sharone wa pa kale. (b) Cinshi cimo icingakosha isubilo lyesu ilya Paradise?

¹⁹ Tontonkanyeni pali Sharone, ilungu lyali mupepi na bemba pa kati ka mpili sha Samaria na Bemba Mukalamba, nelyo Bemba wa Mediterranean. (Moneni icikope pe bula 10.) Lyali ilyayemba kabili ilyaletwale fisabo. Pa mulandu wa kuti imfula yaleloka bwino, mwali umulemfwe uwingi, lelo kwali ne mitengo ya mioke lwa ku kapinda ka ku kuso. (1 Imilandu 27:29; Ulwimbo lwa Nyimbo 2:1, NW utulembo twa pe samba; Esaya 65:10) Kanshi Esaya 35:2 alesobela ukubweshiwa kwa bantu no kwa calo icikapuuka no kuyemba, icikaba nga paradaise. Kulya kusesema na kabili kwalesobela paradaise wayemba uwa ku mupashi, nga filya Paulo na o aishilemona mu cimonwa ku myaka ya ku ntanshi. Na pa kulekelesha, uku kusesema pamo no kusesema kumbi, kulakosha isubilo lyesu ilya paradaise wa pe sonde umukekala abantunse.