Ukucushiwa na Masakamika!

UMUTWE wa lyashi uwali mu cipande calembelwe na kabungwe ka American Institute of Stress watile ubulwele bwabipisha mu Amerika pali lelo te kansa nangu AIDS. Lipoti yatila: “Impendwa ikalamba iya balwele baile ku kumona badokota balilwele pa mulandu wa masakamika.”

Te kukukumya kanshi ukulando kuti abantu muli shino nshiku balisakamikwa. Ukulingana na kabungwe ka National Consumers League, “incito yaba e ca kubalilapo icilenga abantu abengi ukukwata amafya no kusakamikwa, ica bubili caba milandu ya lupwa. Ifintu fimbi kutontonkanya pa kuba no bumi ubusuma, ukusakamikwa pa bunonshi bwa calo, ukukansana kwaba pa kati ka fyalo no kusansa kwa tupondo.”

Nangu cibe fyo, ukusakamikwa takusangwa fye mu United States mweka. Ukufwailisha kwaliko mu Britain mu mwaka wa 2002 kwatungenye ukuti “abantu ukucila pali 500,000 mu Britain basosele abati mu 2001 na mu 2002 balisakamikwe umulandu ne ncito balebomba icalengele bene ukulalwala inshita imo.” Pa mulandu wa “masakamika” ya pa ncito, inshiku amamilioni 13 na 500,000 mu Britain ababomfi tababombele.”

E cilecitika na ku fyalo fya ku Bulaya fimbi. Ukulingana na kabungwe ka European Agency for Safety and Health at Work, “ku Bulaya ababombe ncito abengi balakwata amasakamika te mulandu ne ncito babomba.” Ukufwailisha kumo kwalangishe ukuti “ababomfi mupepi na mamilioni 41 [mu European Union] cila mwaka balasakamikwa pa mulandu ne ncito.”

Mu Asia mwena caba shani? Abakumene mu Tokyo balandile ukuti: “Ukusakamikwa pa mulandu ne ncito kwaliseeka mu fyalo ifingi, ifipiina ne fikankaala.” Lipoti yatila “ifyalo ifingi ifya ku kabanga ka Asia, ukubikapo na China, Korea na Taiwan, nafilunduluka sana mu fya kupangapanga na mu makwebo. Ifi fyalo nomba filelanguluka pa masakamika ya pa ncito na fintu ubumi bwa babomfi buli no kuba.”

Kuti mwaimwena fye na mwe bene. Tamulekabila no kufwailikisha pa kwishiba ukuti abantu bali na masakamika. Nangu cibe shani, na imwe bene amasakamika nayamukuma! Fintu nshi ifyabipa ifyo ukusakamikwa kwingaleta pali imwe na pa batemwikwa benu? Indupwa kuti shacefyako shani amasakamika? Ifipande fikonkelepo fyalalanda pali aya malyashi.

Ifilenga Ukusakamikwa no Bubi Bwabamo

UKUSAKAMIKWA cinshi? Ukulingana no wasambilila umo, ukusakamikwa kwalondololwa nga “ukukanshika kwa mubili, mu nkuntu nelyo mu muntontonkanya.” Bushe ici cilepilibula ukuti ukusakamikwa konse kwalibipa? Iyo. Dokota Melissa C. Stöppler ena atila, “ukusakamikwa no kukanshika panono kwaliba fye bwino. Nga ca kuti uli uwasakamana panono ne fyo walabombe ncito ukwete ici cilafwa ukuibomba bwino kabili na maka.”

Kanshi ni lilali ukusakamikwa kubipa? Dokota Stöppler atila: “Ni lintu kwacilamo, twafilwa ukushipikisha, twatampa ukumfwa ububi.” Moneni nomba fimo fimo ifilenga ukusakamikwa ifyaishibikwa sana.

Ukusakamana pa lwa Mikalile

Imfumu Solomone yatile: “Icisumako ku muntu takuli kano ica kuti alye, anwe, no kuimweno busuma ku kucucutika kwakwe.” (Lukala Milandu 2:24) Lelo, ababomfi abengi ukufuma sana amasakamika ni ku ncito.

Lipoti ukufuma ku kabungwe ka European Agency for Safety and Health at Work yashimika ukuti ilingi line ababomfi balasakamikwa pa ncito pa mulandu wa kukanaumfwana bwino na bene ba ncito, kabili abene ba ncito tabasuminisha nangu panono ababomfi ukulanda pa mafya bakwata. Fimbi ifilenga amasakamika kukansana kwa babomfi abene beka, umwenso wa kuti incito kuti yapwa inshita iili yonse, e lyo na malipilo yanono ababomfi bapoka. Te mulandu ne calenga amasakamika, ukutwalilila ukubomba ilyo pa ncito pali ifya musango yo kulenga abafyashi babomba incito ukufilwa ukusakamana bwino indupwa shabo. Limo ifyo indupwa shikabila filafulisha. Ku ca kumwenako, mu mwaka umo mu United States, abantu amamilioni 50 balitenseshepo lupwa lwabo umulwele nelyo ukusunga umukote. Ukubulisha indalama na ko kulasakamika ulupwa. Rita nyina wa bana babili, atampile ukucula sana pa kusanga indalama lintu umulume wakwe, Leandro asangilwe mu busanso bwa mu musebo, ubwalengele wene ukulamukunkulushisha fye pa cicinga. Rita atila: “Ukubulisha indalama kulenga ukukanshika. Nga tapali indalama sha kushitamo ifya pa ng’anda, cilalula ne cifyalilwa cobe.”

Ifyo Abafyashi Abashimbe Batangalikwa

Abafyashi abashimbe na bo bene balasakamikwa sana lintu balefwaya ukupayanishisha indupwa ifyo shilekabila. Ukubuuka lucelocelo ku kupekanya umwikulo, ukufwalika abana no kubatwala ku sukulu, e lyo ukubutukila ku ncito, no kubombesha pa ncito kuti fyalenga umufyashi umushimbe ukufunshika lwa ku mubili na mu nkuntu. Kabili nyina nga ainuka ku ncito, nomba abutukila mu kusenda abana ku sukulu, ukupekanya umulaalilo, no kubomba imilimo ya pa ng’anda. María umufyashi umushimbe, uwakwata abana bakashana bane, ailinganya ku citofu ca kupompa, ati: “Limo ng’umfwa kwati nalalepuka pa mulandu ne fya kucita ukufula.”

Abana Ababa na Masakamika

Uwasambilila pa mikalile ya bantu Ronald L. Pitzer atila: “Abacaice abengi baleba abasakamikwa sana.” Kulaba ukwaluka kwa mubili no kwa mu nkuntu lintu balekula. Kwalibako no kutitikishiwa kwa fye sukulu. Ukulingana ne citabo ca mutwe wa kuti Childstress! “ubushiku bumo pa sukulu mulasangwa amafya no kutitikishiwa ukulenga amasakamika—mu fya masambililo, mu mangalo ya pa sukulu, mu fyo bangala na baice banabo na fintu babomba na bakafundisha.”

Mu ncende shimo shimo ulukaakala lwa bana be sukulu lulalundako ukusakamana—ukulundapo no kusansa kwa tupondo no tuyofi tumbi na fyo filaletela abacaice abengi umwenso. Umukashana wacaice umo alemba ukuti: “Nga ca kuti abafyashi lyonse balelanda pa fya kutiinya ifilecitika mu calo, na ifwe bene cakulatuletela umwenso.”

Abafyashi bafwile ukulakosha abana babo. Lelo, Pitzer atila: “Ilingi lintu abana na baice bafwaya ukulanda pa fintu bayumfwa, abafyashi na bakalamba bambi tabakutika, balabako fye.” Inshita shimo abafyashi balabikilwa fye ku mafya yabo aya mu cupo. Tito uwacaice uo abafyashi bakwe basukile balekana, asosa ukuti: “Cimoneka kwati abafyashi bandi cila bushiku balapumana.” Nga fintu icitabo ca mutwe wa kuti Childstress cilanda, “ukulwa no kuumana kwa ciwowo te fyeka fye filenga ukusakamikwa mu nkuntu. Ukukwatisha ubukali ubwa kuti bulemoneka na mu kulanda, te mulandu amashiwi yali ayanakilila, kulakalifya abana.”

Ububi bwa Masakamika

Nampo nga uli mwaice nelyo muli bakalamba nangu mwaliba abasakamikwa pa lwa ncito nelyo amasambililo, amasakamika ya mutatakuya kuti yamulwalika. Kalemba umo uulemba pa malwele yalekanalekana, atila: “Ifintu amasakamika yacita ku mubili ciba kwati ni ndeke iilekafya injini pa kwima.” Ca cine, lintu mwasakamikwa, umutima ulakulunkuntisha no mulopa walabutukisha mu mubili. Shuga ilafula mu mubili. Umubili ulafumya ama hormone. Kalemba umo wine atwalilila ukusosa ukuti: “Ukusakamikwa nga kwacilamo, bongobongo, umutima, bapwapwa, imishipa, ne minofu fikalabombesha nelyo ukukanabomba bwino. Ici kuti calenga umuntu ukufwa nelyo ukufulungana ku ntanshi.” Amalwele ayo ukusakamikwa kuleta yengi pamo nga: ubulwele bwa ku mutima, lupuma, ukunenunwa kwa maka yacingilila umubili ku malwele, kansa, ukukalipa kwa mu mafupa, ubulwele bwa shuga, na yambi ayo tushilumbwile.

Icacilishapo kubipa ni nshila intu abengi—sana sana abacaice—babomfya ku kucefyako amasakamika. Dokota Bettie B. Youngs ailishanya ukuti: “Cilomfwisha ubulanda ukumona ifyo abacaice bacita pa kucefyako amasakamika, batendeka ukukolwa ubwalwa no kunwa imiti ikola, ukufyuka ku sukulu, ukonaula ifintu, ukucita ubulalelale, ukukalipa no lukaakala, no kupoola ukufuma pa ng’anda—ici cilenga amafya ukufulilako ukucila na pa yo bakwete kale.”

Ukusakamikwa e ko kwaba; kabili teti tukusengauke. Lelo nga fintu twalamona mu cipande cikonkelepo, kuti twabomfya inshila ishingi pa kucefyako ukusakamikwa.

Kuti Mwacefyako Amasakamika!

“MU myaka ya nomba tacayanguka ukubomba incito, ukusakamana ulupwa, pa nshita imo ine no kubombako imilimo imbi.” E fisosele icitabo calembelwe nomba line pa fya lupwa. Ca cine, tuleikala mu nshita sha masakamika. Lelo ici tacili ca kupapusha ku basambilila Baibolo, pantu, yalisobela ukuti shino shili no kuba “inshita ishayafya.”—2 Timote 3:1-5.

Jesús wishi wa bana batatu atila: “Ukuba uwasakamikwa takwabipa. Kwishiba fye ifya kucefyako ukusakamikwa.” Ca cine, tacayanguka ukucefyako amasakamika. Lelo cayanguka fye mu kulanda. Nangu cibe fyo, kwalibako inshila shisuma ne fishinte fya mu Baibolo ifingamwafwa.

Ifyo Mwingashipikisha Amasakamika ya pa Ncito

Bushe imibombele yenu ilamusakamika? Imibombele yenu pa ncito ikabipilako nga ca kuti tamulelanda amafya mukwete. Baibolo pa Amapinda 15:22, itila, “ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa.”

Abafwailikisha pa lwa masakamika yasangwa pa ncito bena bakoselesha “ukulanda ku bene ba ncito: pantu nga mwabeba ubwafya mulekwata, e lyo bengamwafwa.” Lintu mulebeba tamufwile ukulanda bukali bukali nelyo mu kufuupuka. Lukala Milandu 10:4 ilanda ati: “Ukufuuka kushimye membu shikalamba.” Elyo mulelanda na bamwingisha incito sengaukeni ukukuntukilwa bwangu ne fikansa. Napamo kuti mwaeba abene ba ncito ukuti ukucefyako amasakamika kuti kwalenga ababomfi ukubombesha.

Lintu tulelanshanya pa bwafya bumo mu kutekanya ici kuti catwafwa ukupwishako na yambi amafya ya pa ncito, pamo ngo kukansana no kulwishanya na babomfi banensu. Fwailisheni inshila shisuma isha kupwishishamo ubwafya. Pa kufwailisha isho nshila shisuma limbi kuti mwabelengako na mu fitabo fimo. Muli luno lupapulo inshila ishingi isha kwafwa shalilembwa.a Lelo nga ca kuti ubwafya bulekulilako fye kuti cawama ukufwayako incito imbi.

Ukucefyanyako Ubwafya bwa Ndalama

Ukufunda kwa mu Baibolo na ko kuti kwamwafwa ukucefyako ubwafya bwa ndalama. Yesu Kristu atukonkomesha ukuti: “Mwilasakamikilwa imyeo yenu ifyo mukalya nelyo ifyo mukanwa, nelyo imibili yenu ifyo mukafwala.” (Mateo 6:25) Kuti cacitika shani? Ukupitila mu kutetekela ukuti Yehova Lesa akatupekanishisha fyonse ifyo tukabila. (Mateo 6:33) Ukulaya kwa kwa Lesa te malanda kanwa fye iyo. Ubu bulayo bwalikosha abena Kristu abengi nga nshi pali lelo.

Kwena, tulekabila “amano yene yene” lintu tulebomfya indalama. (Amapinda 2:7; Lukala Milandu 7:12) Baibolo itwibukishako ukuti: “Tatwaletamo kantu muno calo, kabili tatwingafumyamo kantu. E co, pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala no mwa kwikala, tuteke imitima kuli ifi fintu.” (1 Timote 6:7, 8) Ukwishiba ifya kuteko mutima ku tunono uto tukwete kulafwa sana. Ibukisheni Leandro, uo balekunkulushisha pa cicinga pa mulandu wa kulemanina mu busanso bwa pa musebo. Wene no mukashi batampile ukubomfya indalama bakwete bwino bwino. Leandro alondolola ukuti: “Twaeseshe ukukanaonaula indalama. Fimo ifyo twalecita ni fi, twaleshimya amalaiti tushalebomfya, pa kuti tucefyanyeko umutengo wa kulipila ku malaiti. Ukulosha kuli motoka tulatantikila libela ukwa kuya pa kuti tatonawile amafuta.”

Abafyashi kuti basambilisha abana babo ukuba ne mibele isuma. Carmen umwana mwanakashi wa kwa Leandro asumino kuti: “Lyonse nalefwaya ukulashita conse ico namona, lelo abafyashi balingafwa ukulashita fye ico ndekabila. Pa kubala, calinkosele ukuteuluka. Lelo abafyashi balinsambilisha ubupusano bwaba pa fyo ndefwaya fye na pa fyo ndekabila icine cine.”

Ukulanshanya—Kulacefyako Amasakamika

Pa ng’anda pafwile ukuba cifulo ca nsansa, lelo ilingi line imikalile ya pa ng’anda e ileta sana amasakamika. Mulandu nshi? Icitabo ca mutwe wa kuti Survival Strategies for Couples citila: “Abaupana . . . abakwatako amasakamika, nelyo abakaluka batila icilenga sana ukupusana kukanalanshanya.”

Ifishinte fya mu Baibolo filafwilisha abaupana ukuwamyako imilanshanishishe yabo. Baibolo itila kwaliba “inshita ya kutalala, ne nshita ya kusosa” kabili itila “icebo, ifyo cawama mu nshita iyene ya ciko!” (Lukala Milandu 3:1, 7; Amapinda15:23) Ukwishiba amalembo ya musango yu kukamwafwa ukusengauka ukulanda amalyashi ayengafulwisha abena mwenu sana sana nga nabanaka nelyo nabasakamikwa. Bushe teti ciwamishe ukulanda inshita imbi—lintu abena myenu bengaitemenwa ukumfwa?

Ca cine, nga ca kuti tamwacibomba bwino, kulaba ukootoka nelyo ukusampauka. Lelo cinshi cingacitika nga twalangisha ubukali lintu tulelanda ku bena myesu? Baibolo itucinkulako ukuti “icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.” (Amapinda 15:1) Ukupusanako, “ifyebo fya nsansa luto lwa mpuma, kuloowa ku mutima, kabili butuntulu ku mubili.” (Amapinda 16:24) Kwena cilakabila ukubombesha pa kuti mu kulanshanya kwa mulume no mukashi tamuli “ukusasuka ne cipyu no bukali no kootoka no musaalula.” (Abena Efese 4:31) Lelo ukubombesha kwa musango yo, kulaletako ubusuma. Abaupana abalanshanya balasansamushanya no kutungililana. Amapinda 13:10 yatila: “Ku [bepushanya, NW] kwaba amano.”b

Ubwafya Abafyashi Basanga pa Kulanshanya na Bana

Ukulanshanya na bana tacayanguka—sana sana inshita nga naicepa. Lelo Baibolo ikoselesha abafyashi ukulalanda na bana babo inshita iili yonse. Kuti bacite fyo nga ‘nabekala mu ng’anda nelyo baleenda mu nshila.’ (Amalango 6:6-8) Leandro alando kuti: “Umufyashi afwile afwaya inshita ya kulanda na bana. Nga tuleya no mwana wandi umwaume muli motoka, ndashukila aka kashita ukulanshanya nankwe.”

Nalyo line, te bafyashi bonse bacisanga icayanguka ukulanshanya na bana babo. Alejandra, umwanakashi uwaba na bana batatu, asuminisha ukuti: “Nshaishibe ifya kukutika ku mwana. Ukukanalanshanya bwino kwanengele ukuba uwakalipa kabili naleyumfwa uwa mulandu.” Umufyashi kuti awamyako shani? Tampileni pa kwishiba ifya ukuba “uwayanguka ukuumfwa.” (Yakobo 1:19) Dokota Bettie B. Youngs atila: “Ukumfwa bwangu kulacefyanyako amasakamika.” Mulekutikisha. Lolesheni pa menso ya bana benu lintu balelanda. Mwilamona amafya ya bana benu nga yanono. Koselesheni abana benu ukulanda ifili ku mukoshi. Bepusheni amepusho yalinga. Balangisheni ukuti mwalibatemwa kabili na mubacetekela ukuti bakacita fyonse ifyo mubeba. (2 Abena Tesalonika 3:4) Pepeleni pamo na bana benu.

Cikabila ukubombesha pa kulalanshanya bwino kabili lyonse mu lupwa. Lelo ici cilafwa ukucefyako amasakamika mu lupwa. Ukulanshanya kukalenga mwe bafyashi ukwishiba lintu abana benu basakamikwe. Mukafunda bwino abana benu nga muleishiba ifyo bayumfwa ne fyo balepitamo. Mu kulekeleshako, abana abakoseleshiwa ukulanda ku bafyashi ifilebasakamika te lingi amasakamika yabatungulula ku kucite fyabipa.

Ukwikatana—E Nkama ku Kubomba Imilimo ya pa Ng’anda

Nga ca kuti bonse umulume no mukashi balaya ku ncito, ukubomba imilimo ya pa ng’anda nako kwine kulaleta isakamika. Banamayo ababomba kabili abakwata abana bamo balifumyako imilimo ya pa ng’anda ne ci calicefyako amasakamika. Basondwelela ukuti tacayanguka kabili teti cibombe ukulapekanya ifya kulya fisenda inshita yalepa. Ibukisheni fintu Yesu ayaswike umwanakashi uwalemupekanishisha ifya kulya ifingi sana. Yesu atile: “Ifinono fye e filekabilwa, nelyo cimo fye.” (Luka 10:42) E ico mwifusha fya kupekanya. Icitabo ca The Single-Parent Family cakoselesha ukuti: “Ipikeni ifikwete umuto e lyo ne fili fyonse mwingepikila mu mupika umo pakucefyako ifipe fya kusuka.” Ca cine, nga mwafumyako incito shimo isha pa ng’anda amasakamika yakacepako.

Nelyo mwayangushako imilimo ya pa ng’anda, kukalabako imilimo imbi iingi ikalakabilwa ukubombwa. Namayo umo uubomba incito atila: “Lintu nali umwaice, nalebomba incito iili yonse. Lelo apo nomba ni nkota, teti mombe nga fintu nalebomba kale. Ukubombesha uko nalebombesha ku numa uku nakundetelela. E ico bonse balupwa lwandi balansakamana, ne ci cilangafwa ukucefyako ukusakamikwa.” Ca cine, nga ca kuti bonse pa ng’anda baitemenwa ukubomba, imilimo ya pa ng’anda teti ifulile bambi. Icitabo pa lwa kukusha abana catila: “Ukupeela abana imilimo ya kubomba pa ng’anda ni nshila iisuma sana iya kukushishamo abana no kubalenga ukufikapo. Ukubomba iyi milimo lyonse kusambilisha abana imisango iisuma no kubafwa ukutemwa ukubomba incito.” Ukubombela pamo imilimo ya pa ng’anda na kabili kupeela abafyashi ishuko lya kuba pamo na bana.

Umukashana we shina lya Julieta atila: “Bamayo balomfwa bwino nga nabafwako ukubomba incito ya pa ng’anda. Na ine ndayumfwa bwino kabili ndayumfwa ukuti nalishintililwapo. Ici calingafwa ukusunga bwino ing’anda. Ukusambilila ifya kubomba imilimo ya pa ng’anda nakunsambilisha ifyo mfwile ukwisabomba ku ntanshi.” Mary Carmen na wena atila: “Lintu twali fye abaice, abafyashi bandi balitusambilishe fwe bana ifya kuisunga bwino. Uku kusambilisha kwalitwafwa sana.”

Inshila Shisuma Isha Kupwishishamo Ukusakamikwa

Twakulasakamikwa lyonse, tulefwaya nangu tatulefwaya. Nalyo line, kuti mwaishiba ifya kucefyako ukusakamikwa. (Moneni umukululo pe bula 10.) Ukukonka ifishinte fya Baibolo kulafwa. Ku ca kumwenako, nga muli no bwafya ubulekulilako, ibukisheni ukuti “kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.” (Amapinda 18:24) Londolweleni ubwafya mukwete ku cibusa ca mano nelyo ku bena myenu. Uwasambilila pa fya mikalile ya bantu Ronald L. Pitzer atila: “Mwilaesha kufisa ubwafya mukwete. Londolweleni umuntu uwatekanya kabili uwingakutika no kwangwako kufyo muleyumfwa ne fimusakamike.”

Na kabili Baibolo ilando kuti, “umuntu wa luse ateteso mweo wakwe.” (Amapinda 11:17) Ca cine, cisuma ukuisakamana. Baibolo itila: “Ulupi lumo ulwa kutusha lusuma ukucile ndupi shibili isha kucucutika no kufuluko mwela.” (Lukala Milandu 4:6) Nga mulekwatako akashita ka kucitako utuntu fye utwa pa lwenu ici cilafwa sana—limbi inshita ya lucelo kuti mwakwatako akashita kanono aka kunwa tuti, aka kubelenga, ukupepa kuli Lesa, no kutontonkanya fye mu mutalalila.

Ukutukushako mubili ne fya kulya fisuma na fyo filafwa sana. Icitabo cilanda pa kukusha abana catila: “Lintu muleipeelako inshita no kubomba pa fimukumine mwe bene, ninshi, cimo cine, no kututila ifyo mukalabomfya ku ntanshi. . . . Lyonse lintu mulebomfya akali konse mukwete moneni ukuti muli icibwesha, pantu limbi mukaipoosa mu malangulushi, nelyo tamwakashale nangu kamo.”

Ukulundapo, Baibolo kuti yayafwa umuntu ukulundulula imibele ikabilwa pa kucefyanyako ukusakamikwa, imibele pamo nga “ukufuuka,” ukutekanya, ne cikuuku. (Abena Galatia 5:22, 23; 1 Timote 6:11) Na kabili, Baibolo ilapeela isubilo—ubulayo bwa calo cipya icileisa umo icili conse iciletela abantu ubulanda cikapita! (Ukusokolola 21:1-4) E ico cili bwino ukulundulula umusango usuma uwa kubelenga Baibolo cila bushiku. Nga mwingatemwa ukusambilila Baibolo, Inte sha kwa Yehova kuti batemwa ukumwafwilisha ukwabula ukumulipilisha.

Ici tacilolele mu kuti Umwina Kristu wena takwata masakamika nangu panono. Lelo Yesu atile kuti cacitika ukusengauka ‘ukufinininwa ku . . . masakamika ya mikalile.’ (Luka 21:34, 35) Kabili nga mwaishiba Yehova Lesa ukuti ni cibusa wenu, akaba icubo icine cine kuli imwe! (Amalumbo 62:8) Kuti amwafwa ukucefyanyako amasakamika.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 30]

“Lintu nali umwaice, nalebomba incito iili yonse. Lelo apo nomba ni nkota, teti mombe nga fintu nalebomba kale. Ukubombesha uko nalebombesha ku numa uku nakundetelela”

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 10]

Ifya Kucefyanyako Amasakamika

◼ Muletuusha sana cila bushiku

◼ Mulelya ifya kulya ifisuma. Mwilaliisha

◼ Muletukusho mubili lyonse, pamo ngo kukumpauka pa kwenda

◼ Nga mwasakamikwa, ebeniko cibusa wenu

◼ Inshita ikalamba muleba no lupwa lwenu

◼ Akanyeniko bambi imilimo atemwa ebeni bambi ukumwafwa imilimo ya pa ng’anda

◼ Ishibeni ilyo umubili no mutontonkanyo finakile

◼ Imikileni amabuyo ayengafikwapo; mwilaipeela imilandu nga mwapelebela panono

◼ Teyanyeni bwino ifintu; tantikeni bwino bwino ifya kucita

◼ Beni ne mibele ya Bwina Kristu pamo nga ukunakilila no kutekanya

◼ Fwayeni inshita ya kuba mweka