Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • Abanakashi Abalengele Umutima wa kwa Yehova Ukusamwa
    Ulupungu—2003 | November 1
    • Abanakashi Abalengele Umutima wa kwa Yehova Ukusamwa

      “Yehova alambule umulimo obe, kabili cibe icituntulu icilambu cobe ukufuma kuli Yehova.”—RUTI 2:12.

      1, 2. Kuti twanonkelamo shani pa kutontonkanya pa fya kumwenako fya mu Baibolo ifya banakashi balengele umutima wa kwa Yehova ukusamwa?

      UKUTIINA Lesa kwalengele abanakashi babili ukusuula icipope ca kwa Farao. Icitetekelo calengele cilende ukuitwala mu kapoosa mweo pa kuti acingilile inengu sha bena Israele shibili. Amano no kuicefya mu nshita ya bwafya fyalengele umwanakashi ukupususha abengi no kupususha uwasubwa wa kwa Yehova ku kuba no mulandu wa mulopa. Ukutetekela Yehova Lesa pamo ne cileela fyalengele mukamfwilwa uwakwete no mwana ukupeela kasesema wa kwa Lesa icilyo ashele fye na co. Ifi e fimo fimo pa fya kumwenako fya mu Malembo ifya banakashi balengele umutima wa kwa Yehova ukusamwa.

      2 Ifyo Yehova alemona abanakashi ba musango yo na mapaalo alebapeela filanga ukuti icimutemuna sana mibele ya ku mupashi, te mulandu umuntu mwaume nelyo mwanakashi. Mu calo leelo, umo abantu baobelwa no kupempenkanya imibili yabo, calyafya ukucindamika bumupashi. Lelo umuntu kuti acindamika ifya ku mupashi nga fintu tumona ku mintapendwa ya banakashi batiina Lesa abafulisha mu bantu ba kwa Lesa ilelo. Abo banakashi ba Bwina Kristu bapashanya icitetekelo, ukushilimuka, icileela, ne mibele isuma imbi iyakwete abanakashi baletiina Lesa abalumbulwa mu Baibolo. Kwena, abaume ba Bwina Kristu na bo balingile ukupashanya imibele yali na banakashi basuma aba ku kale. Pa kumona ifyo twingacite fyo mu kufikapo, natusambilile sana pa fyalembwa mu Baibolo pa lwa banakashi balumbwilwe pa kwiswila.—Abena Roma 15:4; Yakobo 4:8.

      Abanakashi Abakeene Ukuumfwila Farao

      3, 4. (a) Mulandu nshi Shifra na Pua bakaanine ukumfwila Farao ilyo abebele ukuti umwana onse umwaume uwafyalwa umwina Israele alingile ukwipaiwa? (b) Bushe Yehova alambwile shani aba banacimbusa babili pa bukose bwabo na katiina kuli Lesa?

      3 Pa kulubulula kwali ku Nuremberg, mu Germany pa numa ya Nkondo ya Calo iya Cibili, abengi abasangilwe no mulandu wa kwipaya abantu mu nkondo baeseshe ukuilungamika pa misoka bacitile ilyo balesosa abati baleumfwila fye ifyo baebelwe. Nomba linganyeni aba bantu kuli banacimbusa abena Israele babili, Shifra na Pua, abaikele mu Egupti wa pa kale mu nshita ya kuteeka kwa kwa Farao ushalumbulwa ishina lelo uwa lucu. Farao pa kutiina ukusanda kwa baHebere, apeele icipope kuli aba banacimbusa babili ukushininkisha ukuti umwana onse umwaume uwafyalwa ku muHebere afwile ukwipaiwa. Bushe aba banakashi bacitile shani pali ico cipope ca bukatu? “Tabacitile ifyasosele imfumu ya Egupti kuli bene, lelo balaleka na bana baume babe no mweo.” Mulandu nshi aba banakashi bashatiinine umuntu? Ni co bali na “katiina kuli Lesa.”—Ukufuma 1:15, 17; Ukutendeka 9:6.

      4 Balya banacimbusa baubile muli Yehova, na o aali “ni nkwela” kuli bene, ukubacingilila ku cipyu ca kwa Farao. (2 Samwele 22:31; Ukufuma 1:18-20) Lelo ipaalo lya kwa Yehova te apo lyapelele. Alambwile Shifra na Pua pa kubapeela indupwa shabo na bo. Abalambwile na pa kuleka amashina yabo ne micitile ukulembwa mu Cebo cakwe icapuutwamo pa kuti aba ku ntanshi bakabelenge, lelo ishina lya kwa Farao lyena talibukishiwa no kwibukishiwa.—Ukufuma 1:21; 1 Samwele 2:30b; Amapinda 10:7.

      5. Bushe abanakashi ba Bwina Kristu abengi lelo baba shani ne mibele yaliko na Shifra na Pua, kabili Yehova akabalambula shani?

      5 Bushe lelo kwaba abanakashi ababa nga Shifra na Pua? Cine cine e ko baba! Cila mwaka amakana ya banakashi ba musango yo balashimikila ubukombe bwa mu Baibolo ubwa kupususha abantu mu fyalo umo “icipoope ca mfumu” cibinda ubo bukombe, ne co cilenga babike ubuntungwa nelyo fye ubumi bwabo mu busanso. (AbaHebere 11:23; Imilimo 5:28, 29) Pa kucincishiwa no kutemwa Lesa na banabo, abanakashi bashipa nge fi tabaleka umuntu nangu umo ukubalesha ukwebako bambi imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. Ico calenga ukuti abanakashi ba Bwina Kristu abengi balecula ku kukaanya e lyo no kupakasa. (Marko 12:30, 31; 13:9-13) Yehova alishiba bwino sana imibombele ya banakashi basuma, abakosa aba musango yo nga fintu aishibe imibombele ya kwa Shifra na Pua, kabili akalanga ifyo abatemwa pa kubakilila amashina yabo mwi “buuku lya mweo” kulila fye bashipikisha mu busumino ukufika ku mpela.—Abena Filipi 4:3; Mateo 24:13.

      Uwali Cilende Alenga Umutima wa kwa Yehova Ukusekelela

      6, 7. (a) Finshi Rahabu aishibe pali Yehova na bantu bakwe, kabili ukwishibe fyo kwamukumine shani? (b) Bushe Icebo ca kwa Lesa cicindika shani Rahabu?

      6 Mu mwaka wa 1473 B.C.E., cilende uwe shina lya Rahabu aikele mu musumba wa Kanaani uwitwa Yeriko. Cimoneka kwati Rahabu ali muntu waishibako ifingi. Ilyo inengu shibili isha bena Israele shailefisama ku mwakwe, alibashimikile tonse fye pa lwa Kufuma kwa cipesha amano ukwa bena Israele mu Egupti, nangula palipitile imyaka 40 apo ico cacitikile! Alishibe no kucimfya kwa bena Israele ukwa pa Mfumu sha bena Amore Sihone na Oge. Moneni ifyo uko kwishiba kwamukumine. Aebele shilya nengu ati: “Ninjishibo kuti Yehova napeela kuli imwe icalo, . . . pantu Yehova Lesa wenu wene e Lesa mu muulu pa muulu, na mu calo pa nshi.” (Yoshua 2:1, 9-11) Ifyo Rahabu aumfwile pali Yehova na pa fyo alelwilako abena Israele fyalengele ayankulako bwino no kutetekela wene.—Abena Roma 10:10.

      7 Icitetekelo ca kwa Rahabu camulengele ukucitapo cimo. Apokelele inengu sha bena Israele “mu mutende,” kabili aumfwilile ifyo bamwebele pa kupusuka ilyo abena Israele basansa Yeriko. (AbaHebere 11:31; Yoshua 2:18-21) Takuli na kutwishika ukuti imilimo ya citetekelo iya kwa Rahabu yalengele umutima wa kwa Yehova ukusekelela, pantu apuutilemo umusambi wa Bwina Kristu Yakobo ukulemba ishina lyakwe pamo ne lya kwa Abrahamu, cibusa wa kwa Lesa, nge ca kumwenako ku Bena Kristu ica kupashanya. Yakobo alembele ati: “Bushe te ifyo fine na Rahabu cilende alungamikilwe ku milimo, ilyo apokelele inkombe no kushifumisha ku nshila imbi?”—Yakobo 2:25.

      8. Bushe Yehova apaalile shani Rahabu pa citetekelo cakwe ne cumfwila?

      8 Yehova alambwile Rahabu mu nshila shapusanapusana. Ica kubalilapo, mu cipesha amano alimupuswishe pamo na baileuba mu mwakwe—e kutila, “aba mu ng’anda ya kwa wishi, na conse ico akwete.” Lyene abasuminishe ukwikala “mu kati ka bena Israele,” umo bali no kusungwa nga bana ba Israele. (Yoshua 2:13; 6:22-25; Ubwina Lebi 19:33, 34) Lelo te ico ceka. Yehova apeele Rahabu ne shuko lya kuba nacikolwe wa kwa Yesu Kristu. Mwandini uku kwali kulanga kwapulamo ukwa kutemwa kwa cishinka ku mwanakashi uwali kale kapepa wa tulubi umwina Kanaani!a—Amalumbo 130:3, 4.

      9. Bushe ifyo Yehova alemona Rahabu na banakashi bamo aba mu Bena Kristu ba kubalilapo kuti fyakoselesha shani abanakashi bamo ilelo?

      9 Nga filya fyacitile Rahabu, abanakashi bamo mu Bena Kristu ba kubalilapo na bamo ilelo, balisha imikalile ya bucisenene pa kuti batemune Lesa. (1 Abena Korinti 6:9-11) Ukwabula no kutwishika bamo bakulile uko ifintu fyali nga ku Kanaani, ukwaiswile bucisenene ubwalemonwa no kuti cintu caba fye bwino. Lelo balyalwile imibele yabo, ne cabacincishe citetekelo cashimpwa pa kwishiba bwino bwino Amalembo. (Abena Roma 10:17) Kanshi, kuti casoswa na pali abo banakashi ati “Lesa tali na nsoni kuli bene, ukwitwa Lesa wabo.” (AbaHebere 11:16) We mucinshi we!

      Ukupaalwa pa Kushilimuka Kwakwe

      10, 11. Cinshi cacitike pali Nabali na Davidi icalengele Abigaili ukucitapo cimo?

      10 Abanakashi ba busumino abengi aba ku kale balangile ukushilimuka kwapulamo, ne co cabalengele ukuba aba mutengo ku bantu ba kwa Yehova. Umwanakashi wa musango yo umo aali ni Abigaili, umukashi wa kwa Nabali umwina Israele umukankaala uwakwete ne mpanga. Ukushilimuka kwa kwa Abigaili kwapuswishe abantu no kulenga Davidi, uwali no kuba imfumu ya Israele ku ntanshi, ukukanaba no mulandu wa mulopa. Kuti twabelenga ifyalembwa pali Abigaili muli 1 Samwele icipandwa 25.

      11 Ilyashi lyatendeka ninshi Davidi ne bumba lyakwe bacitile inkambi mupepi ne mikuni ya kwa Nabali munyinabo umwina Israele, iyo bacingilile akasuba no bushiku ukwabula ukupinda icilambu. Ilyo ifya kulya fya kwa Davidi fyaya filepwa, atuma abalumendo 10 kuli Nabali ku kulomba ifya kulya. Nomba ni nshita ya kuti Nabali atashe Davidi no kumucindika ico aali uwasubwa wa kwa Yehova. Lelo Nabali tacitile fyo. Abubuka mu bukali, asaalula Davidi no kutamfya abalumendo minwe mikutwa. Ilyo Davidi aumfwa ulwa ici, alonganya abaume abaipangasha ne fyanso 400 no kwima ukuti aye alandule. Abigaili aumfwa ifyo umulume wakwe ayaswike inkombe sha kwa Davidi mu bukalushi kabili abombelapo bwangu bwangu kabili mu kushilimuka ku kutalalika Davidi. Atuma ifilyo ifingi kuli Davidi. Lyene na o wine aya kuli Davidi.—Ifikomo 2-20.

      12, 13. (a) Bushe Abigaili alangile shani ukushilimuka na bucishinka kuli Yehova no wasubwa wakwe? (b) Cinshi Abigaili acitile ilyo abwelele ku ng’anda, kabili ifintu fyaishileba shani?

      12 Ilyo Abigaili akumanya Davidi, ukupaapaata kwakwe ukwaicefya pa kulomba inkumbu kwalanga ukuti ali na katiina ku wasubwa wa kwa Yehova. Asosa ati, “Yehova ukucita akacitila shikulu ing’anda ya cishinka, apo shikulu alelwo bulwi bwa kwa Yehova,” e lyo akonkanyapo no kuti Yehova akeba Davidi ukuba cilongoshi wa kwa Israele. (Ifikomo 28-30) Kabinge, Abigaili alanga ubukose nga nshi pa kweba Davidi ukuti nga tacenjele, ukufwaya ukulandula kwali no kumuletelela umulandu wa mulopa. (Ifikomo 26, 31) Ukuicefya kwa kwa Abigaili, akatiina kakwe, no kutontonkanya bwino fyalenga Davidi ukukutuluka. Ayasuka ati: “Abe uwacindikwa Yehova Lesa wa kwa Israele uwakutuma lelo ku kunkumanya! Kabili yabe ayapaalwa amano yobe, nobe ube uwapaalwa we wandesha lelo ukwingila mu milopa.”—Ifikomo 32, 33.

      13 Ilyo Abigaili abwela fye ku ng’anda, mu kushipa afwaya ukweba umulume wakwe ubupe apeele Davidi. Lelo asanga ‘nakolwa apakalamba.’ E ico apembela mpaka akololoka e lyo amweba. Bushe Nabali acita shani? Camuponya pa musao ica kuti aba ngo waikatwe canshi. Pa numa ya nshiku 10 aipaiwa kuli Lesa. Ilyo Davidi aishiba ulwa mfwa ya kwa Nabali, alansha Abigaili uo afwile atemwa no kucindika. Abigaili asumina ukuupana na Davidi.—Ifikomo 34-42.

      Bushe Kuti Mwapala Abigaili?

      14. Mibele nshi iya kwa Abigaili twingafwaya ukulundulula sana?

      14 Bushe kuli imibele mwamona muli Abigaili iyo mwingafwaya ukulundulula sana—nampo nga muli abaume nelyo abanakashi? Napamo kuti mwafwaya ukucilapo ukucite fintu mu kushilimuka ilyo kwaba amafya. Atemwa kuti mwafwaya ukulanda mu kutekanya no kushilimuka ilyo abo muli nabo bakalipa. Nga ni fyo, kuti mwapepa kuli Yehova pa lwa ico. Alaya ukupeela amano, umucetekanya, no bupanda kuli bonse ‘abatwalilila ukulomba mu citetekelo.’—Yakobo 1:5, 6; Amapinda 2:1-6, 10, 11.

      15. Ni mu mibele nshi maka maka cacindama ku banakashi ba Bwina Kristu ukulanga imibele yakwete Abigaili?

      15 Imibele isuma iya musango yo yalicindama sana ku mwanakashi uwikala na balume bashasumina abashipoosako amano nelyo abashumfwila ifishinte fya Baibolo. Nalimo balanwa sana. Tulesubila ukuti abaume ba musango yo bakaalula imibele yabo. Abengi balyaluka, ilingi line bacite fi pa kumona umutima watalala, akatiina, ne myendele yafuuka iya bakashi babo.—1 Petro 3:1, 2, 4.

      16. Bushe nkashi wa Bwina Kristu kuti alanga shani ukuti alikatamika bucibusa bwakwe na Yehova ukucila fyonse te mulandu ne mibele yaba mu mwakwe?

      16 Te mulandu na mafya mushipikishako pa ng’anda, ibukisheni ukuti Yehova e ko aba lyonse ku kumutungilila. (1 Petro 3:12) E ico tukuteni ukuikosha lwa ku mupashi. Pepeleni amano no mutima watekanya. Palameni kuli Yehova ukupitila mwi sambililo lya Baibolo lyonse, ipepo, ukwetetula, no kubishanya na Bena Kristu banenu. Ukubulwa bumupashi kwa mulume wakwe takwalengele Abigaili ukunashako ukutemwa atemenwe Lesa nelyo ukucefyako umucinshi akwatile umubomfi Wakwe uwasubwa. Abombele ifintu ukulingana ne fishinte fyalungama. Nangu ni mu ng’anda umo umulume abombela Lesa bwino bwino, umukashi wa Bwina Kristu alishiba ukuti akabila ukutwalilila ukubombesha ukukuula bumupashi bwakwe no kububakilila. Ca cine ukuti umulume alipeelwa umulimo mu Malembo uwa kusakamana umukashi mu fya ku mupashi ne fya ku mubili, lelo kwi pele pele, umwine afwile ukubombela “ipusukilo [lyakwe] no mwenso no kututuma.”—Abena Filipi 2:12; 1 Timote 5:8.

      Apokelele “Icilambu ca kwa Kasesema”

      17, 18. (a) Bwesho nshi bwa citetekelo ubushale-enekelwa mukamfwilwa wa ku Sarefati aeshiwe? (b) Bushe ulya mukamfwilwa acitile shani pa fyalombele Eliya, kabili Yehova amulambwile shani pali ci?

      17 Ifyo Yehova asakamene mukamfwilwa umubusu mu nshiku sha kwa kasesema Eliya filanga ukuti alatasha sana abatungilila ukupepa kwa cine ukupitila mu kuipeelesha no kubomfya ifyo bakwata. Pa mulandu wa cilala cikalamba mu nshiku sha kwa Eliya, abengi bali mu nsala, pamo na mukamfwilwa umo no mwana wakwe umwaume abaleikala mu Sarefati. Ilyo bashele fye ne ca kulya ca kulekelesha, kwafikile umweni—kasesema Eliya. Alombele ico umwanakashi ashale-enekela. Nangu alishibe ubulanda bwa uyu mwanakashi, alombele ukuti bamufumbikileko “akamokolwa ka mukate,” ukubomfya amafuta ayashelepo no buunga. Lelo asosele no kuti: “Pantu e fyo atila Yehova, Lesa wa kwa Israele, Impakwilo ya buunga tayakapwililile, na mulongwe wa mafuta takabulilile, ukufika pa bushiku ubo Yehova akapeele mfula pa calo.”—1 Ishamfumu 17:8-14.

      18 Aciba ni mwe nga mwacitile shani pa fyo kasesema alombele? Mukamfwilwa wa ku Sarefati, uo cimoneka kwati alishibe ukuti Eliya ni kasesema wa kwa Yehova, “ailecita nge cebo ca kwa Eliya.” Bushe Yehova ayankwileko shani ku cileela cakwe? Mu cipesha amano apayanishishe uyu mwanakashi, umwana wakwe, na Eliya ifya kulya mu nshita ya cilala. (1 Ishamfumu 17:15, 16) Cine cine, Yehova apeele mukamfwilwa wa ku Sarefati “icilambu ca kwa kasesema,” nangu tali mwina Israele. (Mateo 10:41) Mwana Lesa na o alumbenye uyu mukamfwilwa ilyo amulumbwile pa kusambilisha abantu babule citetekelo aba mu mushi wa ku mwabo uwa Nasarete.—Luka 4:24-26.

      19. Ni mu nshila nshi abanakashi ba Bwina Kristu abengi lelo balangila imibele ya kwa mukamfwilwa wa ku Sarefati, kabili Yehova omfwa shani pa ba musango yu?

      19 Ilelo, abanakashi ba Bwina Kristu abengi baba ne mibele ya kwa mukamfwilwa wa ku Sarefati. Ku ca kumwenako, cila mulungu, bankashi ba Bwina Kristu ababula bukaitemwe—kabili abengi muli bene babusu abakwata ne ndupwa sha kusakamana—balapokelela bakangalila benda na bena myabo. Bambi balalaalika abatumikishi ba nshita yonse aba ku filonganino babela no kulya na bo ica kulya, ukwafwa ababulishe, nelyo ukuipeelesha mu nshila shimbi no kubomfya ifikwatwa fyabo ku kutungilila umulimo wa Bufumu. (Luka 21:4) Bushe Yehova alamona uko kuipeelesha? Cine cine! “Lesa tali uushalungama uwa kuti alabe umulimo wenu no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe, apo mwalipyungila aba mushilo kabili muletwalilila ukupyunga.”—AbaHebere 6:10.

      20. Cinshi tuli no kusambilila mu cipande cikonkelepo?

      20 Mu myaka Yesu ali pe sonde, abanakashi abengi abatiina Lesa balikwete shuko lya kumupyungila na batumwa bakwe. Mu cipande cikonkelepo, tuli no kusambilila ifyo aba banakashi balengele umutima wa kwa Yehova ukusekelela, kabili tuli no kusambilila pa fya kumwenako fya banakashi ba muno nshiku ababombela Yehova no mweo onse, na lintu ifintu fyayafya.

      [Futunoti]

      a Ifyo Mateo alemba pa ntuntuko ya kwa Yesu, mwaba banakashi bane abalumbulwa mwi shina—Tamari, Rahabu, Ruti, na Maria. Bonse balicindamikwa mu Cebo ca kwa Lesa.—Mateo 1:3, 5, 16.

  • Abanakashi ba Bwina Kristu aba Busumino—Ni Bakapepa ba kwa Lesa Abacindama
    Ulupungu—2003 | November 1
    • Abanakashi ba Bwina Kristu aba Busumino—Ni Bakapepa ba kwa Lesa Abacindama

      “Iciyembo ca kulufya, no kuyemba mupu, lelo umwanakashi wa mucetekanya, wene akatashiwa.”—AMAPINDA 31:30.

      1. Bushe ifyo Yehova amona ukuyemba fyapusana shani ne fyo aba mu calo bakumona?

      ICALO cacindamika sana imimonekele ya ku nse, maka maka ku banakashi. Lelo, ico Yehova abekelwamo sana muntu wa mu kati, uwingacilapo no kuyemba ilyo umo aleya alekota. (Amapinda 16:31) E ico, Baibolo ikonkomesha abanakashi ati: “Ukusaama kwenu kwiba ukwa kuluka umushishi ukwa ku nse no kwa kufwala ifisaamo fya golde atemwa ukufwala imingila, lelo kube ukwa muntu wabelama uwa mu mutima ne ca kufwala cishingabola ica mutima uwatalala kabili uwafuuka, uwaumo mutengo mu menso ya kwa Lesa.”—1 Petro 3:3, 4.

      2, 3. Bushe abanakashi babombeleko shani ku kutwala pa ntashi imbila nsuma ku kutendeka kwa buKristu, kabili ici casobelwe shani?

      2 Imibele isuma iya musango yo e yali na banakashi abengi abalumbulwa mu Baibolo. Mu nshita Yesu aali pe sonde, abanakashi bamo aba musango yu bali ne shuko lya kumupyungila na batumwa bakwe. (Luka 8:1-3) Ku ntanshi, abanakashi Abena Kristu baishileba bakabila ba mbila nsuma abapimpa; bambi baletungilila nga nshi abaume Abena Kristu abaletungulula, ukusanshako umutumwa Paulo; bambi na bo bali ne cileela icine cine, ukupeela fye na mayanda yabo ukuti ifilonganino filelonganamo.

      3 Uku kubomfya abanakashi sana kuli Yehova ku kufishapo ubufwayo bwakwe kwalisobelwe mu Malembo. Ku ca kumwenako, Yoele 2:28, 29 asobele ukuti abaume na banakashi, abanono na bakalamba, bali no kupokelela umupashi wa mushilo no kusalanganyako imbila nsuma ya Bufumu. Uko kusesema kwatendeke ukufishiwapo pa Pentekoste 33 C.E. (Imilimo 2:1-4, 16-18) Abanakashi bamo abasubilwe no mupashi balipeelwe ifya bupe fya cipesha amano, pamo nge ca bupe ca kusesema. (Imilimo 21:8, 9) Uyu mulalo ukalamba uwa ku mupashi uwa bankashi ba busumino walibombeleko ku kusalanganya bwangu ubuKristu mu nshita bwaletendeka, pa kupimpa mu butumikishi. Na kuba, muli ba60 C.E., umutumwa Paulo alembele ati imbila nsuma “[yalibililwe] ku cibumbwa conse ica mwi samba lya muulu.”—Abena Kolose 1:23.

      Batashiwa pa Kushipa Kwabo, Ukupimpa, ne Cileela

      4. Mulandu nshi Paulo atashishe abanakashi abengi mu cilonganino ca buKristu ica kubalilapo?

      4 Umutumwa Paulo ni umo uwatashishe pali bukapyunga bwa banakashi bamo—nga fintu fye bakangalila ba Bwina Kristu leelo batasha bukapyunga bwa banakashi bapimpa. Pa banakashi Paulo alumbwile pali “Trufaena na Trufosa, abanakashi abalebombesha muli Shikulu,” na “Persida uwatemwikwa wesu, pantu uyu mwanakashi abombeshe apakalamba muli Shikulu.” (Abena Roma 16:12) Paulo alembele ukuti Yuodia na Suntuki ‘baletukutila pamo nankwe mu mbila nsuma.’ (Abena Filipi 4:2, 3) Priskila, pamo no mulume wakwe, Akula, na bo babombele pamo na Paulo. Wene na Akula, “baibikile [na] mu kapoosa mweo” pa mulandu wa kwa Paulo, icamulengele alembe no kuti: “Te ine neka ndebatootela lelo ne filonganino fyonse ifya bena fyalo filebatootela.”—Abena Roma 16:3, 4; Imilimo 18:2.

      5, 6. Ni mu nshila nshi Priskila aimikiile bankashi ba leelo ica kumwenako cisuma?

      5 Cinshi calengele Priskila ukuba uwapimpa kabili uwashipa? Pa Imilimo 18:24-26 paba ica kutwafwa ukwishiba umulandu, pantu palya tubelengapo ati atungilile umulume wakwe ukwafwa Apolo, uwacenjela ukulanda, ukumulondolwela bwino bwino icine casokololwa. Ukwabula no kutwishika kanshi, Priskila afwile aali musambi wacincila uwa Cebo ca kwa Lesa ne sambililo lya batumwa. Ico calengele akwate imibele yawamisha iyamulengele ukuba uwacindama kuli Lesa na ku mulume wakwe no kuba uwacindama mu cilonganino ca kubalilapo. Na bambi abacindama ni bankashi ba Bwina Kristu abapikintika ilelo, abacincila ukusambilila Baibolo no kulya ifilyo fya ku mupashi ifyo Yehova apekanya ukupitila muli “kangalila wa cishinka.”—Luka 12:42.

      6 Akula na Priskila bali ba cileela icine cine. Paulo aikele mu mwabo ilyo alebomba na bo mu bukwebo bwabo ubwa kupanga amahema. (Imilimo 18:1-3) Ilyo aba babili bakuukile ku Efese na pa numa ku Roma, bakonkenyepo ne cileela ca Bwina Kristu, basuminishe ne ng’anda yabo ukuti balelonganinamo. (Imilimo 18:18, 19; 1 Abena Korinti 16:8, 19) Numfa na Maria nyina kwa Yohane Marko na bo bene basuminishe amayanda yabo ukuti balelonganinamo.—Imilimo 12:12; Abena Kolose 4:15.

      Baba Cuma ca Mutengo Ilelo

      7, 8. Mibombele nshi isuma iya mulimo washila intu abanakashi ba leelo aba Bwina Kristu baishibikilwako, kabili cinshi bafwile ukwishiba?

      7 Nga fintu cali mu myaka ya kutendeka kwa buKristu, abanakashi ba busumino Abena Kristu ilelo balabomba sana mu kufishapo ubufwayo bwa kwa Lesa, maka maka mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Kabili balabomba bwino aba bankashi! Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca baGwen, ababombeele Yehova mu busumino pa myaka ukucila 50 mpaka ne mfwa yabo mu 2002. Abalume babo batila: “Ukupimpa kwa kwa Gwen ni cikanga kwishibikwe mu musumba wesu onse. Alemona umuntunse onse ukuti kuti anonkelamo mu kutemwa kwa kwa Yehova na malayo yakwe. Bucishinka bwakwe kuli Lesa, ku kuteyanya kwakwe, na ku lupwa lwesu—ukusanshako no kukoselesha kwakwe ukwa kutemwa nga twafuupulwa—kwalingafwa sana na bana besu mu bumi bwesu bonse ubo—twaipakishe capamo. Tulamufuluka nga nshi.” BaGwen baikele na balume babo mu cupo imyaka 61.

      8 Abanakashi ba Bwina Kristu abengi nga nshi, abashimbe na baupwa, ni bapainiya nangu bamishonari, abateeka imitima ku finono bakwata ilyo balesalanganya ubukombe bwa Bufumu mu misumba isenyamo abantu ukufika fye na mu ncende shabesha ukutali. (Imilimo 1:8) Abengi baliipusula ukukwata ing’anda nelyo abana pa kuti babombele Yehova mu kufikapo. Kwaba balya batungilila abena mwabo lyonse ilyo balebomba nga bakangalila benda, e lyo kwaba na makana ya bankashi ababomba mu mayanda ya Bethel mwi sonde lyonse. Ukwabula no kutwishika, aba banakashi abaipeelesha baba pa “fisuma fya nko shonse” ifisusha ing’anda ya kwa Yehova no bukata.—Hagai 2:7.

      9, 10. Bushe aba mu ndupwa shimo batasha shani imibombele isuma iya bakashi ba Bwina Kristu abakusha na bana?

      9 Kwena, abanakashi ba Bwina Kristu abengi balikwata imilimo ya mu lupwa iya kubomba; lelo, batangishako ifya Bufumu. (Mateo 6:33) Nkashi painiya umushimbe alembele ati: “Bamayo e balengele sana ukuti ntendeke bupainiya bwa nshita yonse pa mulandu wa citetekelo cabo icabulo kupungaila ne ca kumwenako cabo icisuma. Na kuba, bali pali bapainiya naleipakisha sana ukubomba na bo.” Munyina umo alandile pa mukashi wakwe, uwakusha abana banakashi basano, ati: “Ing’anda yesu lyonse yaleba iya busaka kabili iyapempenkana. Bonnie talelenga tuleba ne mitabotabo iingi pa kuti tuleangwa sana ifya ku mupashi. Imisungile yakwe isuma iya ndalama yalelenga ukuti ndebomba incito ishili ya kuwisha akasuba pa myaka 32, ne co calengele ukuti ndepoosa inshita ikalamba no lupwa lwesu no kwangwa ifya ku mupashi. Umukashi wandi asambilishe na bana ubucindami bwa kubombesha. Alinga fye ukumutasha.” Ilelo, uyu munyina no mukashi babomba pa maofeshi yakalamba mwi sonde lyonse aya Nte sha kwa Yehova.

      10 Munyina umo alembele ulwa mukashi wakwe, uwakusha abana, ati: “Imibele natemwa sana muli Susan kutemwa atemwa sana Lesa na bantu, pamo no kulangulukilako kwakwe no bufumacumi. Lyonse aleti Yehova alinga ukupeela ifyawamisha—ne co e cintu akonka pa kubombela Lesa na pa kubomba imilimo ya bunyina.” Pa kutungililwa no mukashi wakwe, uyu munyina alibomba imilimo ya ku mupashi iingi, pamo nga eluda, painiya, kangalila wa muputule uwa kwikatilila, na muli Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala. Abanakashi ba musango yo balicindama nga nshi ku balume babo, ku Bena Kristu banabo, ne cacilapo, kuli Yehova!—Amapinda 31:28, 30.

      Abanakashi Bacindama Abashakwata Balume

      11. (a) Bushe Yehova asokolola shani ifyo angwa abanakashi ba busumino, maka maka bamukamfwilwa? (b) Cinshi bamukamfwilwa Abena Kristu na bankashi bambi aba busumino abashaupwa bafwile ukwishiba?

      11 Yehova ilingi line alelanda pa fyo angwa bamukamfwilwa. (Amalango 27:19; Amalumbo 68:5; Esaya 10:1, 2) Ta-aluka iyo. Na nomba alyangwa sana ku nshiwa e lyo na ku banakashi bashimbe ababa na bana e lyo na ku baisalilapo fye ukutwalilila abashimbe nelyo abashasanga uwingayana ukuba umulume wa Bwina Kristu. (Malaki 3:6; Yakobo 1:27) Nga mwaba pa babombela Yehova mu busumino ukwabula umwina mwenu Umwina Kristu uwa kumutungilila, ishibeni ukuti mwalicindama mu menso ya kwa Lesa.

      12. (a) Bushe bankashi Abena Kristu bamo balanga shani bucishinka kuli Yehova? (b) Bushe inkashi shesu shimo shiyumfwa shani?

      12 Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa lwa nkashi shesu isha Bwina Kristu abashaupwa pa mulandu wa kumfwila muli bucishinka ukufunda kwa kwa Yehova ukwa kuupilwa fye “muli Shikulu epela.” (1 Abena Korinti 7:39; Amapinda 3:1) Icebo ca kwa Lesa cibalaya aciti: “Ku wa cishinka, [Yehova akaba uwa] cishinka.” (2 Samwele 22:26, NW) Na lyo line, ku bengi tacayanguka ukutwalilila abashimbe. Nkashi umo atila: “Napampamine pa kuupilwa fye muli Shikulu, lelo nalilila imiku iingi pa kumona abanandi baupwa ku baume ba bwina Kristu abasuma, ilyo ine ncili fye neka.” Nkashi umbi na o atila: “Nalibombela Yehova pa myaka 25. Napampamina pa kutwalilila uwa cishinka kuli wene, lelo ilingi line ukutalalilwa kulanengo ukuba no bulanda.” Asosa no kuti: “Bankashi baba nga ine balafwaisha sana ukukoseleshiwa.” Kuti twayafwa shani aba cishinka aba musango yo?

      13. (a) Cinshi tusambilila ku fyalecita abaleya ku kutandalila umwana mwanakashi wa kwa Yefta? (b) Ni nshila nshi shimbi twingalangilamo ukuti twalyangwa kuli bankashi bashimbe mu cilonganino cesu?

      13 Inshila imo kuti yamonwa ku ca kumwenako ca ku kale. Ilyo umwana mwanakashi wa kwa Yefta aipuswile ishuko lya kuupwa, abantu bailwike ukuti ili lyali lilambo. Cinshi bacitile ku kumukoselesha? “Umwaka no mwaka abana banakashi ba kwa Israele balaya ku [kutasha, “NW”] umwana mwanakashi wa kwa Yefta umwina Gileadi inshiku shine mu mwaka.” (Abapingushi 11:30-40) Na ifwe bene, tulingile ukutasha no mutima onse bankashi abashimbe abaletwalilila aba cishinka mu kumfwila ifunde lya kwa Lesa.a Ni nshila nshi imbi twingalangilamo ukuti tuleangwako? Mu mapepo yesu, tufwile ukupaapaata Yehova ukuti aletungilila aba bankashi batemwikwa, aba cishinka ukuti baletwalilila ukuba aba cishinka mu mulimo wabo. Tulingile ukubeba ukuti balitemwikwa apakalamba kabili balikatamikwa kuli Yehova na ku cilonganino conse ica Bena Kristu.—Amalumbo 37:28.

      Ifyo Abafyashi Bashimbe Batunguluka

      14, 15. (a) Mulandu nshi Abena Kristu abashimbe abakwata na bana balingile ukulilila kuli Yehova ukuti abaafwe? (b) Bushe abafyashi abashimbe kuti babomba shani ukulingana na mapepo yabo?

      14 Abanakashi Abena Kristu abashimbe ababa na bana na bo baba na mafya ayengi. Lelo, kuti baeba Yehova ukuti abaafwe ukukusha abana ukulingana ne fishinte fya mu Baibolo. Ca cine, nga muli bafyashi bashimbe, teti mubombe ifya bunyina ne fya buwishi pamo. Na lyo line, Yehova akamwafwa ukubomba imilimo yenu iingi nga mwamulomba mu citetekelo. Ku kulangilila: Elenganyeni ukuti namushita ifintu ifingi ifyo muletwala ku mwenu bushilya bwa mumana. Bushe kuti mwatampa fye ukowa ukuya kwi shilya namutwika ifyo fipe pa mutwe ilyo kuli no bwato lwa mupepi? Iyo! E cimo na mafya ya mu nkuntu mukwata. Mwiesha ukuyasenda mweka libe kuti mwalomba na Yehova ukuti amwafwe. Na kuba amulaalika ukulilila kuli wene. Amalumbo 68:19 yatila: “Abe uwacindikwa Shikulu, Lesa ipusukilo lyesu! ubushiku no bushiku [atusendela ifisendo, NW].” Ilembo lya kwa 1 Petro 5:7 na lyo limulaalika ukupoosa amasakamika yenu yonse pali Yehova “pantu asakamana imwe.” E ico ilyo mwafinininwa ku mafya na masakamika, ebeni Shinwe wa ku muulu, ukulamweba “no kukanaleka.”—1 Abena Tesalonika 5:17; Amalumbo 18:6; 55:22.

      15 Ku ca kumwenako, nga muli bafyashi, ukwabula no kutwishika mwalisakamikwa pa fyo abaice bamo bengambukisha abana benu imisango imo ku sukulu nelyo pa mesho ya bumpomfu bengalolenkana na yo. (1 Abena Korinti 15:33) Awe kwena kuti mwasakamikwa. Lelo ifi fintu ifyo mwingapepelapo. Na kuba, kuti mwapepela pali fyo fintu na bana benu ilyo bashilaya ku sukulu, napamo pa numa ya kubelengela capamo ilembo lya bushiku. Amapepo yafuma ku mutima, aya kulungatika kuti yakuma sana amatontonkanyo ya bana benu. Ne cacilapo, ilyo muletukuta mu kutekanya ukulimba Icebo cakwe mu mitima ya bana benu, kuti mwapokelela ipaalo lya kwa Yehova. (Amalango 6:6, 7; Amapinda 22:6) Ibukisheni ukuti “amenso ya kwa Yehova yaba pa balungama, na matwi yakwe yomfwa ukupaapaata kwabo.”—1 Petro 3:12; Abena Filipi 4:6, 7.

      16, 17. (a) Cinshi umwana mwaume umo asosele pa kutemwa kwa banyina? (b) Bushe ifyo banyina balemona ifya ku mupashi kwayambukile shani abana?

      16 Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca kwa Olivia, umufyashi wa bana 6. Umulume wakwe uushasumina ashiile ulupwa pa numa fye ya kufyalwa kwa kwa kasuli, lelo uyu nkashi ali-itendekeleko ukukansha abana bakwe imibele ya kwa Lesa. Umwana umwaume wa kwa Olivia, Darren, uuli nomba ne myaka 31 kabili ni eluda wa Bwina Kristu kabili painiya, aali fye ne myaka nalimo 5 pali yo nshita. Icalundile pa masakamika ya kwa Olivia ca kuti Darren alilwele ubulwele bwabipa ubo bucili bumucusha. Ilyo Darren aleibukisha pa bwaice bwakwe, alemba ati: “Ncili ndebukisha ninjikala pa busanshi mu cipatala ndefuluka ukuti Bamayo bese. Baleikala na ine no kumbelengela Baibolo cila bushiku. Lyena baleimba ulwimbo lwa Bufumu ulutila ‘Tulamutasha, Mwe Yehova.’b Ulo e lwimbo lwa Bufumu natemwa ukufika na lelo.”

      17 Ukutetekela Yehova no kumutemwa kwalengele Olivia ukutunguluka nangula aali mufyashi umushimbe. (Amapinda 3:5, 6) Imibele yakwe isuma imonekela mu mabuyo abikile abana bakwe. Darren atila: “Lyonse Bamayo baletukoselesha ukukonkelela ubuyo bwa butumikishi bwa nshita yonse. Ico calengele ukuti ine ne nkashi shandi shine pali shisano isho nakwata tutendeke ubutumikishi bwa nshita yonse. Na lyo line, Bamayo tabaleitakisha pali fi fintu. Ndesha na maka yonse ukupashanya imibele yabo iisuma.” Ca cine ukuti te bonse abana abakula balebombela Lesa nga ba mwana Olivia. Lelo nga ca kuti nyina alibombeshe apapela amaka yakwe ukwikala umwabela fishinte fya mu Baibolo, afwile ukwishiba ukuti Yehova akamutungulula no kumutungilila mu kutemwa.—Amalumbo 32:8.

      18. Kuti twalanga shani ukuti tulatasha pa fyo Yehova ateyanya icilonganino ca Bwina Kristu?

      18 Ukutungilila kwa kwa Lesa ukwingi kufuma ku cilonganino ca Bwina Kristu, ukwaba imiliile ya ku mupashi iya lyonse, kuli bamunyina ba Bwina Kristu, na ku “fya bupe mu bantu” abakosoka lwa ku mupashi. (Abena Efese 4:8) Baeluda ba busumino balabombesha ukukuulilila bonse mu cilonganino, ukwangwa sana ukukabila kwa “nshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo.” (Yakobo 1:27) E ico twalilileni ukupalama ku bantu ba kwa Lesa, te kwesha ukuitalushako iyo.—Amapinda 18:1; Abena Roma 14:7.

      Ubusuma bwa Kunakila

      19. Mulandu nshi ukunakila kwa mukashi kushipilibwila ukuti wa pa nshi, kabili ca kumwenako nshi ica mu Baibolo icitungilile ci?

      19 Yehova abumbile umwanakashi ngo wa kusailisha umwaume. (Ukutendeka 2:18) Kanshi, ukunakila kwa mukashi ku mulume te kutila ninshi wa pa nshi. Lelo, kulacindamika umwanakashi, ukulenga alebomfya ifya bupe fyakwe ifingi no kulamuka ukulingana no kufwaya kwa kwa Lesa. Amapinda icipandwa 31 yalondolola imilimo yapusanapusana iya mwanakashi wa bunyinu mu Israele wa ku kale. Aleafwa ababulisha, alelima amabala ya myangashi, no kushita impanga. Cine cine, “umutima wa kwa wiba [walimutetekele], no kukanabulwe ca kumwenamo.”—Ifikomo 31:11, 16, 20.

      20. (a) Bushe umwanakashi Umwina Kristu alingile ukumona shani ukulamuka, nelyo ifya bupe Lesa amupeela? (b) Mibele nshi isuma Estere alangishe, kabili bushe ico calengele Yehova amubomfye shani?

      20 Umwanakashi wa bufuuke, uutiina Lesa taibililika no kuisansabika pa mulume nelyo ukucimfyanya nankwe. (Amapinda 16:18) Tasupila ukuisekesha maka maka ukupitila mu kukonkelela ifya calo lelo abomfya ifya bupe Lesa amupeela maka maka ku kubombela bambi—e kutila ulupwa lwakwe, Abena Kristu banankwe, abena mupalamano, na kucilisha, Yehova. (Abena Galatia 6:10; Tito 2:3-5) Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca mu Baibolo ica kwa Namfumu Estere. Nangula aali uwayemba icata, ali umufuuke kabili uunakila. (Estere 2:13, 15) Ilyo aupilwe, ali na katiina ku mulume wakwe, Imfumu Ahasuerusi, ukucila ifyali Bashti, namfumu wa kale. (Estere 1:10-12; 2:16, 17) Estere na kabili mu mucinshi anakile umufyala wakwe umukalambapo, Mordekai, pa milandu yabakumine—nelyo fye ilyo abele namfumu. Lelo tali camwenso! Mu kushipa asansalike Hamani, umuntu wa maka kabili umubi uwapangile ukulofya abaYuda. Yehova abomfeshe sana Estere ku kubakilila abantu Bakwe.—Estere 3:8–4:17; 7:1-10; 9:13.

      21. Bushe umwanakashi Umwina Kristu kuti atwalilila shani ukuba uwacindama kuli Yehova?

      21 Camoneka fye ukuti ku kale na ndakai line, abanakashi ba bukapepa balilanga ukuipeelesha kwabo kuli Yehova na ku kumupepa. Kanshi, abanakashi batiina Lesa balicindama mu menso ya kwa Yehova. Imwe bankashi Abena Kristu, lekeni Yehova ukupitila mu mupashi wakwe amumumunge panono panono ukuba “icipe” cawamisha, ‘icapekanishiwa ku kubombo mulimo onse uusuma.’ (2 Timote 2:21; Abena Roma 12:2) Pa lwa bakapepa baumo mutengo aba musango yo, Icebo ca kwa Lesa citila: “Umupeele ifisabo fya minwe yakwe; uleke imilimo yakwe imutashishe mu mpongolo.” (Amapinda 31:31) Shi nacibe fyo fine kuli umo umo uwa muli imwe.

      [Amafutunoti]

      a Pa fya kutasha kwa musango yo, moneni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa March 15, 2002, amabula 26-8.

      b Lwimbo Namba 212 mu citabo ca Imbileni Yehova Amalumbo, icalembwa ne Nte sha kwa Yehova.

Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
Isaleni
Isuleni
  • Cibemba
  • Peleniko Bambi
  • Ifyo Mwingasala
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Ifya Kubomfya
  • Amafunde Yesu
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Isuleni
Peleniko Bambi