Endeni na Lesa Muli Shino Nshiku sha Bwafya

“Enoke aleenda na Lesa, kabili tapaali; pantu Lesa alimusendele.”—UKUTENDEKA 5:24.

1. Finshi fimo fimo ifilelanga ukuti tuli mu nshiku sha bwafya?

INSHIKU sha bwafya! E mashiwi fye yengalondolola bwino icimfulumfulu no lukaakala ifilecitika pano isonde ukufuma pa kutendeka kwa Bufumu bwa kwa Mesia mu 1914. Iyi myaka yonse, abantu bekala mu “nshiku sha kulekelesha.” Ifya bulanda pamo nga ifipowe, amalwele, ifinkukuma ne nkondo, fyalicusha nga nshi abantu ukucila ifyo cali kale. (2 Timote 3:1; Ukusokolola 6:1-8) Na bapepa Yehova bene balacula kuli ifi fintu. Bonse fye, tufwile ukushipikisha ubucushi nelyo ifya kupumikisha fimbi ifingesa muli cino calo cabipa. Ubucushi bwa mu mikalile, icimfulumfulu ca kulwila ubuteko, imisoka no kulwala, e fimo fimo fye ifilenga tuleikala mu bucushi.

2. Finshi ababomfi ba kwa Yehova bashipikishako?

² Na kabili, ababomfi ba kwa Yehova abengi balishipikisha ilyo bacushiwa icibi ku balwani ilyo Satana aletwalilila ukulwa na ‘babaka amafunde ya kwa Lesa kabili abakwata umulimo wa kushimika ubunte bwa kwa Yesu.’ (Ukusokolola 12:17) Ca cine ukuti bamo pali ifwe tabatucushapo icibi ku balwani, lelo Abena Kristu bonse balwa na Satana Kaseebanya no mupashi wakwe uo atandanya pano isonde. (Abena Efese 2:2; 6:12) Cila bushiku, umuntu afwile ukukosapo pa kuti tambwile umupashi wa calo, pantu waba mpanga yonse, ku ncito, ku sukulu nelyo ukuli konse uko tuba na bantu abashatemwa ukupepa kwa cine.

Endeni na Lesa, Mwienda Ifyo Abena Fyalo Benda

3, 4. Bushe Abena Kristu bapusana shani na bantu bambi aba muli cino calo?

³ Kale, ilyo ubuKristu bwatendeke fye, Abena Kristu balibombeshe ukukaana umupashi wa cino calo, kabili ico calengele ukuti balemonwa abaibela. Imibele yabo yalipusene ne ya bashali mu cilonganino ca Bena Kristu. Paulo alondolwele ifyo bali abaibela ilyo alembele ati: “E ico, ndesosa ici no kushimiko bunte muli Shikulu, nati, mwilaenda ifyo abena fyalo benda mu buwelewele bwa mano yabo, ilyo amatontonkanyo yabo yaba mu mfifi, kabili abapaatuka ku bumi bwa kwa Lesa, pa mulandu wa kukanaishiba ukwaba muli bene, pa mulandu wa kukosa kwa mitima yabo. Pa kuba abakunkuma icine cine, baipeele abene ku mibele yakamuka ku kucita ukukowela konse mu bufunushi.”—Abena Efese 4:17-19.

⁴ Awe mwandini aya mashiwi yalalondolola bwino sana ifyali abantu ba mu nshiku sha kwa Paulo pamo na ba mu nshiku shesu bene, ukuti baba mu bushiku ubwine bwine, tabaishiba ifya mu Baibolo kabili tabaishiba ne mibele isuma! Ukupala Abena Kristu ba pa kutendeka, Abena Kristu ba nomba na bo ‘tabenda ifyo abena fyalo benda.’ Benda na Lesa, pantu balishiba ukuti ukucite co lipaalo icine cine. Nomba, bamo kwena kuti batwishika abati bushe ca cine umuntunse uyu wine fye umubembu kuti aenda na Yehova? Baibolo yena itila kuti aenda nankwe. Na kuba, Yehova afwaya abantu ukwenda nankwe. Muli ba 700 B.C.E., kasesema Mika alembele amashiwi yapuutwamo no mupashi wa kwa Lesa aya kuti: “Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi, no kutemwo luse, no kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?”—Mika 6:8.

Bushe Umuntu Kuti Aenda Shani na Lesa, Kabili Busuma Nshi Bwabamo?

5. Bushe umuntunse umubembu kuti aenda shani na Lesa?

⁵ Kuti twaenda shani na Lesa uwa maka yonse, uushimoneka? Kwena, te kuti twende nankwe nge fyo twenda na bantu banensu. Muli Baibolo nga batila “ukwenda,” ninshi balelanda pa “kucita icintu cimo.”a E ico kanshi, ukwenda na Lesa, kucita ifyo Lesa afwaya, ukucita ifimuteemuna. Ukucite fyo kulalenga twaba abaibela, tatuba nga bantu bambi abashala. Na lyo line, ukwenda na Lesa e cintu ca mano sana ico Umwina Kristu onse engacita. Mulandu nshi? Pantu kuli ifishinka ifingi ifilelanga ukuti ico ca cine.

6, 7. Cinshi ukwenda na Lesa kwabela e cintu ca mano sana ico umuntu engacita?

⁶ Ica kubalilapo fye, Yehova e Kabumba wesu, e Kamfukumfuku ka mweo, kabili e Utupeela fyonse ifyo tukabila pa kuti tube no mweo. (Ukusokolola 4:11) Kanshi e wakwata amaka yonse pali ifwe aya kutweba ifyo tufwile ukwenda. Na kabili, ukwenda na Lesa e mikalile yawamisha ku muntu onse. Yehova apekanya ukuti abenda nankwe bakabelelwe uluse pa membu shabo, kabili abalaya ukuti bakaba no bumi bwa muyayaya. Na kabili, Shifwe wa ku muulu uwatemwa abantu bonse, alabasambilisha amano ya kuti abenda nankwe nga bayakonka kuti batunguluka mu bwikashi bwabo ubwa nomba, nangu ca kutila tabapwililika kabili bekala mu calo icitekwa na Satana. (Yohane 3:16; 2 Timote 3:15, 16; 1 Yohane 1:8; 2:25; 5:19) Na cimbi ico ukwenda na Lesa kwacindamina ca kuti nga twaitemenwa ukucite co, tukalenga mu cilonganino mukabe sana umutende no kwikatana.—Abena Kolose 3:15, 16.

⁷ Ne ca kulekelesha kabili icacindamisha ca kuti, ilyo twenda na Lesa, ninshi tuleilanga ukuti twaba kuli Yehova mu mulandu uukalamba uwaimine mwi bala lya Edene, uwa kutwishika ukuteka kwa kwa Yehova. (Ukutendeka 3:1-6) Ifyo tucita mu mikalile yesu e filanga bwino bwino ukuti twaba kuli Yehova, kabili ukwabula umwenso tweba abantu bonse ukuti Yehova eka e walinga ukuba Kateka. (Amalumbo 83:18) Kanshi imicitile yesu ilingana na filya fine tupepa ukuti ishina lya kwa Lesa libe ilya mushilo no kufwaya kwakwe kucitwe. (Mateo 6:9, 10) Awe mwandini abenda na Lesa bacite cintu ca mano nga nshi! Tabatwishika ukuti limbi nabaluba mu nshila, pantu Yehova e “wa mano eka.” Taluba.—Abena Roma 16:27.

8. Bushe inshiku sha kwa Enoke na Noa shapalana shani na shino nshiku?

⁸ Nomba, bushe, umuntu kuti aba shani uwafikapo bwino bwino mu buKristu bwakwe muli shino nshiku sha bwafya ilyo abengi tabafwaya ukubombela Yehova? Tusanga ubwasuko nga twatontonkanya pa baume ba kale abali aba cishinka kabili aba mpomfu, nangu ca kutila inshiku baikelemo shali isha bwafya nga nshi. Babili pali abo, ni Enoke na Noa. Baliko ilyo ifintu pano isonde fyabipile nge fi fine fili ndakai. Ububi bwalifulile nga nshi. Mu nshiku sha kwa Noa, mu calo mwafulile ulukaakala na bumpulamafunde. Lelo, Enoke na Noa bacimfishe umupashi wa calo uwaliko lilya kabili baendele na Yehova. Cinshi calengele ukuti bakumemo ukucite fyo? Pa kwasuka ilyo lipusho, lekeni muli cino cipande tumone ifyo twingasambililako kuli Enoke. Mu cipande cikonkelepo mwena, tukalanda pali Noa.

Enoke Aendele na Lesa mu Nshiku sha Bwafya

9. Finshi twaishibako pali Enoke?

⁹ Enoke e muntu wa kubalilapo uo Amalembo yatila aendele na Lesa. Baibolo itila: “Pa numa ya kufyala Metusela, [Enoke] aleenda na Lesa.” (Ukutendeka 5:22) Enoke aikele imyaka iyo ifwe twingamona kwati ingi sana. Nomba, nga kulinganya ku fyo abantu baleikala lilya, aikele fye imyaka iinono. Ilyo Baibolo yapwa fye ukutweba impendwa ya myaka aikele, lyena itila: “Enoke aleenda na Lesa, kabili tapaali; pantu Lesa alimusendele.” (Ukutendeka 5:24) Yehova afwile asendamike Enoke utulo twa mfwa ilyo abalwani bakwe bashilamucita icabipa nangu cimo. (AbaHebere 11:5, 13) Muli ifi fine fikomo, na mu fikomo fimbi ifinono fye, e mo Baibolo yalanda pali Enoke. Lelo, nga twatontonkanya pali ifi fyebo, na pa fishinka fimbi, tusanga ukuti Enoke aikele mu nshiku shayafya.

10, 11. (a) Bushe ububi bwafulile shani pa numa ya kupondoka kwa kwa Adamu na Efa? (b) Bukombe nshi ubwa mu kusesema Enoke abilile, kabili cimoneka ukuti abengi bamwene shani bulya bukombe?

¹⁰ Nomba, tontonkanyeni pa fyo ububi bwaile bulefula pano isonde pa numa ya kubembuka kwa kwa Adamu. Baibolo itila Kaini, umwana mwaume, ibeli lya kwa Adamu, e muntunse wabalilepo ukwipaya umuntu munankwe, ilyo aipeye Abele munyina. (Ukutendeka 4:8-10) Pa numa ya kwipaiwa kwa kwa Abele ukwa bunkalwe, umwana mwaume na umbi alifyelwe kuli Adamu na Efa, uwainikwe Sete. Baibolo ilanda pali Sete ukuti: “Na kuli Sete na o kwafyelwe umwana mwaume; nga amwinike ishina lyakwe Enoshe: lyene kwalitendeke ukulilila kwi shina lya kwa Yehova.” (Ukutendeka 4:25, 26) Icabipile ca kuti, kulya ‘kulilila kwi shina lya kwa Yehova,’ kwali kwa bucipondoka.b Ilyo papitile imyaka iingi ukufuma pa kufyalwa kwa kwa Enoshe, Lameke uwafyelwe mu lupwa lwa kwa Kaini, ashikile ulwimbo lwa bakashi bakwe ulwa kuilumbanya ukuti aipeye umuntu uwamusanshile. Asokele no kuti: “Kaini nga akalandulwe miku cinelubali, ninshi Lameke akalandulwe miku amakumi cinelubali ne miku cinelubali.”—Ukutendeka 4:10, 19, 23, 24.

¹¹ Ifyebo twaishibako ifya musango yo filango kuti ulubembu ulo Satana aletele mwi bala lya Edene, bwangu bwangu lwalengele ububi ukufula nga nshi pano isonde ku bufyashi bwa kwa Adamu. Nangu aleikala mu nshiku shabipa, Enoke aali ni kasesema wa kwa Yehova uwalandile amashiwi yapuutwamo aya maka nga nshi ica kuti na nomba tulayebukisha. Yuda alembele ati Enoke aseseme ukuti: “Moneni! Yehova aishile ne minshipendwa ya ba mushilo bakwe, ku kuleto bupingushi pali bonse, no kushinina bonse abashipepa pa micitile yabo yonse iya kukanapepa iyo bacitile mu kukanapepa, na pa fya kuselausha fyonse ifyo ababembu bashipepa balandile pali wene.” (Yuda 14, 15) Aya mashiwi yakafikilishiwa bwino bwino pa Armagedone. (Ukusokolola 16:14, 16) Lelo, na mu nshiku sha kwa Enoke mwine, cimoneka ukuti kwali abengi “ababembu bashipepa” abapatile ukusesema kwa kwa Enoke. Awe mwandini Yehova ni Lesa wa kutemwa, pantu asendele ulya kasesema ilyo abalwani bakwe tabalamonaula!

Cinshi Calengele Ukuti Enoke Akose Ukwenda na Lesa?

12. Cinshi calengele Enoke ukupusana na bantu ba mu nshiku shakwe?

¹² Mwi bala lya Edene, Adamu na Efa baumfwilile Satana, kabili Adamu alipondokele Yehova. (Ukutendeka 3:1-6) Umwana wabo umwaume Abele takonkeleshe abafyashi bakwe, kabili Yehova alimusenamine. (Ukutendeka 4:3, 4) Icabipileko ca kuti bamwana Adamu abengi tabali nga Abele. Lelo, Enoke, uwafyelwe ninshi palipita ne myaka iingi, ena e wapashenye Abele. Cinshi calengele ukuti Enoke apusane na bantu bonse abashala abafyelwe muli Adamu? Umutumwa Paulo ayaswike ilyo lipusho lintu atile: “Ni ku citetekelo e ko Enoke akuushiwe ukuti emone mfwa, kabili tasangilwe pantu Lesa alimukuushishe; pantu ilyo talakuushiwa ashimikilwe ubunte ukuti ateemwine Lesa.” (AbaHebere 11:5) Enoke aba pe ‘kumbi likalamba ilya Nte [ishaliko ilyo ubuKristu tabulabako],’ isha citetekelo cakosa nga nshi ico na Bena Kristu bafwile ukupashanya. (AbaHebere 12:1) Icitetekelo e calengele ukuti Enoke ashipikishe no kutwalilila ne mibele isuma imyaka yonse iya mweo wakwe iyacilile pali 300, ica kuti imyaka ifwe twikala pa calo kuti yaingilamo imiku nakalimo itatu mu myaka iyo Enoke aendele na Lesa!

13. Bushe Enoke aali ne citetekelo ca musango nshi?

¹³ Paulo alondolwele icitetekelo ca kwa Enoke ne nte shimbi isha kale ilyo alembele ati: “Icitetekelo kwenekela kwashininkishiwa ukwa fintu ifilesubilwa, e bushininkisho bwa fintu fya cine cine nangu fishilamoneka.” (AbaHebere 11:1) Ca cine, icitetekelo kushininkisha ukuti icintu cikacitika pa mulandu wa kuti pali ifishinka ifilelanga ukuti icilesubilwa ca cine cine. Icitetekelo cilenga umuntu ukushininkisha sana ica kuti atendeka ukumona ico cintu ukuti e cacindama ukucila pali fyonse mu mikalile yakwe. Icitetekelo ca musango yo e calengele Enoke ukwenda na Lesa nangu ca kuti abengi mu nshiku shakwe tabalefwaya ukucite co.

14. Finshi Enoke afwile aishibe bwino bwino ifyalengele ukuti abe ne citetekelo?

¹⁴ Pa kuti umuntu abe ne citetekelo ca cine kano aishiba bwino bwino ico aletetekela. Nga Enoke finshi aishibe ifyalengele ukuti atetekele? (Abena Roma 10:14, 17; 1 Timote 2:4) Afwile alishibe ifyacitike mwi bala lya Edene. Afwile alyumfwileko ifyo imikalile yali mwi bala lya Edene, pantu cimoneka ukuti ibala lya Edene lifwile e ko lyali pali ilya nshita, nangu ca kutila abantu balibindilwe ukuyamo. (Ukutendeka 3:23, 24) Alishibe no kufwaya kwa kwa Lesa ukwa kuti abana ba kwa Adamu bakakumane isonde lyonse no kulipanga Paradaise nga filya ibala lya Edene lyali pa kutendeka. (Ukutendeka 1:28) Na kabili, Enoke afwile alishibe bwino ubulayo bwa kwa Yehova ubwa kuti kukaba Ubufyashi ubuli no kushonaula umutwe wa kwa Satana no kupwisha ubucushi bonse ubwaisa pa mulandu wa bufi bwakwe. (Ukutendeka 3:15) Na kabushe, ukusesema kwapuutwamo ukwa kwa Enoke wine, ukwalembwa mwi buuku lya kwa Yuda, kulanda na pa konaulwa kwa bufyashi bwa kwa Satana. Enoke alikwete icitetekelo, e mulandu twaishibila ukuti alepepa Yehova uo aishibe ukuti ni “kalambula wa bamufwaisha.” (AbaHebere 11:6) E ico kanshi, Enoke nangu taishibe fyonse ifyo ifwe twaishiba, alishibeko ifingi ifyalengele ukuti akwate umufula wine wine umo ashimpile icitetekelo cakosa. Icitetekelo ca musango yo, calengele ukuti atwalilile uwa cishinka mu nshiku aleikalamo isha bwafya.

Pashanyeni Enoke

15, 16. Kuti twapashanya shani Enoke?

¹⁵ Ukupala Enoke, na ifwe tufwaya ukuteemuna Yehova muli shino nshiku sha bwafya, kanshi tufwile ukumupashanya. Tufwile ukwishiba Yehova bwino bwino, kabili tufwile no kwishiba bwino ifyo akacitila abantu ku ntanshi. Lelo, kuli na fimbi ifyo tufwile ukucita. Ifyo twaishiba fifwile ukumonekela ku micitile yesu iya fintu ukuti ca cine twalishiba ifyo fintu bwino bwino. (Amalumbo 119:101; 2 Petro 1:19) Tufwile ukutungululwa na mano ya kwa Lesa, lyonse fye ukuibikilishako ukuteemuna Yehova muli fyonse ifyo tutontonkanya na mu fyo tucita.

¹⁶ Baibolo tayatweba nga kwali na bambi abalebombela Yehova mu nshiku sha kwa Enoke, lelo cimoneka kwati aali eka, nelyo nga kwali na bambi, ninshi bali abanono sana. Na ifwe bene twaba abanono sana pano isonde, lelo ico tacitufuupula. Nangu abengatulwisha babe aba musango shani, Yehova akalatukosha. (Abena Roma 8:31) Enoke mu kushipa asokele abantu ukuti abashipepa bakonaulwa. Na ifwe bene twalishipa ilyo tubila ‘imbila nsuma iyi ya bufumu,’ nangu batupumye, batukaanye, no kutucusha. (Mateo 24:14) Enoke takokwele nge fyo abengi aba mu nshiku shakwe balekokola pa calo. Na lyo line, talesuubila ukukwata ifisuma fyonse muli cino calo. Alesuubila fimbi ifyacindama ifyali no kwisa ku ntanshi. (AbaHebere 11:10, 35) Na ifwe bene, tutonta amenso yesu ku kufikilishiwa kwa kufwaya kwa kwa Yehova ku bantunse. Kanshi, cino calo tatucibomfya sana. (1 Abena Korinti 7:31) Tubomfya sana amaka yesu ne fikwatwa ku mulimo wa kwa Yehova.

17. Finshi twaishiba ifyo Enoke ashaishibe, kabili ico cifwile ukutulenga ukucita cinshi?

¹⁷ Enoke atetekele ukuti Ubufyashi Lesa alaile bwali no kwisa ilyo inshita ya kwa Yehova umwine ikafika. Palipita ne myaka nakalimo 2,000 nomba apo bulya Bufyashi bwaishiile, e kutila Yesu Kristu, uwaishile ku kube cilubula, ukulenga ukuti ifwe, pamo ne nte sha cishinka isha kale abapala Enoke, tukabe no mweo wa muyayaya. Bulya Bufyashi, nelyo Yesu Kristu, nomba ni Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa, kabili apoosele Satana ukufuma ku muulu ukwisa pano isonde, kabili tulemona na menso ifyo ubucushi Satana aleta bufulile nga nshi pano calo. (Ukusokolola 12:12) Kanshi ifyo ifwe twaishiba fingi sana ukucila ifyo Enoke aishibe. E ico, natube ne citetekelo cakosa nge ca kwa Enoke. Muli fyonse ifyo tucita, natulelanga ukuti twalishininkisha ukutila ifyo Lesa atulaya fya cine cine. Kanshi, nangu ca kutila tuleikala muli shino nshiku sha bwafya, natutwalilile ukwenda na Lesa nge fyo Enoke acitile.

[Amafutunoti]

Twakulaendela mwi Shina lya kwa Yehova Lesa Wesu

“Lelo ifwe twakulaendela mwi shina lya kwa Yehova Lesa wesu umuyayaya umuyayaya.”—MIKA 4:5.

1. Bushe imibele ya bantu yali shani mu nshiku sha kwa Noa, lelo Noa ena aali shani?

ENOKE e muntu wa kubalilapo uwalumbulwa mu Baibolo ukuti aendele na Lesa. Uwalenga bubili ni Noa. Baibolo itila: “Noa ali muntu mulungami, uwa mpomfu mu nkulo yakwe: Noa aleenda na Lesa.” (Ukutendeka 6:9) Mu nshiku sha kwa Noa, abengi pano isonde ninshi balileka ukupepa Lesa mu cishinka. Ububi pano isonde bwalifulile nga nshi ku mulandu wa kuti kwaishile na bamalaika bapondweke, abaupile abanakashi no kufyalamo abana baleitwa ati abaNefili nelyo ‘amapaka,’ “abaume ba lulumbi,” abaliko ku kale. E mulandu wine pano isonde pafulile ulukaakala! (Ukutendeka 6:2, 4, 11) Lelo Noa ena, aali uwatambalala kabili ‘aleshimikila ubulungami.’ (2 Petro 2:5) Ilyo Lesa amwebele ukupanga icibwato ca kupusukilamo, alyumfwile no kucita “umwabelele conse ico Lesa amwebele, e fyo acitile.” (Ukutendeka 6:22) Kanshi ca cine ukuti Noa aendele na Lesa.

2, 3. Bushe Noa aba shani ica kumwenako cisuma kuli ifwe?

² Ilyo Paulo atantike amashina ya nte sha kale isha cishinka, alandile na pali Noa. Alembele ati: “Ni ku citetekelo e ko Noa, ilyo asokelwe kuli Lesa ulwa fintu ifyali fishilamoneka, alangile akatiina ka bukapepa no kukuula icibwato ku kupususha aba mu ng’anda yakwe; na muli ici citetekelo ashinine aba pano calo, no kuba impyani ya bulungami umwabela icitetekelo.” (AbaHebere 11:7) Awe mwandini aali ca kumwenako cisuma! Tatwishike ifyo Yehova amwebele, abomfeshe inshita yakwe, amaka yakwe, ne fikwatwa fyakwe, ukubomba umulimo Lesa amwebele ukuti abombe. Na muno nshiku mwine, abengi tababomba imilimo imbi iyo bengatemwa ukubomba muli cino calo, babomfya inshita yabo, amaka yabo, ne fikwatwa fyabo mu mulimo wa kwa Yehova. Icitetekelo cabo calicindama, pantu cikalenga aba bantu ukupusuka no kupusushako na bambi.—Luka 16:9; 1 Timote 4:16.

³ Cifwile calikosele sana kuli Noa ukuba ne citetekelo, filya fine cakosele na kuli Enoke uwali icikolwe ca kwa Noa, ulya tulandilepo mu cipande cafumako. Nga filya cali mu nshiku sha kwa Enoke, na mu nshiku sha kwa Noa mwine, bakapepa ba cine bali abanono sana, abantu fye 8 e bali aba cishinka kuli Lesa, kabili e bapuswike Ilyeshi. Noa ashimikile ubulungami mu calo ca lukaakala kabili ica bumpulamafunde. Na kabili, ena na ba mu ng’anda yakwe bapangile icibwato ca mbao icikalamba ica kupusukilamo ilyeshi lya calo conse, nangu ca kuti takwali no muntu uwamwenepo ilyeshi pano isonde. Abalemonako ilyo Noa na ba mu ng’anda yakwe balebomba ulya mulimo, bafwile balemona fye ati Noa na bana bakwe katwishi ico balecita.

4. Cilubo nshi icacitile aba mu nshiku sha kwa Noa ico Yesu alandilepo?

⁴ Yesu ena ilyo alandile pa fyacitike mu nshiku sha kwa Noa, talandile pa lukaakala, ukupepa kwa bufi, nelyo bumpulamafunde, nangu ca kuti na fyo fyalibipile sana. Alandile pa cilubo ca kuti abantu tababikileko amano ilyo basokelwe. Atile “balelya no kunwa, baleupa no kuupwa, mpaka no bushiku ubo Noa aingile mu cibwato.” Bushe kwena balilufyenye ukulya no kunwa, nelyo ukuupa no kuupwa? Bena baletila filya fine e fyo ‘abantu bonse bekala’! Lelo ilyeshi lyaleisa, Noa na o alebila ubulungami. Balya bantu, balefwaikwa ukubika amano ku fyo Noa alebashimikila no kusambililako fimo ku mibele yakwe. Lelo, “tabaishibe nakalya mpaka ilyeshi lyaishile no kubasenda bonse.”—Mateo 24:38, 39.

5. Bushe Noa na ba mu ng’anda yakwe balefwaikwa ukuba shani?

⁵ Nga twatontonkanya pa fyacitike lilya, tusanga ukuti ico Noa acitile ca mano. Lelo, muli shilya nshiku ilyo Ilyeshi talilaisa, umuntu alefwaikwa ukukosa sana pa kuti abe uwaibela. Pa kuti Noa na ba mu ng’anda yakwe bapange icibwato icikalamba no kwingishamo inama shalekanalekana, balefwaikwa ukuba ne citetekelo icakosa sana. Bushe Noa na ba mu ng’anda yakwe, na bo bene limo, balekwatako akamutima ka kutiina ukusekwa no kufwaya ‘ukwikala nga bantu bonse’? Kwena tatwaishiba bwino bwino, lelo ico twaishiba ca kuti balikosele no kutwalilila aba cishinka. Ilyo papitile imyaka iingi sana, iyacilile pa myaka yonse iyo ifwe bonse tukekala muli buno bwikashi bwabipa, icitetekelo ca kwa Noa calengele ukuti apusuke Ilyeshi. Yehova aonawile abalemona kwati ‘baleikala ifyo abantu bonse bekala,’ abashabikile amano ku kusoka kwa kwa Noa ukuti inshiku baleikalamo shalibipile nga nshi.

Ulukaakala Lwafula Pano Isonde na Kabili

6. Bushe ifintu fyali shani na kabili pano isonde pa numa ya Lyeshi?

⁶ Ilyo amenshi ya Lyeshi yakamine pano isonde, abantu batwalilile ukufyalana na kabili. Na lyo line, bali abashapwililika, kabili “ukulinga kwa mutima wa muntu” kwali ‘ukubi ukufuma ku bwaice bwakwe.’ (Ukutendeka 8:21) Na kabili, nangu ca kutila ifibanda nomba fyalipokelwe amaka ya kufwala imibili ya buntu, fyatwalilile na matukuto ya fiko aya kulufya abantu. Bwangu bwangu calimoneke ukuti icalo ca bantu bashipepa “calaala mu maka ya mubifi.” Nge fyo caba na lelo, bakapepa ba cine abaliko lilya balefwaikwa ukukosa pa kuibaka ku ‘micenjelo ya kwa Kaseebanya.’—1 Yohane 5:19; Abena Efese 6:11, 12.

7. Bushe ulukaakala lwaile lulefula shani pano isonde pa numa ya Lyeshi?

⁷ Ukutendeka mu nshiku sha kwa Nimrode, abantu bafyelwe ilyo Ilyeshi lyapitile balengele ulukaakala ukufula nga nshi pano isonde. Ilyo abantu bafulile, kwaishile na mano ya fya kupangapanga, kabili ulukaakala na lo lwaile lulefula fye. Mu nkondo sha kale, abantu balebomfya ulupanga, ifumo, ubuta ne mifwi, e lyo na maceleta. Muno nshiku, pa kutendeka fye kwali bamututila, lyena kwaishile amaraifo, ne mfuti sha ciwaya ishaishile ku kutendeka kwa ba 1900. Ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yatendeke, kwaishile ifyanso na fimbi ifyakalipisha, ifili nga indeke sha nkondo, amatanka, ingalaba sha nkondo, na sumu. Muli ilya nkondo, ifi fyanso fyaipeye abantu abengi nga nshi. Bushe ico capumikishe fye? Awe iyo.

8. Bushe Ukusokolola 6:1-4 kwafikilishiwa shani muno nshiku?

⁸ Mu 1914, Yesu abikilwe pa cipuna ca Bufumu bwa kwa Lesa ubwa ku muulu, kabili ‘ubushiku bwa kwa Shikulu’ bwalitendeke. (Ukusokolola 1:10) Mu cimonwa calembwa mwi buuku lya Ukusokolola, Yohane amwene Imfumu Yesu uwanina pali kabalwe wabuuta aleya ku kucimfya. Abanina pali bakabalwe na bambi balemukonka, bonse bemininako ifinkunka ifili no kupona pano isonde. Umo pali balya, aniina pali kabalwe wakashika, kabili apeelwe “ukusenda umutende pe sonde pa kuti abantu bepayane; kabili apeelwe ulupanga lukalamba.” (Ukusokolola 6:1-4) Ulya kabalwe no waninapo bemininako inkondo, kabili ulupanga lukalamba lulanga ukuti muno nshiku mukaba imfwa sha bantu abengi nga nshi abakepaiwa ku fyanso fya muno nshiku ifyakalipisha. Pali ifyo fyanso paba ne fya manyukiliya, ifya kuti cimo kuti caipaya abantu abengi icine cine; indeke sha maroketi ishitwala ifyanso ku ncende sha kutali nga nshi; ukubikapo ne fyanso fimbi ifikali ifingepaya icipeema conse kuli sumu.

Tulomfwila Ukusoka kwa kwa Yehova

9. Bushe abantu muno nshiku bapalene shani na baliko mu nshiku sha kwa Noa?

⁹ Mu nshiku sha kwa Noa, Yehova aonawile abantu pa mulandu wa kuti ulukaakala lwalifulile nga nshi, kabili abaNefili e balengele ifintu ukubipa sana. Nga lelo caba shani? Bushe ulukaakala lwalicepa pano isonde? Nakalya! Caba nga filya fine cali na mu nshiku sha kwa Noa, abantu muno nshiku bali fye abapamfiwa ne milimo yabo iya cila bushiku, balemona kwati baleikala ifyo ‘abantu bonse bekala,’ tababikako mano ilyo balesokwa ukuti impela ikesa. (Luka 17:26, 27) Bushe kwena kuti twatwishika no kutwishika ukuti na kabili Yehova akonaula abantu? Te kuti tutwishike iyo.

10. (a) Kusoka nshi kwaba mu kusesema ukwingi ukwa mu Baibolo? (b) Cinshi ica mano ico umuntu afwile ukucita nomba?

¹⁰ Imyaka iingi ilyo Ilyeshi talilaisa, Enoke aseseme ukuti kukaba ubupingushi ubukesa muli shino nshiku shesu. (Yuda 14, 15) Yesu na o atile kukaba ‘ubucushi bukalamba.’ (Mateo 24:21) Bakasesema bambi na bo basokele abantu ukuti kukesa ubushiku bwa bupingushi. (Esekiele 38:18-23; Daniele 12:1; Yoele 2:31, 32) Mwi buuku lya Ukusokolola na mo, Baibolo yalilondolola bwino bwino ifikacitika pa bushiku bwa kupelako ubwa konaula abashipepa. (Ukusokolola 19:11-21) Ifwe umo umo, tupashanya Noa kabili tubomba umulimo wa kushimikila abantu ubulungami. Tulomfwila ukusoka kwa kwa Yehova kabili pa mulandu wa kutemwa, twebako na banensu ukuti na bo bene bomfwe ukusoka. Kanshi, twenda na Lesa, nga filya Noa acitile. E ico, bonse abafwaya umweo, bafwile ukutwalilila ukwenda na Lesa. Lelo, bushe kuti twacita shani ico nangu ca kutila cila bushiku tulapita mu bwafya ubwalekanalekana? Tufwile ukuba ne citetekelo cakosa ica kwishiba ukuti ifyo Lesa alaya ukucitila abantu fikafikilishiwa nangu cikabe shani.—AbaHebere 11:6.

Twalilileni Ukwenda na Lesa Muli Shino Nshiku sha Bwafya

11. Tupashanya shani Abena Kristu ba pa kutendeka?

¹¹ Ilyo ubuKristu bwatendeke fye, Abena Kristu basubwa baleitwa ati “aba Nshila.” (Imilimo 9:2) Imikalile yabo yonse yalelanga ukuti batetekele Yehova na Yesu Kristu. Baendele nga filya Shikulwibo aendele. Muno nshiku, Abena Kristu ba cishinka na bo bacita cimo cine.

12. Cinshi cacitike ilyo Yesu acitile icipesha amano ca kuliisha abantu?

¹² Icacitike ilyo Yesu aleshimikila pano isonde cilatulanga bwino sana ifyo icitetekelo cacindama. Kasuba kamo, Yesu acitile icipesha mano ca kuliisha ibumba lya baume nakalimo 5,000. Abantu balipapile sana kabili balitemenwe icine cine. Nomba, moneni ifyo cali ilyo tapalapita na nshita. Baibolo itila: “Ilyo abantu bamwene ifishibilo ifyo acitile, balalanda abati: ‘Cine cine uyu e kasesema uwali no kwisa pano calo.’ E ico Yesu pa kwishiba ukuti balaswa bamwikate ku kumucite mfumu, afumineko aile na kabili eka ku lupili.” (Yohane 6:10-15) Lilya line ubushiku, afumine kulya no kuya ku ncende imbi. Abengi bafwile tabatemenwe filya Yesu akeene ukumubika pa bufumu. Bena baleti Yesu nalinga ukube mfumu pantu wa mano sana kabili alikwete na maka ya kupanga ifya kulya fya kuti na bantu abengi balya baikuta. Na lyo line, inshita ya kwa Yehova iya kubika Yesu pa Bufumu yali tailafika. Na kabili, Ubufumu bwa kwa Yesu bwali no kuba bwa ku muulu, tabwali na kuba bwa pano isonde iyo.

13, 14. Abengi abaumfwileko icilangililo ca kwa Yesu bakwete amano ya musango nshi, kabili icitetekelo cabo caeshiwe shani?

¹³ Na lyo line, abantu bakonkele Yesu mpaka bayamusanga “kwi shilya lya bemba,” nge fyo ilandwe lya kwa Yohane litweba. Nga cinshi bamukonkeele ilyo nabamona no kuti alikeene ukumubika pa bufumu? Abengi balemwena ifintu mu mano ya buntu, pantu balandile na maka ukuti Yehova apeele ifya kulya ku fikolwe fyabo mu matololo mu nshiku sha kwa Mose. Bena baleti Yesu na o afwile ukulabapeela ifya kulya. Ilyo Yesu ailwike ukuti ifyo baletontonkanya tafyaweme, atendeke ukubasambilisha ifya ku mupashi pa kuti baleke ukumwena ifintu mu mano ya buntu. (Yohane 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Ilyo baumfwile fyo, bamo batendeke ukung’winta, sana sana ilyo alandile icilangililo ca kuti: “Ndemwebe cine cine, nati, Nga tamuliile umubili wa Mwana wa muntu no kunwo mulopa wakwe, tamukwete bumi muli imwe. Uulya umubili wandi no kunwo mulopa wandi ali no bumi bwa muyayaya, kabili nkamubuusha pa bushiku bwa kupelekesha.”—Yohane 6:53, 54.

¹⁴ Ilingi line, ifilangililo fya kwa Yesu fyalelenga abantu ukuisokolola nga ca cine balefwaya ukwenda na Lesa nelyo iyo. E fyo cali na ku baumfwileko ici cilangililo. Calengele bacita ifyali mu mitima yabo. Baibolo itwebo kuti: “Abasambi bakwe abengi ilyo baumfwile ifi, batile: ‘Ici cebo cayafya; nani uwingacumfwa?’” Yesu abebele ukuti bafwile ukutontonkanyapo pa kuti beshibe umwalolele ifyebo fyakwe ifya bumupashi. Atile: “Umupashi e upeela ubumi; umubili tauli kantu iyo. Ifyebo ifyo nsosele kuli imwe e mupashi no bumi.” Na lyo line, abengi tabaumfwile, kabili ilyashi likonkanyapo aliti: “Pa mulandu wa ici abengi aba mu basambi bakwe babwelele ku fya ku numa, tabaendele nankwe kabili.”—Yohane 6:60, 63, 66.

15. Bushe abakonshi bamo aba kwa Yesu batontonkenyepo shani ilyo baumfwile icilangililo cakwe?

¹⁵ Lelo, abasambi ba kwa Yesu bamo aba cishinka tababwelele numa. Na bo bene tabaishibe bwino bwino umwalolele cilya cilangililo ca kwa Yesu. Lelo bena, balicetekele Yesu. Petro, umo pa basambi ba cishinka, alandiileko abanankwe bonse abashabwelele numa ukuya ku fintu bashiile ilyo baumfwile cilya cilangililo, Petro atile: “Mwe Shikulu, ni kuli nani twingaya? Ni mwe muli ne fyebo fya bumi bwa muyayaya.” (Yohane 6:68) Awe mwandini bali ne mitima isuma kabili bali ca kumwenako tufwile ukupashanya!

16. Icitetekelo cesu kuti caeshiwa shani, kabili mano nshi ayasuma tulingile ukukwata?

¹⁶ Na ifwe icitetekelo cesu kuti caeshiwa nga filya icitetekelo ca basambi ba kwa Yesu aba kubalilapo caeshiwe. Limbi kuti twafuupulwa pa mulandu wa kumona kwati ifyo Yehova alaya tafilecitika bwangu. Napamo kuti twatendeka ukumona kwati ifyebo fimo ifya mu Malembo ifiba mu mpapulo shesu isha Cebo ca kwa Lesa fyalyafya ukumfwa. Nelyo imisango ya Mwina Kristu munensu kuti yatupunwisha. Bushe kuti cawama ukuleka ukwenda na Lesa ilyo ifya musango yu fyacitika? Awe iyo! Abasambi abalekele ukukonka Yesu bailangile fye ukuti balemwena ifintu mu mano ya buntu. Na ifwe, tatufwile ukumona ifintu mu mano yesu aya buntu.

“Ifwe Tatuli Abakwinda”

17. Kuti twakoshiwa shani ukutwalilila ukwenda na Lesa?

¹⁷ Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa.” (2 Timote 3:16) Muli Baibolo, Yehova alitweba bwino bwino ukuti: “Iyi e nshila, e mo mwende.” (Esaya 30:21) Ukumfwila Icebo ca kwa Lesa kutulenga ‘ukucenjela pa kwenda kwesu.’ (Abena Efese 5:15) Ukubelenga Baibolo no kwetetula pa fyo tusambilila kutupeela amaka ya kutwalilila ‘ukwenda mu cine.’ (3 Yohane 3) Kanshi ico Yesu alandile ca cine, “Umupashi e upeela ubumi; . . . umubili tauli kantu iyo.” Nga tulefwaya imikalile yesu ukulondoloka, tufwile ukucetekela ifya ku mupashi. Tupokelela ifya ku mupashi ukufuma mu Cebo ca kwa Yehova, umupashi wakwe, no kuteyanya kwakwe.

18. (a) Cinshi icishawama ico bamo bacita? (b) Citetekelo ca musango nshi tufwile ukukwata?

¹⁸ Muno nshiku, abengi abaleka ukupepa pa mulandu wa kumwena ifintu mu mano ya buntu nelyo pa mulandu wa kunaka ukulolela ifyo Lesa alaya, balaipoosa mu mikalile ya cino calo no kuya fye iciyeyeye. Batendeka ukumona kwati kucili inshita sana pa kuti Lesa akonaule lino isonde e lyo tabamona no kuti calicindama ‘ukulola.’ Batendeka ukubika amano ku kuisekesha abene, ica kuti balaleka no kucindika ifya Bufumu mu mikalile yabo. (Mateo 24:42) Mwandini abenda muli yo nshila bena tapali nangu kumo uko bakaya. Tontonkanyeni pa mashiwi ya kwa Paulo aya kuti: “Ifwe tatuli abakwinda no konaika, lelo tuli abakwata icitetekelo no kubaka umweo.” (AbaHebere 10:39) Filya fine cali kuli Enoke na Noa, na ifwe tuli mu nshiku sha bwafya, lelo twalikwata ishuko lya kwenda na Lesa nga filya na bo baendele na Lesa. Ukwenda na Lesa kulenga twaba ne subilo lya cine cine ilya kuti tukasangwako ilyo fyonse ifyo Yehova alaya fikacitika, ababifi bonse bakonaulwa, kabili kukesa icalo cipya ica bulungami. Ala mwandini cikawama nga nshi!

19. Mika atila bakapepa ba cine bakacita cinshi?

¹⁹ Kasesema Mika uwapuutilwemo no mupashi wa kwa Lesa atile inko sha pano isonde “shendela ulo no lu mwi shina lya mulungu wa luko.” Lyena ailandiileko umwine na bakapepa banankwe aba cishinka, atile: “Lelo ifwe twakulaendela mwi shina lya kwa Yehova Lesa wesu umuyayaya umuyayaya.” (Mika 4:5) Nga mulefwaya ukutwalilila ukwenda na Lesa nga filya Mika acitile, palameni kuli Yehova nangu ifintu fibipe shani muli shino nshiku sha bwafya. (Yakobo 4:8) Lekeni bonse tube ne mitima ya kufwaya ukutwalilila ukwenda na Yehova Lesa wesu ukufuma nomba, ukufika umuyayaya umuyayaya!