Ilyashi Lyaba Mu Baibolo Bushe lya Cine Cine?
CHAIM Herzog, uwali kateka wa calo ca Israele, na Mordechai Gichon, profesa wa fya kushulashula uwalebombela pe sukulu likalamba ilya Tel Aviv University, balembele mu citabo cabo ica Battles of the Bible abati:
“Ubulondoloshi busuma ubwa malyashi ya bulwi yonse ayashimikwa mu Baibolo . . . teti bube bwa kupanga fye. Ku ca kumwenako, ubushininkisho bumo, kulinganya ilyashi lya kwa Gideone, ilyaba mu Abapingushi ifipandwa 6 ukufika ku 8, ku malyashi ya bulwi bwa Trojan, ayalondololwa na Homer mu citabo cakwe ica Iliad. Muli ubu bulwi Gideone alelwisha abena Midiani ne nko shimbi ishaumene akapi na bena. Kuli Homer, calikumanine ukulumbula ululamba ululi lonse no musumba wa malinga uwali mupepi nge ncende ukwabelele ubu bulwi . . . Lelo te fyo caba ku lyashi lya mu Baibolo. Ilyashi ilyalondololwa bwino ilya fyo Gideone na baume bakwe baipekenye ukulwa, ne lyashi lya bulwi, ne fifulo fya cine cine uko ubulwi bwabelele, ukubikapo no bulondoloshi bwa fyacitile Gideone na bo alelwa na bo—pa ncende apalepele bakilomita 60—talisangwa mu citabo icili conse . . . E mulandu wine twasuminina ukuti ilyashi lyaba mu Baibolo ililanda pali ubu bulwi lya cine.”
Nga mwatemwa kuti mwamona ukwabelele ubu bulwi muli mapu pa mabula 18 na 19 aya broshuwa wa ‘Moneni Icalo Cisuma.’a Ilyashi lyatendeke ilyo “abena Midiani na bena Amaleke na bena Kabanga bakunganine pamo; kabili bayabwike Yordani, no kucite nkambi mu mupokapoka wa Yesreele.” Gideone na o aitile imikowa yapaleme na wene ukumwafwa. Ubu bulwi bwatendekele pa cishima ca kwa Harode kabili bwafikile ku mpili sha More na mu kupelako ku mupokapoka wa Yordani. Pa numa ya kukunkunika abalwani ukwabuka umumana wa Yordani, Gideoni alibanashishe.—Abapingushi 6:33–8:12.
Mapu waba muli broshuwa wa ‘Moneni Icalo Cisuma’ alanga ififulo fyalumbulwa sana na fintu ilya mpanga yaba. Mapu umbi (uwaba pe bula 15) alanga impanga ya mikowa ya mu Israele. Aba bamapu babili kuti bamwafwa ukumona ifyo ilyashi lya mu Baibolo lyaba ilya cine.
Caba fye kwati ni filya umuyashi Profesa Yohanan Aharoni alandile ukuti: “Mu fyalo fyalandwapo mu Baibolo, ilyashi lya kale ne mpanga fyalyampana sana ica kuti teti umfwikishe ilyashi nga tawishibe impanga kabili teti wishibe mpanga ukwabulo kumfwikisha ilyashi.”
[Futunoti]
a Yasabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 32]
Background map: Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel