Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • Soviet Union Asansa Imipepele
    Loleni!—2001 | May
    • Soviet Union Asansa Imipepele

      IFYALO fya Union of Soviet Socialist Republics fyapangilwe mu 1922, kabili Russia ali e calo cikalamba kabili icalumbuka pa fyalo fine ifya kutendekelako. Kuli pele pele ifi fyalo fyafikile 15 no kukwata icakaniko cimo pa fyakaniko 6 ifya mpanga ya pe sonde. Lelo mu 1991 Soviet Union yalipashilwe mu kupumikisha.a Icikalamba ca kuti fyali e fyalo fya kubalilapo ukwesha ukufumya ubusumino bwa muli Lesa mu mintontonkanya ya bantu.

      Vladimir Lenin, kateka wa ntanshi uwa Soviet Union, ali musambi wa kwa Karl Marx, uwaleti ubuKristu cisolobelo ca lumanimani. Marx aleti imipepele “ishinga abantu utulo pa menso,” kabili Lenin asosele ukuti: “Imfundo yonse iya mipepele, imfundo yonse iya kwa Lesa, . . . fintu fya muselu icine cine.”

      Lintu Tikhon, Umukalamba we calici lya Orthodox ilya ku Russia afwile mu 1925, icalici talyasuminishiwe ukusala umukalamba umbi. Ukusansa imipepele ukwakonkelepo kwalengele ifikuulwa fya macalici ayengi ukonaulwa nelyo ukutendeka ukubomfiwa ku fya calo. Bashimapepo batwelwe ku nkambi uko balebomba nga basha, uko abengi bafwile. Encyclopaedia Britannica ilondolola ukuti: “Ilyo Joseph Stalin aleteka mu myaka ya kulekelesha iya ba 1920 na 1930, abe calici bapakeswe icabipisha ico calengele ukuti iminshipendwa bepaiwe. Ilyo umwaka wa 1939 walefika bashikofu fye batatu nelyo bane abe calici lya Orthodox e basuminishiwe ku buteko pamo na macalici 100.”

      Lelo, mu kwangufyanya, ifintu fyalyalwike apakalamba.

      Ifyacitikile Imipepele mu Nkondo ya Calo iya Cibili

      Mu 1939, Germany aletekwa ku baNazi, uo pali iyo nshita ali cibusa ca Soviet Union, aingilile Poland, na muli fyo ukutendeka Inkondo ya Calo iya Cibili. Mu mwaka fye umo, ifyalo fya kulekelesha fine ifya fyalo 15 ifya mu Soviet Union fyalilundilweko, ifyali ni—Latvia, Lithuania, Estonia, na Moldavia. Lelo, mu June 1941, Germany asanshile icabipisha Soviet Union, ico capapwishe nga nshi Stalin. Ilyo umwaka walepwa, ifita fya Germany fyali na fifika ku nse ya musumba wa Moscow, kabili camoneke ukuti ukucimfiwa kwa Soviet Union kwapalama.

      E co, Stalin apekanishishe icalo cakwe ku co abena Russia baleita ati inkondo ya Great Patriotic War. Stalin alishibe ukuti alekabila ukucitila icalici fimo pa kuti abantu bengamutungilila mu nkondo, apo iminshipendwa ya aba bantu bali bacili mu mipepele. Cinshi cacitike ilyo Stalin aalwile amafunde yakwe pa lwa mipepele?

      Apo batendeke ukubombela pamo ne calici, abena Russia bapekanishiwe ku kulwa inkondo, kabili ilyo umwaka wa 1945 wafikile, Soviet Union yacimfishe nga nshi abena Germany. Lintu Soviet Union yalekele ukusansa imipepele, amacalici ya Orthodox yalilundilweko ukufika kuli 25,000, na bashimapepo bafikile kuli 33,000.

      Ukusansa Kwatendeka na Kabili

      Lelo, ubuyo bwa ntungulushi sha Soviet Union ubwa kufumya mu mintontonkanya ya bantu imfundo ya kuti Lesa eko aba tabwayalwike. The Encyclopaedia Britannica ilondolola ukuti: “Kateka Nikita Khrushchev mu 1959 ukufika ku 1964 atendeke ukukaanya imipepele, icalengele amacalici ukukanafika na kuli 10,000. Pimen asalilwe ukuba umukalamba we calici lya Orthodox mu 1971 pa numa ya mfwa ya kwa Alexis, kabili, nangu abantu abengi nga nshi baleya ku calici, ifyali no kwisacitikila icalici tafyaishibikwe.”b

      Ku ntanshi twalalanda pa fyo Icalici lya Orthodox ilya ku Russia lyapuswike ukusansa kwa cibili ukwa Soviet Union. Lelo cali shani ku mipepele imbi mu Soviet Union? Pali iyi mipepele, ni ili kwi iyo basanshile sana kabili mulandu nshi? Ifi fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

      [Amafutunoti]

      a Ifyalo fyakonkapo e fyalo15 ifyapoka ubuntungwa ifyo fyali fyalo fya Soviet Union kale: Armenia, Azerbaijan, Belarus, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Latvia, Lithuania, Moldova, Russia, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine, na Uzbekistan.

      b Alexis I ali mukalamba we calici lya Orthodox ilya ku Russia ukufuma mu 1945 ukufika ku 1970 na Alexis II ukufuma mu 1990 ukufika na lelo.

      [Icikope pe bula 11]

      Lenin aleti ‘imfundo yonse iya kwa Lesa cintu ca muselu icine cine’

      [Abatusuminishe]

      Musée d’Histoire Contemporaine—BDIC

  • Imipepele Yasanshilwe Sana Na Soviet Union
    Loleni!—2001 | May
    • Imipepele Yasanshilwe Sana Na Soviet Union

      TE MULANDU ne fyo Soviet Union yali no kucitila Icalici lya Orthodox ilya ku Russia pa kuti licimfye mu Nkondo ya Calo iya Cibili, yatwalilile ukutitikisha icalici mu mibombele ya liko. E co, nga fintu icitabo ca The Sword and the Shield icalembelwe mu 1999 pa lyashi lya kale ilya kabungwe ka KGB (Soviet State Security Committee) casosele, “ba KGB bayangilwe sana ku mibombele ya Bena Kristu bashaletungulula mu kulungatika iyo baleti ya bonaushi.” Iyi mipepele yali mipepele nshi?

      Iyakulilepo sana yali liCalici lya ciKatolika ilya ciGriki ilya ku Ukraine, ilyo nomba beta ati Icalici lya ciKatolika ilya ku Ukraine. Lyakwete abalepepako napamo 4,000,000. Ukulingana ne citabo ca The Sword and the Shield, “bonse bashikofu 10 ukufumyako fye babili, pamo ne minshipendwa ya bashimapepo na basumina, bafwilile icitetekelo cabo mu nkambi sha ku Siberia [inkambi sha milimo].” Yambi ayo ba KGB balesansa sana macalici ya Protestanti ayashalembeshiwe, ayo yashaletungululwa mu kulungatika ku Buteko. Mu myaka ya kulekelesha iya ba 1950, ba KGB batungenye ukuti aya mabumba ya baProtestanti yakwete abantu bonse pamo nalimo 100,000.

      Ba KGB balemona Inte sha kwa Yehova ukuti ni baProtestanti, abo batungile mu 1968 ukuti bali nalimo 20,000 mu Soviet Union. Ukufika ku kutendeka kwa Nkondo ya Calo iya Cibili mu 1939, Inte bali fye abanono. E co tababapooseleko mano. Lelo ifintu fyaalwike apakalamba lintu iminshipendwa ya Nte bamonekele mu kupumikisha mu Soviet Union. Bushe ici cacitike shani?

      Batendeka Ukufula Sana

      Mu citabo cakwe ica Religion in the Soviet Union icasabankanishiwe mu 1961, Walter Kolarz alandile pa fintu fibili ifyalengele Inte ukufula sana. Atile ica kubalilapo cali ca kuti “ifyalo Soviet Union yaleteka mu 1939 ukufika mu 1940” e kuti ifyalo fya Latvia, Lithuania, Estonia, na Moldavia, fyalikwete “amabumba ya Nte sha kwa Yehova abaleshimikila.” Ukulundapo, incende shimo isha ku kabanga ka Poland na Czechoslovakia, umwali Inte ukucila pali 1,000, nasho shatendeke ukutekwa na Soviet Union, ukwisaba ulubali lwa Ukraine. E co, mu mampalanya kuti twatila cali kwati Inte sha kwa Yehova balimbwa lubilo lubilo mu Soviet Union.

      Kolarz alembele ukuti, cimbi icalengele ukuti bafule, “nangu cingomfwika ica kupapusha cali ni nkambi sha kucushiwilwamo isha bena Germany.” AbaNazi bakakile iminshipendwa ya Nte pa kukaana ukutungilila Hitler ne nkondo yakwe iya bukatu. Kolarz alondolwele ukuti abafungwa abena Russia muli ishi nkambi “batemenwe ukushipa no kushangila kwa ‘Nte’ napamo ico cine e calengele no kuti batemwe ne fisambilisho fyabo.” E co, abena Russia abengi abacaice muli ishi nkambi babwelele ku Soviet Union ne cisumino cipya muli Yehova Lesa no bufwayo bwakwe ubushaiwamina kwi sonde.—Amalumbo 37:29; Ukusokolola 21:3, 4.

      Ifi e fyalengele Inte mu Soviet Union ukufula mu nshita fye iinono. Ku kutendeka kwa 1946, mwali nalimo Inte 1,600, na pa numa ya myaka 10, bacilile pali 8,000. Uku kulunduluka kwatulumwishe ba KGB, abo, nga fintu tumwene kale, bayangilwe sana ku “mibombele ya Bena Kristu abo bashaletungulula mu kulungatika.”

      Ukusansa Kwatendeka

      Nelyo ca kuti impendwa ya Nte mu Soviet Union yali inono, umulimo wa kushimikila uo bapimpiile, waishilesanswa mu kwangufyanya ku balashi ba Soviet Union. Mu Estonia ukusansa kwatendeke mu August 1948 lintu abantu 5 abaletangilila umulimo baiketwe no kubikwa mu cifungo. Nte wa ku Estonia, Lembit Toom atile: “Mu kwangufyanya calimoneke ukuti ba KGB balefwaya ukwikata bonse.” Ifi e fyo cali konse ukwali Inte mu Soviet Union.

      Aba ku Soviet Union baleti Inte ni bampulamafunde babipisha kabili bali cintiinya cikalamba ku Buteko bwa Soviet Union ubushasumina muli Lesa. E co, konse konse, balebafwayafwaya, ukubekata, no kubakaka. Icitabo ca The Sword and the Shield casosele ukuti: “Ukupampamina pa kusanse Nte sha kwa Yehova ukwa balashi bakalamba aba KGB kwali, napamo, ica kumwenako cikalamba ica kukanapelulula mu kubomba ne fintu fishacindama ifyapusene ne fyo basuminemo.”

      Uku kukosela fye pa Nte sha kwa Yehova kwalimoneke nga nshi pa kusansa uko bapekenye bwino ukwacitilwe pa Nte mu April 1951. Imyaka fye ibili iyapita, mu 1999, Profesa Sergei Ivanenko, umwina Russia wasoma kabili shimucindikwa, alembele mu citabo cakwe ica The People Who Are Never Without Their Bibles ukuti mu kutendeka kwa April mu 1951, “indupwa sha Nte sha kwa Yehova ukucila pali 5,000 isha ku Ukraine, Byelorussia, Moldavia na ku fyalo fya Baltic Soviet batuminwe uko bali ‘no kulaikala’ ku cifulo ca ku Kabanga ica ku Siberia, na Kazakhstan.”

      Nacilinga Ukwibukisha

      Bushe kuti mwaelenganya ifyabimbilwe muli kulya kusansa—mu bushiku fye bumo ukwikata indupwa ishingi isha Nte sha kwa Yehova mu ncende yakule fi? Tontonkanyeni pa lwa kuteyanya abantu abengi—abapeelwe intanshi umulimo wa kwishiba Inte, lyene, mu nshita ya bushiku, ukubengilila mu mayanda. Icakonkelepo mulimo wa kulonga abantu mu fikocikala, amaceleta, na bamotoka bambi; ukubatwala ku fitesheni fya mashitima; no kubasendela mu matolokoshi ya fipe aya kwi shitima.

      Tontonkanyeni na kabili, pa fyo aba bantu baculile. Bushe kuti mwaelenganya ifyo baumfwile ilyo bapatikishiwe ukwenda intamfu iitali—napamo imilungu itatu no kucilapo—mu matolokoshi ya fipe aya kwi shitima umwafulile abantu, kabili umwali fye imbeketi imo iya kupoosamo ubusali? Kabili esheni ukwelenganya ifyo cali ukubasha mu matololo ya ku Siberia, ukwishiba ukuti pa kuti bapusuke, bafwile ukucula muli ico cifulo cabipa.

      Uno mweshi e lyo imyaka 50 yakumana ukutula apo Inte sha kwa Yehova shasendelwe bunkole mu April 1951. Ku kutweba ulwa busumino bwabo te mulandu no kupakaswa pa myaka iingi, ifyacitikile abapuswike fyalikopelwe pali vidio. Ifi fisokolola ukuti—nga fintu cali ku Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo—amatukuto ya kulesha abantu ukupepa Lesa tayakabombe nangu panono.

      Ifyo Ukusendwa Bunkole Kwapwishishishe

      Mu kwangufyanya aba ku Soviet Union baishileishiba ukuti ukulesha Inte ukupepa Yehova kwali no kwafya ukucila pa fyo baleelenganya. Nangu ca kuti ababekete balebakaanya, Inte baleimba isha malumbo kuli Yehova ilyo balesendwa bunkole no kukobeka ifipampa fya fishibilo pa mashitima yabo ukusosa ukuti “Inte sha kwa Yehova Bali Muli ili Shitima.” Nte umo alondolwele ukuti: “Nga twafika pa fitesheni fya mashitima, twalekumana na mashitima yalesenda bankole, kabili twalemona ifishibilo bakobeke pa mashitima.” Mwandi ico cali ca kukoselesha!

      E co ukucila ukufuupulwa, abalesendwa bunkole balangishe umupashi wa batumwa ba kwa Yesu. Baibolo itila ilyo babafopawile no kubeba ukuleka ukushimikila, ‘tabalekele ukusambilisha no kubila pali Kristu.’ (Imilimo 5:40-42) Cine cine, nga fintu Kolarz asosele pa lwa bunkole, “iyi tayali e mpela ya ‘Nte’ mu Russia, lelo yali fye ni ntendekelo ipya mu mulimo wabo uwa kusangula abantu ukuba Inte. Baeseshe no kweba bambi ifyo basuminamo lintu baleiminina pa fitesheni ilyo balebasenda muli bunkole.”

      Lintu Inte bafika uko baleya ku ncende shalekanalekana, baleishibikwa ukuti bantu ba cumfwila ababombesha. Lelo, pa nshita imo ine, mu kupashanya abatumwa ba kwa Kristu, na muli fyo baleeba abalebacusha ukuti: ‘Twafilwa ukuleko kulanda pali Lesa wesu.’ (Imilimo 4:20) Abengi bakutike ku fyo Inte balesambilisha no kuilunda kuli bene mu kubombela Lesa.

      Ifyafuminemo fili nga fintu Kolarz alondolwele ukuti: “Pa kubafumya mu calo Ubuteko bwa Soviet Union bwayafwilishe apakalamba ukwananya ubusumino bwabo. ‘Inte’ bafumishiwe mu mushi wabo [mu ncende sha ku masamba ya Soviet Union] no kubatwala ku ncende ikalamba, nangu ca kuti iyi ncende yali cifulo cabipisha ica nkambi sha kucushiwilwamo kabili isha busha.”

      Amatukuto ya Kucilikila Inte Ukufula

      Mu kuya kwa nshita, aba ku Soviet Union baeseshe inshila shalekanalekana ku kulesha Inte sha kwa Yehova. Apo ukupakasa kwabipisha kwafililwe ukuleta ifyo balefwaya, programu watantikwa bwino uwa kukubanya ifyebo fya bufi alitendekwe. Ifitabo, amafilimu, amaprogramu ya pa cilimba—pamo no kusokelela mu filonganino ukwa bantu bakanshiwa abalebombela ba KGB—fyonse balyeseshe.

      Ubufi bwayananishiwe bwalengele abantu abengi mu kukaanaishiba ukulatiina Inte no kukanabacetekela, nga fintu calangililwe mu cipande ca mu lupapulo lwa Reader’s Digest ya August 1982, iya ku Canada. Ici cipande calembelwe na Vladimir Bukovsky, umwina Russia uwasuminishiwe ukukuukila ku England mu 1976. Alembele ukuti: “Icungulo bushiku cimo mu London, namwene icipampa pa cikuulwa icaleti: INTE SHA KWA YEHOVA . . . Nshakonkenyepo ukubelenga, nalisungwike, ica kuti natendeka ukututuma.”

      Vladimir alondolola umulandu akwatile umwenso: “Iyi mipepele ya kusefya iyo abalashi babomfya ku kutiinya abana . . . Ku U.S.S.R., tukumana ne ‘Nte’ mu fifungo na mu nkambi sha kucushiwilwamo. Nomba nali ku ntanshi ya cikuulwa, ukwaloseshe icipampa. Bushe umuntu kuti aya mu kubatandalila?” e fyo aipwishe. Pa kukomaila pa co atiinine, Vladimir asondwelele ukuti: “‘Mu calo cesu, Inte’ babafwayafwaya bukali bukali nga filya fine bafwayafwaya utupondo twa mu kabungwe ka baMafia mu calo cabo, kabili ifyo bonse baMafia ne Nte bacita tafyaishibikwa bwino.”

      Lelo, te mulandu no kupakaswa icabipisha no kubepeshiwa, Inte balishipikishe no kutwalilila ukufula. Ifitabo fya ku Soviet Union pamo nga The Truths About Jehovah’s Witnesses, ifyapulintilwe mu cina Russia mu 1978 amakope 100,000, fyalelangilila ukukabila kwa kucimfya ifyebo ifyo abashifwaya Inte balekubanya. Kalemba, V. V. Konik, uwalondolwele ifyo Inte baleshimikila te mulandu ne fibindo, atile: “Aba ku Soviet Union abalefwailisha pa mipepele balingile ukusambilila inshila shibomba ku kucimfya ifisambilisho fya Nte sha kwa Yehova.”

      Mulandu Nshi Basanshilwe Sana?

      Kuti twatila Soviet Union yalesansa sana Inte sha kwa Yehova pa mulandu wa kuti balepashanya abakonshi ba kubalilapo aba kwa Yesu. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, abatumwa baebelwe ‘ukukanasambilishisha mwi shina lya kwa Yesu.’ Lelo, pa numa abalebapakasa bailishenye ati: “Moneni, namwisushamo Yerusalemu isambilisho lyenu.” Abatumwa tabakeene ukuti baleshimikila nangu babebele ukuti belashimikila, lelo mu mucinshi bayaswike ukuti: “Tuli no kunakila Lesa ukucilo kunakila abantu.”—Imilimo 5:27-29.

      Inte sha kwa Yehova ilelo na bo balikatamika ifunde lya kwa Yesu ku bakonshi bakwe ilya “kubila ku bantu, no kushimikisha.” (Imilimo 10:42) Mu citabo cakwe ica The Kremlin’s Human Dilemma, Maurice Hindus alondolwele ukuti “ukupimpa mu kubila imbila nsuma” ukwa Nte e kwabalengele ukuti babe “balwani kuli Moscow no kulapusana lyonse na bakapokola ba ku Soviet Union.” Alundilepo ukuti: “Tabaleshiwa. Nga banyanyantilwa mu ncende imo, bamonekela mu ncende imbi.”

      Sergei Ivanenko, kalemba wa lyashi lya kale umwina Russia alembele ukuti: “Nga fintu naishiba, ukuteyanya kwa Nte sha kwa Yehova kwali e mipepele yeka mu USSR iyalundulwike te mulandu no kubindwa no kupakaswa.” Kwena, imipepele imbi na yo yalitwalilile ukubako, ukusanshako ne yalumbwike sana pali yonse, e kuti Icalici lya Orthodox ilya ku Russia. Mwalatemwa ukwishiba ifyo bonse bene icalici ne Nte bapuswike ukusansa kwa Soviet Union.

      [Akabokoshi pe bula 14]

      “Abapakeswe Sana”

      Icitabo ca A Concise Encyclopaedia of Russia ica mu 1964 casosele ukuti Inte sha kwa Yehova bali “abapimpa nga nshi mu mulimo wa kusangula” kabili bali “mipepele ya bapakeswe sana mu Soviet Union.”

      [Akabokoshi ne Cikope pe bula 15]

      UMO PA MINSHIPENDWA—Fyodor Kalin Alondolola Bunkole bwa Lupwa Lwakwe

      Ulupwa lwesu lwaleikala mu mushi wa Vilshanitsa ku masamba ya Ukraine. Ku maca pa April 8, 1951, bakapokola baishile ne mbwa, no kutubuusha, kabili batwebele ukuti ukulingana ne cipope ca buteko mu Moscow, baletutuma ku Siberia. Lelo nga twasaina pa cipepala cilesosa ukuti twaleka ukuba Inte sha kwa Yehova, te kuti tuye. Ulupwa lwesu ulwa bantu 7, pamo na bafyashi bandi na bana banandi, twapampamine pa kutwalilila ukuba Inte. Pali ilya nshita nali ne myaka 19.

      Kapokola umo atile: “Sendeni cilemba, inyanje, ubuunga, amapickle, kabeji—nga tamwasende mukaliisha nshi abana?” Balitusuminishe ukwipaya inkoko na kapoli no kusenda inama. Baletele amaceleta yabili ayakulikwe kuli bakabalwe, kabili fyonse fyalongelwe mu maceleta no kufitwala kwi tauni lya Hriplin. Kulya, eko napamo fwe bantu 40 nelyo 50 batulongele mwi tolokoshi lya fipe ilya kwi shitima, baisalako ne cibi.

      Muli lilye tolokoshi mwali amapulanga ayanono apo twingalala—ayashali ayakumanina—kabili mwali ne citofu ca malasha ne nkuni. Twaleipikila pa citofu ukubomfya impoto twasendele. Lelo tamwali icimbusu—twalebomfya fye imbeketi. Twalitulile icipunda pa nshi ye tolokoshi, no kubikamo imbeketi ine ilya, twacingileko amalangeti pa kuti umuntu talemoneka.

      Twaletitikana muli lilye tolokoshi lya fipe ilya kwi shitima ilyo tuleenda panono panono intamfu iitali ukuya ku ncende tushaishibe. Pa kubala, twali no bulanda. Lelo ilyo twaleimba inyimbo sha Bufumu capamo—na maka ica kuti twafilwa no kulanda—twalesansamuka. Mushika aleisula icibi no kutulesha ukwimba, lelo tatwaleleka mpaka twapwisha. Nga twaiminina pa fitesheni, abengi baleishiba ukuti Inte sha kwa Yehova bashisenda muli bunkole. Pa numa ya kuba mwi tolokoshi lya fipe ilya kwi shitima pa nshiku 17 nelyo 18, basukile batwisha mu Siberia mupepi ne Cimana ca Baikal.

      [Icikope]

      Njiminine ku numa, ku kulyo

      [Akabokoshi ne Cikope pe bula 16]

      ARMAGEDDON—Filimu wa Soviet Union uwa Kukubanya Ifyebo

      Aba ku Soviet Union bapangile filimu wa Armageddon pa kuti babifye ishina lya Nte sha kwa Yehova. Iyi filimu yakwete ilyashi lya kwelenganya ilya cintemwa cali pa mulumendo wa mu mulalo wa Soviet Union no mukashana wabelelekwe ukuba Inte. Ku mpela ya filimu, babikileko umwaice wa uyu mukashana uwafwile mu busanso bwalengelwe na kangalila wa Nte, uo balangishe ukuti alebomfiwa mu mulimo wa calo ca America uwa kulengula.

      Ukulanda pali filimu, iyalengele abengi ukukuntukilwa, inyunshipepala ya ku Ukraine iya The Red Flag iya mu May 14, 1963, yatile: “Mu nshila ya musango yu ubufi ubo abashasumina muli Lesa bakubanya bulabomba, no kushinina abantu, kabili kuti bwabomfiwa mu mishi imbi iya mu calo umo amafilimu ya musango umo wine yalangwa.”

      [Icikope pe bula 14]

      Pa kubatwala ku Siberia iminshipendwa balesendelwa mu matolokoshi ya fipe aya kwi shitima

  • Ifyo Imipepele Yapuswike
    Loleni!—2001 | May
    • Ifyo Imipepele Yapuswike

      ILYO Germany wa baNazi aingilile Russia mu June 1941, aba ku Soviet Union bali nabafumyapo Icalici lya Orthodox ilya ku Russia. Lelo pa numa ya kwingililwa ku baNazi, aba ku Soviet Union batendeke ukwalula imimwene yabo pa lwa mipepele. Cinshi calengele ukuti cibe fi?

      Richard Overy, profesa wa lyashi lya nomba pe sukulu lya King’s College, ku London, alondolwele mu citabo cakwe ica Russia’s War—Blood Upon the Snow ukuti: “Sergei, umukalamba we Calici, apaapeete abasumina pali bulya bwine bushiku German abengilile ukubombesha pa kuti bacimfye. Asabankenye bakalata nalimo 23 mu myaka ibili iyakonkelepo, ukweba umukuni wakwe ukulwila icalo cabo icishali ca bukapepa ico baleikalamo.” E co, nga fintu Overy akonkenyepo ukusosa, ‘Stalin asuminishe imipepele ukulunduluka na kabili.’

      Mu 1943, Stalin asukile asumina ukupokelela Icalici lya Orthodox ukupitila mu kusonta Sergius ukuba umukalamba we calici umupya. Overy atile: “Intungulushi she Calici shalyankwileko ukupitila mu kulonganika indalama ku ba mu calici ku kusakamana abashilika balebomfya bamotoka ba nkondo. “Bashimapepo na bashikofu bacincishe ifilonganino fyabo ukucetekela Lesa na Stalin.”

      Ilyo alelondolola iyi nshita intu ifi fyalecitika mu Russia, Sergei Ivanenko umwina Russia wasoma ifya mipepele alembele ukuti: ‘Ulupapulo lwa mwi funde ulwe Calici lya Orthodox ilya ku Russia ulwa, The Journal of the Moscow Patriarchate, lwatashishe Stalin ukuti pa ntungulushi shonse ishabala ashibako mu fyalo fye fyonse wena e wapulamo, kabili atuminwe kuli Lesa ku kupususha icalo ku kunyanyantilwa, ku bene ba mpanga, na ba mitekele ya cicapitalist. Aba mu calici bakabile ukuitemenwa ukufwila mu bulwi pa kucingilila USSR ku balwani ba iko no kupeela fyonse pa kuti bakuule imitekele ya Komyunisimu.’

      “Bacindikwe nga Nshi Kuli ba KGB”

      Na pa numa ya Nkondo ya Calo iya Cibili mu 1945, Icalici lya Orthodox lyatwalilile ukubomfiwa ku ba mitekele ya Komyunisimu. Ulupapulo lwa The Soviet Union: The Fifty Years, ulwalembelwe na Harrison Salisbury, lwasokolwele ifyo cabelele fi: “Ilyo inkondo yapwile, bashimapepo bakonkele ifyo ifunde lya kwa Stalin pa fya kubomba ne fyalo fimbi lyalepinda mu Kuumana kwa Fyalo.”

      Icitabo ca nomba line ica The Sword and the Shield cilondolola ifyo bashimapepo bacitile ifyo Soviet Union yalefwaya. Cilondolola ukuti Umukalamba we calici Alexis I, uwapyene Sergius pa cifulo ca kuba umukalamba we calici mu 1945 “ailundile ku kabungwe ka World Peace Council, akali kabungwe ka kabepekesho aka Soviet Union akaimikwe mu 1949.” Icitabo na kabili cisosa ukuti wene no Mukalamba we calici Nikolai “bacindikwe nga nshi kuli ba KGB [akabungwe ka Soviet State Security Committee] apo balebabomfya mu bumfisolo ku kwafwa ubuteko ukulenga abantu ukucita ifyo bulefwaya.”

      Ica kupapusha ca kuti, mu 1955, Umukalamba we calici Alexis I atile: “Icalici lya Orthodox ilya ku Russia litungilila ifunde lya kubomba ne fyalo fimbi mu mutende ilya buteko bwesu, te pa mulandu wa kuti Icalici talyakwata ubuntungwa, lelo ni pa mulandu wa kuti ifunde lya Soviet Union lya bulungi kabili lyumfwana ne mfundo sha Bwina Kristu isho Icalici lisambilisha.

      Mu lupapulo lwa pa January 22, 2000, ulwa mu London ku England ulwitwa The Guardian, shimapepo wa Orthodox Georgi Edelshtein uwalelengulula asosele ati: “Bashikofu bonse balisalilwe bwino pa kuti babombele pamo no buteko bwa soviet union. Bonse balebombela ba KGB. Calishibikwa ukuti Umukalamba we calici Alexy alebombela ba KGB, mwi shina lya Drozdov. Ilelo, bashikofu balekonka inshila shimo shine isho balekonka imyaka 20 nelyo 30 ku numa.”

      Icisolobelo ca Buteko bwa Soviet Union

      Ulwa kumfwana kwali pe Calici lya Orthodox na Soviet Union, magazini wa Life uwa September 14, 1959, atile: “Stalin aebele aba mipepele ukuti akalabacitilako fimo, kabili icalici lyalemumona ukuti ni kateka. Icipani caibela ica buteko cashininkishe ukuti Orthodox abombela pamo na Soviet Union kabili ukutule lyo aba mitekele ya Komyunisimu balibomfya icalici nge cisolobelo ca buteko bwa Soviet Union.”

      Matthew Spinka, umulashi we calici lya ku Russia, ashininkishe icumfwano cali pe Calici no Buteko mu citabo cakwe ica mu 1956, ica The Church in Soviet Russia. Alembele ukuti, “Umukalamba we calici uulipo Alexei, alilenga Icalici lyakwe ukuba cisolobelo ca buteko.” Cine cine, Icalici lya Orthodox lyapuswike ukupitila mu kuba icisolobelo ca Buteko. Pambi kuti mwaipusha ukuti: ‘Bushe ico calibipa?’ Kwena, moneni ifyo Lesa na Kristu bamona uyu mulandu.

      Ulwa basambi bakwe aba cine, Yesu Kristu atile: “Tamuli ba pano isonde, lelo ine namusalile mu ba pano isonde.” Kabili ukwabula no kupita mu mbali Icebo ca kwa Lesa cipusha ukuti: “Mwe banakashi bacende, bushe tamwaishibo kuti ukuba na bucibusa ne calo bulwani kuli Lesa?” (Yohane 15:19; Yakobo 4:4) E co, nga fintu Baibolo isosa, icalici lyaisangwile cilende wa mipepele uo “ishamfumu sha pe sonde shacitile nankwe ubulalelale.” Icalici lyaliilanga ukuti lyaba lubali lwa co Baibolo ita ati “Babele mukalamba, nyina wa banakashi bacilende kabili wa fya muselu fya pano nse.”—Ukusokolola 17:1-6.

      Ifyo Inte Bapuswike

      Ukupusanako, Yesu Kristu asokolwele ifyo abakonshi bakwe aba cine bali no kwishibikwa, ilyo asosele ukuti: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Uku kutemwa kwali cintu icikalamba icalengele Inte ukupusuka mu Soviet Union wa pa kale, nga fintu calangililwa muli lipoti wakonkapo mu lupapulo lwa The Sword and the Shield. “Aba bantu basumina muli Yehova baafwa mu nshila shalekanalekana abo bapepa nabo ababa mu nkambi [sha busha] nelyo muli bunkole muli cino calo, ukubapeela indalama, ifilyo, ne fya kufwala.”

      Ifyalesanshiwa mu “filyo” balepeela abali mu fifungo fya mu nkambi fyali fya kulya fya ku mupashi—amaBaibolo ne mpapulo sha Baibolo. Baibolo yakwata ‘icebo ca kwa Lesa,’ ico Yesu atile tulacikabila pa kuba abomi lwa ku mupashi. (Mateo 4:4) Abaletwala impapulo mu nkambi baleibika sana mu busanso, pantu uuli onse uwasangwa alecite ci alekandwa icabipisha.

      Helen Celmina, umwina Latvia, alikakilwe mu nkambi ya Potma mu Russia, ukufuma mu 1962 ukufika ku 1966. Alembele icitabo ca Women in Soviet Prisons, umo alondolwele ukuti: “Inte sha kwa Yehova abengi bakakwa imyaka 10 no kulabomba umulimo wa cibe pa mulandu fye wa kukwata bamagazini banono aba Ulupungu lwa kwa Kalinda mu mayanda. Apo abasangwa ne mpapulo sha musango yu balekatwa, kuti twaumfwikisha umulandu abangalila ififungo basakamikilwa no kukalifiwa nga ca kuti mu nkambi mwasangwa ishi mpapulo.”

      Cine cine, ukuibika mu busanso bwa kukakilwapo nelyo ukufwilapo pa kupayanya ubwafwilisho bwa ku mupashi bushinino bwa kutemwa kwa Bwina Kristu! Lelo ilyo ici cali mulandu ukalamba uwalengele Inte ukupusuka, kwali umulandu umbi uwacililepo no kucindama. Helene Celmina atile: “Takuli uwingomfwikisha ifyo impapulo shabindilwe shaleingila muli iyi ncende bacingililako waya wa myunga kabili umo abantu bashalesuminishiwa ukukumana sana no kulanshanya.” Calemoneka ukuti te kuti cicitike pantu bonse abaleingila mu cifungo balebapikita sana. Uyu kalemba atile: “Cali kwati bamalaika balepupuka ubushiku no kuponya ishi mpapulo.”

      Cine cine, Lesa alaya ukuti takashe, nelyo ukulekelesha, abantu bakwe. E co Inte sha kwa Yehova isha mu Soviet Union wa kale balisumine, nga fintu kemba wa malumbo ya mu Baibolo asumine ukuti: “Moneni, mwe Lesa kaafwa wandi.” (Amalumbo 54:4; Yoshua 1:5) Cine cine, aafwile apakalamba Inte ukupusuka mu Soviet Union wa kale!

      Ifyo Ifintu Fyayalwike

      Pa March 27, 1991, Inte sha kwa Yehova shaishileba kabungwe kasuminishiwa ku buteko mu Soviet Union lintu basaine icipangano ca mwi funde icisanshamo ifyebo fyakonkapo: “Ubufwayo bwa Kuteyanya kwa Mipepele kubomba umulimo wa mipepele uwa kwishibisha ishina lya kwa Yehova Lesa ne fyo apayanishisha abantunse mu kutemwa ukupitila mu Bufumu bwa mu muulu ubutekwa na Yesu Kristu.”

      Pa nshila batantike muli ici cipangano isha kubombelamo uyu mulimo wa mipepele, paba ukushimikila ku cintubwingi no kuya ku mayanda ya bantu, ukusambilisha icine ca mu Baibolo ku balefwaya ukumfwa, ukutungulula amasambililo ya Baibolo aya pa fye ukubomfya impapulo sha kusambililamo Baibolo, no kwananya amaBaibolo.

      Ukutula apo cilya cipangano casaininwe imyaka ukucila pali 10 iyapitapo, Soviet Union yalipaswa ne fintu mu mipepele fyalyaluka apakalamba mu fyalo 15 ifyali mu Soviet Union wa kale. Finshi twingasosa pa lwa fyo cikaba ku mipepele kulya pamo fye na mwi sonde lyonse?

      [Akabokoshi pe bula 19]

      Icalici Lyabombela Pamo na Soviet Union

      Edmund Stevens alembele mu citabo cakwe ica Russia Is No Riddle mu 1945, ukuti: “Icalici lyalipooseleko amano ku kukanalwisha abalisenamine. Lyalishibe bwino ukuti pa mulandu wa fyo balisenamine, Ubuteko bwaleenekela Icalici ukutungilila nga nshi imitekele ya buko no kukanapula mu nsambu lyapeelwe.”

      Stevens akonkenyepo ukulondolola ukuti: “Icalici lya Orthodox lyali mipepele ya Buteko iya kale na kale e co, calyangwike kuli ili calici ukutwalilila mu mulimo upya uwa kubombela capamo no Buteko bwa Soviet Union.”

      Akabungwe ka Keston Institute kafwailishe sana pa lwa fyo Alexis II, umukalamba wa nomba uwe Calici lya Orthodox ilya ku Russia abombele pamo na Soviet Union. Lipoti wa aka kabungwe asondwelele ukuti: “Ukubombela pamo ukwa kwa Aleksi no buteko takwali cintu caibela—pantu mupepi ne ntungulushi shonse ishikalamba isha mipepele yasuminishiwe ku buteko—ukusanshako baKatolika, baBaptist, baAdventist, abaShilamu, na baBuddha—balebombela ba KGB. Cine cine, lipoti wa pa mwaka uulondolola ifyo Aleksi apeelwe uyo mulimo alanda pa bengi abalebombela ba KGB, bamo ba mwi calici lya Lutheran ilya ku Estonia.”

      [Akabokoshi ne Cikope pe bula 20]

      Ukufika ku Bali mu Nkambi

      Pa myaka 10 iyo akakilwe, Viktors Kalnins, kalemba wa lyashi uwa ku Latvia, apoosele imyaka iingi mu nkambi ya ku Mordvinia, incende yabela pa kati ka kapinda ka ku kulyo na kabanga apaba mupepi na bakilomita 400 ukufuma ku Moscow. Mu March 1979, kalemba wa Loleni! aipwishe Kalnins ukuti: “Bushe Inte abakakwa balishiba ifilecitika kuno ku United States nelyo mu fyalo fimbi ifyakuma ukuteyanya?”

      Kalnins ayaswike ukuti “balishiba kabili kupitila mu mpapulo bapokelela. . . . Balinangile na bamagazini babo. Nshaishibe uko impapulo shalefiswa, pantu balefisa ukwapusanapusana. Lelo bonse balishibe ukuti impapulo shali mu nkambi. . . . Lyonse Inte sha kwa Yehova balefisa impapulo na balinshi lyonse balefwayafwaya isho mpapulo!”

      Ilyo bamwipwishe ukuti:“Bushe Inte sha kwa Yehova baleesha ukukwebako ulwa fisumino fyabo?” Kalnins ayaswike ukuti: “Ee! Balishibikwa sana. Twalishiba fyonse pali Armagedone . . . Balelanda sana pa kuti amalwele yakapwa.”

      [Icikope]

      Inte mu nkambi sha ku Mordovia bashimikile icine ca mu Baibolo no kushipa

      [Icikope pe bula 16, 17]

      Ulupwa lwa ba Vovchuks batamfiwilwe ku Irkutsk, ku Siberia, mu 1951 kabili bacili Bena Kristu ba busumino na lelo

      [Icikope pe bula 18]

      Pa mulandu wa kutungililwa na be calici mu Nkondo ya Calo iya Cibili, Stalin asuminishe imipepele ukulunduluka pa kashita

      [Abatusuminishe]

      Icikope ca U.S. Army

      [Icikope pe bula 18]

      Umukalamba we calici Alexis I (1945-70) atile: ‘Ifunde lya Soviet Union lyumfwana ne mfundo sha Bwina Kristu isho Icalici lisambilisha’

      [Abatusuminishe]

      Ifyalembwa pali filimu/icikope/ne cilimba ca maseleti ifya ku Saint-Petersburg fyafumine kuli ba Central State Archive

Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
Isaleni
Isuleni
  • Cibemba
  • Peleniko Bambi
  • Ifyo Mwingasala
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Ifya Kubomfya
  • Amafunde Yesu
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Isuleni
Peleniko Bambi