-
Ubukombe bwe Subilo Kuli Bankole AbakungumanaUkusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse 2
-
-
[Icikope pe bula 239]
Yesu ailangile umwine ukuti e “cilongoshi kabili mushika” wa bantu na bantu
-
-
Ubukombe bwe Subilo Kuli Bankole AbakungumanaUkusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse 2
-
-
Icipandwa 16
Ubukombe bwe Subilo Kuli Bankole Abakungumana
1. Londololeni imibele yalimo bankole abaYuda mu Babele.
YALI ni nshita yabipisha mu fyacitikilapo Yuda. Abantu Lesa apingene na bo icipingo balipatikishiwe ukusendwa ukufuma mu calo cabo kabili nomba balecula mu busha mu Babele. Kwena, balipeelweko ubuntungwa panono ubwa kubombe milimo yabo iya cila bushiku. (Yeremia 29:4-7) Bamo balisambilile ubutukushi nelyo ukucita amakwebo.a (Nehemia 3:8, 31, 32) Lelo, ubumi bwa aba baYuda bankole tabwayangwike. Bali mu busha, ku mubili na lwa ku mupashi. Natumone ifyo ico cali.
2, 3. Bushe bunkole bwayambukile shani ukupepa abaYuda balepepa Yehova?
2 Ilyo imilalo ya bena Babele yaonawile Yerusalemu mu 607 B.C.E., tabapelele fye apa pene, balisanshile no kupepa kwa cine. Balisendele ifipe fya mwi tempele lya kwa Yehova no kulyonaula, balengele bushimapepo ukufubalishiwa pa kusenda bamo aba mu mukowa wa kwa Lebi bunkole no kwipaya abashala. Apo nomba ing’anda ya kupepelamo, iciipailo, na bushimapepo bwateyanishiwa bwino fyali nafyonaulwa, calyafishe kuli aba baYuda ukupeela amalambo kuli Lesa wa cine umwabelele Amalango.
3 AbaYuda ba busumino bali no kubakila imipepele yabo mu kusembululwa na mu kukonka Amalango ukufika apo bengapesha. Ku ca kumwenako, bali no kutaluka ku fya kulya fyabindwa no kubake Sabata. Lelo mu kucite fyo, bali no kupumiwa ku babekete bunkole, pantu abena Babele balemona uyu mwata wa mipepele ngo buwelewele. Kuti twamona ukukungumana kwa aba bankole mu mashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Pa milonga ya ku Babele, e po twaikele no kulila pa kwibukisha Sione. Pa mawilo ya mu kati ka uko e po twakobeke bansango besu; pantu e ko abatwikete bunkole balombele kuli ifwe ulwimbo; na baletucusha bafwaile umusamwe, abati, Twimbilenipo inyimbo sha mu Sione.”—Amalumbo 137:1-3.
4. Mulandu nshi cingabela kuicusha fye ku baYuda ukwalukila ku nko shimbi ku kubalubula, lelo ni kuli nani bengaalukila ku kwafwiwa?
4 Kanshi, ni kuli nani, abaYuda bankole bali no kwalukila ukuti abasansamushe? Ni kwi kwali no kufuma ipusukilo lyabo? Ukwabulo kutwishika te ku nko ishabashingulwike! Shonse shiine tashakwete maka ya kulwisha imilalo ya bena Babele, kabili ishingi shali ishilwani sha baYuda. Lelo isubilo lyali licilipo. Yehova, uo babembukile ilyo bali abantungwa, mu nkumbu abatambike ubwite bwa kukoshe mitima yabo, nangula bali muli bunkole.
“Iseni ku Menshi”
5. Bushe amashiwi ya kuti “iseni ku menshi” yalola mwi?
5 Yehova alandila muli Esaya ifyebo fya kusesema ku baYuda bankole mu Babele atila: “Iye, mwe ba cilaka bonse, iseni ku menshi, abashaba na silfere, iseni, shiteni ingano, mulye. Iseni mushite ingano apabula silfere, no mwangashi ne shiba apabulo mutengo!” (Esaya 55:1) Aya mashiwi yaba ne fingi ifyo yemininako mu mampalanya. Ku ca kumwenako, bebeteni ubwite bwa kuti: “Iseni ku menshi.” Te kuti kube ubumi ukwabula amenshi. Ukwabula aya menshi yacindama nga nshi, fwe bantunse kuti twaikala fye abomi nalimo pa mulungu umo. E co, nacilinga ukuti Yehova abomfye amenshi mu mampalanya ku kulangilila ico ifyebo fyakwe fikacita kuli aba bankole abaYuda. Ubukombe bwakwe bukabapembesula, bukomfwika kwati ca kunwa catalala ilyo kukabile. Bukafumyapo ukukungumana kwabo, kabili bukapwisha icilaka bakwete ica kufwaya icine no bulungami. Kabili bukabalenga ukuba ne subilo lya kulubulwa muli bunkole. Nalyo line, pa kuti bakamwenemo, aba baYuda bankole bakakabila ukunwa ubu bukombe bwa kwa Lesa, ukwangwa bwene, no kubombela pa fyo bakomfwa.
6. Bushe abaYuda bakamwenamo shani mu kushita “umwangashi ne shiba”?
6 Yehova abatambika no “mwangashi ne shiba.” Ishiba lilakosha utunya kabili lilaafwa abana ukukula. E fyo ne cebo ca kwa Yehova cikakosha abantu bakwe lwa ku mupashi no kubalenga ukukosha bucibusa bwabo na wene. Lelo ni shani pa lwa mwangashi? Ilingi line umwangashi baunwa pa mitebeto. Muli Baibolo, ulosha ku nshita ya lubanda no kusekelela. (Amalumbo 104:15) Kanshi ifi Yehova aeba abantu bakwe ‘ukushita . . . umwangashi,’ alebalaya ukuti ukubwelela ku kupepa kwa cine no mutima onse kukabalenga ukuba “fye abasamwa.”—Amalango 16:15; Amalumbo 19:8; Amapinda 10:22.
7. Mulandu nshi icisansamushi Yehova alanga kuli aba bankole cibelele ica kusungusha, kabili cinshi tusambililako pa lwa wene?
7 We nkumbu Yehova aba na sho isha kulaya ukupembesula kwa musango yo ukwa ku mupashi kuli aba bankole abaYuda! Tulasunguka nga nshi pa cisansamushi cakwe nga twaibukisha ukutalansuka kwa baYuda no kupondoka kwabo. Kanshi icalenga Yehova ukubasenamina te pa mulandu wa kuti nabawaminwa ukusenaminwa iyo. Lelo, kemba wa malumbo Davidi imyanda ya myaka iingi mu kubangilila alembele ati: “Yehova wa nkumbu, kabili wa kusenamina, akokolo kukalipa, kabili afulo luse; te kuti ebaule pe, nangu kusaamo mutima umuyayaya.” (Amalumbo 103:8, 9) Apo ca kutali kuli Yehova ukusuulilila abantu bakwe, acita ica kubalilapo pa fya kutungulula ku kuwikishanya. Cine cine, ni Lesa ‘uubekelwo luse.’—Mika 7:18.
Ukutetekela Ifya Fye
8. Ni bani abaYuda abengi batetekele, te mulandu no kusokwa nshi?
8 Ukufika na nomba abaYuda abengi tabalati batetekele Yehova umupwilapo ukuti e wingabapususha. Ku ca kumwenako, ilyo Yerusalemu talawa, bakateka bakwe bayalukile ku nko isha maka ukuti e sho shibaafwe, bali nga balecita bucilende kuli Egupti na Babele. (Esekiele 16:26-29; 23:14) E ico, Yeremia abasokele ati: “Alitiipwo muntu uutetekela abantunse, uwacito wa mubili e kuboko kwakwe, na kuli Yehova umutima wakwe wafumako.” (Yeremia 17:5) Lelo, ici cine fye e co abantu ba kwa Lesa bacitile!
9. Ni shani cingaba ukuti abaYuda abengi pambi ‘balepoosa indalama pa cishili cilyo’?
9 E co nomba nabatekwo busha ku luko lumo pali shilya batetekelemo. Bushe nabasambililako cimo? Nakalimo abengi tabasambilileko, pantu Yehova abepusha ukuti: “Cinshi ico [mupoosela indalama pa, NW] cishili cilyo, indalama sha mu kucucutika kwenu mu cishili ca ciikushi?” (Esaya 55:2a) Nga ca kuti aba baYuda bankole baletetekela umuntu umbi ukucilo kutetekela Yehova, ninshi ‘balepoosa indalama pa cishili cilyo.’ Cine cine Babele takabalubuleko ne co alikwete ne funde lishalealulwa ilya kukanasuminisha bankole ukubwelela ku mwabo. Ukulanda fye cine, Babele, uwatemwishishe ukuteka inko shimbi, amakwebo, no kupepa kwa bufi, te kuti acitile abaYuda bankole icisuma nangu cimo.
10. (a) Yehova akalambula shani abaYuda bankole nga baumfwa kuli wene? (b) Cipingo nshi Yehova apingene na Davidi?
10 Yehova apaapaata abantu bakwe atila: “Umfwisheni kuli ine, lyeni ne cisuma, no kuleke myeo yenu iilemene ku fyanona. Teyamikeni amatwi yenu, iseni na kuli ine, umfweni, ukuti mube aba mweo; ndepinga kuli imwe icipingo ca muyayaya, ifya luse ifya cishinka ifyalailwe Davidi.” (Esaya 55:2b, 3) Isubilo lyeka fye ilyo aba bantu ababa ne nsala ya ku mupashi bashele na lyo ni Yehova, uyo nomba alelandila muli Esaya ifyebo fya kusesema kuli bene. Imyeo yabo iine ishintiliile pa kukutika ku bukombe bwa kwa Lesa, pantu atila ni mu kucite co, e mo bali no ‘kubela aba mweo.’ Nga kanshi, ici “cipingo ca muyayaya” ico Yehova akapingana na bamumfwila cinshi? Ico cipingo ca ‘fya luse ifyalailwe Davidi.’ Kale sana, Yehova alaile Davidi ukuti icipuna cakwe cali no ‘kupampamikwa umuyayaya.’ (2 Samwele 7:16) E co, “icipingo ca muyayaya” icalumbulwa pano cakuma ku kuteka.
Impyani ya Muyayaya iya Bufumu bwa Muyayaya
11. Mulandu nshi ubulayo Lesa alaile Davidi pambi bwingamonekela kuli bankole abali mu Babele kwati teti bufishiwepo?
11 Ca cine, ukulanda pa kuteka kwa mu mutande wa kwa Davidi nakalimo kulemoneka nge cintu icishingacitika kuli balya baYuda bankole. Tabakwata calo cabo nangu fye luko lwabo! Lelo ico ca pa kashita fye akanono. Yehova talaba ku cipingo apingene na Davidi. Nangu ku bantunse cingamoneka shani kwati tacingacitika, ubufwayo bwa kwa Lesa pa lwa Bufumu bwa muyayaya mu mutande wa kwa Davidi bukafishiwapo. Lelo bukafishiwapo shani kabili lilali? Mu 537 B.C.E., Yehova afumya abantu bakwe muli bunkole bwa ku Babele no kubabwesesha ku calo cabo. Bushe ici calenga ukuti ubufumu bwa muyayaya bupampamikwe? Iyo, batwalilila ukutekwa ku buteko na bumbi ubwa cisenshi, ubwa Madai na Persia. “inshita yasontwa” ukuti abena fyalo bafishepo ukuteka kwabo icili tailapwa. (Luka 21:24, NW) Apo fye Israele takwete imfumu, ubulayo Yehova alaile Davidi tabuli na kufishiwapo pa myaka iingi ku ntanshi.
12. Cintu nshi cimo Yehova acitile pa kutendeka ukufishapo icipingo ca Bufumu apingene na Davidi?
12 Palipitile imyaka ukucila pali 500 apo Israele afumiine mu busha bwa mu Babele, e lyo Yehova acitilepo icintu icikalamba ku kufishapo icipingo ca Bufumu lintu akuushishe ubumi bwa Mwana wakwe ibeli, intendekelo ya milimo yakwe iya kulenga, ukufuma ku bukata bwa mu muulu ukwisa mwi fumo lya kwa nacisungu Maria, umuYuda. (Abena Kolose 1:15-17) Pa kubilisha uku kufyalwa, malaika wa kwa Yehova aebele Maria ati: “Wene akabo mukalamba, no kwitwa Umwana wa Wapulamo, kabili Shikulu Lesa akamupeele cipuna ca bufumu ica kwa Davidi wishi: kabili akabe mfumu pa lupwa lwa kwa Yakobo umuyayaya, na ku bufumu bwakwe takwabe impela.” (Luka 1:32, 33) E co Yesu afyalilwe mu mutande wa bufumu uwa kwa Davidi kabili apyene insambu sha bumfumu. Ilyo fye akabikwa pa cipuna ca bufumu, Yesu ali no kuteka “ku muyayaya.” (Esaya 9:7; Daniele 7:14) E fyo inshila nomba yaiswike iya kuti bufishiwepo ubulayo bwa kwa Yehova ubwakokwesha ubwa kucite Mfumu Davidi ukube mpyani ya muyayaya.
“Mushika wa Bantu na Bantu”
13. Bushe Yesu ali shani “inte ku bantu na bantu” mu nshiku sha butumikishi bwakwe na pa numa ya kunina kwakwe ukuya ku muulu?
13 Cinshi iyi mfumu ya ku ntanshi ikacita? Yehova atila: “Moneni, namupeele ukube nte ku bantu na bantu, cilongoshi kabili mushika wa bantu na bantu.” (Esaya 55:4) Ilyo Yesu akulile, ali e mwiminishi wa kwa Yehova pe sonde, inte ya kwa Lesa ku nko. Pa nshita ali umuntunse, alungatike ubutumikishi bwakwe ku “mpaanga ishaluba isha ng’anda ya kwa Israele.” Lelo, ilyo ali fye mupepi no kunina ukuya ku muulu, Yesu aebele abakonshi bakwe ati: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi . . . Moneni, ine nakulaba na imwe ukufika na pa kupwa kwa nshita.” (Mateo 10:5, 6; 15:24; 28:19, 20) E fyo, mu kupita kwa nshita, ubukombe bwa Bufumu bwatwelwe ku bashali baYuda, kabili bamo muli bene baishileba mu cipingo Lesa apingene na Davidi icafikilishiwe. (Imilimo 13:46) Muli iyi nshila, na pa numa fye ya mfwa yakwe, ukubuushiwa, no kunina ukuya ku muulu, Yesu atwalilile ukubela Yehova “inte ku bantu na bantu.”
14, 15. (a) Bushe Yesu ailangile shani ukuti e “cilongoshi kabili mushika”? (b) Lisubilo nshi abakonshi ba kwa Yesu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bakwete?
14 Yesu na kabili ali no kuba “cilongoshi kabili mushika.” Nga filya fine uku kusesema kwalondolwele, lintu Yesu ali pe sonde alibombele imilimo ya bumutwe bwakwe kabili e waletungulula muli fyonse, alengele amabumba ayengi ukwisa kuli wene, alebasambilisha ifyebo fya cine, no kubalanga ubusuma ubwisa ku bakonka ubutungulushi bwakwe. (Mateo 4:24; 7:28, 29; 11:5) Alikanshishe bwino abasambi bakwe, ukubapekanya ku kubomba kampeni wa kushimikila uwabalaalilile ku ntanshi. (Luka 10:1-12; Imilimo 1:8; Abena Kolose 1:23) Mu myaka fye itatu na hafu, Yesu aimike intendekelo ya cilonganino caikatana, ica mwi sonde lyonse ica bantu abafuma ku mishobo iingi! Ni “cilongoshi” fye wa cine cine “kabili mushika” e wali no kubomba umulimo ushaikulila ngo yu.b
-