Abaleyafwilisha Bali Mpanga Yonse

BAXTER, umwana we sukulu uwa ku sekondari uuli ne myaka 15, alabombako umulimo umo uumuletela insansa mu nshita ya kasuba pa Fibelushi. Atandalila ibumba lya bakote, ukubalishisha inyimbo no kubatungulula mu kwimba ilyo baleimbila pamo pali ici cine cifulo bekala ico basungilapo abakoloci abapoka penshoni. Kafundisha wa kwa Baxter atile: “Alalenga abekashi ukuseka, ukwangala no kusansamuka.” BaLucille, abali ne myaka 78, nabo bacita nge ficita uyu mulumendo. Balapeela ifya kulya ku bashikwete no kutandalila abalwele ba mu cipatala abashakwata aba kubatandalila. Cibusa wa baLucille atile: “Nga kuli abashikwete pa kuma kuboko kabili nga kuti abafwa, alayako no kubafwa.”

Umulimo wa Kuitemenwa Walondololwa

Amashiwi ya kuti—‘Bapo ilyo ubwafwilisho bulekabilwa’—e yo abantu abengi nga nshi bomfwila mwi sonde lyonse. Balafwilisha apali amakuule na mu maofeshi, mu mafakitare, mu mayanda basungila abakote nelyo abalwala ubwa mutatakuya, mu mayanda basungila abashakwata pa kuma kuboko, mu nkambi sha mbutushi, mu mayanda ya bashakwata kwa kwikala, mu madipartimenti ya bashimya umulilo, mu maofeshi yatangata abantu ilyo kwaima ubukangalume, mu fiyanda basungila inama shaluba nelyo isho abantu bashilefwaya, na mu ncende shimbi. Baba fye mpanga yonse! Balabomfya ukulamuka kwabo mu milimo yalekanalekana ukutendekela pa mulimo wa kukuula ifikuulwa fya kututilamo ifilyo ukufika na ku kubombela pamo pa kufwaya indalama, ukusunga abana abo bapoosa no kusakamana abalwala ubwa mfwa. Baba babomfi bakuitemenwa—abantu ababomba imilimo ilenga abantu abalekabila ukumwenamo.

Umulimo wa kuitemenwa walondololwa ati “kufishapo ipange lisuma.” Usanshamo ne mibele pamo ngo kuipeelesha ku mulimo upampaminepo ukubomba, ukuipusula, ukubombela apabula amalipilo, no kufwaya ukucitila bambi ifisuma. Ababomfi babili abakokola mu mulimo wa kuitemenwa batile: “Umulimo wa kuitemenwa mulimo wa kuipeela: ukubomfya inshita yesu, amaboko na makasa, amano yesu, amaka yesu aya kwafwa bambi, amano yesu aya kupwishishamo amafya, no kubomfya ifyo twasambilila.” Lelo, nabapeela ifi fintu nabo bene balamwenamo.—Moneni umukululo uuleti “Ababomfi Bakuitemenwa nabo Balamwenamo.”

Ababomfi Bakuitemenwa na Balekabila Ubwafwilisho Balefulilako Fye

Ku United States, abantu nalimo amamilioni 100 balabomba umulimo wa kuitemenwa—kabili balefulilako fye. Kathleen Behrens umukalamba wa kabungwe ka babomfi bakuitemenwa aka New York Cares aebele abalemba Loleni! ati: “Abantu abengi nga nshi baleilunda ku kabungwe kesu ica kuti kaleya kalekulilako fye. Mu mwaka wapwile, twakwete abantu ukucila pali 5,000 abailundileko.” Na ku Bulaya kwine abantu abengi nga nshi baleilunda ku mabumba ya babomfi bakuitemenwa. Ku France, ku ca kumwenako, impendwa ya babomfi bakuitemenwa yalikulilako amapesenti 6 cila mwaka mu myaka 20 iyapita. Nalyo line, ukufwailapo ababomfi ba kuitemenwa na bambi takwapwa. Ukulunda pali ci, akabungwe ka United Nations Volunteers katile mwi sonde fye lyonse, “e lyo bakabomba bakuitemenwa abengi nga nshi balekabilwa sana ukucila na kale.” Uwangalila iciyanda ca babenye atile: “Ababomfi bakuitemenwa balafwaikwa nga nshi pa kutila imilimo ilebombwa bwino mu ciyanda ca babenye.”

Lelo, kwaliba na limbi itontonkanyo lyaibela. Nangu ca kuti abakalamba ba mulimo abengi nga nshi, bamaneja, na bakampanya ababombela pamo na babomfi bakuitemenwa bayumfwa ukuti aba ababomfi “balicindama nga nshi,” umulimo babomba uwingi tawaishibikwa no kwishibikwa. Pa kutendeka ukwalula iyi mibele, akabungwe ka United Nations kasalile umwaka wa 2001 ukuti ube e mwaka wa kulolekesha pa babomfi bakuitemenwa. Umukululo uleti “Umwaka wa Babomfi Bakuitemenwa Aba mu Fyalo Fyonse” ulelondolola amabuyo yamo akabungwe ka United Nations kalefwaya ukufikapo.

Pa nshita imo ine, kuli ukwaluka ukulecitika mwi bumba lya babomfi bakuitemenwa ukulelenga ukuti cafishe ababomfi bakuitemenwa na batungulula umulimo wabo. Nalyo line, kucili abantu abengi mwi sonde lyonse abali abaitemenwa ukubombela bambi. Cinshi cibalenga ukucite fyo? Cinshi bafikapo? Kabili kuti bakuma shani imikalile yenu?

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 14]

Ababomfi Bakuitemenwa Nabo Balamwenamo

Michael, uubomba umulimo wa kuitemenwa uwa nshita lubali atile: “Ukuibikilishako ukwafwilisha bambi kwalindetela insansa shine shine ukucila shintu nali no kusanga nga natwalilila fye ukulacita ubukwebo bwandi.” Te Michael fye ayumfwa ifyo. Sharon Capeling-Alakija, kampanya mukalamba uwa kabungwe ka United Nations Volunteers, atile: “Mwi sonde lyonse abantu abaitemenwa ukubomba. . . balishiba bwino ifyo bamwenamo mu milimo babomba.” Dokota Douglas M. Lawson, incenshi mu mulimo wa kuitemenwa, asumine ukuti bakasapika basanga ukuti “ilingi line mu maawala fye ayanono aya kubombako umulimo wa kuitemenwa umuntu alakwata amaka yamo ayaibela no kutontonkanya kwaibela ica kuti uyu musango abelamo wainikwa ati ‘Ukucincimuka kwa Mubomfi wa Kuitemenwa.’” Aya maka tayesa fye apo pene no kupwa yapwa. Bakasapika ba pa University of Cornell mu United States basomene ibumba lya bantu pa myaka ukucila 30 no kusango kuti “abaitemenwe ukwafwa bambi bali ne nsansa kabili abatuntulu ukucila abaikele fye.” Uku kufwailisha kumfwana bwino ne fisosa Baibolo ati: “Ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.”—Imilimo 20:35; Amapinda 11:25.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 15]

Umwaka wa Bakabomba Bakuitemenwa mu Fyalo Fyonse

Pa November 20, 1997, Icisaka Cikalamba ica kabungwe ka United Nations cabilishe umwaka wa 2001 ukuti “International Year of Volunteers” (IYV 2001) e kuti (Umwaka wa Bakabomba Bakuitemenwa mu Fyalo Fyonse). Ukulingana na ba United Nations, kuli ifintu fine ififwile ukubombelwapo muli uyu mwaka.

Ukwishibikilwako Amakamfulumende yalekoseleshiwa ukwishiba ubucindami bwa babomfi bakuitemenwa ukupitila mu kusambilila no kulemba ifyo balecita no kubapeela ifilambu pa milimo yapulamo iyo ababomfi bakuitemenwa balebomba.

Ukupangilapo amafunde ayakoselesha umulimo wa kuitemenwa Ifyalo filecincishiwa ukukoselesha abantu ukulabomba umulimo wa kuitemenwa, ku ca kumwenako, pa kubasuminisha ukubomba umulimo wa kuitemenwa ngo mulimo bengasalapo nga tabalefwaya umulimo wa bushilika nelyo ukukanabalipilisha imisonko imo.

Ifya kusabankanishishamo Abasabankanya amalyashi nabebwa ukwafwilisha sana ukusabankanya amalyashi ya fyo umulimo wa babomfi bakuitemenwa uletunguluka. Ici kuti calenga abekala mushi ukukopako imilimo ya musango yo, “ukucila ukuti balepoosa inshita ikalamba na maka ukufwaya inshila sha kubombelamo imilimo ya musango yo.”

Ukutwala pa ntanshi umulimo wa kuitemenwa Utubungwe twa babomfi bakuitemenwa tulekoseleshiwa ukuteyanya ifya kulangisha ku kulenga icinabwingi ukwishiba ifyo abekala calo balenonshiwa ku milimo ya babomfi bakuitemenwa.

Akabungwe ka United Nations kalesubila ukuti Umwaka wa Bakabomba Bakuitemenwa mu Fyalo Fyonse uwa mu 2001 ukaba mwaka uo abantu abengi bakafwaya imilimo ya babomfi bakuitemenwa, na bantu abengi ukuipeela ukubomba umulimo wa kuitemenwa, e lyo no tubungwe twa babomfi bakuitemenwa ukukwata indalama ishingi na pa kubombela pa kutila bengaafwa abalekabila ubwafwilisho abalefulilako fye. Ifyalo 123 nafyumana akapi ku kutungilila ifyo aba mu kabungwe ka United Nations basuminishenye ukucita.

Ababomfi ba Kuitemenwa Balebomba

PALI Cisano lyonse akasuba ba Sirley, bakafundisha wa ku Brazil abali mu mushinku wa bukalamba, bacita umuputule ukalamba uwa ng’anda yabo ukuba ikalasi. Ba Amélia, abasambi ba muli ili kalasi, bafika pa sukulu ilyo ciletwala kuli ba 2 koloko wa kasuba. Tabapuswako ku masambililo kabili kale kale balabelenga bwino ukucila na baice abengi abasambilila ku sekondari. Ba Amélia bali ne myaka 82.

Ba Amélia balepashanya abakote ukucila pali 60 abapwisha isukulu lya shibukeni ilyo ba Sirley bafundisha mu mushi bekala. Nomba line fye, umulimo wa kuitemenwa uwa ba Sirley walilandilwepo mu nyunshipepala ya ku Brazil iya Jornal do Sudoeste. Pa numa ya kwishiba ukuti “balyafwilisha nga nshi abekala mushi,” icipande ca mu nyunshipepala catile inshila ba Sirley babomfya pa kufunda abakote isuma nga nshi ica kuti “pa numa fye ya maawala 120 aya kusambilila, balalemba bakalata, ukubelenga inyunshipepala, kabili balasanga ne nsamushi, pamo nga ukupenda, ukusansha no kufumyapo na fimbipo.” Na kabili icipande catile, akatabo ba Sirley babomfya, katabo katila Learn to Read and Write, akalembwa ne Nte sha kwa Yehova.a

Uwaleumfwe Nsoni Acindikwa

Umusambi na umbi uwa ba Sirley, ni ba Dona Luzia abali ne myaka 68, abashimika ukuti ilyo bashilaishiba ukubelenga no kulemba, baleumfwa insoni ukulanda na bambi. Baletiina fye no kuya ku matuuka. Balelanda ifi ninshi uku balemwentula ati: “Nomba ndalembeshanya bakalata na balupwa lwandi aba mu matauni yambi, kabili ndaisungila indalama. Takuli nomba uundila cenji.” Ba Maria, abali ne myaka 68, na bo bebukisha ifyo baleumfwa insoni pa ku fwatika pali ceke wabo uwa penshoni. Batila: “Naleyumfwa kwati nalimo nalilemana.” Lelo pa mulandu we sukulu lya shibukeni, ba Maria nomba balisansamuka pantu baisainina fye abene ukwabula ukufwatika.

Ifyo abali muli ili kalasi na bapwisha balilumbanya fyalenga uyu programu wabula ukulipilisha uwa ba Sirley ukuya ululumbi ica kuti umuputule ukalamba uwa ng’anda yabo uleisulamo abantu. Nomba line fye ili sukulu bakalikushisha ku ncende ikweteko umuputule uukalamba.

Bakafundisha Bapeelwe Icilambu

Ba Sirley ni Nte ya kwa Yehova. Ukwabula ukutwishika mwalishiba umulimo wa kusambilisha Baibolo uubombwa ne Nte sha kwa Yehova ukuti mulimo wa kuitemenwa. Lelo, te ba Sirley beka basambilisha muli iyi programu. Amakalasi ya shibukeni ayacitilwa pa Mayanda ya Bufumu ayengi mu Brazil kale kale yalyafwilisha abantu ukucila pali 22,000 ukwishiba ukubelenga no kulemba muli ci calo.

Amaprogramu ya musango yu aya Nte sha kwa Yehova na yo yalitunguluka na mu fyalo fimbi. Ku ca kumwenako, mu calo ca mu Afrika ica Burundi, ba National Office for Adult Literacy (Icipani ca Masomo) balitemenwe nga nshi ifyalefuma mwi sukulu lya shibukeni ilya Nte ica kutila bapeele ne cilambu kuli bakafundisha bane abe sukulu lya shibukeni pa “fyo balebombesha ukusambilisha bambi ukubelenga.” Bashimucindikwa ba buteko balitemenwe nga nshi ukwishiba ukuti abengi abasambilile ukubelenga no kulemba bali ni banamayo—abashimunuka ilingi line ukusangwa ku maprogramu ya musango yu.

Ku Mozambique, abasambi 4,000 balilembeshiwa mwi sukulu lya shibukeni ilya Nte, kabili abasambi ukucila pali 5,000 balisambilila ukubelenga no kulemba pa myaka ine iyapita. Uwali kale umusambi pali ili isukulu alembele ati: “Ndetasha nga nshi ukufuma pa nshi ya mutima wandi. Akubula ili isukulu nga nshaishiba ukubelenga no kulemba.”

Umulimo wa Kukumbusuka te “Malanda Kanwa fye Lelo Umonekela ku Milimo”

Ukukumbusuka musango na umbi uwa mulimo wa kuitemenwa uubombwa ne Nte sha kwa Yehova. Nomba line icikuulwa basungilamo ifipe mupepi na Paris, ku France, caiswilemo ababomfi bakuitemenwa. Pa mpela ya mulungu ababomfi ba kuitemenwa nalimo 400 balelonga mu fibokoshi ifya kulya, ifya kufwala no muti. Ilyo umulungu walepwa, ifibokoshi fikalamba 9 umwaiswile ifya kukumbusuka ifingafika mupepi na madola milioni umo fyaliteyanishiwe ukuti fitumwe. Pati pashipita fye inshita iinono, awe ifipe fyafika na mu fyalo mwali inkondo ifyabela pa kati ka Afrika, uko ba Nte bakabomba ba kuitemenwa aba kuli sho shine ncende bafipatwile no kufisalanganya. Abasangwile ifipe ifingi ni baNte.

Inyunshipepala imo mu Congo (Kinshasa) yalumbenye umulimo wa kwafwa abantu uwa Nte sha kwa Yehova ukuti te “malanda kanwa fye lelo umonekela ku milimo.” Abalashi ba mu kabungwe ka United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) nabo bene batila bakulayafwako. Umulashi umo uwa mu kabungwe ka UNHCR mu Democratic Republic of Congo alitemenwe nga nshi umuyano wali pa Nte shalebomba umulimo wa kukumbusuka ica kuti alibashimeko na motoka wakwe ukuti babomfye. Abekala mushi nabo balatemwa. Ilyo abaletambako bamwene ifyo ifipe fya kukumbusuka fyalefika ku balefikabila ukwabula ubwafya, bapapile abati: “Ninshi imwe mucita shani pa kuti fyonse fikumane bonse?”

Imilimo ya kukumbusuka ilecitwa ne Nte sha kwa Yehova na masukulu yabo aya shibukeni fya kumwenako fye fibili ifyo Inte shicita pa myaka iingi. Lelo, Inte shilabomba na umbi umulimo wa kuitemenwa—umulimo uwaba na mapaalo ya pe. Icipande cikonkelepo calalanda pali uyu mulimo.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 16, 17]

Ababomfi Aba Kuitemenwa Baleyaluka

Ilyo Julie apita mu fyalo pa lwendo lwakwe ulwa makwebo, nangu ca kuti alipamfiwa alasangako inshita ya kubombako umulimo wa kuitemenwa—ukubombako fye amaawala yanono ubushiku bumo. Nomba line fye ilyo ali mu South America, apoosele inshita ya kasuba ukwafwilishako mu cikuulwa basungila abana banshiwa mupepi na ku Santiago, Chile. Atile ukwenda “kulamulenga ukukwata inshita isuma” iya kubombelamo umulimo wa kuitemenwa mu nshila ishingi.

Nga Julie, ababomfi ba kuitemenwa abengi nga nshi balebomba umulimo wa kuitemenwa—lelo pa nshita fye iinono. Sara Meléndez presidenti we bumba lya bakasapika ilibika pamo amalipoti ya fyo umulimo wa babomfi ba kuitemwa ulebombwa, atile: “Uyu musango upya. Abantu baleitemenwa ukubomba, lelo balebomba fye pa nshita iinono.” Ici cilelenga abangalila iyi milimo ukulasanga ubwafya bwa kubulilwa ababomfi kabili baletulukusha pa kufwaya abakupwilikisha amapange yabo.”

“Umulimo wa Kuitemenwa Uushaumina Kumo”

Bamo abangalila umulimo wa kuitemenwa batila uyu musango upya—uwa kubombako fye inshita iinono—ulengelwe no kwaluka kwa mibele ya babomfi ba kuitemenwa. Susan Ellis, mpanda mano wa mabumba ya babomfi ba kuitemenwa atile: “Umulimo wa kuitemenwa uwa kubomba inshita yonse taumoneka nomba.” Kalemba wa lyashi Eileen Daspin na o alisuminishe aya mashiwi pa kusosa ati: “Abantu nomba tabaibikilishako.” Pa numa ya kwipusha abakalamba bangalila amabumba ya babomfi ba kuitemenwa pa bwafya bwa kubulwa ababomfi ba kuitemenwa, asondwelele ukuti “ababomfi ba kuitemenwa baletiina ukupoosa inshita ikalamba mu mulimo wa kuitemenwa.”

Lelo, umukalamba wa kabungwe ka New York Cares, Kathleen Behrens, uo tulandilepo akatanshi muli ifi fipande, atile abalebomba pa nshita fye iinono ilyo balebomba ne milimo imbi bacite fyo, te mulandu wa kuti balabulwa ukuibikilishako, lelo ni co fye tabakwata inshita. Abantu abalebomba umulimo wa kupoosa amaawala 50 pa mulungu ukusakamana abana nelyo abafyashi abakote te kuti babombe umulimo wa kuitemenwa uwa nshita yonse. Atile: “Lelo, apo fye aba bantu bapamfiwa bacili balabombako umulimo wa kuitemenwa pa nshita fye iinono, cilangililo ca kuti baliipeelesha icine cine.”

Ku babomfi ba kuitemenwa abashakwata inshita, Behrens atila, “umulimo wa kuitemenwa uushaumina kumo” e wingabalinga. Utubungwe utwingi utwa babomfi ba kuitemenwa nomba tulepeela ne ncito ya kubomba fye ubushiku bumo. “Ici cilenga abantu ukuitemenwa ukubomba incito bwino kabili umwaba icibwesha nalyo line iya kubalenga ukuti balebombako lyonse ilyo bakwata inshita.”

Na kabili, abantu abengi nga nshi baleitemenwa ukubombela pa mwabo ukubomfya kompyuta, ukulalemba ifyebo pali kompyuta no kulasapikilapo. Inyunshipepala ya The Wall Street Journal yatile “Umulimo wa kuitemenwa uwa pa kompyuta napamo e wacilishapo ukuibela, kabili abengi imilandile yabo yaba iyashininkisha sana, ulwa ici cileitwa ati ‘umulimo wa kuitemenwa uushaumina kumo.’”

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 18]

Ukukumbusuka Abena Kobe!

Ilyo icinkukuma capitile pa cabu ca makwebo mu musumba wa Kobe, ku Japan, mu January 1995, kwali ubonaushi ubukalamba nga nshi. Abafwile na bacenenwe bacilile pali 5,000. Ici e calengele no kuti cibe e cinkukuma cabipisha icacitike mu Japan ukutula mu 1923. Apo pene fye Inte sha kwa Yehova mu Japan na mwi sonde lyonse bapekenye ifya kukumbusuka abaponenwe no bu busanso. Ilyo kwali ukuteyanya icipao ca kukumbusuka, bamunyinabo balisangwile indalama ukucila pali milioni umo uwa madola mu nshiku fye shitatu. Ifipe ifingi nga nshi ifya kukumbusuka ifyapusanapusana fyatwelwe mu Kobe.

Eluda umo Umwina Kristu uwalebombako uyu mulimo wa kukumbusuka asangile ukuti Ing’anda ya Bufumu mukwangufyanya fye yaiswilemo ifipe fya kukumbusuka ifingi nga nshi ukucila ne fyalefwaikwa. Ni kwi bali no kutwala ifyashelepo? Uyu eluda atile fimo kuti fyapeelwa ku cipatala ca mupepi. Inte shaiswishe ifipe mu cimbayambaya no kutendeka ubulendo bwa kuya ku cipatala ukupita mu ncende mwali ifikuulwa fyabongolweke. Ulu lwendo lwali no kusenda baminiti abanono lelo lwasendele amaawala. Ilyo bafikile pa cipatala, bapeele dokota mukalamba ifipe fya kukumbusuka—apali amalangeti, bamateleshi, amatebela, ifisabo, e lyo ne miti. Ico alitemenwe, uyu dokota atile icipatala calapokelela no mutima onse conse ico baNte balapeela. Ifisabo e fyo batemwishishepo, pantu pali fye ifinono pa cipatala ukulingana ne mpendwa ya balwele.

Ilyo baNte balepatula ifipe, dokota aiminine akatalamukila aletamba—te mulandu no kupamfya kwa milimo yakwe. Lyene alikontemeko ukulangilila ukuicefya no kubatasha. Ilyo bafumineko, aiminine fye apo pene ukulangilila fintu atashishe. Eluda umo uwali pa batwele ifya kukumbusuka amwene ukuti ici cipatala pa numa calibombele bwino na balwele Inte sha kwa Yehova.

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 19]

Umulimo wa Kuitemenwa—Mulimo Uuleta Ifisuma

Ilyo ibumba lya babomfi ba kuitemenwa mu Kabezi, umushi wa cepesha uwa mu Burundi, balefwaya ukukuula Ing’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova, umulashi wa kuli ulya mushi alombele icintu caibela cimo. Aipwishe nga kuti baNte bawamya umusebo uwapita mupepi na po balefwaya ukukuulila Ing’anda ya Bufumu. BaNte mu nsansa basumine ukuwamya ulya musebo waonaike, kabili bauwamishe ne minwe fye. Aba babomfi ba kuitemenwa balibombele bwino sana uyu mulimo ica kuti abalashi bacikaya batashishe icibi pa kubombesha kwa Nte na pa mibele yabo iya kuipeela ukuti babomfiwe. Ilyo bapwile, bayalukile ku kukuula Ing’anda ya Bufumu, iikopelwe pa muulu. Nomba balikwata icikuulwa icisuma icikabomfiwa ku kutwala pa ntanshi amasomo ya Baibolo pa myaka iingi. Ca cine, umulimo wa kuitemenwa mu misango ya uko iingi kuti waleta ifisuma ifingi nga nshi.

[Ifikope pe bula 16, 17]

Ba Sirley balaba ne nsansa ukusambilisha bambi ukubelenga

[Abatusuminishe]

Nelson P. Duarte-Jornal do Sudoeste

Umulimo wa Kuitemenwa Uwaba na Mapuaalo ya Pe

YESU KRISTU lyonse alecita ifisuma ku balekabila. Ku ca kumwenako, alishishe abali ne nsala no kuposha abalwele. (Mateo 14:14-21) Lelo bushe mulimo nshi apoosesheko amano? Icacitike ilyo Yesu atendeke ubutumikishi bwakwe e citulanga umulimo apoosesheko amano. Calembwa mu cipandwa ca kubalilapo ice Landwe lya kwa Marko.

Ilyo Yesu ali mu Kapernahumu, mupepi na Bemba wa Galili, bamutwele ku ng’anda ya kwa Simone, nelyo Petro. Basangile “nafyala Simone alileele nalwale mpepo,” na Yesu alimuposeshe. (Marko 1:29-31) Pa numa ibumba lya bantu apali na “balwala amalwele ya misango misango” batendeke ukulongana pa mwinshi wa ng’anda ya kwa Petro, na Yesu alibaposeshe. (Marko 1:32-34) Kabili ilyo bwailile, bonse baile ku kulala.

Bushica fye mu nshita ya “ku matundaca,” Yesu alimine mu mutalalila afumine pa nse no kuya “ku matololo,” e ko “alapepa.” Tapapitile ne nshita, abasambi bakwe nabo babuuka, balolesha pa nse, no kumona abantu abengi nga nshi balelolela pa mwinshi. Nomba cinshi bali no kucita? Yesu talipo! Apo pene fye Petro na bali nankwe baile balafwaya Yesu basuka bamusanga no kumweba ati: “Bonse balemufwaya.” (Marko 1:35-37; Luka 4:42) Cimoneka kwati baleeba Yesu abati: ‘Cinshi ico mulecita kuno? Mailo ubushiku mwaundepe fye bwino abantu abengi nga nshi. Lelo nalyo bushiku bwa kuti mubondape!’

Lelo moneni ukwankulako kwa kwa Yesu, atila: “Natuleya kumbi ku mishi iili mupepi, njebila no ko kwine.” Ici casuko nacicindama sana. Yesu tabwelelemo ku ng’anda ya kwa Petro ku kuyaposha abantu. Alilondolwele ico ashali na kubwelelamo ilyo atile: “Pantu e co mfumiine [kuyabila].” (Marko 1:38, 39; Luka 4:43) Cinshi Yesu aleeba abasambi bakwe? Ukucitila bambi icisuma calicindeme kuli wene, lelo ukushimikila no kusambilisha abantu icebo ca kwa Lesa e mulimo Yesu apoosesheko amano.—Marko 1:14.

Apo Baibolo icincisha Abena Kristu ‘ukukonka mu makasa [ya kwa Yesu],’ Abena Kristu ba cine ndakai balishiba bwino umusango wa mulimo wa kuitemenwa uo bafwile ukutangisha. (1 Petro 2:21) Ukupala Yesu, balafwa bantu abalekabila—nga fintu icipande cafumako cacilandapo. Na kabili pa kupashanya Yesu, babika pa ntanshi umulimo wa kusambilisha abantu ubukombe bwa mu Baibolo pa mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa.a (Mateo 5:14-16; 24:14; 28:19, 20) Nomba, mulandu nshi, ukuitemenwa ukusambilisha abantu ubukombe bwa mu Baibolo kufwile ukubela pa ntanshi ya milimo ya kuitemenwa imbi iyacindama?

Ifyo Amasomo ya Baibolo Yanonsha Abantu no Mulandu Yabanonsesha

Ipinda lya ku Asia lilafwilisha ukusanga icasuko. Litila: “Nga mulepanga ukucitapo fimo mu mwaka, tandeni mbuto. Nga ni mu myaka 10 byaleni imiti. Nga ni mu myaka 100, sambilisheni abantu.” Ca cine, pa kusanga inshila sha cine cine isha kupwishishamo ubwafya, amasomo eyafwaikwa pantu yalalenga umuntu ukupingula bwino pa fintu uko kwingalenga awamyako imikalile yakwe. E mulandu wine lelo ababomfi bakuitemenwa ababomba inshita yonse na babombako fye nshita inono abacilile pa mamilioni 6 balebomfesha inshita yabo, amaka yabo, ne fikwatwa fyabo ku kusambilisha abantu Baibolo apa fye. Uyu mulimo wa kuitemenwa uwabombwa pa myaka iingi ne Nte sha kwa Yehova ulelenga abantu ba mu mekalo yalekanalekana aya mwi sonde lyonse ukwalula imibele yabo. Baleyaluka shani?

Ilyo baleyafwa abantu ukumfwikisha no kukonka ukupanda mano kusuma ukwa mu Baibolo, balaipangasha ifyo bengacimfya amafya ya mu mikalile. Balaba na maka ayakabilwa ku kucimfya imisango yabipa. Nelson, umwina Brazil wacaice, akomaila pa bunonshi na bumbi ubwa kusambilila Baibolo, atila: “Apo natendekele ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, nalisanga insansa pantu nomba nalishiba ico nabela pano isonde.” (Lukala Milandu 12:13) Abantu abengi nga nshi—abaice na bakalamba—abatendeke fye ukusambilila Icebo ca kwa Lesa nabo balisanga ico Nelson asanga. Ukulunda pa kwafwilisha abasambi ba Baibolo ukusanga umulandu twabela pano nse, ubukombe bwa Bufumu bwa kwa Lesa bulapeela isubilo lisansamusha ilya ku nshita ya ku ntanshi—isubilo ilitulenga ukufwaya ukutwalilila abomi, nangu ni mu nshita shayafya icine cine. (1 Timote 4:8)—Moneni umukululo uleti “Amapaalo Ayo Ubufumu bwa kwa Lesa Bukaleta.”

Pa kusambilisha abantu Baibolo, Inte sha kwa Yehova balabomba umulimo wa kuitemenwa uwaba ne filambu fya nshita ntali. Fikakokola ukufika pi? Icebo ca kwa Lesa citila: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.” (Yohane 17:3) Elenganyeni ukubombako mu mulimo uleta ifilambu fya muyayaya—kanshi uyu e musango wa mulimo wa kuitemenwa uulenga bambi ukumwenamo icine cine! Bushe te kuti mutemwe ukusambililapo na fimbi pali uyu mulimo? Nga kuti mwatemwa, monaneni ne Nte sha kwa Yehova uko kwine mwikala. Ukucita ici twamweba takwakamuletele ubulanda.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 21]

“Nga mulepanga ukucitapo fimo mu mwaka, tandeni mbuto. Nga ni mu myaka 10 byaleni imiti. Nga ni mu myaka 100, sambilisheni abantu”

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 20]

Ayafwa no Kupeele Subilo

Nadine, nasi wa ku France uuli ne myaka 43 uwaishibisha amalwele yasangwa mu fyalo fyakabisha, aba pa babomfi ba kuitemenwa ababombela mu Central Africa. Ilyo balemwipusha nomba line, atile: “Abantu balanjipusha ico ncitile fi. Nasumina muli Lesa, nalitemwa abantu, kabili mfwaya ukupoosa inshita yandi na maka ku kubafwilisha. Kabili ukuba Inte ya kwa Yehova kunenga ukundapa abalwele no kubalenga babe ne subilo.” Ilyo Nadine alebomba umulimo wa kuitemenwa mu Afrika, alatantika bwino inshita ya kubomba umulimo wa kukumbusuka ne ya kubomba umulimo wa kusambilisha abantu Baibolo uubombwa na baNte ba kuli ulya wine mushi.

[Icikope]

Nadine mu Afrika

[Akabokoshi pe bula 22]

Amapaalo Ayo Ubufumu bwa kwa Lesa Bukaleta

Mukwai belengeni aya malembo muli Baibolo wenu, no kumona ifyo Lesa alaya ukucitila umuntu:

Ukukanalwala “Akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi nafiya.”—Ukusokolola 21:4; Esaya 33:24; 35:5, 6.

Amasomo “Tafyakacite bubi, kabili tafyakonaule, mu lupili lwandi lwa mushilo monse; pantu icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.”—Esaya 11:9; Habakuki 2:14.

Incito “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako . . . tabakacucutikile ibusha.”—Esaya 65:21-23.

Ifya Kulya “Icalo cafumyo bulimi bwa ciko; atupaala Lesa, Lesa wesu.”—Amalumbo 67:6; 72:16; Esaya 25:6.

Imikalile ya Bantu “Yehova nafunaule nkonto ya babifi . . . Pano isonde ponse napatusha, napaba tondolo.”—Esaya 14:5, 7.

Ubupingushi “Moneni, Imfumu ikabe mfumu ku bulungami, na bacilolo bakaba bacilolo ku bupingushi.”—Esaya 11:3-5; 32:1, 2.