Bushe Tulakabila Imisango Yonse iya Filengwa na Lesa?

Bushe tufwile ukusakamana pa kuloba kwa fibumbwa fyalekanalekana? Bushe cine cine tulakabila ifyalekanalekana ifyafule ifi? Abasoma abengi balasumina ukutila ee tulafikabila. Ifyaba mwi sonde filenga abantunse ukuba ne fya kulya, imiti yacindama, ne fintu na fimbi no kufibomfya ku milimo imbi. Na kabili tontonkanyeni pa bunonshi ubo ifilengwa na Lesa fishaishibikwa fingaleta. Ku ca kumwenako, batunga ukuti pa miti 150 iyatashiwa sana iyo badokota balembela iibomfiwa mu United States, 120 ifuma ku filengwa na Lesa. E co, abantunse nga balofya ifimenwa ninshi balufya ne shuko lya kusanga imiti ipya iya mu cipatala ne miti imbi. Sir Ghillean Prance, umukalamba wa pa Kew Gardens mu London atile: “Lyonse ilyo twalofya icilengwa na Lesa, tulalufya icintu ico nalimo twingabomfya ku ntanshi. Tulalufya ifingaposha ubulwele bwa AIDS nelyo ukulofya icimenwa atemwa icibumbwa icishingonaulwa ku bulwele. E co tufwile ukucincintila ukulofya ifilengwa na Lesa, te pa mulandu we sonde lyesu lelo pa mulandu wa . . . fintu tukabila ukubomfya.”

Na kabili tulakabila ifilengwa na Lesa ku kucita ifintu fyacindama apo ifya mweo fyonse fyashintilila. Ukupangwa kwa mwela wa oxygen, ukusangulula amenshi, ukucingilila ku fikowesha umwela, no kucingilila ukonaula umushili usuma fyonse fyaba milimo yacindama icitwa ne filengwa na Lesa.

Utushishi tulatandanya ubuluba. Ifyula, isabi, no tuni filafwa ukuti utushishi twifula sana; icibumbwa ca mu menshi ico beta mussel ne fibumbwa fimbi ifya mu menshi filawamya amenshi tubomfya; ifimenwa no tushishi tunono sana filenga umushili ukufunda. Iyi milimo yonse yalicindama nga nshi. Akabungwe kayangwa ku kucingilila ifilengwa na Lesa katungile ukutila indalama shingafuma mu fibumbwa fyalekanalekana mu calo conse kuti shaba nalimo amadola amabilioni 3,000 cila mwaka, ukulingana ne fyo imitengo yali mu 1995.

Sayantisti Anthony C. Janetos, ilyo alembele muli magazini ya Consequences, atile: “Abengi kuti basumina ukutila fwe bantunse twalikwata umulimo wa kucingilila isonde pa kuti lingalaikalwamo, kabili no kubomba nga bakangalila ba fya mweo fyalekanalekana pa kuti abantunse bengamwenamo nomba na ku ntanshi. Pa kuti tucite fi tufwile ukwishiba ubucindami bwa kukwata imisango yalekanalekana iya filengwa na Lesa—pa fyo fyafwa isonde ne fyo twingafibomfya—no kuipeelesha ukufibaka.”