Tumona Shani Incito?

Ca cine, te lyonse twingalule fintu. Lelo bushe tamulesumine fyo kuti mwayalula imibele yenu? Nga tamutemenwe incito mulebomba, kuti cawama ukwishiba ifyo Lesa amona ifintu no kumonako ifishinte ifilanda pali ili lyashi. (Lukala Milandu 5:18) Abengi balisango kuti ifishinte ifili pe samba fyalibafwa ukuba aba nsansa pa ncito.

Lesa ni Kabomba Wapulamo. Lesa ni kabomba. Nalimo tatwatala atutontonkanya pali wene muli yo nshila, lelo ifyo fine e fyo ailondolola umwine mu Baibolo. Ilyashi lyaba mu Ukutendeka liswila na mashiwi ya kuti Yehova abumbile umuulu na pano isonde. (Ukutendeka 1:1) Tontonkanyeni pa ncito shapusanapusana isho Lesa abombele ilyo alebumba, ali ni kelenganya, kateyanya, injiniya, kalenga, uwaishiba ifya sayansi yalekanalekana, kabili uwaishibisha indimi ishingi na fimbipo.—Amapinda 8:12, 22-31.

Umusango wa fyo Lesa abombele wali shani? Baibolo itila ‘fyaliweme,’ ‘fyaliweme nga nshi.’ (Ukutendeka 1:4, 31) Cine cine ububumbo ‘bulalondolola ubukata bwa kwa Lesa,’ na ifwe bene tufwile ukumutasha!—Amalumbo 19:1; 148:1.

Nangu cibe fyo, imilimo ya kwa Lesa tayapelele fye mu kubumbe myulu ne calo na bantunse ba kubalilapo babili. Umwana wa kwa Yehova, Yesu Kristu, atile: “Tata acili alebomba na nomba.” (Yohane 5:17) Ca cine Yehova alitwalilila ukubomba pa kupayanishisha ifibumbwa fyakwe, ukutungilila ifibumbwa fyakwe, no kubakilila bakapepa bakwe aba busumino. (Nehemia 9:6; Amalumbo 36:6; 145:15, 16) Lesa alabomfya fye na bantu, “bakabomba banankwe” ukumwafwa ukupwishishisha imilimo imo imo.—1 Abena Korinti 3:9.

Incito kuti yaba lipaalo. Bushe Baibolo taisosa ukuti umulimo walitiipwa? Pa Ukutendeka 3:17-19 imoneka kwati isosa ukuti Lesa alitiipile Adamu na Efa pali bucipondoka bwabo ukupitila mu kubapeela umulimo wakosa. Pa kupingula balya bantu ba kubalilapo, Lesa atile kuli Adamu: “Ukalalye cilyo ku mabe ya pa cinso cobe, ukasuke aubwelela ku mushili umo wabuulilwe.” Bushe umulimo onse walitiipilwe?

Awe nakalya. Lelo, pa mulandu wa kubulwa bucishinka ukwa kwa Adamu na Efa, ukutanununwa kwe bala lya Edene takwali nakucitika pali kalya kene kashita. Lesa alitiipile umushili. Kwali no kuba ukupiba no kucululuka pa kuti umuntu asange ifilyo ukufuma mu mushili.—Abena Roma 8:20, 21.

Ukucila ukumona imilimo nge citiipu, Baibolo itila lipaalo ilyo tufwile ukusunga bwino. Nge fyo cilondolwelwe kale Lesa alabombesha. Apo Yehova alipanga abantunse mu cipasho cakwe, alibapeela amaka na bucibinda ubwa kwangalila ifibumbwa fya pe sonde. (Ukutendeka 1:26, 28; 2:15) Lesa abapeele uyo mulimo ilyo ashilabeba amashiwi yalembwa pa Ukutendeka 3:19. Nga ca kuti umulimo wali citiipu, Yehova nga takoseleshe abantu ukulabomba. Noa no lupwa lwakwe bali ne ncito iikalamba iya kubomba pa ntanshi na pa numa ya Lyeshi. Ilyo ubuKristu bwatendeke, abasambi ba kwa Yesu na bo bene bakonkomeshiwe ukulabomba.—1 Abena Tesalonika 4:11.

Na lyo line, bonse twalishiba ukuti pali lelo umulimo kuti wabe cisendo. Amasakamika, amasanso, icitendwe, ukubipilwa, ukucimfyanya, ubucenjeshi, no lufyengo e “myunga na ficilasa “ifisangwa mu ncito. Lelo incito mu ine yeka te citiipu. Pali Lukala Milandu 3:13 Baibolo ilondolola umulimo ne fintu fisuma ififuma mu mulimo ngo bupe ukufuma kuli Lesa.—Moneni umukulululo uuleti “Ifya Kushipikisha Amasakamika ya pa Ncito.”

Kuti mwacindika Lesa ku milimo yenu. Ukubomba imilimo bwino bwino pa ncito kulatashiwa lyonse. Ukubomba imilimo bwino bwino e cintu Baibolo ikomailapo. Lesa alabomba imilimo yakwe bwino bwino. Alitupeela ukulamuka na maka ya kucita ifintu kabili afwaya ukuti tubomfye uku kulamuka na maka ukupwishishisha imilimo. Ku ca kumwenako, ilyo ihema lyalekuulwa muli Israele wa ku kale, Yehova aiswishe amano, umucetekanya no kwishiba mu bantu pamo nga Besalele na Oholiabu, ukubafwa ukubomba umulimo wa fya kupangapanga ne milimo imbi. (Ukufuma 31:1-11) Ici cilelangilila ukuti Lesa alitemenwe sana inshila babombelemo ifintu fyapusanapusana ifyali mwi hema.

Ici ciletulanga ifyo tufwile ukumona ukulamuka kwesu ne nshila tubombelamo imilimo. Citwafwa ukumona ukulamuka kwesu ne nshila tubombelamo ngo bupe ukufuma kuli Lesa, ifyo tufwile ukucindamika. E ico Abena Kristu bakoseleshiwa ukubomba imilimo yabo kwati Lesa alemona ifyo balebomba “Conse ico mulecita, citeni no mweo onse nga kuli Yehova, kabili te ku bantu iyo.” (Abena Kolose 3:23) Ababomfi ba kwa Lesa bakonkomeshiwa ukubomba bwino imilimo, ukucite fyo kulenga ubukombe bwa Bwina Kristu ukumfwika bwino ku bo babomba na bo na ku bantu bambi.—Moneni umukulululo uuleti “ Ukubomfya Ifishinte fya Baibolo pa Ncito.”

Pa kwishibo kuti imilimo yesu ilacindika Lesa, kuti twayipusha atuti: Bushe incito tubomba ilafikapo kabili bushe tulabombesha? Bushe Lesa kuti atemwa ifyo tubombele? Bushe tulekushiwa ne nshila tubombelamo imilimo tupeelwe? Nga ca kuti te ifyo tufwile ukucitapo cimo.—Amapinda 10:4; 22:29.

Ilyo mulebombe ncito mwilalaba kuli bumupashi. Nangu cingatila ukubombesha kusuma sana, lelo kwaliba na cimbi icingalenga ukuti mube aba nsansa mu ncito na mu mikalile yenu. Ici caba ni bumupashi.

Imfumu Solomone, iyabombeshe no kuipakisha ifyume fingi, ne fya maliila ya calo yasondwelele ukuti : “Bela Lesa akatiina baka amafunde yakwe. Pantu ici e ca buntunse bonse.”—Lukala Milandu 12:13.

Nga fintu twamona, tufwile ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa muli fyonse ifyo tulecita. Bushe tulebomba ukulingana no kufwaya kwakwe, nelyo bushe tulebomba ukupusana no kufwaya kwakwe? Bushe tuletukusha ukumusekesha, nelyo bushe tuleesha fye ukuisekesha? Nga tatucitile ukufwaya kwa kwa Lesa, mu kupelako tukapelelwa, ukutalalilwa kabili tapali ico tukapwishishisha.

BaSteven Berglas batile abakulu ba ncito abafunshika ‘balasanga icintu ico batemwa kabili balacibomfya mu mikalile yabo.’ Takwaba icintu icacindamisha ngo kubombela Umo uwatupeele ukulamuka no mucetekanya pa kuti tubombe imilimo iyafikapo. Ukubomba imilimo iisekesha Kabumba wesu kukatulenga ukuba abaikushiwa. Yesu amwene umulimo Yehova apeele ukubo uusuma, uwa kwikusha, kabili uwa kupembesula nge ca kulya. (Yohane 4:34; 5:36) Na kabili ibukisheni ukuti Lesa, Kabomba Wapulamo, aletulaalika ukuba “bakabomba banankwe.”—1 Abena Korinti 3:9.

Ukupepa Lesa no kukula lwa ku mupashi kulatupangasha ku mulimo wafikapo. Apo ilingi line kulabako ukutitikishiwa, ukupusana no kufwaisha ukubomba mu kucilamo, ubusumino bwesu ubwashika na bumupashi bwesu kuti fyatupeela amaka ayalekabilwa pa kuti tutwalilile ukuba ababomfi basuma nelyo abene ba ncito abasuma. Lubali lumbi, ificitika muli cino calo cabula bukapepa kuti fyatucinkulako imbali tulekabila ukukulamo mu citetekelo.—1 Abena Korinti 16:13, 14.

Inshita Lintu Umulimo Ukaba Lipaalo

Abalebombesha nomba mu mulimo wa kwa Lesa kuti balolela mu nsansa inshita lintu akabwesha Paradaise kabili isonde lyonse likesulamo imilimo ya kwikusha. Kasesema Esaya aseseme ukulosha ku bumi bukabako iyo nshita ukuti: “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako. . . . Ne milimo ya minwe yabo abasalwa bandi bakasekelamo.”—Esaya 65:21-23.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 7]

UKUBOMFYA IFISHINTE FYA MU BAIBOLO PA NCITO

Imibele ne misango isuma iya Mwina Kristu pa ncito kuti fyalenga ubukombe bwa mu Baibolo ukupokelelwa ku babomfi banankwe na kuli bambi. Muli kalata alembele Tito, umutumwa Paulo akonkomeshe abali pamo nga babomfi ‘ukunakila [abalebangalila imilimo] muli fyonse, no kubateemuna, te kulabapilika, belaiba, lelo babe aba cishinka umupwilapo, ukuti bapuulamike isambilisho lya kwa Lesa, Umupusushi wesu, muli fyonse.’—Tito 2:9, 10.

Ku ca kumwenako, natulande pa fyo shimakwebo umo alembele ku maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ukuti: “Ndelemba uno kalata ukwipusha ukwingisha Inte sha kwa Yehova incito. Ndefwaya ukubengishe ncito pa mulandu wa kuti bafumacumi, balifumaluka, ba cishinka, kabili te kuti bambepe. Inte sha kwa Yehova e bantu fye abo nacetekela. Mukwai njafweni.”

BaKyle Bena Kristu ababomba incito ya kupokelela abeni pe sukulu. Umubomfi munabo alibatukile pa menso ya bana be sukulu pa mulandu wa bwafya ubunono. BaKyle bebukisha ukuti: “Nali no kucenjela sana pa kuti nshiletele umuseebanya pe shina lya kwa Yehova. Pa nshiku shisano, naletontonkanya pa fyo ningabomfya ifishinte fya Baibolo pamo nge cisangwa pe lembo lya Abena Roma 12:18 apatila: ‘Nga cingacitwa, ilyo cili mu maka yenu, mube aba mutende ku bantu bonse.’” BaKyle balembele amashiwi ya kulombo bwelelo ku mubomfi munabo pa kukangana kwali pa kati kabo kabili bamwipwishe ukuti pa numa nga bainuka bashalile pa kuti balanshanye no kupwisha ubwafya. Ilyo balanshenye, umubomfi munabo alinashiwe ku mutima kabili alitashishe inshila isuma iya mano iyo baKyle balandiilemo nankwe kabili atile kuli baKyle: “Aya mano yasuma mwabomfya cifwile ni pa mulandu wa mipepele yenu” kabili balikumbatene ilyo baleshalikanapo. Cinshi baKyle basondolwele pali ci? Batila “Lyonse fye ifishinte fya mu Baibolo filabomba bwino.”