Icicitika ku Fyanso Lintu Inkondo Yapwa

Lintu inkondo yapwa, imfuti shalebomfiwa ilingi shisa mu kuba mu maboko ya fipondo. Moneni icacitike mu calo ca ku kapinda ka ku kulyo aka Afrika icaalwike ukufuma ku kuba icalo umwali ulukaakala lwa bupolitiki ku kuba icalo umwali ulukaakala lwa bumpulamafunde. Kulya ulukaakala lwa bupolitiki lwaipeye abantu nalimo 10,000 mu myaka fye itatu. Lintu kulya kukansana kwapwile, ulukaakala lwa bumpulamafunde lwalifulile sana. Ukucimfyanya kwa banamutekenya kwaletele ico twingeta ati inkondo ya banamutekenya, uko bampulamafunde balelipilwa ukulasa imfuti banamutekenya ba makampani yambi na banina muli bamotoka wabo. Kwali ukwingilishiwako kwa mfuti sha nkondo ishalebomfiwa mu kwiba no kucita bumpulamafunde bumbi. Abantu baipaiwe ku mfuti bafikile kuli 11,000 mu mwaka umo uwa nomba line, impendwa ya bubili ku bukulu iya mu fyalo mushaba inkondo.

Ukwishiba ukuti bampulamafunde baba ne mfuti no kuti ba lukaakala kuleta umwenso no kufumyapo umutelelwe. Mu fyalo ifingi ifipiina, abakankaala bekala mu fimoneka kwati macele, ukushingulukwa ku fibumba ne fya kupindilila fya malaiti ifilindwa akasuba no bushiku. Abekala mu fyalo ifikankaala na bo balaicingilila. E fyo caba na mu fifulo umushabala amuba ukukansana kwa bana calo.

Imilalo ilecefyako abashilika ne fyanso ilapeela iminshipendwa ya fyanso nelyo ifi fyanso fifuma ku nkondo imo no kuyabomfiwa ku nkondo imbi. Mu fyalo fimo imfuti ishikali shalifula sana ica kuti umo kuti ashita imfuti imo pa madola 6 nelyo ukukaabusha ne mbushi, inkoko, nelyo umufuko wa fisapusha.

Pa numa ya Kuumana kwa Fyalo, imilalo ku Kabanga na ku Masamba yalicefiweko, kabili amabuteko yapeele nelyo ukushitisha ku fibusa na bo bali na bo mu fipangano ifyanso fyapulilemo. Ukulingana na kalemba umo uwa pa Peace Research Institute mu Oslo, ku Norway, atile ukutula mu 1995 icalo ca United States of America ceka capeela imfuti, imfuti sha ciwaya, na bamashini bafwinta amabomba fyonse pamo ukucila pali 300,000. Batila ukupeela ifyanso kwalinakako umutengo ukucila ukufipangulula nelyo ukufisunga no kufilinda. Bamo ababebeta ifya nkondo batunganya ukuti napamo ifyanso finono ne fikalamba ifyo fingashitwa na madola amabilioni yatatu filapita pa mipaka ya fyalo cila mwaka.