AMADIKISHONARI ya muno nshiku yalondolola ukuti “ubusuma,” “kuba ne mibele yawamisha; ukuba bwino.” “Kwaba kucita no kutontonkanya icalungama; ukuba ne mibele isuma.” Kalemba wa madikishonari, Marvin R. Vincent atila ishiwi line line ilya mu ciGriki ilya “busuma” lilanda pa “musango onse uwa cisuma.” E mulandu wine kanshi ilingi line balandila ukuti imibele pamo nga ukushilimuka, ukushipa, ukusalapuka, umulinganya, inkumbu, ukushishimisha, ubufumacumi, ukuicefya, na bucishinka isuma. Limo batila ubusuma “kucita ifintu ukulingana ne cipimo ca calungama.”

Cipimo ca kwa ani, icisuma, icawamisha, kabili icalungama ico tulingile ukukonka? Magazini wa Newsweek atile, “Aba mano ya pano calo abasuula imisango ya cifyalilwa balenga camoneka kwati icalungama ne calubana cifwile ukuba fye ni cilya umuntu atemwa, ico aisalila, ico alefwaya nelyo icalingana fye no lutambi lwakwe.” Lelo bushe ku co fye umuntu atemwa nelyo ico asala, e ko twingeshibila icalungama ne calubana? Iyo. Pa kuti tulundulule ubusuma, tufwile ukwishiba icipimo cine cine ica calungama ne calubana, ica kutulanga ukuti imicitile imo, imisango nelyo imibele yalilungama nelyo yalilubana.

Intulo Ine Ine Yeka fye Ukwingafume Cipimo ca Mibele Isuma

Kwaba fye kumo Ukwingafume cipimo ca mibele isuma, ni kuli Kabumba wa bantunse, Yehova Lesa. Ilyo fye apwile ukubumba umuntu wa pa kabala ntanshi, Adamu, Yehova Lesa abikile ne funde ku mwaume ilya kuti: “Umuti onse wa mwi bala, ukulya ulelyako: lelo umuti wa kulengo kwishibo busuma no bubi te kuti ulyeko; pantu mu bushiku walyako ukufwa ukafwa.” (Ukutendeka 2:16, 17) Yehova Lesa ainike umuti lilye shina lyaibela ilya kulanga insambu yakwe eka fye iya kweba ifibumbwa fyakwe ubusuma no bubi. E co, icipimo ca kwa Lesa ica busuma no bubi caishileba ica kwishibilako nelyo ica kupiminako imicitile ya muntu, amano yakwe ne misango. Nga tapali ifyo fipimo, te kuti tulekanye bwino icalungama ku calubana.

Ifunde lya muti wa kwishiba ubusuma no bubi lyapeele Adamu na Efa amaka ya kuisalila, e kutila ukumfwila nelyo ukukanaumfwila. Bene pa kuba abasuma, bakabile ukumfwila lilye funde. Mu kupita kwa nshita, Yehova aebele abantu ifyo atemwa ne fyo apata, kabili alengele fyalembelwa ifwe muli Baibolo. Ukulundulula ubusuma kanshi kukonka ifipimo fyalungama ifya kwa Yehova ifyaba mu Malembo.

Ubusuma te kutaluka fye ku cabipa. Kuba no mupampamina wa kucita icisuma. Uwasoma umo atile: “Ubusuma cintu ico umuntu afwile ukwishiba ica kuti camufika na pa mutima.”