“Mwilasakamikwa pa Bushiku bwa Mailo”

Amasakamika yalengele ba Renée ukupeshiwa amano. Pa myaka itatu, abena mwabo ba Matthew balebomba fye incito shakuwayawaya. Ba Renée batile: “Nalisakamikwe nga nshi. Icalensakamika sana ni co nshaishibe ifyali no kukonkapo!” Ba Matthew balyeseshe ukusansamusha abena mwabo pa kubalondolwela ukuti fyonse ifyo balekabila balikwete. Lelo ba Renée batile: “Awe nangu musose ifi, tamulakwata incito ine ine! Tulekabila indalama!”

UKWABULA no kutwishika umuntu alasakamikwa incito nga yapwa. Uuli pa bulofwa kuti alaipusha ati, ‘Ni lilali nkasanga incito? Twakulasanga shani indalama sha kushitamo ifyo tulekabila ino nshita?’

Nangu ca kutila, kuti twasakamikwa nga tuli pa bulofwa, Yesu Kristu alitupandile amano ayasuma ayengatwafwa ukukanacilamo ukusakamikwa. Atile: “Mwilasakamikwa pa bushiku bwa mailo . . . Amafya ya mu bushiku bumo yalilinga kuli ubo bwine bushiku.”—Mateo 6:34.

Ishibeni Ifilemusakamika

Ilyo Yesu alandile aya mashiwi, talepilibula ukuti tufwile ukulaikala kwati tatukwete amafya. Lelo ukusakamikwa pa fingacitika mailo kuti fyalundako fye ku masakamika tukwete ubo bushiku. Ukulanda fye icishinka, tapali ifyo twingacita pa fikacitika mailo, fibe fisuma nangu fibi. Lelo kuti twacitapo fimo pa masakamika tukwete aya ubo bwine bushiku.

Ala calyafya ukuleka ukusakamana! Ba Rebekah abo abena mwabo incito yapwile ninshi balibomba pa myaka 12, batile: “We muntu nga nausakamikwa sana, cilaafya ukutontonkanya bwino bwino. Lelo twalekabila ukutontonkanya bwino. Nale-esha na maka ukukanacilamo ukusakamikwa. Ifyo naletiina ukuti e fikacitika nga taficitike, e lyo naleshininkisha ukuti ukusakamikwa takwafwa nangu cimo. Ukubombela pa mafya ya ubo bwine bushiku, kwaletwafwa ukukanasakamikwa pa mafya yambi.”

Yipusheni amuti: ‘Finshi finsakamika sana? Bushe fyonse ifinsakamika fikacitika? Bushe mpoosa inshita yaba shani ukulasakamikwa pa fintu ifyo ntontonkanya ukuti fikacitika nalimo ifishakacitike?’

Tekeni Umutima ku fyo Mukwete

Ifyo tutontonkanya pa fintu fimo kuti fyalenga twaba ne nsansa nelyo twaba no bulanda. E ico Baibolo itukonkomesha ukuti: “Pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala no mwa kwikala, tuteke imitima kuli ifi fine.” (1 Timote 6:8) Ukuteka umutima ku fyo tukwete, kucefyako ifyo tufwaya kabili nga natukwata ifyo tukabila tatufwile ukusakamana sana. Nga twakwata ulunkumbwa lwa kufwaya ifintu ifingi kuti cayafya sana ukwangushako imikalile yesu.—Marko 4:19.

Ukuteka umutima kwalyafwile ba Renée ukukanasakamikwa sana. Batile: “Tatwalelala pa nse twalikwete ng’anda na malaiti emo yali, kabili lyonse twalekwata na mafuta yakubika mu ca kukafya ing’anda nga kwatalala. Lelo icalelenga tulesakamikwa ni co fye twalibeleshe ukwikala bwino, kabili nangu fye ni yo ine nshita twali pa bulofwa nalefwaya fye ukuti tuleikala bwino nga filya fine twaleikala kale.”

Tapakokwele ba Renée basukile bailuka ukuti ifyo baletontonkanya e fyalelenga balemona kwati balecula sana. Batile: “Nalekabila ukwishiba ukuti ifintu fyalyalwike, tatwalekabila ukulaikala nge fyo twaleikala kale. Ilyo natendeke ukumona ukuti Lesa aletupeela fyonse ifyo twalekabila cila bushiku, e lyo natampile ukulaba ne nsansa.”

Yipusheni amuti: ‘Bushe ninkwata ifyo ndekabila pa bushiku bwa lelo? Nga ninkwata ifya ubo bushiku, cinshi ningalasakamikilwa pa bushiku bwa mailo?’

Ica kubalilapo ico mwingacita ilyo mukwete fye indalama ishinono, kusumina ukutila ifintu nafyaluka.a Lelo finshi mwingacita ifingamwafwa nga ca kuti indalama nashicepa pa mulandu wa kuba pa bulofwa?

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 5]

Umupampamina Ulaafwa!

Ba Fred bamwene kwati capwa tabakasange incito pa numa ya kufwayafwaya pa milungu iingi ukwabula ukuisanga. Batile, “Cali kwati ulelola abakwisa mukukusenda pa citesheni ca basi lelo takuli nangu umo uuleisa.” Ba Fred bapingwilepo fye ukuba no mupampamina. Batumine ifipepala fya kufwailapo incito ku makampani ayengi ukubikako fye na kuli yalya ayashalefwaya sana imilimo baishibe. Balecita fyonse ifyo amakampani yalebeba kabili nga babeta mu kubepusha pa fyo baishiba incito, baleipekanya bwino bwino pantu balishibe ukuti “amapange ya wacincila yamulenga ukubomba bwino.” (Amapinda 21:5) Ba Fred batile, “Pa kampani kamo, abakalamba ba ncito banjipwishe imiku ibili pa nshita ishapusana kabili banjipwishe ifipusho ifingi nga nshi.” Umupampamina wa ba Fred walibafwile. Batile, “Basukile banjingisha incito!”

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 6]

Kwaliba Icacindama Ukucila pa Ndalama

Cinshi cacilapo ukucindama, pali imwe ne ndalama? Tontonkanyenipo sana pa mapinda yabili aya mu Baibolo.

“Umupiina uule-endela muli bukaele bwakwe awama ukucila umukankaala uo imicitile yakwe yaba iyapondama.”—Amapinda 28:6.

“Imbale ya musalu apali ukutemwa yawama ukucila ing’ombe iyanona no lupatopo.”—Amapinda 15:17.

Kanshi umuntu nangu takwete indalama alicindama. Ilyo abena mwabo incito yapwile, ba Renée baebele abana babo ukuti: “Bashibo abengi baliya iciyeyeye no kusha indupwa shabo. Lelo imwe mwalipaalwa, bashinwe tabamusha. Balimutemwa nga nshi kabili mwalimona ne fyo bamwafwa mu mafya yonse ayo mukwata. Ala mwalikwata shinwe umusuma nga nshi!”

Ifyo Mwingacita Nga Mukwete Indalama Ishinono

NGA mukwete indalama ishinono, mulekabila ukupekanya bwino. Yesu alilandile umulandu ici cacindamina. Aipwishe ati: “Nani pali imwe nga alefwaya ukukuula ulupungu tabala ekala pa nshi no kupenda ishingapooswapo, pa kuti amone nga nakwata isha kulupwishisha?” (Luka 14:28, 29) Nga mwakonka aya mashiwi Yesu alandile, kuti mwaishiba ifya “kupenda ishingapooswapo” pa kuti tamulebomfya indalama ishingi ukucila pa sho mukwata. Kuti mwacita shani? Esheni ukucite fi:

Nga mwakwata indalama, akanyeni indalama ukulingana ne fyo mulefwaya ukushibomfya, shimo kuti shaba shakushitamo ifyo mulekabila apo pene, e lyo shimbi sha kubomfya ku ntanshi. (Moneni akabokoshi akali pe bula 8.) Nga namutantika bwino ifyo mulefwaya ukubomfya indalama, cikamwafwa ukwishiba ifyo muleshibomfya e lyo ne sho mulepoosa ku fintu ifishilekabilwa. Ukutantika bwino kukamwafwa ukwishiba ifyo mushilekabila ukushita.

Pa kulemba bwino ifya kubomfya indalama mukwete, esheni ukukonka ifyebo ifikonkelepo.

Mwilashita Icishiteshite

Ilyo ba Raúl incito yapwile, abena mwabo ba Bertha balilekele ukushita ifintu umo baleshita kale. Batile, “Natendeke ukubomfya amatiketi yakushitilapo ifintu ifyo babweseshe umutengo, kabili naleya na ku matuka uko balepeelelapo na cimbi nga washita cimo.” Ifili pe samba kuti fyamwafwa ukubomfya bwino indalama:

● Mulepekanya ukushita ifya kulya ifinakile umutengo ifya kubomfya uyo mulungu.

● Shiteni ifilefwaikwa fyonse pa kuti muipekanishishe mwe bene ifyakulya mu nshita ya kushita ifyo bapekanya kale.

● Shitileni limo ifyakulya ififulile pali iyo nshita nelyo ifibwelele umutengo.

● Muleshita ifintu ifingi ilyo mwamona ukuti nafibwela umutengo, lelo tamufwile ukushita ifingi sana nga kuti fyaonaika.

● Muleshita ifyakufwala ifyabomfiwapo pa kuti mulecefyako indalama mupoosa ukushita ifyakufwala ifipya.

● Muleya mukushita ifintu uko fyanaka umutengo, cikulu fye indalama mwalaendela tashacile pa sho mwasungile ukwendela.

● Mwilaya libili libili mu kushita ifintu.a

Lembeni

Ba Fred batile, “Twalelemba ifya kubomfya indalama. Nalelemba indalama isho twali no kubomfya apo pene e lyo ne ndalama isho twalekabila ukubomfya umweshi onse.” Ba Adele abakashi baba Fred, nabo batile: “Nalishibe indalama nalekabila ukubomfya nga naya ku maliketi. Inshita shimo nga ndefwaya ukushitilako abana ifintu nelyo ukushitako ifya mu ng’anda, nalelosha pa ndalama nakwete no kutontonkanya ukuti ‘te kuti nkumanishe ukushite fi, kanshi nkesa shita fye umweshi uukonkelepo.’ Ukulemba ifya kushita e kwalengafwa ukukanaonaula indalama!”

Ilyo Mushilashita, Taleni Tontonkanyenipo

Ilyo mushilashita icili conse muleipusha amuti: ‘Bushe ici cintu ndecikabila? Bushe ico nkwete nacipwa, nelyo ndefwaya fye ukushita icipya?’ Nga ca kutila icipe tamwakalecibomfya sana, bushe te kuti ciwame mwalabomfya fye icipe ica bambi e lyo mwalabalipila? Nelyo nga ca kuti mukalacibomfya sana, bushe te kuti ciwame ukushita fye icabombapo kale lelo icituntulu?

Nangu ca kuti fimo ifyo twalandapo nalimo kuti fyamoneka kwati te kuti fibombe, lelo nga mwakonka fyonse kuti fyamwafwa! Icishinka tulelandapo ca kuti, nga mwabelesha ukukanaonaula indalama pa fintu ifilemoneka kwati finono, ninshi mukasambilila ukubomfya bwino indalama na ku fintu ifikalamba.

Ifingamwafwa Ukukanaonaula Indalama

Pa kutila tamuleonaula indalama pa fintu ifishilekabilwa, kuti cawama mwacita fimo ifingamwafwa. Ku ca kumwenako, ba Adele batile: “Twakwete imyotoka shibili, lelo mukwangufyanya twalishitishepo imo kabili twale-endela pamo na bantu bambi muli motoka imo. Pa kutila tulesungilila amafuta ya muli motoka, twalecita ifintu ifingi pa lwendo fye lumo. Kabili twaleshita fye ifyo twalekabila sana.” Fimbi ifingamwafwa ukukanaonaula indalama ni fi:

● Ilimineni umusalu.

● Mulekonka ifyo abapangile ifipe mwakwata batila e fyo mufwile ukulafibomfya, nga mwacite fi kuti fyakokola.

● Ilyo mwafika fye pa ng’anda kuti cawama mwafula ifyakufwala ifisuma no kufwala ifya pa ng’anda, nga mulecita ifi ninshi fikalamoneka ifipya kabili fikakokola.

Mwilaitalusha ku Bantu!

Abantu abengi abo incito ipwa, balaitalusha ku bantu kabili bafwaya fye ukulaba beka. Lelo ba Fred te fyo bacitile! Balupwa lwabo e lyo na bana babo abakulu e balebasansamusha no kubafwilisha. Ba Fred batile, “Twalelanshanya sana ifyaletusakamika, kabili calengele twaikatana. Ifwe bonse twalishibe ukuti, ‘Twaleculila pamo.’”

Na bambi abalekoselesha sana ba Fred, Bena Kristu banabo abo balesangwa na bo lyonse ku Ng’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova. Batile, “Pa numa ya kulongana kwesu ukwa Bwina Kristu, lyonse naleumfwa bwino. Bonse bali ne cikuuku kuli ine kabili balenangulukilako. Pa mulandu wa fyo baletwafwa no kutusansamusha, twalimwene ukutila tatwali fweka.”—Yohane 13:35.

Ukuba Ifibusa na Lesa Kulaafwa

Abengi abo incito yapwa balafulilwa sana ababengishe incito. E fyo ba Raúl abo tulandilepo kale nabo baumfwile ilyo incito yapwile imiku ibili ukwabula ukwenekela, umuku wa ukubalilapo yapwile ilyo bali ku mwabo ku Peru, e lyo umuku walenga bubili cali ni mu musumba wa New York. Ilyo ba Raúl babafumishe incito umuku walenga bubili, basukile batila, “Muno calo takwaba ico wingacetekela.” Pa myeshi iingi balifililwe ukusanga incito. Cinshi cabafwile? Ba Raúl batile, “Nalibombeshe ukukosha bucibusa bwandi na Lesa, kabili nailwike ukuti pa kuti ndeikala bwino ukwabula ukusakamikwa sana mfwile fye ukumucetekela.”

Ba Raúl ni Nte ya kwa Yehova kabili ifyo basambilila mu Baibolo fyalibafwile ukucetekela sana Shifwe wa ku muulu uwalaya ukuti: “Nshakakushe nakalya nangu ukukulekelesha nakalya.” (AbaHebere 13:5) Ifintu fyalyafishe sana, e co ba Raúl batile, “Lyonse twalelomba kuli Lesa ukuti atupeele ifyo twalekabila kabili twaletasha pa fyo aletupeela.” Ba Bertha abakashi ba ba Raúl nabo batile: “Inshita shimo nalesakamikwa, naletwishika nga ca kuti ba Raúl bakasanga incito. Lelo twalimwene ukuti Yehova aleasuka amapepo yesu pantu aletupeela ifyo twalekabila cila bushiku. Ukulanda fye icishinka, nangu ca kuti tatwakwete ifingi nge fyo caali kale, imikalile yesu tayabipile sana.”

Pa mulandu wa kuti ba Fred ni Nte ya kwa Yehova, ifyo basambilila mu Baibolo e fyabafwile ukushipikisha amafya balepitamo. Batile, “Inshita shimo tutontonkanya ukuti nga natukwata incito, kabili twalilumbuka, nelyo twalikwata indalama mu banki, ninshi calala capwa twakulaikala fye bwino. Lelo naishilesanga ukuti nga twacetekela fye Yehova Lesa e lyo twingekala bwino ukwabula ukusakamikwa, na kabili nga twaba bacibusa bakwe e lyo twingaba ne nsansa sha cine cine.”b

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 9]

“Lyonse twalelomba kuli Lesa ukuti atupeele ifyo twalekabila kabili twaletasha pa fyo aletupeela”

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 8]

Ifyo Mwingalemba Ifya Kubomfya Indalama

(1) Lembeni ifyo mulekabila sana mu mweshi onse. Lembeni indalama mukabomfya umweshi onse ukushitamo ifyakulya, ukusonkela ing’anda, amenshi na malaiti, e lyo ne sho mukabomfya kuli motoka na ku fintu fimbi. E lyo kuli filya musonkela pa mwaka, kuti cawama mwalemba ne sho mukalasungako cila mweshi.

(2) Tantikeni bwino bwino indalama mukabomfya ku fintu pamo nga ifyakulya, ing’anda, ukwendelamo na ku fintu fye fimbi.

(3) Lembeni indalama muletontonkanya ukuti e sho mwakulasunga cila mweshi isha kubomfya pali ifyo fintu. Pa fintu ifyo musonkela pa mwaka, mufwile ‘ukupenda’ isho mulingile ukulasunga cila mweshi.

(4) Lembeni indalama shonse isho aba mu lupwa lwenu bakwata, lyena fumyenimo indalama mulingile ukulipila ku misonko ya buteko. Moneni ishashalapo nga kuti shakumana ukubomfya ku filekabilwa uyo mweshi.

(5) Cila mweshi sungeniko indalama shimo ishakukumanisha ifyabulila. Lembeni pa maenifulupu ayapusanapusana ifyo indalama mwakulabikamo sha kulabomba. Lyena mu nshita mu nshita muli aya maenifulupu mulebikamo indalama sha kwisabomfya kuli ifyo fine fintu.

Ica kumwishibishako: Mulecenjela sana pa kushita ifintu pa nkongele ukubomfya kardi! Abengi balafilwa ukukonka ifyo bapekenye ukubomfya indalama pantu balatunkwa ukusenda ifintu pa nkongole.

[Icikope]

(Nga mulefwaya ukumona icikope, moneni muli magazini)]

Indalama Shonse Isho Mukwata pa Mweshi

INDALAMA MUFOLA PA MWESHI K․․․․․ ISHIFUMA KUMBI K․․․․․

K․․․․․

K․․․․․ Isha Kubomfya Umweshi Onse K․․․․․

K․․․․․ Isha Kusonkela Ing’anda K․․․․․

K․․․․․ Isha Inshuwalansi/Imisonko K․․․․․

K․․․․․ Isha Malaiti na Menshi K․․․․․

K․․․․․ Isha Motoka K․․․․․

K․․․․․ Isha Kwangalilamo/Ukwendela K․․․․․

K․․․․․ Isha Foni K․․․․․

K․․․․․ Isha Fyakulya K․․․․․

K․․․․․ Isha Fintu Fimbi K․․․․․

K․․․․․ K․․․․․

Linganyeni indalama mukwata ku sho mwabomfya

INDALAMA SHONSE ISHO MUKWATA PA MWESHI K․․․․․

FUMYENIMO− ISHASHALAPO