Ukwilulukwa ku Kufunshika E Muti Wingabomba

“Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha.”—MATEO 11:28.

1, 2. (a) Finshi fyaba muli Baibolo ifyaafwa ukucefyako ukufunshika? (b) Bushe ifisambilisho fya kwa Yesu fyacindeme shani?

NAPAMO kuti mwasumina ukuti ukufunshika kwacilamo kubi; cimo cine no kumanama. Baibolo ilondolola ukutila abantunse bonse baba abafinwa ne fisendo ica kuti abengi bafwaisha ukulubulwa ku mikalile ya lelo umwaba ukufunshika. (Abena Roma 8:20-22) Lelo Amalembo na kabili yalanga ifyo twingelululwa ku kufunshika ino ine nshita. Kuti twailululwa nga twakonka ukufunda ne ca kumwenako ca mulumendo waliko imyaka 2000 iyapita. Ali ni kabasa, lelo atemenwe sana abantu. Afikile abantu pa mitima, ayangilwe ifyo balekabila, ayafwile abanaka kabili asansamwishe abali no bulanda. Icacindamisha ca kuti ayafwile abengi ukulunduluka lwa ku mupashi. Ici calengele ukutila belululwe ku kufunshika kwacilamo, filya na imwe mwingelululwa.—Luka 4:16-21; 19:47, 48; Yohane 7:46.

² Uyu mwaume, Yesu wa ku Nasarete, talekonka amano ya ku calo ayo bamo balefwaya mu misumba yaliko kale iya Roma, Atena, nelyo Alekesandria. Lelo, ifisambilisho fyakwe fyalilumbuka. Fyakwete umutwe uwalelanda pa buteko ubo Lesa akabomfya ku kutungulula bwino isonde. Yesu kabili alondolwele ifishinte fyacindama mu mikalile—ifishinte ifyacindama icine cine muno nshiku. Abasambilila no kukonka ifyo Yesu asambilishe balanonkelamo nomba, pamo no kwilululwa ku kufunshika kwacilamo. Bushe teti mutemwe ico?

3. Bwite nshi ubusuma Yesu atambike?

³ Nalimo kuti muletwishika amuti: ‘Bushe umuntu uwaliko kale sana kuti acindama kuli ine pali nomba?’ Tala, kutikeni ku mashiwi yasuma aya kwa Yesu, ayatila: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” (Mateo 11:28-30) Bushe aloseshe mwi? Natubebete aya mashiwi no kumona ifyo yengamwafwa ukwilululwa ku kufunshika kwabipa.

4. Ni kuli bani Yesu alandile, kabili mulandu nshi nalimo abalekutika kuli wene bafililwe ukucita ico abebele?

⁴ Yesu alandile ku bantu abengi abalefwaisha ukucita icalungama lelo abali “abafinwa” pantu intungulushi sha baYuda shalengele imipepele ukuba icisendo. (Mateo 23:4) Bapampamine pa mafunde ayengi ayalelanda nalimo pa mikalile yonse iya muntu. Bushe te kuti mufunshike nga lyonse muleumfwa amashiwi ya kuti “tamufwile” ukucita ici napamo cilya? Lelo, ubwite bwa kwa Yesu bwali no kutungulula abantu ku cine, ku bulungami, na ku bumi busuma nga bakutike kuli wene. Ca cine, ukwishiba Lesa wa cine kwasanshishemo ukukutika kuli Yesu Kristu, pantu muli wene, abantunse bali no kwishiba ifyo Yehova aba, nge fyo bengeshiba na lelo ukupitila muli wene. Yesu atile: “Uwamona ine, amona na Tata.”—Yohane 14:9.

Bushe Imikalile Ilamulenga Ukufunshika Sana?

5, 6. Bushe imibombele na malipilo ifyali mu nshiku sha kwa Yesu fyalingana shani ne fyo fyaba lelo?

⁵ Nalimo kuti mwayangwa kuli ili lyashi pantu ifintu ku ncito nelyo pa mwenu filemulenga ukufinwa. Nelyo imilimo imbi kuti yamoneka iyaafya. Nga e fyo caba, muli nga bantu abafumacumi abo Yesu asangile no kwafwa. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa bwafya bwa kusanga umwa kulila. Abantu abengi balacula no bu bwafya na lelo, filya fine cali na mu nshiku sha kwa Yesu.

⁶ Pali ilya nshita, umubomfi alebomba amaawala 12 cila bushiku, inshiku 6 mu mulungu, ilingi alefola fye indalama imo nga abomba akasuba konse. (Mateo 20:2-10) Bushe ici calingana shani na malipilo yenu nelyo aya banenu? Kuti cayafya ukulinganya amalipilo ya muno nshiku na ya ku kale. Inshila imo twingalinganishishamo kumona ifyo twingashita mu ndalama. Uwasoma umo atile mu nshiku sha kwa Yesu, umukate umo uwapangwa na ma kapu yane aya bunga bwa ngano waleshitwa ne ndalama sha malipilo ye awala limo. Uwasoma umbi atile kapu imo iya mwangashi usuma yaleshitwa ne ndalama sha malipilo ya maawala yabili. Kuti mwamona ku fyebo fya musango yu ukutila abantu muli shilya nshiku balebomba amaawala ayengi pa kuti batwalilile aba mweo. Balekabila ukwilululwa no kutusha, filya na ifwe tufikabila. Nga mwalingila incito, kuti nalimo mwafwaisha ukubombesha. Ilingi line, tatusanga inshita ya kutontonkanya bwino pa fyo tulesala. Kuti mwasumina ukutila mulafwaisha ukwilululwa.

7. Bushe abantu bayankwileko shani ku bukombe bwa kwa Yesu?

⁷ Twamona ukuti ubwite bwa kwa Yesu kuli bonse “abacucutika kabili abafinwa” bufwile bwali ubusuma nga nshi kuli bakakutika bakwe abengi muli shilya nshiku. (Mateo 4:25; Marko 3:7, 8) Kabili ibukisheni ukutila Yesu alaile no kuti, “Nalamupeelo kutusha.” Ubu bulayo bulefishiwapo na lelo. Kuti bwafishiwapo kuli ifwe nga tuli “abacucutika kabili abafinwa.” Kabili kuti bwafishiwapo na ku bantu twatemwa, abo nalimo balepita mu mafya yamo yene.

8. Bushe ukukusha abana no ubukote na fyo filenga shani ukufunshika?

⁸ Kwaba ifintu fimbi ificusha abantu. Ukukusha abana mulimo uwayafya. Nangu fye ukuba umwana na ko kuti kwayafya. Abantu abengi aba myaka yalekanalekana balikwata amafya ya muntontonkanya kabili balalwalilila. Kabili nangu abantu kuti baikala imyaka iingi, kwaliba amafya yaibela ayo abakote bakwata, nangu ca kuti imiti yaliwaminako.—Lukala Milandu 12:1.

Ukusenda Ikoli

9, 10. Bushe ikoli lyali cishibilo ca cinshi ku kale, kabili mulandu nshi Yesu aebele abantu ukusenda ikoli lyakwe?

⁹ Bushe mwacimona ukuti mu mashiwi yaba pali Mateo 11:28, 29, Yesu atile: “Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine.” Pali ilya nshita, umuntuuntu fye nalimo aleumfwa kwati nasenda ikoli. Ukufuma ku kale, ikoli lyali cishibilo ca busha nelyo ukuba umubomfi. (Ukutendeka 27:40; Ubwina Lebi 26:13; Amalango 28:48) Ababomfi abengi abo Yesu amwene, balebomba na makoli ya cine cine, ukusenda ifisendo fyafina. Ukulingana ne fyo ikoli lyapangilwe, lyaleikala bwino pa mabeya nelyo ukucena. Apo Yesu ali ni kabasa, nalimo alipangileko amakoli, kabili afwile alishibe ifya kupanga amakoli ‘ayaanguka.’ Nalimo alebika impapa nelyo insalu mu fiputulwa fyaleikala pa mabeya pa kuti ikoli lingaba ilisuma nga nshi.

¹⁰ Ilyo Yesu atile, “Sendeni ikoli lyandi,” nalimo aleipashanya ku muntu uwalepanga amakoli yasuma ayali no kuba ‘ayaanguka’ pa mukoshi na pa mabeya ya mubomfi. E ico, Yesu kabili atile: “Icisendo candi calipepuka.” Ici calangile ukuti ikoli talyali ilyaafya ukubomfya, kabili umulimo tawali uwa busha. Ca cine, ilyo Yesu alaalike abalemukutika ukusenda ikoli lyakwe, taleti ali no kubelulula palya pene fye ku fintu fyonse ifyo baleculako ilya nshita. Lelo, imisambilishishe yapusana iyo asambilishe yali no kubelulula eyefilya. Ukwalulako imikalile yabo ne nshila balecitilamo ifintu na ko kwali no kubelulula. Icacindamishe ca kuti isubilo lya cine cine kabili ilyakosa lyali no kubafwa ukukanafunshika sana mu bumi.

Kuti Mwasanga Ukutusha

11. Mulandu nshi Yesu ashalandile fye pa kufwaya amakoli yambi?

¹¹ Ishibeni ukutila Yesu talesosa ukuti abantu bali no kufwaya amakoli yambi. Ubuteko bwa Roma e bwali no kutwalilila ukutungulula icalo, nga filya amabuteko ya lelo yatungulula ifyalo umwikala Abena Kristu. Ukulipila imisonko mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ku bena Roma takwali no kupwa. Ukulwala na mafya ya ndalama fyali no kutwalilila. Ukukanapwililika no lubembu fyali no kutwalilila ukucusha abantu. Lelo, bali no kusanga ukutusha nga bakonka ukufunda kwa kwa Yesu, nge fyo na ifwe twingakusanga muno nshiku.

12, 13. Cinshi Yesu alandile icali no kuleta ukutusha, kabili bamo bayankwileko shani?

¹² Inshila yacindama iya kulondolwelamo icilangililo ca kwa Yesu ice koli yalishibikwe ukukuma ku mulimo wa kupanga abasambi. Takuli ukutwishika ukutila umulimo ukalamba uwa kwa Yesu wali wa kusambilisha bambi, kabili alekomaila sana pa Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 4:23) E ico ilyo atile, “Sendeni ikoli lyandi,” mu kucite fyo mwali no kumukonka mu mulimo umo wine. Amalandwe yalanga ukutila Yesu alengele abantu bafumaluka ukwalula imilimo yabo, icintu ico abantu abengi bangwa sana mu bumi bwabo. Ibukisheni ifyo aitile Petro, Andrea, Yakobo, na Yohane, atile: “Iseni, munkonke, nkamulengo kuba abalondo ba bantu.” (Marko 1:16-20) Alangile balya balondo ifyo bali no kuba ne nsansa nga babomba umulimo acindamike mu bumi bwakwe, ukucite fyo pa kutungululwa no kwafwilishiwa na wene.

¹³ AbaYuda bamo abalekutika kuli wene balyumfwile ifyo alelanda no kufikonka. Elenganyeni ifyacitike ku lulamba lwa bemba ifyo tubelenga pali Luka 5:1-11. Abalondo bane balibombele ubushiku bonse lelo tabaipeye isabi nangu limo. Awe ukwabula no kwenekela bamona fye amasumbu yabo yaisula na pa! Ici tacacitike fye kuli cela mushuke; ni Yesu abombelepo. Ilyo baloleshe ku lulamba, bamwene abantu abengi abatemenwe nga nshi ifisambilisho fya kwa Yesu. Ici cayafwile ukulondolola ifyo Yesu aebele balya baume bane ati: “Ukufuma pali nomba [mukaba abalondo ba] bantu.” Bushe bacitile shani? “[Bafishishe] amato ku mulundu, bashile fyonse, no kumukonka.”

14. (a) Kuti twasanga shani ukutusha lelo? (b) Ni mbila nsuma nshi iya kupembesula iyo Yesu abilile?

¹⁴ Kwena, na imwe kuti mwayankula mu nshila imo ine. Umulimo wa kusambilisha abantu icine ca mu Baibolo ucili uletwalilila. Inte sha kwa Yehova nalimo amamilioni 6 mwi sonde lyonse balisumina ubwite bwa kwa Yesu ubwa ‘kusenda ikoli lyakwe’ no kuba “abalondo ba bantu.” (Mateo 4:19) Bamo balenga uyu mulimo ukuba e mulimo wabo; bambi balabombesha ilyo bakwata inshita. Bonse basanga ukuti ulapembesula, e co tabafunshika sana mu mikalile yabo. Muli uyu mulimo mwaba no kucita ico baipakisha, ukweba bambi imbila nsuma, e kuti “imbila nsuma ya bufumu.” (Mateo 4:23) Lyonse cilaba ica kusansamusha ukulanda pa mbila nsuma lelo maka maka ukulanda pali uyu musango wa mbila nsuma. Mu Baibolo mwaba ifyebo fyacindama ifyo tukabila ku kushinina abantu abengi ukutila kuti baikala imikalile mushaba sana ukufunshika.—2 Timote 3:16, 17.

15. Kuti mwamwenamo shani mu fyo Yesu asambilishe pa mikalile?

¹⁵ Kwena, nangu fye bantu abatendeke nomba line ukusambilila pa Bufumu bwa kwa Lesa balimwenamo mu nshila imo mu fisambilisho fya kwa Yesu pa fya mikalile. Abengi kuti batila cine cine ifisambilisho fya kwa Yesu fyalibalengo kutusha kabili fyalibafwa ukwalula ubumi bwabo. Kuti mwashininkisha ico pa kubebeta ifishinte fimo ifya mikalile ifyalondololwa mu lyashi lilanda pa bumi no butumikishi bwa kwa Yesu, maka maka mu Malandwe ayalembwa na Mateo, Marko, na Luka.

Ifya Kusanga Ukutusha

16, 17. (a) Ni kwi mwingasanga ifisambilisho fikalamba fimo ifya kwa Yesu? (b) Cinshi cikabilwa pa kusanga ukutusha ukupitila mu kukonka ifisambilisho fya kwa Yesu?

¹⁶ Muli shinde wa mu 31 C.E., Yesu alandile ilyashi ilyaishibikwa isonde lyonse ukufika na muno nshiku. Ili lyashi ilingi litwa Ilyashi lya pa Lupili. Lyalembwa muli Mateo ifipandwa 5 ukufika ku 7 na Luka icipandwa 6, kabili lisupula ifisambilisho fyakwe ifingi. Kuti mwasanga ifisambilisho fya kwa Yesu na fimbi mu Malandwe. Ifingi ifyo alandile tafyakosa ukuumfwa, nangu ca kuti ukufikonka kuti kwayafya. Shi belengeni ifi fipandwa bwino bwino, no kutontonkanyapo. Lekeni ifisambilisho fyakwe filemutungulula mu fyo mutontonkanya na mu misango yenu.

¹⁷ Kwena, ifisambilisho fya kwa Yesu kuti fyatantikwa mu nshila shalekanalekana. Natutantike ifisambilisho fikalamba ica kutila kuti twabebeta icisambilisho cimo cila bushiku mu mweshi umo, ukuba no buyo bwa kufikonka mu mikalile yenu. Kuti twacita shani ifyo? Kwena, tamufwile ukubelenga fye ifi fisambilisho lubilo lubilo. Ibukisheni kateka umukankaala uwaipwishe Yesu Kristu ati: “Ndecita nshi ica kuti nkakwate umweo wa muyayaya?” Ilyo Yesu abwekeshepo amafunde yakalamba aya mu Malango ya kwa Lesa, uyu mwaume atile alekonka ayo mafunde. Lelo, amwene ukutila alekabila ukucita na fimbi. Yesu amwebele ukubombesha pa kukonka ifishinte fya bukapepa, ukuba umusambi wapimpa. Awe kanshi uyu mwaume taipekenye ukucita ifyo. (Luka 18:18-23) E co, ulefwaya ukusambilila ifisambilisho fya kwa Yesu lelo afwile ukwibukisha ukuti paliba ubupusano pa kusumina ifisambilisho fya kwa Yesu e lyo no kufikonka, kabili nga acite co teti alefunshika sana.

18. Langeni ifyo mwingabomfya bwino umukululo uli muli cino cipande.

¹⁸ Pa kutendeka ukubebeta no kukonka ifisambilisho fya kwa Yesu, moneni icishinka ca kubalilapo mu mukululo uli muli cino cipande. Cilelanda pali Mateo 5:3-9. Ca cine, ifwe bonse kuti twapoosa inshita ikalamba ukutontonkanya pa kufunda kusuma ukwaba muli ifi fikomo. Lelo ilyo mwafibebetela pamo, cinshi musondwelela pa misango tufwile ukukwata? Nga cine cine mulefwaya ukucimfya amafya ukufunshika kwacilamo kuleta mu mikalile yenu, cinshi cikamwafwa? Kuti mwawamyako shani imikalile yenu nga muleangwa sana ku fya ku mupashi kabili no kutontonkanya nga nshi pa fya musango yo? Bushe kwaliba fimo mu bumi ifyo mushingapoosako sana amano pa kuti mwangwe sana ku fya ku mupashi? Nga mwacite fyo, cikamulenga ukuba sana ne nsansa.

19. Cinshi mwingacita pa kuti mushilimuke sana kabili mumfwikishe?

¹⁹ Nomba kuli na fimbi ifyo mwingacita. Kuti mwalanshanya ifi fikomo no mubomfi wa kwa Lesa umbi, nalimo umwina mwenu, lupwa wapalamisha, nelyo cibusa. (Amapinda 18:24; 20:5) Ibukisheni ukuti kateka umukankaala alipwisheko umo—e kuti Yesu—pa lyashi lisuma. Icasuko nga calikoseshe isubilo lyakwe ilya kuba ne nsansa no bumi bwa pe. Kapepa munenu uyo mwalanshanya nankwe ifi fikomo takalingane na Yesu; lelo, ukulanshanya pa fisambilisho fya kwa Yesu kukamunonsha bonse babili. Esheni ukucite ici bwangu.

20, 21. Cinshi mwingacita pa kusambilila pa fisambilisho fya kwa Yesu, kabili kuti mwabebeta shani ukulunduluka kwenu?

²⁰ Moneni na kabili pa mukululo uleti “Ifisambilisho Fya Kumwafwa.” Ifi fisambilisho nafitantikwa pa kuti mwingabebeta cimo ubushiku bumo. Intanshi kuti mwabelenga ifyo Yesu asosele mu fikomo filembelwe. Lyene tontonkanyeni pa mashiwi yakwe. Tontonkanyeni pa fyo mwingayakonka mu mikalile yenu. Nga muleti mulacita fyo, tontonkanyeni pali fimbi ifyo mwingacita pa kubaka uku kufunda kwa kwa Lesa. Bombesheni ukukonka ico cisambilisho akasuba konse. Nga mwafilwa ukumfwikisha nelyo ukwishiba ifya kubaka ico cisambilisho, mukacibebete ubushiku na bumbi. Lelo, ibukisheni ukuti tamulekabila ukulolela mwaishiba e lyo mwaya kuli cimbi. Ubushiku bwakonkapo kuti mwabebeta icisambilisho cimbi. Pa mpela ya mulungu umo, kuti mwabebeta ifyo mwatungulwike mu kukonka ifisambilisho fine nelyo fisano ifya kwa Yesu. Umulungu wa cibili ishibileniko na fimbi, ukucite fyo cila bushiku. Nga mwasanga ukuti namufilwa ukukonka icisambilisho cimo, mwifuupulwa. Ici cikacitikila Umwina Kristu onse. (2 Imilandu 6:36; Amalumbo 130:3; Lukala Milandu 7:20; Yakobo 3:8) Twalilileni ukubaka ifi fisambilisho mu mulungu walenga butatu na bune.

²¹ Ilyo papita umweshi umo nelyo ukucilapo, nalimo ninshi mwalibebeta ifishinka fyonse 31. Bushe kuti mwayumfwa shani nga mwacite fyo? Bushe tamwakabe aba nsansa nga nshi, nalimo abatekanya sana? Nangu fye nga mwawamyako panono, nalimo ukufunshika kukacepako, nelyo mukeshiba bwino ifya kucita no kufunshika, kabili mukasanga inshila ya kumwafwa ukutwalilila. Mwilaba ukuti mwaliba ifishinka fisuma na fimbi mu fisambilisho fya kwa Yesu ifishili mu mukululo. Mulandu nshi mushingafwaila fimo no kufikonka?—Abena Filipi 3:16.

22. Cinshi cingafumamo nga twakonka ifisambilisho fya kwa Yesu, lelo cinshi cimbi ico tulekabila ukusambilila?

²² Kuti mwamona ukuti ikoli lya kwa Yesu talyafina sana lelo lyalyanguka. Icisendo ca fisambilisho fyakwe ne ca kuba umusambi wakwe calyanguka. Pa numa ya myaka 60 iya fintu aimwenene, umutumwa Yohane, cibusa watemwikwa uwa kwa Yesu, atile: “Uku e kutemwa Lesa, ukuti tunakile amafunde yakwe. Kabili amafunde yakwe tayayafisha.” (1 Yohane 5:3) Na imwe kuti mwacetekela fimo fine. Nga mwapoosa imyaka iingi ukukonka ifisambilisho fya kwa Yesu, mukasanga ukuti ifilenga abantu ukufunshika sana muno nshiku tafyakamulenge ukufunshika sana. Mukamona ukutila mwalisanga ukutusha eyefilya. (Amalumbo 34:8) Lelo, kuli na cimbi ico mufwile ukubebeta pa lwe koli lyayanguka ilya kwa Yesu. Yesu kabili atile ali “uwafuuka kabili uwapetama umutima.” Bushe ici cikuma shani ukusambilila kuli Yesu no kumupashanya? Twalabebeta ici mu cipande cakonkapo.—Mateo 11:29.

[Amashiwi pe bula 14]

Ilembo lya mwaka ilya Nte sha kwa Yehova mu mwaka wa 2002 likalati: “Iseni kuli ine . . . na ine nalamupeelo kutusha.”—Mateo 11:28.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 12, 13]

Ifisambilisho fya Kumwafwa

Fisuma nshi mwingasanga muli Mateo ifipandwa 5 ukufika ku 7? Muli ifi fipandwa mwaba ifisambilisho fyasambilishiwe pa lupili lwa mu Galili na Kasambilisha Mukalamba, Yesu. Mukwai belengeni ifikomo filembelwe pe samba, muli Baibolo wenu, no kuipusha ifipusho filipo.

1. 5:3-9 Bushe ifi fikomo filenjeba cinshi pa mibele yandi yonse? Cinshi ningacita pa kuba ne nsansa ishingi? Kuti nacita shani pa kwangwa sana ifyo nkabila lwa ku mupashi?

2. 5:25, 26 Cinshi cacindamisha ukucila ukukaanapashanya imibele ya lubuli iyo abengi bakwata?—Luka 12:58, 59.

3. 5:27-30 Cinshi amashiwi ya kwa Yesu yasambilisha ukukuma ku kwelenganya pa bulalelale? Bushe nga nataluka ku fya musango yo cikangafwa shani ukuba ne nsansa no kukanasakamikwa?

4. 5:38-42 Mulandu nshi ningile ukutalukila ku fyo aba mu calo balumbilisha ukuti e bukali?

5. 5:43-48 Bushe nkanonkelamo shani mu kwishibana bwino na bantu abo kale nalemona nga balwani? Bushe ici cikafwa shani ukucefyako nelyo ukupwisha ukufunshika?

6. 6:14, 15 Nga inshita shimo nshelela bambi, bushe nalimo icilenga kafindwe nelyo ukufiitwa? Kuti nayalula shani ici?

7. 6:16-18 Bushe nalyangwa sana ku mimonekele ukucila ku fyo naba lwa nkati? Cinshi mfwile ukwangwa sana?

8. 6:19-32 Cinshi cingacitika nga nalayangwa sana ku kukwata indalama ne fikwatwa? Kutontonkanya pali cinshi kukangafwa ukuba uwashikatala ukukuma kuli ici?

9. 7:1-5 Bushe njumfwa shani ilyo ndi pa bantu abalengulula bambi, abafwaya fye ifilubo muli bambi? Mulandu nshi cacindamina kuli ine ukukanaba ne yo misango?

10. 7:7-11 Nga umupampamina walicindama ilyo ndelomba kuli Lesa, ni shani ukukuma ku fintu fimbi mu bumi?—Luka 11:5-13.

11. 7:12 Nangu nalishiba Ifunde lya Mulinganya, bushe ni pi mpesha ukukonka uku kufunda mu fyo ncita kuli bambi?

12. 7:24-27 Apo nalikwata umulimo wa kuitungulula, kuti naipekanya shani ku mafya ayengi na macushi? Mulandu nshi ningile ukulatontonkanishisha pali ifi nomba?—Luka 6:46-49.

Ifisambilisho fimbi ifyo ningatontonkanyapo:

13. 8:2, 3 Kuti nalanga shani inkumbu ku balanda, nge fyo Yesu acitile?

14. 9:9-38 Bushe naba uwa luse mu bumi bwandi, kabili ni shani ningabelela sana uluse?

15. 12:19 Ilyo nasambilila ukusesema kwa pali Yesu, bushe ndaibikilishako ukutaluka ku kuumana kwingalenga ulubuli?

16. 12:20, 21 Busuma nshi ningacita pa kukanacusha bambi ku fyebo nsosa nelyo ku micitile yandi?

17. 12:34-37 Finshi nandapo ilingi? Nalishiba ukuti ilyo natina icungwa, kuti mwafuma amenshi, e co mulandu nshi mfwile ukutontonkanishisha pa fyo naba lwa nkati, mu mutima wandi?—Marko 7:20-23.

18. 15:4-6 Cinshi nsambililako ku mashiwi ya kwa Yesu ukukuma ku kusakamana bwino abakalamba?

19. 19:13-15 Ndekabila inshita ya kucita cinshi?

20. 20:25-28 Mulandu nshi cabipila ukubomfya bubi bubi amaka? Kuti napashanya shani Yesu ukukuma kuli ici?

Ifyebo na fimbi, ifyalembelwe na Marko:

21. 4:24, 25 Bushe ifyo ncita kuli bambi filanga cinshi?

22. 9:50 Nga ca kuti ifyo ndesosa no kucita fisuma, busuma nshi bwingafumamo?

Mu kulekelesha, ifisambilisho finono ifyalembelwe na Luka:

23. 8:11, 14 Nga naleka amasakamika, ifyuma, no kwangala ukulantungulula, cinshi cingafumamo?

24. 9:1-6 Nangu Yesu akwete amaka ya kuposha abalwele, cinshi acindamike sana?

25. 9:52-56 Bushe ndafulwa bwangu? Bushe ndataluka ku kulandula?

26. 9:62 Bushe mfwile ukumona shani umulimo wandi uwa kulanda pa Bufumu bwa kwa Lesa?

27. 10:29-37 Bushe kuti nalanga shani ukuti ndi cibusa, kabili ndasakamana abantu bambi?

28. 11:33-36 Finshi mfwile ukwalulako pa kuti ubumi bwandi bwingangukako?

29. 12:15 Bushe ubumi ne fikwatwa fyayampana shani?

30. 14:28-30 Nga natontonkanya sana pa fyo nasala ukucita, finshi ningataluka, kabili kuti namwenamo shani?

31. 16:10-12 Kuti namwenamo shani pa kuba umuntu wa mpomfu?

[Ifikope pe bula 10]

Umulimo wa kupususha abantu ilyo tusendele ikoli lya kwa Yesu ulatulenga ukutusha

‘Sambilileni Kuli Ine’

“Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu.”—MATEO 11:29.

1. Mulandu nshi ukusambilila kuli Yesu kwingabela ukusuma kabili ukwa kunonsha?

YESU KRISTU lyonse aletontonkanya, ukusambilisha, no kubomba ukulingana ne fyo ifintu fili. Inshita aikele pe sonde yali inono, lelo aipakishe ukubomba umulimo usuma kabili atwalilile ukuba ne nsansa. Alonganike abasambi no kubasambilisha ifya kupepa Lesa, ukutemwa abantunse, no kucimfya pano isonde. (Yohane 16:33) Abalengele ukuba ne subilo no “kuletela mu lubuuto umweo no kukanafwa mu mbila nsuma.” (2 Timote 1:10) Nga muli basambi bakwe, bushe mutontonkanya ukuti ukuba umusambi e kuti shani? Nga twabebeta ifyo Yesu alandile pa basambi, kuti twasambilila ifya kuwamyako imikalile yesu. Muli ici mwaba ukusumina ifyo alandile no kukonka ifishinte fimo ifyacindama.—Mateo 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Yohane 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Bushe ukuba umusambi wa kwa Yesu e kuti shani? (b) Mulandu nshi cacindamina ukuipusha ukuti, ‘Bushe ndi musambi wa kwa ani?’

² Mu Malembo ya ciGriki aya Bwina Kristu, ishiwi ilyapilibulwa “umusambi” lipilibula umuntu uusambilila. Ishiwi lyapalako e mo lili mwi lembo apafumine umutwe wa cino cipande, Mateo 11:29, apatila: “Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu.” Ca cine, umusambi muntu uusambilila. Amalandwe ilingi yabomfya ishiwi “umusambi” ilyo yalelanda pa bakonshi bapalamisha aba kwa Yesu, abaendele na wene ilyo aleshimikila kabili abasambilishiwe na wene. Bamo nalimo basumine fye ifisambilisho fya kwa Yesu, nalimo ukucite fyo mu bumfisolo. (Luka 6:17; Yohane 19:38) Bakalemba ba Malandwe kabili balandile pa “basambi ba kwa Yohane [kabatisha] na [ba] baFarise.” (Marko 2:18) Apo Yesu asokele abakonshi bakwe “ukucenjela . . . ku kusambilisha kwa baFarise,” kuti twaipusha ati, ‘Bushe ndi musambi wa kwa ani?’—Mateo 16:12.

³ Nga tuli basambi ba kwa Yesu kabili nga twalisambilila kuli wene, lyene bambi bafwile ukuyumfwa abapembesulwa lwa ku mupashi ilyo tuli na bo. Bafwile ukwiluka ukuti tuli abafuuka sana kabili abapetama umutima. Nga twalikwata imilimo ya kwangalila abantu pa ncito, tuli bafyashi, nelyo twalikwata imilimo ya kucema mu cilonganino ca Bwina Kristu, bushe abo tusakamana bayumfwa ukuti tubasunga ifyo Yesu asungile abo aletungulula?

Ifyo Yesu Alesunga Abantu

4, 5. (a) Mulandu nshi cishayafisha ukwishiba ifyo Yesu asungile abantu abali na mafya? (b) Cinshi cacitikile Yesu ilyo alelya mu ng’anda ya muFarise?

⁴ Tufwile ukwishiba ifyo Yesu alesunga abantu, maka maka abakwete amafya yabipisha. Ici tacifwile ukwafya ukwishiba; mu Baibolo mwaba amalyashi ayengi ayashimika ifyo Yesu acitile ku bantu, bamo abalecula. Natumone ne fyo bashimapepo, maka maka abaFarise, basungile abantu bali na mafya yamo yene. Twalasambililako fimo ku bupusano bwalipo.

⁵ Mu mwaka wa 31 C.E., ilyo Yesu aleshimikila mu Galili, “umo uwa mu baFarise aitile Yesu, alye nankwe.” Yesu tashingashingile pa kusumina. “Na o pa kwingila mu ng’anda ya muFarise, akuwama alalya. Moneni, mu mushi mwali no mwanakashi mubembu; na o pa kwishibo kuti nakuwama alelya mu ng’anda ya muFarise, aishile nasendo musashi wa alabastere wa mafuta. Kabili aiminina ku numa ku makasa yakwe, alalila, atendeko kubomfya amakasa yakwe ku filamba, no kuyafuutila ku mushishi wa ku mutwe wakwe, kabili alamufyompa amakasa, no kuyasuba.”—Luka 7:36-38.

6. Mulandu nshi nalimo umwanakashi uwali “umubembu” asangilwe ku ng’anda ya muFarise?

⁶ Bushe kuti mwaelenganya icacitike? Icitabo cimo citunga ati: “Umwanakashi (uwalandwapo mu cipandwa 37) ashukile intambi shasuminishe abantu abapiina ukuya ku mitebeto ya musango yo ku kupokako ifya kulya fyaleshala.” Ici kuti catwafwa ukwishiba ifyo umuntu engengila ukwabula ukulaalikwa. Nalimo kwali na bambi abaleenekela ukutoola pa mpela ya mutebeto. Lelo, ifyo uyu mwanakashi acitile fyaliibela. Taletambila fye ukutali, ukulolela umutebeto ukupwa. Bamwishibe ukuba umubi, pantu ali “mubembu” walumbuka, ica kuti Yesu alishibe “membu shakwe ishafula.”—Luka 7:47.

7, 8. (a) Bushe nga twacitile shani nga ca kuti ifintu ifyapala ifyalembwa pali Luka 7:36-38 fyalitucitikile? (b) Bushe Simone ayankwile shani?

⁷ Elenganyeni ukuti e ko mwali ilya nshita kabili ni mwe Yesu. Bushe nga mwacitile shani? Bushe nga mwalyumfwile insoni ilyo uyu mwanakashi alemupalama? Bushe ica musango yo kuti camulenga ukuyumfwa shani? (Luka 7:45) Bushe nga mwaliselaushiwe?

⁸ Bushe nga mwali pa beni bambi, nga mwatontonkenye ifyapala filya Simone umuFarise atontonkenye? “Awe, umuFarise [uwaitile Yesu], pa kumona, aisoseshe mu nda yakwe, ati, Uyu aba kasesema, nga aishiba ifyo aba, kabili wa musango nshi, umwanakashi uulemukumya; ico mubembu.” (Luka 7:39) Lelo, Yesu ali muntu wa nkumbu nga nshi. Alyumfwikishe imibele ya ulya mwanakashi kabili alishibe ubulanda bwakwe. Tatwaebwa ifyo atendeke ukuipoosaika. Nga cine cine ali ni cilende, abaume ba mu musumba, abaYuda baipeelesha ku mapepo, ninshi tabamwafwile.

9. Yesu ayaswike shani, kabili nalimo cinshi cafuminemo?

⁹ Lelo Yesu alefwaya ukwaafwa umwanakashi. Amwebele ati: “Naulekelelwe membu shobe.” Kabili atile: “Icitetekelo cobe nacikupususha; kabiye umutende.” (Luka 7:48-50) Apa e po ilyashi lyapwila. Umuntu nalimo kuti apaasha ati Yesu tamwafwile sana. Icacindama ca kuti alimupaalile ilyo ashilamuleka ukuya. Bushe muletontonkanya ulya mwanakashi abwelele ku mikalile yakwe iya bulanda? Nangu tatwingeshiba bwino, moneni ico Luka alanda nomba. Ashimike ati Yesu aendawike “mu mishi ikalamba ne mishi inono, aleshimika no kubile mbila nsuma ya bufumu.” Luka kabili ashimike ati “abanakashi bamo” bali na Yesu na basambi bakwe, “abalemupyungila ku fyo [abanakashi] bakwete.” Kwena nalimo ulya mwanakashi uwalapile kabili uwaletasha ali pamo nabo, ukutendeka imikalile itemuna Lesa na kampingu wasanguluka, ukuba no bufwayo, kabili no kutemwisha Lesa.—Luka 8:1-3.

Ubupusano Pali Yesu na BaFarise

10. Mulandu nshi cawamina ukubebeta ilyashi pa lwa kwa Yesu no mwanakashi pa ng’anda ya kwa Simone?

¹⁰ Bushe cinshi twingasambilila kuli ili lyashi lisuma? Lilatufika pa mutima, bushe te ifyo? Elenganyeni ukuti muli mu ng’anda ya kwa Simone. Bushe kuti mwaumfwa shani? Bushe kuti mwacita ifyacitile Yesu, nelyo kuti mwayumfwa nge fyayumfwile shibweni wakwe umuFarise? Yesu ali Mwana wa kwa Lesa, kanshi te kuti tuyumfwe no kucita filya fine fye alecita. Lelo, nalimo teti tufwaye ukutontonkanya ukuba nga Simone, umuFarise. Banono bengatemwa ukuba nga baFarise.

11. Mulandu nshi tushingafwaila ukupashanishiwa ku baFarise?

¹¹ Pa kusambilila Baibolo ne mpapulo sha ku calo, kuti twasondwelela ukutila abaFarise baleimona nga bacindamisha no kuti e balewamya imikalile ya bantu mu bwikashi. Balemona kwati Amalango ya kwa Lesa tayaangwike ukumfwa. Lyonse ilyo bamona ukuti Ifunde talili ilyalungatika, balefwaya ukubikamo fimo ukulondolola ico lipilibula pa kuti takwingaba ukubomfya kampingu nangu panono. Aba bashimapepo balefwaya ukupanga ifisambilisho fya kutungulula imyendele yonse, nangu fye mu tuntu utunono.a

12. Bushe abaFarise baleimona shani?

¹² Umu Yuda wasoma ilyashi lya kale uwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, Josephus, alondolola ukuti abaFarise baleimona nga ba nkumbu, abafuuka, ababula kapatulula, kabili abafikapo ukubomba umulimo wabo. Kwena, ca cine ukuti bamo balikweteko iyi mibele. Nalimo kuti mwaibukisha Nikodemo. (Yohane 3:1, 2; 7:50, 51) Umuya inshiku, bamo basukile baba Abena Kristu. (Imilimo 15:5) Umutumwa wa Bwina Kristu Paulo alembele pa baYuda bamo, pamo nga baFarise, ati: “Ukupimpa kwa kuli Lesa balikwata; lelo te kupimpa umwabelo kwishiba.” (Abena Roma 10:2) Lelo, Amalandwe yalondolola abaFarise nge fyo balemonwa ku bantuuntu fye—ukuti bali aba cilumba, abaifinya, abailungamika, abalefwaya ifilubo muli bambi, abalelengulula, kabili aba misuula.

Ifyo Yesu Alemona

13. Cinshi Yesu alandile pa baFarise?

¹³ Yesu aebawile bakalemba na baFarise ukuti bali ababumbimunda. “Bakake fisendo ifyafina, no kufitwika pa mabeya ya bantu, lelo tabafwaya kubikako umunwe wabo ku kufisesha.” Ca cine, icisendo califinine, kabili ikoli babikile pa bantu lyali ilibi. Yesu kabili aitile bakalemba na baFarise ati “abatumpa.” Umuntu uwatumpa aleleta amafya mu bwikashi. Yesu kabili aitile bakalemba na baFarise ati “intungulushi mpofu” no kusosa ati balishile “ifyafinako ifya Malango, ubupingushi no luse ne cishinka.” Nani engafwaya ukutila Yesu amumone ngo muFarise?—Mateo 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Ifyo Yesu acitile na Mateo Lebi fisokolola cinshi pa mibele ya baFarise? (b) Masambililo nshi ayacindama twingasambilila kuli ili ilyashi?

¹⁴ Nalimo onse ubelenga ilyashi lya mu Malandwe kuti amona ifyo abaFarise abengi batemenwe ukulengulula. Ilyo Yesu aitile Mateo Lebi, umusangushi, ukuba umusambi, Lebi amuteyanishishe umutebeto ukalamba. Icalembwa citila: “Kabili abaFarise na bakalemba wabo balailishanya pa basambi bakwe, abati, Nga cinshi muleliila no kunwa pamo na basangushi na babembu? Na Yesu alibaankwile, ati, . . . Nshaisa ku kwita abalungama iyo, kano ababembu ku kulapila.”—Luka 5:27-32.

¹⁵ Lebi umwine alyumfwikishe cimbi ico Yesu alandile ilya nshita ica kuti: “Kabiyeni, musambilile umo ici calola, Ndefwayo luse, te lambo iyo.” (Mateo 9:13) Nangu abaFarise batungile ukuti balisumine ifyalembwa fya bakasesema abaHebere, tasumine aya mashiwi yaba pali Hosea 6:6. Nga batoba ifunde, bashininkishe ukuti cali ni pa mulandu wa kukonka ifishilano. Umo umo afwile ukuipusha ati, ‘Bushe naishibikwa ukuti natemwa fye ukukonka amafunde yamo, pamo nga yalanga ifyo natemwa nelyo ifyo abantu balanda? Nelyo bushe bambi banjishiba ukutila ndi wa luse kabili uwa nkumbu?’

16. Imicitile ya baFarise yali shani, kabili finshi twingacita pa kuti twiba nga bene?

¹⁶ AbaFarise bene balelengulula fye lyonse. Balefwailisha fye ifilubo—nampo nga fya cine nelyo fya kwelenganya fye. Balengele abantu lyonse ukulaenekela ukukalipilwa no kubacinkulako ifilubo fyabo. AbaFarise baitakishe mu kupeela ica pe kumi mu fintu ifinono nga nshi, pamo nga minte, anise, na kumini. Balelanga bukapepa bwabo ku mifwalile yabo kabili baeseshe ukutungulula uluko. Kwena, nga tulefwaya imicitile yesu ukuba cimo cine ne ya kwa Yesu, tufwile ukutaluka ku kufwailisha ifilubo fya bambi no kufilandapo.

Bushe Yesu Alepwisha Shani Amafya

17-19. (a) Londololeni ifyo Yesu acitile pa bwafya bwali no kufumamo ifyakakala nga nshi. (b) Cinshi calengele ifintu ukubipa? (c) Nga e ko mwali ilyo umwanakashi apaleme kuli Yesu, bushe nga mwacitile shani?

¹⁷ Inshila Yesu alepwishishamo amafya yalipusene sana ne ya baFarise. Moneni ifyo Yesu apwishishe ubwafya ubwali no kuba ubwakakala nga nshi. Bwali bwa mwanakashi uwalefuma umulopa pa myaka 12. Kuti mwabelenga ili lyashi pali Luka 8:42-48.

¹⁸ Marko alembele ukuti uyu mwanakashi “alitiinine no kututuma.” (Marko 5:33) Mulandu nshi? Ukwabula ukutwishika pantu alishibe ukuti alitobele Amalango ya kwa Lesa. Ukulingana na Ubwina Lebi 15:25-28, umwanakashi walefuma umulopa ali uwakowela lyonse ilyo alefuma umulopa, no kutwalilila uwakowela umulungu umo pa numa waleko kufuma. Conse ico aikata calekowela no muntu onse uo aikata alekowela. Pa kusanga Yesu, uyu mwanakashi apekele mwi bumba. Ilyo twabelenga ili lyashi apapita ne myaka 2,000, tulamumfwila uluse pa bulanda bwakwe.

¹⁹ Nga e ko mwali bulya bushiku, bushe nga mwatontonkenye shani pa fyalecitika? Bushe nga mwalandile shani? Moneni ukuti Yesu abombele no yu mwanakashi mu nshila ya nkumbu, iisuma, kabili iya kulangulukilako, ukwabula no kulanda pa mafya ayo napamo alengele.—Marko 5:34.

20. Nga Ubwina Lebi 15:25-28 lyali lifunde pali lelo, bwafya nshi nalimo twingakwata?

²⁰ Bushe pali ifyo twingasambilila kuli ci? Tutile ni mwe baeluda mu cilonganino ca Bwina Kristu. Kabili tontonkanyeni ukuti Ubwina Lebi 15:25-28 lyali lifunde ku Bena Kristu ba lelo kabili umwanakashi Umwina Kristu alitobele ilyo ifunde, aleyumfwa uwafunshika kabili uwapelelwa. Bushe kuti mwacita shani? Bushe kuti mwamulenga insoni pa bantu no kumushimaula? Nalimo kuti mwatila: “Awe, te kuti ncite ica musango yo! Kuti nakonka ica kumwenako ca kwa Yesu no kwesha ukuba uwa nkumbu, umusuma, ukutontonkanya bwino, no kulangulukilako.” Cawamisha! Lelo, icayafya kucita ico cine, ukupashanya Yesu.

21. Cinshi Yesu asambilishe abantu pa Malango?

²¹ Icacindama ca kuti abantu balepembesulwa kuli Yesu, balesansamushiwa no kukoseleshiwa. Apo Ifunde lya kwa Lesa lyalungatike, balekonka filya fine. Nga talilungatike, balebomfya bakampingu wabo kabili bali no kulanga ukutemwa Lesa pa fyo balepingula. Amalango tayaumine kumo. (Marko 2:27, 28) Lesa alitemenwe abantu bakwe, lyonse alecita ifingabawamina, kabili aliitemenwe ukubalanga inkumbu ilyo batena. Na Yesu e fyo ali.—Yohane 14:9.

Ifyafumine mu Kusambilisha kwa kwa Yesu

22. Ukusambilila kuli Yesu kwalengele abasambi bakwe ukuba ne mibele nshi?

²² Abakutike kuli Yesu no kuba abasambi bakwe balyumfwikishe ukuti ya cine amashiwi asosele ati: “Ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” (Mateo 11:30) Tababalile abayumfwa abafinwa, abakalifiwa, nelyo ukulengululwa na wene. Tabaletiina, lelo bali ba nsansa, kabili abacetekela nga nshi pali bucibusa bwabo na Lesa na bantu bambi. (Mateo 7:1-5; Luka 9:49, 50) Basambilile kuli wene ukuti ukuba intungulushi ya fya mapepo kukabila ukupembesula bambi, ukuba uwapetama mu muntontonkanya na mu mutima.—1 Abena Korinti 16:17, 18; Abena Filipi 2:3.

23. Ukuba na Yesu kwasambilishe abasambi isambililo nshi ilyacindama kabili kwabafwile ukusondwelela shani?

²³ Kabili, abantu abengi balyumfwikishe ubucindami bwa kutwalilila ukuba pamo na Kristu no kupashanya imibele akwete. Aebele abasambi bakwe ati: “Ifyo Tata atemwa ine, e fyo na ine natemwa imwe; ikaleni mu kutemwa kwandi. Nga mwabaka amafunde yandi, mwakulaikala mu kutemwa kwandi; ifyo ine nabaka amafunde ya kwa Tata, no kwikala mu kutemwa kwakwe.” (Yohane 15:9, 10) Nga balefwaya ukuba bakapyunga kabili ababomfi basuma aba kwa Lesa, balekabila ukukonka sana ifyo basambilile kuli Yesu, lyonse pa kushimikila no kusambilisha ku cintubwingi imbila nsuma iyawamisha iya kwa Lesa e lyo na mu fyo balebishanya ne ndupwa shabo ne fibusa. Ilyo aba bwananyina bafulile no kuba mu filonganino, libili libili balekabila ukwibukisha ukuti inshila ya kwa Yesu yali e yalungama. Ico asambilishe cali e cine, kabili imikalile yakwe iyo bamwene cine cine yali e mikalile ya kukonka.—Yohane 14:6; Abena Efese 4:20, 21.

24. Fintu nshi tufwile ukwangwa sana ku ca kumwenako ca kwa Yesu?

²⁴ Nomba ilyo muletontonkanya pa fintu fimo ifyo twalanshanya, bushe namumona ifyo mwingacita pa kuti muwamyeko? Bushe mulesumina ukutila Yesu lyonse aletontonkanya, ukusambilisha, no kubomba ukulingana ne fyo ifintu fili? Nga mulesumina, lekeni ico cine cimukoseleshe. Amashiwi yakwe aya kukoselesha kuli ifwe ya kuti: “Nga mwaishibe fintu ifi, ninshi mwalishuka nga muleficita.”—Yohane 13:17.

[Futunoti]