Mulandu Nshi Abantu Abengi Bashiletontonkanishisha Bwino?
UMUNTU umo alisungwike no kusosa ati: “Cinshi ulya mwaume alecitile fi? Tafwile ukucite fi.” Umbi na o apapile fye, aya aleilishanya, aleti: “Nga alatontonkanya bwino, nga tacitile ca musango yu.” Nalimo mwalyumfwapo umuntu asosa ifi. Bushe umuntu uutontonkanya bwino acita shani?
Umuntu uutontonkanya bwino aleluka umo ifintu filolele, aleshiba bwino ifintu, kabili alacita ifintu bwino. Ici cilolele mu kuti alalekanya icabipa ku calungama, muntu fye uwa mano e wingacite fi. Nomba, abengi bafwaya fye ukulabatontonkanishishako. Bena bakonkelesha ifyo bamona ku banabo, ifyo batamba pa TV, ifyo babelenga no kumfwa, ne fyo abengi balecita.
Muno nshiku, abantu mu calo balecita fye ifintu icicitecite ica kuti ulya muntu twacilandapo pa kubala atile: ‘Cine cine abengi tabaletontonkanya bwino.’ Cinshi cingatwafwa ukulatontonkanya bwino? Cinshi ukutontonkanya bwino kwawamina?
Icingatwafwa Ukulatontonkanya Bwino
Pa kucite fintu mano mano cikabila inshita no kutontonkanya sana. Na lyo line, onse kuti atontonkanya bwino. Natulande pa nshila shitatu ishingatwafwa ukulatontonkanya bwino.
Ukulabelenga Baibolo, no kumfwila ukufunda kwa iko. Baibolo yalembwa mu nshila iisuma nga nshi, kanshi kuti yatwafwa sana ukulatontonkanya bwino. (Abena Efese 1:8) Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo akonkomesha Abena Kristu banankwe ukuti: “Tontonkanyeni fyonse ifya cine, fyonse ifya mushiye, fyonse ifyalungama, fyonse ifya musangwela, fyonse ifyatemwikwa, fyonse ifyawama, conse ica busuma icabako na conse ica kutasha icabako, twalilileni ukutontonkanya pali fi fintu.” (Abena Filipi 4:8) Nga ca kuti tuleumfwila uku kufunda, tukaba aba mano kabili tukalacite fintu mu nshila iisuma.
Ukusambilila ku fyamucitikila. Kalemba wa mishikakulo uwa ku Switzerland ayampenye ukutontonkanya bwino ku ficitika, atile: “Icilenga umuntu ukulatontonkanya bwino . . . fintu apitamo, e lyo no [kwishibila kabela] ifingafumamo.” Na kabushe, “uushaishiba atetekele cebo conse, lelo uwacenjela alalolekesha apo alenyanta.” (Amapinda 14:15, NW) Umuntu kuti atendeka ukulatontonkanya bwino ukupitila mu kusambilila, ukumona ifilecitika, nelyo ukupitila mu fintu ifyamucitikila. Mu kuya kwa nshita kuti twasambilila ukulacite fintu mu nshila isuma. Lelo, pa kusambilila ku fyo tulepitamo, cikabila ubufuuke no kuicefya. Amataki, amatutumuko, na bumunshebwa ifyaba mu bantu muli shino nshiku sha kulekelesha cilangililo ca kukanatontonkanya bwino.—2 Timote 3:1-5.
Ukusala ifibusa mano mano. Ifibusa kuti fyatwafwa ukulatontonkanya bwino nelyo kuti fyalenga ukuti twilatontonkanya bwino. Amapinda 13:20 yatila: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.” Tatufwile ukukonkelesha ificita abashumfwila Lesa kabili abasuule Cebo cakwe nelyo fye kumfwile fyo basosa. Amapinda 17:12 yena yatila: “Kwawamo muntu ukukumana na bere uwapokwa abana, ukucilo kukumana no muwelewele mu bupumbu bwakwe.”
Busuma Nshi Bwaba mu Kutontonkanya Bwino?
Mwaliba ubusuma mu kutontonkanya bwino. Kulalenga umuntu ukuba ne nsansa kabili takonaule nshita. Ukutontonkanya bwino kuti kwacefyako no kukalipwa kwaba mu kucite fintu icicitecite. Abacite fintu ukwabulo kutontonkanya bwino balailetela amafya. Baibolo itila: “Ukubombesha kwa bawelewele kubalenga ukufunshika.” (Lukala Milandu 10:15, NW) Aba musango yo balacululuka kabili balafunshika nga nshi; nelyo cingati tapaba nangu cimo ico bapwishishisha.
Muli Baibolo mwaliba ukufunda kusuma ukwingi pa fintu pamo ngo busaka, ukulanshanya, ukubombesha, ubupiina, na pa fintu fimbi ifyatukuma. Abengi balasumine fyo icalenga sana ukuti ifintu fibawamine ni co balomfwila sana ifishinte fya Baibolo ifyalenga ukuti baletontonkanya bwino. Kabili bambi na bo balasumine fyo icalenga ukuti ifintu fibawamina sana ni co balifililwe ukukonka ifishinte fya mu Baibolo fimo.
Ukutontonkanya bwino takulenga fye ukuti tuleumfwila amafunde. Lelo kulatwafwa ukubombe milimo iyo tulingile ukubomba. Nomba, ici tacilepilibula ukuti tatufwile ukulaishibilapo na fimbi. Amapinda 1:5 yatila: “Uwa mano akoomfwa no kulundako kusambilila.” Na kabili tufwile ukwishiba bwino bwino ifyebo tulesambilila pa kuti twilacite fintu icicitecite. Ici cilatwafwa ‘ukwenda mu mano.’—Amapinda 28:26.
Ubufuuke bwalyampana sana no kutontonkanya bwino. Limbi kuti twafwaya ukubombe milimo iingi, lelo tufwile ukwishiba ukuti tulingile fye ukubomba apapelele amaka yesu. Ca cine ukuti umutumwa Paulo atukoselesha ukuba “abacincila pe mu mulimo wa kwa Shikulu.” (1 Abena Korinti 15:58) Lelo tulingile no kulaibukisha icishinte caba pali Lukala Milandu 9:4 apatila: “Imbwa ya mweo yena yawamo kucile nkalamo iyafwa.” Ukusakamana sana ubumi bwesu ilyo tulebombela Yehova kuti kwalenga twaikala imyaka iingi no kutwalilila abacincila mu mulimo wakwe. Ukutontonkanya bwino kuti kwalenga twashikatala no kubombe milimo yesu mu nsansa. Ca cine, mu kutontonkanya bwino mwaliba ubusuma nga nshi.
[Icikope pe bula 14]
Mu Baibolo mwaliba ukufunda kusuma nga nshi
[Icikope pe bula 15]
Umuntu kuti atendeka ukulatontonkanya bwino ukupitila mu kusambilila, ukumona ifilecitika, nelyo ukupitila mu fintu ifyamucitikila