Icipandwa 23

“Wene Abalilepo Ukututemwa”

1-3. Finshi fyalengele imfwa ya kwa Yesu ukukanalingana ne mfwa shonse ishicitika?

BUSHIKU bumo muli shinde mupepi ne myaka 2,000 iyapitapo, umuntu wa kaele balimulubulwishe, bamushinina imilandu ashacitile, e lyo bamulungulusha mpaka imfwa. Tayali e mfwa ya kubalilapo iya bukatu kabili iya lufyengo iyabala aicitikapo; kabili, ku ca bulanda, tayali e ya kupelako. Lelo, iyo mfwa tayalingene ne mfwa shonse ishashala.

² Ilyo ulya muntu walecululuka aali mupepi fye no kufwa, umuulu walangile ukuti icalecitika calicindeme. Nangula cali inshita ya kasuba pa kati, mu kupumikisha, kwalifiitile. Nga fintu kalemba wa lyashi lya kale umo asosele, “akasuba kalifiitile.” (Luka 23:44, 45) Lyena, lilya line fye ashilafumya umupu wa kupelelekesha, alandile aya mashiwi yashakalabwe aya kuti: “Nacipwa.” Cine cine, pa kutuula umweo wakwe, apwishishe icintu cimo icawamisha. Ilambo lyakwe yali e micitile yawamisha iya kutemwa iishatala aicitapo umuntunse umbi.—Yohane 15:13; 19:30.

³ Uyo muntu ukwabula no kutwishika aali ni Yesu Kristu. Ukucula kwakwe ne mfwa pali bulya bushiku bwa kulengo bulanda, pa Nisani 14, 33 C.E., fyalishibikwa bwino. Lelo, kwaba icishinka cimo icisuulwako ilingi. Nangula Yesu aliculile nga nshi, kwali umbi uwaculile ukucilanapo. Na kuba, kwali umbi uwapeele ilambo lyacilanapo bulya bushiku—imicitile ya kutemwa iyapulilemo iishatala aicitapo umuntu nangu umo mu kubumbwa konse. Yali micitile nshi? Icasuko caba e ntendekelo yalinga ku mulandu wacindamisha ukucila imilandu yonse: umulandu wa kutemwa kwa kwa Yehova.

Imicitile Yapulamo iya Kutemwa

4. Bushe mushika wa ciRoma aishilemona shani ukuti Yesu tali muntu yaweyawe, kabili cinshi ulya mushika atontonkenye?

⁴ Mushika wa mwanda uwa bena Roma uwaangalile ukwipaiwa kwa kwa Yesu alipapile pa mfifi iyatangilile imfwa ya kwa Yesu na pa cinkukuma cakonkelepo. Atile: “Cine cine uyu ali ni mwana Lesa.” (Mateo 27:54) Kanshi, Yesu tali muntu yaweyawe. Ulya mushika ayafwileko ukwipaya Umwana wafyalwa eka uwa kwa Lesa Wapulamo! Bushe Wishi atemenwe shani uyu wine Mwana?

5. Bushe imyaka ishaifulila iyo Yehova no Mwana wakwe bali capamo mu muulu kuti yalangililwa shani?

⁵ Baibolo ita Yesu “ibeli lya ku cibumbwa conse.” (Abena Kolose 1:15) Taleni tontonkanyeni—Umwana wa kwa Yehova e ko aali ilyo iulu lyonse ilimoneka lishilabumbwa. Ninshi Wishi no Mwana bali pamo ubutali bwaba shani? Aba sayansi bamo batunganya ukuti iulu nalikala nomba imyaka amabilioni 13. Bushe kuti mwaelenganya no kwelenganya iyo myaka? Pa kwafwa abantu ukwishiba ubukokole bwe ulu nga fintu basayansi batunganya, kwaba charti wa kupiminako imyaka apaba umupelwa walepa amamita 110. Ilyo abatandashi baleenda pali uyo charti wa kupiminako imyaka, ulutampulo lumo na lumo batampula lwimininako imyaka amamilioni 75 apo iulu lyabelako. Pa mpela ya uyu charti wa kupiminako imyaka, paba akamupelwa kanono akatikama fye ngo mushishi umo uwa muntu, e kemininako imyaka yonse abantunse baba pe sonde! Nangu ca kuti uku kupima kwalilungama, uyo charti wa kupiminako imyaka onse te kuti alepe ukulingana ne myaka ya Mwana wa kwa Yehova! Finshi alecita pa myaka ishaifulile fyo?

6. (a) Finshi Umwana wa kwa Yehova alecita ilyo ashilaba umuntunse? (b) Cikakilo ca musango nshi caba pa kati ka kwa Yehova no Mwana wakwe?

⁶ Uyu Mwana abombele mu kuitemenwa nga “cibinda wa mulimo” kuli Wishi. (Amapinda 8:30, Baibolo wa ba Diocese of Mbala, 1971) Baibolo itila: “Ukwabula wene takwalengelwe cintu nangu cimo icalengelwe.” (Yohane 1:3) E ico Yehova no Mwana wakwe babombeele capamo ku kulenga ifintu fyonse fimbi. Mwandini balecincimuka no kuba ne nsansa! Nomba, abengi balishiba ukuti ukutemwa kuba pa mwana no mufyashi kwaba ukwine kwine icipesha amano. Na kabushe, ukutemwa “e kukakila fyonse pamo mu kwitabana.” (Abena Kolose 3:14) Nani uwa muli ifwe, kanshi uwingesha no kumfwikisha ifyo cakosele icikakilo ca kutemwa icalipo pa kati ka aba pa nshita yakulishe fyo? Cintu cayeba ukuti Yehova Lesa no Mwana wakwe balilundana ku cikakilo cakosesha ica kutemwa icishatala acimonwa.

7. Ilyo Yesu abatishiwe, Yehova alangile shani ifyo aleumfwa pa Mwana wakwe?

⁷ Nangu ni fyo, Wishi atumine Umwana wakwe pe sonde ukwisafyalwa nga kanya ka buntunse. E kutila Yehova pa myaka imo, aali no kuipusula bucibusa bwawamisha no Mwana wakwe mu muulu. Alipoosesheko amano, ukutamba Yesu alekula ukuba umwaume wapwililika. Ilyo aali ne myaka napamo 30, Yesu alibatishiwe. Tatulekabila no kutunganya pa kwishiba ifyo Yehova aumfwile pali wene. Wishi umwine alilandile ukufuma mu muulu ati: “Uyu e mwana wandi uwatemwikwa, umo mbekelwa.” (Mateo 3:17) Pa kumona ukuti Yesu alicitile fyonse ifyasesemwe pali wene ukwabula ukushako, fyonse ifyo aebelwe ukucita, Wishi afwile alisangalele nga nshi!—Yohane 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Finshi Yesu aculileko pa Nisani 14, 33 C.E., kabili Wishi wa ku muulu aumfwile shani? (b) Mulandu nshi Yehova alekele Umwana wakwe ukucula no kufwa?

⁸ Lelo bushe Yehova aumfwile shani pa Nisani 14, 33 C.E.? Aumfwile shani ilyo Yesu bamufutwike no kumwikata ku mpuka ya bantu ubushiku? Aumfwile shani ilyo abanankwe bamufulumwike na lintu alelubulushiwa ukwabula ukukonke funde? Aumfwile shani ilyo balemupumya, ukumufwishila amate, no kumutuutamo ififunshi? Aumfwile shani ilyo balemufopola, ne minofu mu numa yalalebela nge mitante? Aumfwile shani ilyo bamupoopeele amaboko na molu ku cimuti no kumusha nakobama ilyo abantu balemupontela? Bushe Wishi aumfwile shani ilyo Umwana wakwe uwatemwikwa akuutile kuli wene ninshi aleshikitika? Bushe Yehova aumfwile shani ilyo Yesu aleleka umweo, kabili aumfwile shani ilyo pa muku wa kubalilapo ukutula apo alengelwe, Umwana wakwe watemwikwa alifwile?—Mateo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yohane 19:1.

⁹ Te kuti tusange na mashiwi ya kulondolola ifyo aumfwile. Apo Yehova na o aba ne myumfwile, teti tusange amashiwi ya kulondolola ifyo akalipwe pa mfwa ya Mwana wakwe. Icingalondololwa cintu Yehova aimininepo ilyo alekele ico ukucitika. Mulandu nshi Wishi alekele ukuti omfwe ifyo? Yehova atusokolwela icintu cimo icawamisha pali Yohane 3:16—icikomo ca mu Baibolo icainikwa Ilandwe linono. Patila: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.” Kanshi ico Yehova aimininepo pa kucite fi ni ci: ukutemwa. Ubupe bwa kwa Yehova—ubwa kutuma Umwana wakwe ku kutuculila no kutufwila—yali e micitile yapulamo iya kutemwa iishatala aicitwa.

Ukutemwa kwa Bulesa Kwalondololwa

10. Cinshi abantunse bakabila, kabili cinshi cacitika ku bupilibulo bwe shiwi “ukutemwa”?

¹⁰ Bushe ili shiwi lya kuti “ukutemwa” lyalola mwi? Casoswa aciti ukutemwa e cintu abantunse bakabila ukucila icintu conse cimbi. Ukufuma ku kufyalwa ukufika na ku mfwa, abantu bafwaya ukutemwa, abantu balomfwa bwino nga batemwikwa, kabili balabombomana no kufwa nga tabatemwikwa. Lelo, ukutemwa kwalyafya icine cine ukukulondolola. Kwena, abantu balalanda sana pa kutemwa. Kwaba imintapendwa ya fitabo, inyimbo, ne nshintu ifilanda pa kutemwa. Lelo ifi fyonse te lyonse filondolola ico ukutemwa kupilibula. Na kuba, ili shiwi lyalibomfiwa sana ica kuti ubupilibulo bwa liko ubwine bwine bwalyafya ukulondolola.

11, 12. (a) Ni kwi twingasambilila ifingi pa lwa kutemwa, kabili mulandu nshi twingasambililila uko? (b) Kutemwa kwa musango nshi kwaliko mu lulimi lwa ciGriki ulwa kale, kabili lishiwi nshi ilya “kutemwa” ilibomfiwa libili libili mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki? (Moneni no tulembo twa pe samba.) (c) Bushe a·gaʹpe cinshi?

¹¹ Lelo, Baibolo isambilisha ifyaumfwika pa kutemwa. Expository Dictionary of New Testament Words iya kwa Vine itila: “Ukutemwa kuti kwamwenwa fye ku micitile ilengwa na kwene.” Ifyalembwa mu Baibolo pa lwa micitile ya kwa Yehova fitusambilisha ifingi pa lwa kutemwa kwakwe—ukutemwa kwa kucitila ifibumbwa fyakwe icisuma. Ku ca kumwenako, bushe kuti kwaba icingacilapo ukusokolola ifingi pa kutemwa ukucila pa micitile yapulamo iya kwa Yehova umwine iilondolwelwe ku kutendeka? Mu fipandwa fyalakonkapo, tuli no kulandapo imicitile na imbi iingi iya kumwenako ukutemwa kwa kwa Yehova. Kabinge, kuti twaumfwikisha na fimbi pa lwa kutemwa ukufuma ku mashiwi yapilibulwa “ukutemwa” mu lulimi Baibolo yalembelwemo. Mu lulimi lwa ciGriki ulwa kale, kwali amashiwi yane ayalebomfiwa ku kupilibula “ukutemwa.”a Pali aya mashiwi, ilyabomfiwa ilingi mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki lya kuti a·gaʹpe. Dikishonari umo uulondolola amashiwi ya mu Baibolo atila ili shiwi “e shiwi lya maka sana ilipilibula ukutemwa.” Mulandu nshi?

¹² A·gaʹpe kwaba kutemwa ukutungululwa ne fishinte. E ico takwaba kutemwa fye umuntu umo pa co acita nelyo ukusosa. Kusanshamo abengi, kulaba ukutontonkanya no kupoosako amano pa kulanga uku kutemwa. Kabili, ukutemwa kwa a·gaʹpe te kwa bukaitemwe nangu panono. Ku ca kumwenako, moneni na kabili pali Yohane 3:16. Ni bani “aba pano isonde” Lesa atemenwe ukutemwa kwa kuti apeele no Mwana wakwe uwafyalwa eka? Bantunse abengalubulwa. E kutila na bantu abengi abacite membu mu bumi bwabo. Bushe Yehova alitemwa umo na umo uwa bene nga cibusa, filya atemenwe Abrahamu wa busumino? (Yakobo 2:23) Iyo, lelo Yehova mu kutemwa alifisha ubusuma bwakwe na kuli aba bantu, te mulandu no kuipusula apakalamba. Afwaya bonse ukulapila no kwalula imibele yabo. (2 Petro 3:9) Abengi balalapila. Aba alabapokelela ne nsansa ukuba ifibusa fyakwe.

13, 14. Cinshi cilanga ukuti ilingi line a·gaʹpe isanshamo no kutemwa kwa buntu?

¹³ Lelo, ifyo bamo batontonkanya pali a·gaʹpe tafyalungama. Batila kutemwa kwatalalila, ukushibombapo fimo. Icishinka cili ca kuti a·gaʹpe yaba citemwishi cabamo no buntu. Ku ca kumwenako, ilyo Yohane alembele ati, “Wishi atemwo Mwana,” abomfeshe ishiwi lya kuti a·gaʼpe. Bushe muli uko kutemwa tamwaba ne citemwishi ca buntu? E mo caba. Pali Yohane 5:20, ukulingana no lulimi ili lembo lyalembelwemo pa kubala, Yesu abomfeshe ishiwi phi·leʹo (icitemwishi cabamo no buntu). (Yohane 3:35) Ukutemwa kwa kwa Yehova ilingi line kusanshamo ne citemwishi cabamo ubuntu. Lelo ukutemwa kwakwe takuba kwa kwiminwa fye. Lyonse kutungululwa ne fishinte fyakwe ifya mano kabili ifya mulinganya.

¹⁴ Nga fintu tumwene, imibele ya kwa Yehova yonse ya pa muulu, iyapwililika, kabili iisuma. Lelo ukutemwa e mibele yawamisha pali yonse. Takwaba cimbi icitupalamika sana kuli Yehova ukucila pa kutemwa. Ubusuma buli bwa kuti, ukutemwa na kabili e mibele yakwe iyapulamo. Twaishiba shani?

“Lesa Kutemwa”

15. Cinshi Baibolo isosa pa lwa mibele ya kwa Yehova iya kutemwa, kabili ayo mashiwi yaibela shani? (Moneni no tulembo twa pe samba.)

¹⁵ Baibolo ilalandapo fimo pa lwa kutemwa ifyo ishilanda pa lwa mibele ya kwa Yehova imbi iyapulamo. Amalembo tayasosa ati Lesa maka nelyo ati Lesa bulungi atemwa ati Lesa mano. Akwata fye iyo mibele, e ntulo ya iyo mibele, kabili tapali uwingalingana nankwe kuli iyo mibele itatu. Pa mibele yalenga bune, palandwa icintu cimo icacilapo: “Lesa kutemwa.”b (1 Yohane 4:8) E kutila shani?

16-18. (a) Mulandu nshi Baibolo isosela ati “Lesa kutemwa”? (b) Pa fibumbwa fyonse ifya pe sonde, mulandu nshi umuntunse abela uwalinga ukwimininako ukutemwa kwa kwa Yehova?

¹⁶ Amashiwi ya kuti “Lesa kutemwa” tayaba kulinganya fye kwa munsaunte, kwati ni filya twingatila, “Lesa e kutemwa.” Aya mashiwi te kuti tuyalande ati “ukutemwa e Lesa.” Yehova alicila sana pa kutemwa, pantu ukutemwa mibele fye. Wena muntu wa cine uwa myumfwile yapusanapusana kabili alikwata imibele na imbi ukulunda pa kutemwa. Lelo ukutemwa kwakwe Yehova kwalimwandatila. E ico icitabo cimo cisosa pa lwa ici cikomo aciti: “Icishibisha Lesa nelyo ubuntu bwa kwa Lesa kutemwa.” Ilingi line kuti twatontonkanyapo muli iyi nshila: Amaka ya kwa Yehova yamulenga ukubomba ifintu fimo. Ubulungi bwakwe na mano e fitungulula inshila abombelamo ifintu. Lelo ukutemwa kwa kwa Yehova e kumucincisha ukubomba. Kabili lyonse ilyo alebomfya imibele yakwe yonse imbi, mulaba no kutemwa.

¹⁷ Ilingi line casoswa ati Yehova e ca kumwenako ca kutemwa. Kanshi, nga tulefwaya ukusambilila pa lwa uku kutemwa kwashintilila pa fishinte, tufwile ukusambilila pa lwa kwa Yehova. Kwena, kuti twamona iyi mibele yawamisha na mu bantunse. Lelo mulandu nshi bakwatila iyi mibele? Pa nshita ya kubumba, Yehova alandile amashiwi yakonkapo, ukwabula ukutwishika aleeba Umwana wakwe ati: “Natucite umuntu mu cata cesu, umwabele cipasho cesu.” (Ukutendeka 1:26) Pa fibumbwa fyonse pano isonde, bantu fye e bengasalapo ukutemwa no kupashanya Shibo wa ku muulu. Ibukisheni ukuti Yehova abomfeshe ifibumbwa fyalekanalekana ku kwimininako imibele yakwe iyapulamo. Lelo, Yehova asalile icibumbwa cakwe icasumbukisha ica pe sonde ku kwimininako imibele yakwe iyapulamo, iya kutemwa, ne ci cibumbwa muntunse.—Esekiele 1:10.

¹⁸ Nga twatemwa mu nshila yabula bukaitemwe, iyalingana ne fishinte, ninshi tulelanga imibele ya kwa Yehova iyapulamo. Kwati fye ni fintu umutumwa Yohane alembele ati: “Ifwe twatemwa, ico Wene abalilepo ukututemwa.” (1 Yohane 4:19) Lelo bushe Yehova abalilepo shani ukututemwa?

Yehova E Wabalilepo

19. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti ukutemwa kwalibombele sana mu kubumba kwa kwa Yehova?

¹⁹ Ukutemwa te lelo kwatampa. Na kabushe, cinshi calengele Yehova ukutampa ukubumba? Te kutila alitalalilwe kabili alefwaya aba kuba na bo. Yehova alikumanina kabili tabulwa nangu kamo kwati kuti akabila umbi ukumupeela ifyo abulwa. Lelo ukutemwa kwakwe, e kuti imibele ibomba, e kwamulengele fye ukwakanyako umweo ku fibumbwa fyakwe ifyacenjela ifingatasha ubupe bwa musango yo. “Ukutendeka kwa kulenga kwa kwa Lesa” aali Mwana wakwe uwafyalwa eka. (Ukusokolola 3:14) Lyena Yehova abomfeshe uyu Cibinda wa Mulimo ku kulenga ifintu fyonse, ukutendekela kuli bamalaika. (Yobo 38:4, 7; Abena Kolose 1:16) Ifi fibumbwa fya ku mupashi ifya maka ifyapeelwe ubuntungwa, ifyacenjela, kabili ifyaba ne myumfwile, fyalikwete ishuko lya kutemwana mu fine fyeka, kabinge no kutemwa Yehova Lesa. (2 Abena Korinti 3:17) Ico aba bamalaika baishibile ukutemwa ni ico intanshi balibatemenwe.

20, 21. Bushininkisho nshi Adamu na Efa bapeelwe ubwa kulanga ukuti Yehova alibatemenwe, lelo cinshi bacitile?

²⁰ E fyo cali na ku bantunse. Ukufuma fye pa kutendeka, Adamu na Efa bafimbilikishiwe fye ku kutemwa. Konse uko balolesha muli Paradise baleikala uwa Edene, balemona ubushininkisho bwa kutemwa Shibo abatemenwe. Moneni ifyo Baibolo isosa: “Yehova Lesa alimine ibala mu Edene, ku kabanga; no mo e mo abikile umuntu uo abumbile.” (Ukutendeka 2:8) Bushe mwalimonapo ibala lya maluba ilyayemba nga nshi nelyo parka? Cinshi camusekeshe sana? Bushe lubuuto lwalebalika ukupula mu mabula ya muti wali ukwatalalila? Bushe kubalabata kwa maluba yalimwa? Bushe kupooma kwa menshi yalekonkoloka, inyimbo sha fyuni, no kutaata kwa fishishi fipupuka? Ni shani pa lwa kununkila kwa miti, ifisabo, na maluba yabalula? Kwena, takwaba ibala lya maluba lelo ilingalingana ne lyali mu Edene. Mulandu nshi?

²¹ Uwalimine lilye bala ni Yehova umwine! Lifwile lyali ilyayemba nga pali kapashi. Imiti yonse iyayemba nelyo iya fisabo fisuma e mo yali. Ibala lyali ilyafunda, ilikalamba, kabili mwali inama sha misango na misango. Adamu na Efa balikwete fyonse fye ifya kulenga imikalile yabo ukuba iya nsansa, abashabulwa nangu kamo, kabili ukuba ne milimo ya kulenga ukusangalala na bucibusa bwawamisha. Yehova e wabalilepo ukubatemwa, kabili na bo balingile fye ukumutemwa. Lelo balifililwe ukucite fyo. Ukucila ukumfwila Shibo wa ku muulu mu kutemwa, bali na bukaitemwe no kumupondokela.—Ukutendeka, icipandwa 2.

22. Bushe ifyo Yehova acitile pali bucipondoka bwa mu Edene filanga shani ukuti ukutemwa kwakwe kwa cishinka?

²² Fintu ico cifwile cabipiile Yehova! Lelo bushe ubu bucipondoka bwalikalifye umutima wakwe uwa kutemwa? Iyo! “Lwa muyayaya uluse lwakwe [nelyo, “ukutemwa kwa cishinka,” utulembo twa pe samba, NW].” (Amalumbo 136:1) Kanshi, ilyo line afwaile ukupekanya ifintu fyabamo ukutemwa ku kulubula abana ba kwa Adamu na Efa bonse abalefwaya ukucito bulungami. Nga fintu twasambilila, uko kupekanya kwasanshishemo ne lambo lya cilubula ilya Mwana wakwe uwatemwikwa, icalengele Wishi ukuipusula apakalamba.—1 Yohane 4:10.

23. Mulandu nshi umo Yehova abela “Lesa wa nsansa,” kabili cipusho nshi icakakala cili no kwasukwa mu cipandwa cikonkelepo?

²³ Cine cine, ukufuma pa kutendeka Yehova alibalilapo ukutemwa abantunse. Mu nshila ishingi sana, “wene abalilepo ukututemwa.” Ukutemwa kulenga pabe icumfwano no kusekelela, e mulandu wine kanshi casoselwa aciti Yehova ni “Lesa wa nsansa.” (1 Timote 1:11, NW) Lelo, kwaisa icipusho cakakala. Bushe Yehova cine cine alitutemwa umo umo? Icipandwa cikonkelepo cili no kulanda pali uyo mulandu.

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Amalumbo 63:1-11 Tufwile ukukatamika shani ukutemwa kwa kwa Yehova, kabili kucetekela nshi uko kutemwa kwingatupeela?

Hosea 11:1-4; 14:4-8 Ni mu nshila nshi Yehova alangile Israele (nelyo, Efraimu) ukutemwa kwa buwishi, te mulandu no kupondoka nshi uko balepondoka libili libili?

Mateo 5:43-48 Ni shani fintu Yehova alanga abantunse bonse ukutemwa kwa buwishi?

Yohane 17:15-26 Ni shani fintu ipepo Yesu apepeleko abakonshi bakwe litulaya ulwa kutemwa Yehova atutemwa?

[Icikope pe bula 230]

“Lesa . . . apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka”

Icipandwa 24

Tapali ‘Icingatupaatululako ku Kutemwa kwa kwa Lesa’

1. Fintu nshi ifya kufuupula abengi batontonkanya, ukusanshako na Bena Kristu ba cine bamo?

BUSHE Yehova Lesa alimutemwa? Bamo balasumina abati Lesa alitemwa abantunse bonse, nga fintu Yohane 3:16 asosa. Lelo, ciba kwati batila: ‘Lesa teti antemwe ine.’ Nangu fye Bena Kristu ba cine inshita shimo kuti balatwishika ulwa ico. Umuntu umo uwafuupwilwe atile: “Calinkosela ukusumina ukuti Lesa alyangwako kuli ine nangu panono.” Bushe na imwe mulatwishika inshita shimo?

2, 3. Nani afwaya ukuti tucetekele ukuti tuli ba fye nelyo abashatemwikwa mu menso ya kwa Yehova, kabili kuti twacincintila shani uko kutontonkanya?

² Satana afwaisha tucetekele ukuti Yehova Lesa tatutemwa no kuti tatwacindama kuli wene. Cine cine, Satana abeleleka abantu pa kubalenga ukuba ne cilumba. (2 Abena Korinti 11:3) Lelo na kabili alatemwa ukulenga abashakosa baleumfwa ukuti tabacindama. (Yohane 7:47-49; 8:13, 44) Acite fi maka maka muli shino “nshiku sha kulekelesha” ishaibela. Ilelo abengi bakulila mu ndupwa umwaba “abaumalala.” Bambi libili libili bakumanya abankalwe, abaitemwa, kabili bacintalika. (2 Timote 3:1-5) Ukucushiwa pa myaka iingi, ukupaatululwa pa mulandu wa mushobo, nelyo ukupatwa fyalenga aba musango yo ukushininkisha ukuti ba fye kabili tabatemwikwa.

³ Nga muletontonkanya ifyo ifya kufuupula, mwipelelwa. Inshita shimo fwe bengi tulacishamo ukuisenuka. Lelo ibukisheni ukuti, Icebo ca kwa Lesa cabelako “ku kulungika” na “ku kuwisha amalinga ayakosa.” (2 Timote 3:16; 2 Abena Korinti 10:4) Baibolo itila: “[Tuli] no kuteke mitima yesu ku cinso cakwe lyonse ilyo imitima yesu ituseka; ico Lesa alikula acile mitima yesu, kabili aishiba fyonse.” (1 Yohane 3:19, 20) Lekeni tulande pa nshila shine umo Amalembo yatwafwa “ukuteke mitima yesu” ukwishiba ukuti Yehova alitutemwa.

Yehova Alimucindamika

4, 5. Bushe icilangililo ca kwa Yesu ica nseba cilanga shani ukuti twalicindama mu menso ya kwa Yehova?

⁴ Intanshi, Baibolo ilandilapo fye aiti Lesa alamonamo ubucindami muli umo na umo uwa babomfi bakwe. Ku ca kumwenako, Yesu atile: “Bushe inseba shibili tashishitwa ku kalikobili kamo kanini? kabili nangu lumo pali isho te kuti lupone pa nshi ukwabula Shinwe ukusuminisha: lelo ne mishishi ya ku mitwe yenu yalipendwa yonse. E ico mwitiina; imwe umutengo mwacilamo apakalamba ku nseba.” (Mateo 10:29-31) Tontonkanyeni ifyo bakoomfwa wa kwa Yesu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo baumfwile ayo mashiwi.

⁵ Kuti twapapa umulandu umuntu engashitila inseba. Kwena, mu nshiku sha kwa Yesu inseba shali e tuni balelya utwanakisha umutengo. Moneni ukuti ku kalikobili kamo akanini, umuntu aleshitamo inseba shibili. Lelo pa nshita imbi Yesu atile ngo muntu alefwaya ukupoosa amakobili yabili, tabalemupa inseba shine, lelo balemupa shisano. Inseba balebikapo nge mbasela cali kwati te ya mutengo nangu umo. Napamo utuni twa musango yo twali twa cabe cabe mu menso ya bantu, lelo bushe Kabumba aletumona shani? Yesu atile: “Talulabwapo nangu lumo mu menso ya kwa Lesa [na lulya lwine balebikapo nge mbasela].” (Luka 12:6, 7) Nomba kuti twatampa ukumfwikisha icishinka ca kwa Yesu. Nga ca kuti Yehova alicindamika nga nshi uluseba lumo, kanshi umuntu alicilapo sana ukucindama! Nga fintu Yesu alondolwele, Yehova alishiba tonse fye pali ifwe. Pantu no mushishi wa mu mitwe yesu aliupenda!

6. Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti Yesu alelanda icine cine ilyo atile umushishi wa mu mitwe yesu walipendwa?

⁶ Umushishi wesu ukupendwa? Bamo kuti batila Yesu pano talelanda icine cine. Lelo tontonkanyeni pa lwe subilo lya kubuuka ku bafwa. Yehova afwile alitwishiba bwino sana pa kuti akatubumbe cipya cipya! Alitucindamika apakalamba nga nshi ica kuti alebukisha tonse fye, pamo ne mipangilwe ya mfyalo shesu na fyonse ifyo twingebukisha ne fyatucitikila mu myaka yonse.a Kanshi ukupenda umushishi wesu—uyo mu bengi uba nalimo 100,000—kuti caba icintu cayanguka nga nshi kuli wene.

Finshi Yehova Amona Muli Ifwe?

7, 8. (a) Mibele nshi imo Yehova atemwa nga aisanga ilyo alefwaya mu mitima ya bantunse? (b) Milimo nshi imo tubomba iyo Yehova acindamika?

⁷ Ica bubili, Baibolo itusambilisha ifyo Yehova acindamika mu babomfi bakwe. Ukucangusha, kuti twatila abekelwa mu mibele yesu iisuma no kubombesha kwesu. Imfumu Davidi yaebele umwana wa iko Solomone ati: “Imitima yonse Yehova aifwayamo, kabili eluko kwelenganya konse kwa matontonkanyo.” (1 Imilandu 28:9) Ilyo Lesa alefwaya mu mitima ya bantu iminshipendwa aba muli lino isonde lyabamo ulukaakala no lupato, afwile alatemwa ilyo asanga umutima uwatemwa umutende, icine, no bulungami! Ciba shani ilyo Lesa asanga umutima uwaobelwa ku kumutemwa, uufwaya ukusambilila pali wene no kwebako bambi ifyo wasambilila? Yehova atweba ukuti alamona abashimikilako bambi ulwa wene. Alikwata ne “buuku lya kwibukisha” ilya “babela Yehova akatiina, ilya batontonkanye shina lyakwe.” (Malaki 3:16) Imibele ya ifyo yalicindama nga nshi kuli wene.

⁸ Milimo isuma nshi imo iyo Yehova acindamika? Cine cine alacindamika ukwesha kwesu ukwa kupashanya Umwana wakwe, Yesu Kristu. (1 Petro 2:21) Umulimo umo uwakatama untu Lesa acindamika wa kusalanganya imbila nsuma ya Bufumu bwakwe. Pa Abena Roma 10:15 tubelengapo ati: “Ifyo yayemba amakasa ya balete mbila nsuma iya fisuma!” Nalimo te kuti tumone amakasa yesu ayasuulwa ukuti yaba “ayayemba.” Lelo pano yemininako ukubombesha kwa babomfi ba kwa Yehova ukushimikila imbila nsuma. Uko kubombesha konse kwaliyemba kabili kwa mutengo mu menso yakwe.—Mateo 24:14; 28:19, 20.

9, 10. (a) Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti Yehova alacindamika ukushipikisha kwesu mu macushi yapusanapusana? (b) Mimwene nshi yalubana iyo Yehova ashimwenamo ababomfi bakwe aba busumino?

⁹ Yehova alicindamika no kushipikisha kwesu. (Mateo 24:13) Ibukisheni ukuti Satana afwaya mukafutatile Yehova. Ubushiku bumo na bumo ubo mwaikala aba cishinka kuli Yehova ninshi mwamupeela icasuko ca kwasuka umuseebanya wa kwa Satana. (Amapinda 27:11) Inshita shimo tacayanguka ukushipikisha. Ukulwala, amafya ya ndalama, ukukalipwa kwa mu mutima, na mafya yambi kuti fyalenga ubushiku bumo na bumo ukuba bwesho. Ifyo mwaleenekela nga fyashimba kuti camufuupula nga nshi. (Amapinda 13:12) Ukushipikisha ilyo kuli amafya ya musango yo kwa mutengo wa patali kuli Yehova. E mulandu wine Imfumu Davidi yalombele Yehova ukubika ifilamba fya iko mu “nyambi,” kabili mu kucetekela yasosele no kuti: “Bushe tafyalembwa mwi buuku lyenu?” (Amalumbo 56:8) Cine cine, Yehova alacindamika kabili alebukisha ifilamba fyonse no kucululuka tushipikisha ilyo tuli aba cishinka kuli wene. Na fyo fyalicindama nga nshi mu menso yakwe.

¹⁰ Nomba, umutima wesu uuisenuka kuti wakaana ubushininkisho bwa ifyo ubwa kuti twalicindama mu menso ya kwa Lesa. Kuti waumininapo fye ukututootoosha ati: ‘Lelo kwaba bambi abengi abasuma ukuncila. Yehova afwile alabipilwa ilyo aninganya kuli bene!’ Yehova tatulinganya kuli bambi; taumina kumo kabili tatontonkanya ifya bukalushi. (Abena Galatia 6:4) Alalolekesha sana ilyo alefwaya mu mitima yesu, kabili acindamika ifisuma ifyabamo—nangu ficepe shani.

Yehova Alapaatulula Ubusuma no Bubi

11. Cinshi twingasambililako ku nshila Yehova acitile kuli Abiya?

¹¹ Ica butatu, ilyo Yehova alebebeta imitima yesu, alasokota bwino bwino, ukufwayamo ifisuma. Ku ca kumwenako, ilyo Yehova apingwile ukuti ulupwa lonse ulwa busangu ulwa Mfumu Yeroboamu lwipaiwe, Aebele ukuti umo uwa mu bana ba mfumu, Abiya ashiikwe bwino. Cinshi alandile ifi? “Pantu muli wene mwasangwe cintu cisuma icalola kuli Yehova, Lesa wa kwa Israele.” (1 Ishamfumu 14:1, 10-13) Cali kwati Yehova alisokwete mu mutima wa ulya mulumendo no kusangamo “icintu cisuma.” Te mulandu ne fyo ubo busuma bwacepeshe, Yehova amwene ukuti bwalingile ukulembwa mu Cebo cakwe. Alibulambwile no kubulambula, ukubelela ulya umo uwa mu lupwa lwa busangu inkumbu shalinga.

12, 13. (a) Icacitike ku Mfumu Yehoshafati cilanga shani ukuti Yehova afwaya ifisuma muli ifwe nangu ni lintu twabembuka? (b) Ukukuma imilimo yesu isuma ne mibele, ni shani fintu Yehova acita ngo Mufyashi wa kutemwa?

¹² Ica kumwenako capulamo kuti camonwa ku fyo acitile ku Mfumu isuma Yehoshafati. Ilyo imfumu yacitile ica bupumbu, kasesema wa kwa Yehova ayebele ati: “Muli ici ubukali bwaishila pali iwe ukufuma kuli Yehova.” Yali mashiwi ya kutiinya! Lelo ifyebo fya kwa Yehova tafyapelele apo pene. Fyatwalilile no kuti: “Lelo ifintu fisuma fyasangwa muli iwe.” (2 Imilandu 19:1-3) Kanshi ubukali bwa kwa Yehova ubwa bulungami tabwamupofwishe ica kuti afilwa ukumona ifisuma fyali muli Yehoshafati. Fintu apusana na bantunse! Ilyo bambi batukalifya, kuti twasuula no busuma bwaba muli bene. Kabili ilyo twabembuka, ukubipilwa tumfwa, ukuseebana, no kuyumfwa aba mulandu kuti fyalenga twaleka ukumona ubusuma bwaba muli ifwe. Lelo, ibukisheni ukuti nga twalapila ku membu shesu no kwesha na maka ukukanashibwekeshapo, Yehova alatulekelela.

¹³ Ilyo Yehova alemubebeta, alasuulako ku membu sha musango yo, kwati ni fintu uulefwaya golde asamfyako iloba liliko. Ni shani pa lwa mibele yenu iisuma ne milimo? Eya, ifi e fyaba nga golde iyo asunga! Bushe mulamona ifyo abafyashi ba kutemwa basungilila bwino ifyo abana babo balenga nelyo fimbi ifyo bapanga ku sukulu, inshita shimo pa myaka iingi ica kuti abana balilabako no kulabako? Yehova e Mufyashi waba no kutemwa icine cine. Takatale alaba imilimo yesu iisuma ne mibele, kulila fye twatwalilila aba busumino kuli wene. Na kuba, ukulaba ifi fintu kuti amona ukuti kukanalungama, kabili taba uushalungama nangu panono. (AbaHebere 6:10) Alatusokota mu nshila na imbi.

14, 15. (a) Mulandu nshi ukukanapwililika kwesu kushingapofwisha Yehova ica kuti afilwa ukumona ubusuma bwaba muli ifwe? Langilileni. (b) Finshi Yehova akacita ne fisuma ifyo asanga muli ifwe, kabili amona shani abantu bakwe aba busumino?

¹⁴ Yehova tamona fye ukukanapwililika kwesu lelo alalolesha no kumona ifisuma twingacita. Ku kulangilila: Abatemwa ifya kubumba ne fya kulenga balabombesha ku kuwamya ifikope fyalengwa nelyo ifyabumbwa fimbi nga fyaonaika. Ku ca kumwenako, ilyo umuntu umo aingile ne mfuti mu ciyanda balangishamo ifyabumbwa ne fyalengwa ica National Gallery mu London, ku England, no konaula icikope calengelwe na Leonardo da Vinci icingashitwa pa madola amamilioni 30, tapali uwatile apo calyonawilwe cali ca kupoosa fye. Umulimo wa kuwamya ico cikope icaikala pa myaka mupepi na 500 walitendeke apo pene. Mulandu nshi? Pantu cali icacindama ku batemwa ifya kulengalenga. Bushe imwe tamwacilapo pa cintu calengwa fye ku mpemba na pensulo? Mu menso ya kwa Lesa cine cine mwalicilapo—te mulandu ne fyo mwaonaulwa ku lubembu mwapyana. (Amalumbo 72:12-14) Yehova Lesa, Kabumba walamuka uwa bantunse, akacita ififwaikwa ku kubwesesha ukupwililika kuli bonse abankulako ku fyo asakamana mu kutemwa.—Imilimo 3:21; Abena Roma 8:20-22.

¹⁵ Yehova alamona ubusuma muli ifwe ubo fwe bene tushingamona. Kabili ilyo tulemubombela, akalenga ubo busuma ukukula mpaka tukasuke atupwililika. Te mulandu ne fyo icalo ca kwa Satana caatucita, Yehova alicindamika ababomfi bakwe aba busumino ukuti baba fintu fisuma.—Hagai 2:7.

Yehova Alalanga Ukutemwa Kwakwe mu Nshila Imoneka

16. Bushininkisho nshi bwapulamo ubwa kutemwa kwa kwa Yehova, kabili twaishiba shani ukuti ubu bupe bwesu?

¹⁶ Ica bune, Yehova alacita ukufika apo engapesha ku kulanga ukuti alitutemwa. Cine cine, ilambo lya cilubula ilya kwa Kristu e casuko ca maka ku kubepa kwa kwa Satana ukwa kuti tuli ba fye kabili abashatemwikwa. Tatufwile ukulaba nangu panono ukuti imfwa ya kukalifya iyo Yesu afwile pa cimuti ca kucushiwilwapo no kushikitika kwacilapo uko Yehova ashipikishe ilyo aletamba Umwana wakwe uwatemwikwa alefwa, fyaba bushininkisho bwa kutemwa batutemwa. Ku ca bulanda, abengi cilabakosela ukushininkisha ukuti ubu bupe bwali bwabo. Bomfwa kwati tabalinga ukupeelwa ubo bupe. Lelo, ibukisheni ukuti umutumwa Paulo kale aali kapakasa wa bakonshi ba kwa Kristu. Lelo, alembele ati: ‘Umwana wa kwa Lesa, alintemenwe no kuipeela pa mulandu wa ine.’—Abena Galatia 1:13; 2:20.

17. Finshi Yehova abomfya pa kutukulila ku mwine na ku Mwana wakwe?

¹⁷ Yehova alanga ukuti alitutemwa pa kutwafwa umo umo ukushukila ubunonshi bwaba mwi lambo lya kwa Kristu. Yesu atile: “Takuli uwingesa kuli ine, kano Tata uwantumine amukula.” (Yohane 6:44) Yehova umwine e utukulila ku Mwana wakwe na kwi subilo lya mweo wa muyayaya. Acita shani ifyo? Ukupitila mu mulimo wa kushimikila, uufika kuli ifwe umo umo, no kupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo, untu Yehova abomfya ku kutwafwa ukumfwikisha no kubomfya icine ca ku mupashi te mulandu no kupelebela kwesu no kukanapwililika. Kanshi Yehova kuti asosa pa lwa ifwe nga fintu asosele pa lwa kwa Israele ati: “Ukutemwa kwa muyayaya nalikutemwa, ni pali ici ntwalilila mu luse kuli iwe.”—Yeremia 31:3.

18, 19. (a) Ni muli cinshi Yehova alanga ukuti alitutemwa sana, kabili cinshi cilanga ukuti umwine wine e ubombela pali ci? (b) Bushe Icebo ca kwa Lesa citushinina shani ukuti Yehova ni komfwa uulangulukilako?

¹⁸ Napamo mwi shuko lye pepo e mo tumfwila sana ukutemwa kwa kwa Yehova pa lwesu. Baibolo yeba ifwe umo umo ati “pepeni [kuli Lesa] no kukanaleka.” (1 Abena Tesalonika 5:17) Alakutika. Etwa fye no kuti e ‘Umfwo kupepa.’ (Amalumbo 65:2) Taapeela umbi ukulaumfwa amapepo, tapeela nangu ku Mwana wakwe iyo. Tontonkanyeni: Kabumba wa bubumbo bonse atucincisha ukupalama kuli wene mwi pepo no kupama. Bushe ni komfwa wa musango nshi? Bushe tankulako, uushisakamana? Awe iyo.

¹⁹ Yehova alalangulukilako. Bushe ukulangulukilako cinshi? Umwina Kristu umo uwa busumino umukoloci atile: “Ukulangulukilako kubuula ifyo iwe uleyumfwa no kubika mu mutima wandi.” Bushe Yehova cine alabipilwa ilyo tulecula? Pa lwa kucucutika kwa bantu bakwe abena Israele, tubelenga ati: “Mu kumanama kwabo konse alimaneme.” (Esaya 63:9) Yehova tamwene fye amacushi yabo; alibalangulukileko no kubalangulukila. Amashiwi ya kwa Yehova umwine ku babomfi bakwe yalangilila ifyo ici cimukuma apakalamba. Atile: “Uwakumya pali imwe, akumya pa mboni ya linso lya kwa Yehova.”b (Sekaria 2:8) Ico kuti cakalipa nga nshi! Cine cine, Yehova alatulangulukilako. Ilyo twakalipwa, alakalipwa.

20. Kutontonkanya nshi ukushalinga uko tushifwile kuba na ko nga tuli no kumfwila ukufunda kwa pa Abena Roma 12:3?

²⁰ Takuli Umwina Kristu washikatala nangu umo uwingabomfya ubo bushininkisho bwa kutemwa kwa kwa Lesa no kucindamika acindamika ababomfi bakwe nga kabepesho ka kuba ne cilumba nelyo amatutumuko. Umutumwa Paulo alembele ati: “Mu bubile ubo napeelwe, ndetila ku muntu onse uwa muli imwe, eitontonkanishisho kucila ifyo afwile ukutontonkanya; lelo atontonkanye no kutekanya, ifyo Lesa alingile ku muntu no muntu umulingo wa citetekelo.” (Abena Roma 12:3) Baibolo imbi pano itila: “Ndeeba bonse aba muli imwe ukukanaicindamika ukucisha mu cipimo, lelo umo umo aipime mu kulinga.” (A Translation in the Language of the People, iya kwa Charles B. Williams) E ico ilyo tuleipakisha ukutemwa kwa kwa Shifwe wa ku muulu ukwawamisha, natube na mano ayatuntulu no kwibukisha ukuti tatunonka ukutemwa kwa kwa Lesa nga malipilo kabili tatwawamina no ku kutemwa.—Luka 17:10.

21. Bufi nshi ubwa kwa Satana tufwile ukutwalilila ukukaana, kabili cine nshi ica bulesa tufwile ukutwalilila ukushinina imitima yesu?

²¹ Shi ifwe bonse natubombeshe apo twingapesha ukukaana ubufi bwa kwa Satana, pamo na bulya ubwa kuti tuli ba cabe cabe kabili abashatemwikwa. Nga ca kuti ifyamucitikila mu bumi fyalenga muleimona kwati mwe bene muli cipindami cakosa ica kuti kuti cayansha na Lesa ukumutemwa, nelyo nga mutila imilimo yenu iisuma yalicepesha ica kuti na menso yakwe ayamona fyonse teti yamone iyo milimo, nelyo nga mumona kwati imembu shenu shalikulisha ica kuti ne mfwa ya Mwana wakwe uwatemwikwa nga nshi teti ifimbepo, ninshi mwasambilishiwa ifya bufi. Kaaneni ubufi bwa musango yo no mutima wenu onse! Natutwalilile ukushinine mitima yesu ukubomfya icine calandilwe na Paulo mu mashiwi yakwe ayapuutwamo ati: “Pantu ndesuubila, ndeti, nangu ni mfwa, nangu mweo, nangu ni bamalaika nangu ni bamulopwe, nangu fintu ifyabapo nangu fintu ifikesabako, nangu fya maka, nangu kusansama nangu kushika, nangu icibumbwa cimbi, te kuti cibe na maka ya kutupaatululako ku kutemwa kwa kwa Lesa ukwa muli Kristu Yesu Shikulwifwe.”—Abena Roma 8:38, 39.

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Amalumbo 139:1-24 Bushe amashiwi ya Mfumu Davidi ayapuutwamo yalanga shani ukuti Yehova alyangwa sana kuli ifwe umo umo pa lwesu?

Esaya 43:3, 4, 10-13 Bushe Yehova omfwa shani pa baba Inte shakwe, kabili cinshi acita ku kulanga ifyo omfwa?

Abena Roma 5:6-8 Kuti twashininkisha shani ukuti ulubembu twapyana talucilikila ukuti Yehova etutemwa no kutunonsha?

Yuda 17-25 Kuti twacita shani pa kuibakila mu kutemwa kwa kwa Lesa, kabili finshi fitucincintila pa kuti tufilwe ukucite fyo?

[Icikope pe bula 243]

“Imwe umutengo mwacilamo apakalamba ku nseba”

[Icikope pe bula 245]

Yehova alacindamika ukushipikisha kwesu mu macushi

Icipandwa 25

“Uluse lwa Cikuku Ulwa kwa Lesa Wesu”

1, 2. (a) Bushe mu cifyalilwa fye nyina acita shani ilyo akanya kalila? (b) Mibele nshi iyacila na pa cikuku ca kwa nyina?

PA KATI ka bushiku, akanya kalila. Apo pene fye, nyina abuuka. Ukutula apo kafyalilwa, talaalisha nga fintu alelala kale. Alisambilila ifya kwishiba ico kalefwaya ukulingana ne mililile. E ico aleshiba nga ca kuti kalefwaya ukulya, ukukasunsuntila, nelyo ukukasakamana mu nshila imbi. Lelo te mulandu ne co akanya kalelila, nyina alapoosako amano. Umutima wakwe te kuti usuuleko ku filefwaya umwana wakwe.

² Icikuku nyina akwata ku mwana wa kuifyalila e imo iya mibele yanakilila sana iya bantunse. Lelo, kwaba imibele imbi iyacilapo sana—ne yi yaba luse lwa cikuku ulwa kwa Lesa wesu Yehova. Ukulanda pali iyi mibele iitulenga ukumutemwa kuti kwatupalamika kuli Yehova. Lekeni kanshi tulondolole cintu icikuku caba na fintu Lesa wesu alanga ukuti wa cikuku.

Bushe Icikuku Cinshi?

3. Bushe ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “ukulange nkumbu” nelyo “ukwikatilwa inkumbu” lyalola mwi?

³ Muli Baibolo, icikuku ne nkumbu fyalyampana sana. Kwaba amashiwi ayengi aya ciHebere ne ciGriki ayabomfiwa ku kupilibula icikuku. Ku ca kumwenako, moneni ishiwi lya ciHebere ra·chamʹ, ilyo ilingi line lipilibulwa “ukulange nkumbu” nelyo “ukwikatilwa inkumbu.” Icitabo cimo cilondolola ukuti ishiwi ra·chamʹ “lilondolola ukukula no kunakilila kwa cikuku, kwati ni cilya cibalamunwa nga twamona ubunake nelyo ukucululuka kwa bantu twatemwa nelyo abafwaya ubwafwilisho.” Ili shiwi lya ciHebere ilyo Yehova abomfya ku mwine, lyayampana ne shiwi lyapilibulwa “ifumo” kabili kuti lyalondololwa ukuti “cikuku ca bunyina.”a—Ukufuma 33:19; Yeremia 33:26.

4, 5. Ni shani fintu Baibolo ibomfya ifyo nyina omfwa pa mwana ku kutusambilisha pa bupilibulo bwa cikuku ca kwa Yehova?

⁴ Baibolo ibomfya ifyo nyina omfwa pa mwana wakwe ku kutusambilisha pa bupilibulo bwa cikuku ca kwa Yehova. Pali Esaya 49:15, tubelengapo ati: “Bushe umwanakashi engalaba akanya kakwe akoonka, ukukanaba ne cikuku [ra·chamʹ] ku mwana wa mwi fumo lyakwe? Kwena, aba kuti balaba, lelo ine nshakakulabe iyo.” (The Amplified Bible) Ubo bulondoloshi bwa kufika pa mutima bukomaila pa bukulu bwa cikuku ca kwa Yehova ku bantu bakwe. Bulondolola shani ico?

⁵ Kuti cakosa ukwelenganya ukuti nyina kuti alaba ukoonsha no kusakamana umwana wakwe uwa pa mubili. Na kabushe, akanya te kuti kaisakamane; kakabila nyina ukukasamana no kukatemwa ubushiku na kasuba. Lelo, ku ca bulanda, tulomfwa uko banyina balekelesha abana, maka maka muli shino “nshita ishayafya” umo abantu ‘bashili na citemwishi.’ (2 Timote 3:1, 3, NW) Yehova atila, “lelo ine nshakalabe iwe iyo.” Icikuku ico Yehova akwatila ababomfi bakwe tacipwa. Teti cilingane ukukosa ne mibele yanakilila sana iyo twaishiba—e kutila icikuku ico nyina omfwa pa kanya kakwe. Teti tupape kanshi umulandu uulanda pali Baibolo umo asosele pali Esaya 49:15 ati: “Uku e kumo ukwa kulumbula kwakosesha ukwa kutemwa kwa kwa Lesa, napamo e kulumbula kwakosesha fye ukucila pali konse mu Cipingo ca Kale.”

6. Bushe abantunse bashapwililika abengi bamona shani icikuku, lelo cinshi Yehova atweba?

⁶ Bushe icikuku cishibilo ca bunake? Abantunse bashapwililika abengi e fyo batontonkanya. Ku ca kumwenako, uwa mano ya buntunse umwina Roma, Seneca, uwaliko inshita imo ine na Yesu kabili uwasomene sana mu Roma, asambilishe ukuti, “inkumbu shaba bunake bwa mu mutwe.” Seneca alesumbula buStoiki, amano yalekomaila sana pa kutekanya ukwabulamo ukulangulukilako. Seneca atile, umuntu wa mano kuti ayafwa ulecululuka, lelo talingile ukwikatwa inkumbu, pantu ico kuti calenga abulwa icibote. Ukumona ifintu muli yo nshila ya bukaitemwe kwalengele abantu ukukanaba ne cikuku ca kufuma pa mutima. Lelo ifyo te fyo Yehova aba! Mu Cebo cakwe, Yehova atweba ukuti “wa luse ulwingi kabili wa congwe [nga kukonka ishiwi lyabomfiwe, “wa cikuku”].” (Yakobo 5:11) Nga fintu tuli no kumona, icikuku te bunake lelo mibele yakosa, iyacindama. Lekeni tumone ifyo Yehova alanga icikuku ngo mufyashi wa kutemwa.

Ilyo Yehova Acitile Icikuku ku Luko Lumo

7, 8. Bushe abena Israele baculile shani mu Egupti, kabili cinshi Yehova acitile pa kucululuka kwabo?

⁷ Icikuku ca kwa Yehova cimoneka bwino mu fyo alesunga uluko lwa Israele. Ibukisheni ilyo amamilioni ya bena Israele bali abasha mu Egupti, umo batitikishiwe icabipisha. Abena Egupti “balengele ne myeo yabo ukushikitika ku kubomba ukwayafya kwi loba na ku njelwa.” (Ukufuma 1:11, 14) Mu kumanama kwabo, abena Israele balilile kuli Yehova ukuti abafwe. Bushe uyu Lesa wa luse lwa cikuku cinshi acitilepo?

⁸ Yehova calimufikile pa mutima. Atile: “Ukumona namono kucululuka kwa bantu bandi abali mu Egupti, naumfwa ne nkuuta yabo pa cinso ca babacikilisha; pantu naishibo kukalipwa kwabo.” (Ukufuma 3:7) Yehova tali na kulatambako fye ku kucululuka nelyo ukumfwa fye ukukuuta kwa bantu bakwe ukwabulo kubalangulukilako. Nga fintu twamwene mu Cipandwa 24 muli cino citabo, Yehova ni Lesa uulangulukilako. Kabili ukulangulukilako, e kutila ukumfwa ubukali ubo bambi balekalipwako, fyalyampana sana ne cikuku. Lelo Yehova talangulukile fye abantu bakwe; ukulangulukilako kwakwe kwamulengele abacitileko fimo. Esaya 63:9 atila: “Mu kutemwa kwakwe kabili mu kulanguluka kwakwe e mo abalubwilile.” Yehova alubwile abena Israele ukufuma mu Egupti “ku minwe iyakosa.” (Amalango 4:34) Pa numa, abapeele ifilyo mu cipesha amano kabili abatwele mu calo cafunda icaishileba cabo.

9, 10. (a) Mulandu nshi Yehova alepokolwelako abena Israele libili libili pa numa ya kwingila mu Calo Calaiwe? (b) Mu nshiku sha kwa Yefta, Yehova apokolwele abena Israele ku kutekwa nshi ukwa buluku, kabili cinshi camulengele ukucite fyo?

⁹ Icikuku ca kwa Yehova tacapelele apo pene. Ilyo baikele mu Calo Calaiwe, abena Israele libili libili balewila mu kubulwo busumino ne co calelenga balecula. Lelo balekutuluka no kulilila kuli Yehova. Alebapokololako libili libili. Mulandu nshi? “Pantu aikatilwe abantu bakwe . . . inkumbu.”—2 Imilandu 36:15; Abapingushi 2:11-16.

¹⁰ Tontonkanyeni pa cacitike mu nshiku sha kwa Yefta. Apo abena Israele bayalukile ku kupepa balesa ba bufi, Yehova alekele batekwe buluku buluku ku bena Amore pa myaka 18. Abena Israele basukile balapila. Baibolo itweba ati: “Bafumishe imilungu imbi imbi muli bene, no kubombela Yehova: asukile alangulwike ku mutima ku kucululuka kwa kwa Israele.”b (Abapingushi 10:6-16) Ilyo fye abantu bakwe balangile ukuti nabalapila icine cine, Yehova tali na kulatambako fye balecululuka. E ico Lesa wa luse lwa cikuku apeele Yefta amaka ya kulubula abena Israele ku maboko ya balwani babo.—Abapingushi 11:30-33.

11. Cinshi tusambilila pa lwa cikuku ku fyo Yehova alecita ku bena Israele?

¹¹ Ifyo Yehova alecita ku luko lwa bena Israele kuti fyatusambilisha nshi pa luse lwa cikuku? Ica kubalilapo, natumona ukuti talwaba fye kulililako bambi ubulanda pa filebacitikila. Ibukisheni ica kumwenako ca kwa nyina untu icikuku cakwe camulenga ukucitapo cimo ilyo umwana wakwe alelila. E fyo caba na kuli Yehova, tekala fye nga aumfwa ukukuuta kwa bantu bakwe. Uluse lwakwe ulwa cikuku lumulenga ukubelululako. Kabinge ku fyo Yehova acitile ku bena Israele tusambililako ukuti icikuku tacaba bunake nangu panono, pantu iyi mibele yanakilila yamulengele ukucitilako abantu bakwe ifya maka, ifyalekabila umupampamina. Lelo bushe Yehova aba fye ne cikuku ku babomfi bakwe nga bali ibumba?

Icikuku ca kwa Yehova ku Muntu Umo Umo

12. Bushe Amalango yalangile shani icikuku ca kwa Yehova ku muntu umo umo?

¹² Amalango Lesa apeele uluko lwa Israele yalangile icikuku cakwe ku muntu umo umo. Ku ca kumwenako, moneni ifyo aleyangwa ababusu. Yehova alishibe ukuti kuti kwaba ifya mankumanya ifingalenga umwina Israele ukusanguka umupiina. Bushe ababusu bali no kusungwa shani? Yehova mu kukosa aebele abena Israele ati: “Mwiumika mitima yenu, nangu kufumbate minwe yenu kuli munyinenwe umubusu; Ukupeela mukamupeele, kabili mwileka mubipe mu mitima yenu pa kumupeela; pantu pa mulandu wa cintu ici Yehova Lesa wenu akamupaalila mu mulimo wenu onse.” (Amalango 15:7, 10) Yehova abebele no kukanapwishishisha ukuseepa mu mbali ya filime fyabo nelyo ukutoola ifyapona. Ifyo fyali no kuba fya babusu. (Ubwina Lebi 23:22; Ruti 2:2-7) Ilyo uluko lwaleumfwila ili funde no kulangulukilako ababusu mu kati kabo, ababusu mu Israele tabalekabila ukulombalomba ifya kulya. Bushe ico tacalelanga uluse lwa cikuku ulwa kwa Yehova?

13, 14. (a) Ni shani ifyo amashiwi ya kwa Davidi yatulaya ukuti Yehova alyangwa sana pa lwa muntu umo umo? (b) Cilangililo nshi twingapeela ku kulanga ukuti Yehova aba mupepi na “baputuke misana” nelyo “abafunshike mitima”?

¹³ Na lelo line, Lesa wesu uwa kutemwa alyangwako sana kuli ifwe umo umo. Te kuti tutwishike ukuti alishiba sana ukucula konse twingaculako. Kemba wa malumbo Davidi alembele ati: “Amenso ya kwa Yehova alosha pa balungama, na matwi yakwe alosha ku nkuuta yabo; Yehova aba mupepi na ku baputuke misana, kabili abafunshike mitima alabapususha.” (Amalumbo 34:15, 18) Uulanda pa fya mu Baibolo umo alandile pa balondololwa kuli aya mashiwi ati: “Bantu ba mitima yacululuka kabili ababombomana, e kutila, abomfwa ukuti balisuulwa pa mulandu wa membu, abaimona aba fye; baimona aba pa nshi, kabili bamona ubucindami bwabo ngo bushaba kantu.” Aba musango yo kuti bamona kwati Yehova aba ukutali sana no kuti ba cabe cabe ica kuti te kuti abapooseko na mano. Lelo te fyo caba. Amashiwi ya kwa Davidi yatulaya ukuti Yehova talekelesha “abaimona aba pa nshi.” Lesa wesu uwa cikuku alishiba ukuti pali sho nshita, tulamufwaya icine cine, kabili aaba mupepi.

¹⁴ Moneni cimo icacitike. Umwanakashi umo ku United States abutushishe umwana wakwe uwa myaka ibili ku cipatala pantu alwele icifuba cabipisha. Ilyo badokota bapimine umwana, baebele nyina ati baali no kumuteka mu cipatala ubushiku bonse. Ni kwi nyina asendeme? Pa mupando mu muputule wa mu cipatala, mupepi no busanshi bwa mwana wakwe! Kalume wakwe alilwele, kabili alefwaya fye ukuba mupepi nankwe. Kanshi kuti twaenekela ifyacilanapo kuli Shifwe wa mu muulu uwa kutemwa! Na kuba, twalengwa mu cipasho cakwe. (Ukutendeka 1:26) Amashiwi ya kufika pa mutima aya pa Amalumbo 34:18 yatweba ukuti ilyo twaba “abaputuke misana” nelyo “abafunshike mitima,” Yehova “aba mupepi” kwati mufyashi wa kutemwa—lyonse aba uwa cikuku kabili uwaiteyanya ukwafwa.

15. Bushe Yehova atwafwa shani umo umo?

¹⁵ Ninshi Yehova atwafwa shani umo umo? Tafumyapo iciletucusha. Lelo Yehova alipekanishisha abafwaya ubwafwilisho kuli wene ifintu ifingi. Mu Cebo cakwe, Baibolo, mwaba ukufunda kwingabomba ukwingaalulako ifintu. Mu filonganino, Yehova alateyanya bakangalila abafikapo lwa ku mupashi, abatukuta ukupashanya icikuku cakwe pa kwafwa bakapepa banabo. (Yakobo 5:14, 15) Apo e ‘umfwo kupepa,’ apeela “Umupashi wa mushilo ku bamulomba.” (Amalumbo 65:2; Luka 11:13) Umupashi kuti watupeela “ukucishamo kwa maka” pa kuti tushipikishe mpaka Ubufumu bwa kwa Lesa bukafumyepo amafya yonse ayatucusha. (2 Abena Korinti 4:7) Bushe tatutasha pali fyonse ifyo ateyanya? Twilalaba ukuti filanga uluse lwa cikuku ulwa kwa Yehova.

16. Ca kumwenako nshi icapulamo ica cikuku ca kwa Yehova, kabili catukuma shani pa lwesu umo umo?

¹⁶ Kwena, ica kumwenako capulamo ica cikuku ca kwa Yehova caba kupeela Umuntu atemwa sana ukuba icilubula cesu. Kwali kuipusula kwa kwa Yehova ukwa kutemwa, kabili ico calengele ukuti kube ishuko lya kwisapusuka. Ibukisheni ukuti icilubula, cesu ifwe umo umo. Cali icalinga kanshi filya Sekaria, wishi kwa Yohane Kabatisha, asobele pa lwa bulya bupe ukuti bwakushishe “uluse lwa cikuku ulwa kwa Lesa wesu.”—Luka 1:78.

Ilyo Yehova Atana Icikuku

17-19. (a) Bushe Baibolo ilanga shani ukuti icikuku ca kwa Yehova calikwata umwa kupeleela? (b) Cinshi calengele icikuku ca kwa Yehova ku bantu bakwe ukufika ku mpela?

¹⁷ Bushe tufwile ukutila uluse lwa cikuku ulwa kwa Yehova talwakwata umwa kupeleela? Iyo, Baibolo ilangilila bwino ukuti abantu abalwisha imibele yakwe iyalungama, Yehova alikwata insambu ya kubatana icikuku cakwe. (AbaHebere 10:28) Pa kwishiba ico acitile fyo, ibukisheni ifyalecitika ku luko lwa Israele.

¹⁸ Nangula Yehova libili libili alepokolola abena Israele ku balwani babo, icikuku cakwe casukile cafika ku mpela. Aba bomankonso balepepo tulubi, no kuleta fye utulubi twa muselu mu kati na nkati ke tempele lya kwa Yehova! (Esekiele 5:11; 8:17, 18) Twaebwa no kuti: “Balepumye nkombe sha kwa Lesa, kabili balesuule fyebo fyakwe, kabili balesenteka bakasesema bakwe, casuka icipyu ca kwa Yehova caimina abantu, ukufiko kwabulo kuundapa.” (2 Imilandu 36:16) Abena Israele balibipile ica kuti takwali apa kubabelela inkumbu, kabili babalamwine ubukali bwa kwa Yehova ubwalungama. Cinshi cakonkelepo?

¹⁹ Yehova alilekele ukuba ne cikuku ku bantu bakwe. Abilishe ati: “Nshakalanguluke no bulanda, nshakabe na nkumbu, ku kuleko kubonaula.” (Yeremia 13:14) E ico Yerusalemu ne tempele lya uko fyalyonawilwe, na bena Israele ukusendwa bunkole ku Babele. Fintu ciba ica bulanda ilyo abantunse ababembu bapondoka ica kuti ne cikuku ca kwa Lesa kuli bene capwa!—Inyimbo sha Bulanda 2:21.

20, 21. (a) Cinshi cikacitika ilyo icikuku ca kwa Lesa cikafika ku mpela muno nshiku? (b) Bupe nshi ubwa cikuku ubwa kwa Yehova ubuli no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?

²⁰ Ni shani pali lelo? Yehova tayaluka. Mu cikuku cakwe, alituma Inte shakwe ukushimikile “mbila nsuma . . . ya bufumu” mu fyalo fyonse. (Mateo 24:14) Ilyo aba mitima yalungama bakutika, Yehova alabafwa ukumfwikisha ifyebo fya Bufumu. (Imilimo 16:14) Lelo uyu mulimo tawakatwalilile umuyayaya. Te kuti cibe cikuku nga ca kuti Yehova alekelela cino calo cibifi ukutwalilila, pamo na macushi ya ciko yonse no kucululuka. Ilyo icikuku cakwe capwa, Yehova akapingula buno bwikashi. Nalyo line, cikuku cikalenga apingule—icikuku pe ‘shina lyakwe lya mushilo’ na pa babomfi bakwe abaipeelesha. (Esekiele 36:20-23) Yehova akafumyapo ububi bonse no kuleta icalo cipya icalungama. Pa lwa babifi, Yehova atila: “Tayakekatwe ubulanda amenso yandi, kabili nshakalanguluke; imibele yabo nkaibika pa mitwe yabo.”—Esekiele 9:10.

²¹ Ilyo iyo nshita ishilafika, Yehova aliba ne cikuku pa bantu, nelyo fye abengonaulwa. Ababembu abalapila mu bufumacumi kuti bamwenamo mu bupe bumo ubwacilapo ukuba ubwa cikuku ubwa kwa Yehova—e kutila ukulekelela. Mu cipandwa cikonkelepo, twalalanda pa filangililo fimo ifisuma ifya mu Baibolo ifilanga ifyo ukulekelela kwa kwa Yehova kwafikapo.

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Yeremia 31:20 Yehova aba shani uwanakilila ilyo alekutika ku bantu bakwe, kabili ico cilenga imwe ukumfwa shani pali wene?

Yoele 2:12-14, 17-19 Cinshi abantu ba kwa Yehova ku kale balingile ukucita pa kuti abe ne cikuku kuli bene, kabili cinshi tulesambilila kuli ci?

Yona 4:1-11 Ni shani fintu Yehova asambilishe Yona ubucindami bwa kuba ne cikuku?

AbaHebere 10:26-31 Mulandu nshi tushifwile ukuba no mundemwa pa cikuku ca kwa Yehova?

[Icikope pe bula 252]

“Bushe umwanakashi engalaba . . . ku mwana wa mwi fumo lyakwe?”

Icipandwa 26

Lesa ‘Uulekelela’

1-3. (a) Cisendo nshi cafina kemba wa malumbo Davidi asendele, kabili asangile shani ica kusansamusha umutima wakwe uwaculile? (b) Nga twabembuka, cisendo nshi twingasenda, lelo cinshi Yehova atulaya?

KEMBA wa malumbo Davidi alembele ati: “Amampuulu yandi yampita na pa mutwe; yafina yang’ansha, nge cisendo cafina. Nalilopota, no kufwantwa apakalamba, nkuutilo kukulunkuta kwa mutima wandi.” (Amalumbo 38:4, 8) Davidi alishibe ifyo kampingu wa mulandu aba cisendo cafina. Lelo alisangile ica kusansamusha umutima wakwe uwaculile. Alyumfwikishe ukuti nangula Yehova apata ulubembu, tapata umubembu nga ca kuti nalapila icine cine no kukaana inshila ya lubembu. Davidi acetekele ukuti Yehova aliitemenwa ukubelela abalapila inkumbu kabili alembele ati: “Imwe, mwe Shikulu, . . . [mulalekelela].”—Amalumbo 86:5.

² Na ifwe nga twabembuka, kuti twaba na kampingu wabipilwa uwingaba cisendo cafina. Uku kubipilwa, kusuma. Kuti kwalenga twabombelapo pa filubo fyesu. Lelo, kwaba ubusanso bwa kuti ukubipilwa tubipilwa kuti kwatucimfya. Umutima wesu uuisenuka kuti wakosapo fye ati Yehova takatulekelele, te mulandu ne fyo twalapila. Nga ca kuti ‘twafwa’ fye kuli uku kubipilwa, Satana e po engengilila no kwesha ukutunenuna, ukutulenga twaumfwa kwati Yehova atumona ukuti tuli ba fye, abashalinga kumubombela.—2 Abena Korinti 2:5-11.

³ Bushe e fyo Yehova atumona? Awe iyo! Ukulekelela na ko kwaba mu kutemwa kukalamba ukwa kwa Yehova. Mu Cebo cakwe, atweba ukuti nga ca kuti twalapila ukulapila kwine kwine ukwa kufuma ku mutima, alaitemenwa ukutulekelela. (Amapinda 28:13) Lekeni tubebete icilenga Yehova ukulekelela ne fyo alekelela, epali camoneka kwati ifwe te kuti atulekelele.

Icilenga Yehova ‘Ukulekelela’

4. Cinshi Yehova ebukisha pa lwa mipangilwe yesu, kabili ici cilenga alecita shani kuli ifwe?

⁴ Yehova alishiba ukuti twalipelebela. Amalumbo 103:14 yatila, “wene aliishibe mibumbilwe yesu, aibukisho kuti tuli lukungu.” Talaba ukuti twabumbilwe ku lukungu kabili twalinaka ku mulandu wa lubembu. Amashiwi ya kuti alishibe “mibumbilwe yesu” yatucinkulako ukuti Baibolo ilinganya Yehova ku mubumfi e lyo ifwe ku fipe fye bumba ifyo abumba.a (Yeremia 18:2-6) Uyu Mubumfi Mukalamba alalinga ifyo acita kuli ifwe ukulingana no kunaka kwesu no lubembu twaba na lo e lyo no kulingana na fintu twankulako ku kutungulula kwakwe nelyo ifyo tufilwa ukwankulako.

5. Bushe ibuuku lya Abena Roma lilondolola shani ukumanika kwa maka ukwa lubembu?

⁵ Yehova alishiba bwino amaka ulubembu lwakwata. Icebo cakwe citila ulubembu cintu ca maka icamanika umuntu, ukumumanikila imfwila. Bushe uko kumanika kwakosa shani? Mwi buuku lya Abena Roma, umutumwa Paulo alondolola ati: Tuli “bena lubembu,” e kutila tutungululwa no lubembu nga filya abashilika batungululwa kuli mushika (Abena Roma 3:9); ulubembu ‘lwateka’ abantunse nge mfumu (Abena Roma 5:21); “lwaikala” muli ifwe (Abena Roma 7:17, 20); “amafunde” (NW) ya luko yatwalilila ukubomba muli ifwe, nga yaleesha ukututungulula mu fya kucita. (Abena Roma 7:23, 25) Mwandini ulubembu lwalimanikisha imibili yesu iishapwililika!—Abena Roma 7:21, 24.

6, 7. (a) Bushe Yehova amona shani aba mitima ya bulanda abafwaya ukuti ababelele inkumbu? (b) Mulandu nshi tushifwile ukuliila umundemwa pa nkumbu sha kwa Lesa?

⁶ Kanshi, Yehova alishiba ati icumfwila cesu teti cibe icapwililila, te mulandu ne fyo twingafwaisha ukumumfwila muli fyonse. Atulaya mu kutemwa ati nga tuli no mutima wa bulanda twamulomba ukuti atubelele inkumbu, akatulekelela. Amalumbo 51:17 yatila: “Amalambo ya kwa Lesa mutima uwalopota, umutima uwalopota uwafunshika tamwakausuule, mwe Lesa.” Yehova takatale akaana, nelyo ukufutatila uuli no “mutima uwalopota uwafunshika” pa mulandu wa cisendo ca kubipilwa.

⁷ Lelo bushe ninshi tufwile ukulya umundemwa pa nkumbu sha kwa Lesa, ukulabepesha ulubembu twapyana ukuti e lulenga tulebembuka? Awe iyo! Yehova talolesha pa kukuntukilwa fye. Inkumbu shakwe shaba no mwa kupeleela. Abapama no kulabembukila ku mufulo ukwabula ukulapila takabalekelele. (AbaHebere 10:26) Lelo nga amona umutima wa bulanda, alalekelela. Lekeni nomba tumone imilandile yabulo kupita mu mbali iyabomfiwa mu Baibolo ku kulondolola iyi mibele yawamisha iyaba mu kutemwa kwa kwa Yehova.

Bushe Yehova Alekelela Ukufika Pi?

8. Bushe ilyo Yehova alekelela imembu shesu, ciba kwati acita nshi, kabili kucetekela nshi ici cilenga tube na ko?

⁸ Davidi walapila atile: “Namulengele ukwishibo lubembu lwandi, na mampuulu yandi nshafimbilepo; . . . e lyo imwe mwalekelele amapuulu ya lubembu lwandi.” (Amalumbo 32:5) Ishiwi lya kuti “mwalekelele” lyapilibulwa ukufuma ku lya ciHebere ilipilibula “ukwimya” nelyo “ukusenda.” Ifyo lyabomfiwa pano lipilibula ukusenda “umulandu, ulubembu, amampuulu.” E ico cali kwati Yehova aimya imembu ukufuma pali Davidi no kushisenda. Ukwabula no kutwishika ici calengele Davidi ukwangukilwako pa cisendo ca kubipilwa ico asendele. (Amalumbo 32:3) Na ifwe bene kuti twacetekela Lesa uusenda imembu sha balomba ukuti abalekelele ilyo batetekela ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu.—Mateo 20:28.

9. Bushe uko Yehova apoosa imembu shesu kwalepa shani?

⁹ Davidi alandile imilandile na imbi iyabulo kupita mu mbali ku kulondolola ukulekelela kwa kwa Yehova ati: “Ifyo akabanga katalukana na masamba, e fyo atalusha kuli ifwe ifya bupulumushi fyesu.” (Ni fwe tupindike amashiwi ayapindeme; Amalumbo 103:12) Bushe akabanga katalukana shani na masamba? Cimoneka kwati akabanga lyonse e kaba ukwalepesha sana ukufuma ku masamba; akabanga na masamba te kuti fikumane. Uwasoma umo atila iyi milandile yalola mu kuti “ukufika ukwalepesha; ukwalepesha ukufika apo twingapela ukwelenganya.” Amashiwi yapuutwamo aya kwa Davidi yatweba ukuti ilyo Yehova alekelela, apoosa imembu shesu ukwalepesha uko twingapela ukwelenganya.

10. Ilyo Yehova atulekelela imembu, mulandu nshi tushifwile ukumfwila kwati mu bumi bwesu bonse tukaba fye na matoni aya isho membu?

¹⁰ Bushe mwalyesha ukufumya itoni pa nsalu yabuuta? Napamo mwalyeseshe na maka, lelo itoni lya kantu lyalikeene ukufuma. Moneni ifyo Yehova alondolola amaka yakwe aya kulekelela. Atila: “Imembu shenu nelyo shaba nge fyakashika ce, kuti shabuuta nge mfula yabuuta; nelyo shakashikisha nge nsalu ishakashika ce, shikabe shabuuta nga masako ya mpaanga.” (Esaya 1:18)b Te kuti tufumyepo itoni lya lubembu ku kubombesha kwesu fwe bene. Lelo Yehova kuti abuula imembu ishakashika ce no kushibuutusha nge mfula yabuuta nelyo amasako ya mpaanga ayabuuta. Ilyo Yehova atulekelela imembu shesu, tatufwile ukumfwa kwati mu bumi bwesu bonse tukaba fye na matoni ya isho membu.

11. Kuti twatila shani ukuti Yehova alapoosa imembu shesu ku numa yakwe?

¹¹ Mu lwimbo lwa kutasha ulwa kufika pa mutima ulo Hisekia ashikile pa numa ya kupola ku bulwele alwele ubwabipisha, asosele kuli Yehova ati: “Mwapoosa pa numa ya numa yenu imembu shandi shonse.” (Esaya 38:17) Pano calondololwa ukuti Yehova alabuula imembu sha bacita ifibi abalapila no kushipoosa ku numa Yakwe uko Tashimona no kushitontonkanyapo kabili. Ukulingana ne citabo cimo, ifyalandwa pano kuti fyalondololwa ati: “Mwalenga [imembu shandi] ukumoneka kwati tashacitike.” Ico cintu ca kusansamusha nga nshi.

12. Kasesema Mika alangilila shani ukuti ilyo Yehova alekelela, Alafumyapo ulubembu umupwilapo?

¹² Mu bulayo bwa kubweseshamo abalapila ku calo cabo, kasesema Mika alandile ifyo ashininkishe ukuti Yehova aali no kulekelela abantu bakwe abalapila ati: “Ni uyani umulungu uwaba nga imwe? . . . uuleko bupulumushi pa bashalako ba cikwatwa cakwe. . . . Cine cine mukapoose membu shesu shonse mwi tenga lya bemba.” (Mika 7:18, 19) Tontonkanyeni ifyo abaleikala mu nshita sha mu Baibolo baleumfwa ayo mashiwi. Bushe kuti wayabula icintu icapooswa “mwi tenga lya bemba”? Kanshi amashiwi ya kwa Mika yalanga ukuti ilyo Yehova alekelela, alafumyapo imembu shesu umupwilapo.

13. Bushe amashiwi ya kwa Yesu aya kuti “tulekeleleni imisha yesu” yalola mwi?

¹³ Yesu abomfeshe ukwampana kuba pa ukongwesha no ukongola ku kulangilila ukulekelela kwa kwa Yehova. Yesu atucincishe ukupepa ati: “Tulekeleleni imisha yesu.” (Mateo 6:12) Kanshi Yesu alingenye imembu ku misha. (Luka 11:4) Ilyo twabembuka, tuba ‘aba misha’ kuli Yehova. Ukukuma kwi shiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ‘ukulekelela,’ icitabo cimo cisoso kuti: “Uku kuleka, ukusuulako ku misha pa kukanapinda.” Kuti twatila, ilyo Yehova alekelela, alafuuta imisha iyo engatupinda akubula ukutulekelela. Kanshi ababembu abalapila kuti basansamushiwa. Yehova takapinde ukuti tulipile imisha iyo afuuta!—Amalumbo 32:1, 2.

14. Bushe amashiwi ya kuti “ku kufuutwe membu shenu” yatulenga ukwelenganya cinshi?

¹⁴ Ukulekelela kwa kwa Yehova kwalondololwa na kabili pa Imilimo 3:19 apatila: “Lapileni, kabili pilibukileni ku [kufuutwe, NW] membu shenu.” Ishiwi lya kuti ‘ukufuutwa’ lyapilibulwa ukufuma kwi shiwi lya ciGriki ilingapilibula “ukukuumuna, . . . ukufuuta nelyo ukonaula.” Ukulingana na basoma bamo, imilandile yabomfiwa pano iya mampalanya ipilibula ukufuuta ifyalembwa. Calecitwa shani ico? Ku kale inki balebomfya yalepangwa ne mfita, ifinyamuti, na menshi. Pa numa fye ya kulemba na inki wa musango yo, umuntu kuti abuula umwepu wabomba no kufuute fyo filembo. Muli uku kulondolola e mo inkumbu sha kwa Yehova shalangililwa bwino bwino. Ilyo Lesa alekelela imembu shesu, ciba kwati abuula umwepu no kushifuuta.

15. Cinshi Yehova afwaya twishibe pali wene?

¹⁵ Ilyo twatontonkanya pali fi filangililo fyapusanapusana, bushe tacilelanga fye ukuti Yehova afwaya twishibe ukuti cine cine alalekelela imembu shesu kulila fye asanga ukuti natulapila mu bufumacumi? Tatufwile ukutiina atuti akatupingwila pali sho membu ku ntanshi. Ici calangililwa ku cintu cimbi ico Baibolo isokolola pa lwa nkumbu shikalamba isha kwa Yehova: Ilyo alekelela, alalabako.

“Imembu Shabo Nshakashiibukishe Kabili”

16, 17. Ilyo Baibolo yatila Yehova alalaba ku membu shesu, ilosha mwi, kabili mulandu nshi mwayasukile fyo?

¹⁶ Yehova alaile ukukuma ku baba mu cipingo cipya ati: “Nkabalekelela ku mampuulu yabo, ne membu shabo nshakashiibukishe kabili.” (Yeremia 31:34) Bushe e kutila ilyo Yehova alekelela tebukisha imembu kabili? Iyo te fyo cilepilibula. Baibolo itweba ulwa membu sha bantu abengi abo Yehova alekelele, pamo ne sha kwa Davidi. (2 Samwele 11:1-17; 12:13) Yehova afwile alishiba na nomba ifilubo bacitile. Ifyalembwa pa membu shabo, pamo no kulapila kwabo no kulekelela kwa kwa Lesa, fyalisungwa pa kuti tumwenemo. (Abena Roma 15:4) Ninshi ni mwi Baibolo ilosha ilyo yatila Yehova ‘tebukisha’ imembu sha bantu alekelela?

¹⁷ Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa ‘nkebukisha’ talipilibula fye ukwibukisha ifyapita. Icitabo ca Theological Wordbook of the Old Testament cisoso kuti ico cisanshamo “ubupilibulo na bumbi ubwa kufwaya ukucitapo cimo.” E ico mu nshila imbi, ‘ukwibukisha’ ulubembu kusanshamo ukukanda ababembu. (Hosea 9:9) Lelo ilyo Lesa atila “imembu shabo nshakashiibukishe kabili,” aletulaya ukuti ilyo alekelela ababembu balapila, ku ntanshi takabakandile pali sho shine membu. (Esekiele 18:21, 22) Kanshi ukulaba kwa kwa Yehova kwa kuti tabuukulula imembu shesu libili libili pa kuti atupeelelepo umulandu nelyo ukutukandilapo imiku ne miku. Ca kusansamusha nga nshi ukwishiba ukuti Lesa wesu alalekelela no kulabako.

Ni Shani pa lwa Fifuma mu Kubembuka?

18. Mulandu nshi ukulekelela kushipilibwila ukuti umubembu walapila akapokololwa kuli fyonse ifikafuma mu filubo fyakwe?

¹⁸ Bushe ifi Yehova aitemenwa ukulekelela cipilibulo kuti umubembu uwalapila akacingililwa kuli fyonse ifingafuma mu lubembu lwakwe? Awe nakalya. Tatwingalabembuka ukwabulo kukandwa. Paulo alembele ati: “Ico umuntu abyala, e co akalobolola.” (Abena Galatia 6:7) Kuti twaponenwa na fimo ifingafuma mu micitile yesu. Te kutila ilyo Yehova alekelela umuntu alalenga ifibi filemuponena. Ilyo kwaisa amafya, Umwina Kristu talingile ukutontonkanya ati, ‘Napamo Yehova alenkandila pa membu sha kale.’ (Yakobo 1:13) Lubali lumbi, Yehova tatucingilila kuli fyonse ifingafuma mu micitile yesu iyalubana. Ukulekana, amafumo ya kupula, amalwele yapishiwa mu kulaalana, ukukanacetekelwa no kukanacindikwa—fyonse ifi e fya bulanda ififuma mu lubembu ifyo umo ashingaleuka. Ibukisheni ukuti nangu ni lintu Yehova alekelele Davidi pa membu shakwe kuli Bati-sheba na Uria, tacingilile Davidi ku fya bulanda ifyakonkelepo.—2 Samwele 12:9-12.

19-21. (a) Bushe ifunde lyalembwa pa Ubwina Lebi 6:1-7 lyalenonsha shani uo balufyenye na shimilandu? (b) Nga ca kuti ulubembu lwesu nalukuma bambi, Yehova asekelela nga twacita cinshi?

¹⁹ Mu membu shesu kuti mwafuma na fimbi, maka maka nga ca kuti bambi nabakumwako ku micitile yesu. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa bulondoloshi bwaba pa Ubwina Lebi icipandwa 6. Ifunde lya kwa Mose pano lilelanda pa umuntu wacite cilubo cabipisha, e kutila aiba, afinsha, nelyo mu bucenjeshi asendela umwina Israele munankwe ifipe. Umubembu lyene akaaninina fye ndai ukuti takwete mulandu, apama ica kuti alapa no bufi. Balepaashanya fye babili takuli kambone. Lelo, pa numa kampingu wa kwa shimilandu acula, e ico ayebelela ulubembu lwakwe. Pa kuti Lesa amulekelele, ali no kucita ifintu na fimbi fitatu: ukubweseshapo cintu asendele ku uo aibile, ukulipila uo aibiile ica pali fisano, no kupeela sukusuku nge ca kusumino mulandu. Lyene, ifunde lyatila: “Na o shimapepo amukonsolwele ku cinso ca kwa Yehova, na o alekelelwe.”—Ubwina Lebi 6:1-7.

²⁰ Ili funde lyali kupekanya kwa kwa Lesa ukwa nkumbu. Lyaleafwa uwaibiilwe, uo ifipe fyakwe fyabweshiwe kabili uyo ukwabulo kutwishika aleilulukwa lintu shimilandu mu kupelako asumine ukuti alibembwike. Ifunde na kabili lyalyafwile uyo shimilandu untu kampingu wakwe kwi pele pele amulengele ukusumina umulandu no kuwamya pa cilubo cakwe. Cine cine, nga alikeene ukucite fyo, nga talekelelwe kuli Lesa.

²¹ Nangula tatwaba mwi Funde lya kwa Mose, lilatusanikilako ifyo Yehova atontonkanya, na fintu amona ukulekelela. (Abena Kolose 2:13, 14) Nga ca kuti imembu shesu shakuma bambi, Yehova alasekelela lintu twaesha na maka ukulungike cilubo. (Mateo 5:23, 24) Ici kuti casanshamo ukwishibo lubembu tucitile, ukusumino mulandu, no kulomba fye umuntu tubifishe ukuti atubelele uluse. E lyo twingapaapaata kuli Yehova ukucetekela mwi lambo lya kwa Yesu no kusango kwilulukwa kwa kuti Lesa natulekelela.—AbaHebere 10:21, 22.

22. Finshi napamo fingendela pamo no kulekelela kwa kwa Yehova?

²² Nga filya ficita umufyashi onse uwa kutemwa, Yehova pambi kuti abelelo luse no kutusalapulako. (Amapinda 3:11, 12) Umwina Kristu uulapile kuti pambi alekuluka mwi shuko lya kubomba nga eluda, umubomfi utumikila, nelyo kashimikila wa nshita yonse. Kuti camukalipa pa kashita pa kupusumuna amashuko ayo atemenwe icine cine. Lelo, ukusalapula kwa musango yo takupilibulo kuti Yehova tamulekelele. Tufwile ukwibukisho kuti ukusalapula ukufuma kuli Yehova kushininkisha fye ukuti alitutemwa. Ukukupokelela no kukubomfya kuti catuwamina.—AbaHebere 12:5-11.

23. Mulandu nshi tushifwile ukutontonkanishisha ati Yehova tengatubelela inkumbu ifwe, kabili mulandu nshi tulingile ukupashanishisha ukulekelela kwakwe?

²³ Fintu caba ica kusansamusha ukwishibo kuti Lesa wesu ‘alalekelela’! Te mulandu ne filubo nalimo twacitile kale, tatufwile ukutontonkanya ukuti Yehova te kuti atubelele inkumbu. Nga cine cine twalapila, twalungike cilubo, kabili twapepa kuli Yehova mu mukoosha ukuti atulekelele, ukucetekela mu mulopa wa kwa Yesu uwasuumine, kuti twacetekelo ukwabula no kutwishika ukuti Yehova akatulekelela. (1 Yohane 1:9) Natulepashanya ukulekelela kwakwe mu fyo tucita kuli bambi. Na kabushe, nga ca kuti Yehova, uushibembuka, alatulekelela mu kutemwa, bushe ifwe, fwe bantunse babembu tatufwile ukubombesha pa kuti tulelekelelana?

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

2 Imilandu 33:1-13 Mulandu nshi Yehova alekelele Manase, kabili cinshi ici citusambilisha pa lwa nkumbu Shakwe?

Mateo 6:12, 14, 15 Mulandu nshi tulingile ukulekelela bambi nga pali umulandu wa kucitile fyo?

Luka 15:11-32 Cinshi uyu mulumbe utusambilisha pa fyo Yehova aitemenwa ukulekelela, kabili mwaumfwa shani pali ici?

2 Abena Korinti 7:8-11 Cinshi tufwile ukucita pa kuti Lesa aletulekelela?

[Icikope pe bula 263]

“Imembu shenu . . . kuti shabuuta nge mfula yabuuta”

[Icikope pe bula 266]

Yehova afwaya twishibe ukuti ‘alalekelela’

Icipandwa 27

“Ifyo Bwafula Ubusuma Bwakwe!”

1, 2. Bwakula shani ubusuma bwa kwa Lesa, kabili Baibolo yakomailapo shani pali iyi mibele?

IFIBUSA fimo fimo ifyaishibana pa nshita yalepa nafiikala filekangabuka mu kasuba kele kalewa, balelya ica kulya pamo, ukwambaula no kuseka ilyo baleipakisha ukutamba ukuwa kwa kasuba. Kumbi ukutali sana, shibulimi alolesha mwi bala lyakwe kabili aumfwa bwino, amwentula pantu imfula yafiisha kabili yalaloboka no kulokela pa filimwa fyakwe. Kumbi na ko, umulume no mukashi bacankwa ilyo baletamba umwana wabo uko atendeka ukutankila.

² Aba bantu, nampo nga nabeshiba nelyo iyo, balemwenamo mu cintu cimo cine, ne ci cintu busuma bwa kwa Yehova Lesa. Abantu baya ku mapepo ilingi line basosa abati “Lesa musuma.” Baibolo yena yalilandikisha pali co. Itila: “Ifyo bwawama ubusuma bwakwe!” (Sekaria 9:17, NW) Lelo cimoneka kwati ilelo banono abaishiba umwalola ayo mashiwi. Bushe ubusuma bwa kwa Yehova Lesa na kuba cinshi busanshamo, kabili bushe iyi mibele ya kwa Lesa itukuma shani ifwe umo umo?

Ulubali Lwapulamo Ulwa Kutemwa kwa Bulesa

3, 4. Ubusuma cinshi, kabili mulandu nshi cingabela icalungama sana ukusosa ati ubusuma bwa kwa Yehova bwaba lubali lwa kutemwa kwa bulesa?

³ Mu ndimi ishingi lelo, ishiwi lya kuti “ubusuma” lyaba fye lya munsaunte. Lelo, nga fintu lyasokololwa mu Baibolo, ishiwi lya kuti ubusuma lipilibula imibele yawamisha. Kanshi mu nshila imbi kuti twatila ubusuma bwalyandatila Yehova. Imibele yakwe yonse—ukusanshako amaka yakwe, ubulungi, na mano—yaba iisuma umupwilapo. Lelo, kuti calungama sana ukusosa ati ubusuma bwaba lubali lwa kutemwa kwa kwa Yehova. Mulandu nshi?

⁴ Ubusuma bwaba mibele imonekela mu kucitila bambi ifintu. Umutumwa Paulo alangilile ukuti mu bantunse iyi mibele yalicilapo ukuwama pa bulungami. (Abena Roma 5:7) Umulungami kuti acetekelwa ukuti ali no kucita ififwaya amafunde umupwilapo, lelo umuntu musuma wena acita ifyacilanapo. Alaitendekelako, ukufwayafwaya inshila sha kucitilamo ifisuma kuli bambi. Nga fintu tuli no kumona, Yehova musuma mu kucite fyo. Cintu cayeba ukuti ubusuma bwa musango yo bufuma mu kutemwa kwa kwa Yehova ukwakulisha.

5-7. Cinshi Yesu akaanine ukwitwa “Kasambilisha musuma,” kabili cine nshi icacindama ashininkishe kuli co?

⁵ Yehova aliibela no kuibela ku busuma bwakwe. Ilyo Yesu alepalamina ku mfwa yakwe, umuntu umo aishile kuli wene no kumwipusha, kabili pa kumwipusha amwitile ati “Kasambilisha musuma.” Yesu ayaswike ati: “Cinshi ico wanumbwila umusuma? Tapaba musuma kano umo, ni Lesa.” (Marko 10:17, 18) Ico casuko kuti camupapusha. Cinshi Yesu alungikiile ulya muntu? Bushe Yesu, na kabushe tali “Kasambilisha musuma”?

⁶ Cilemoneka kwati, ulya muntu alebomfya amashiwi ya kuti “Kasambilisha musuma” nge lumbo lyacishamo. Lelo Yesu mu bufuuke atwele ubo bukata kuli Wishi wa ku muulu, uwawamisha ukucilapo. (Amapinda 11:2) Lelo Yesu na kabili aleshininkisha icine cacindama. Yehova fye eka e wa kulingilako icisuma. Wena eka fye e wakwata insambu shonse isha kupingula icisuma ne cibi. Ilyo Adamu na Efa bapondweke no kulya ku muti wa kwishibo busuma no bubi, bafwaile ukulaipingwila icisuma ne cibi. Yesu tali nga bene, wena mu kuicefya alekele Wishi ukuti e o alebika ifipimo.

⁷ Kabinge Yesu alishibe ukuti Yehova e ntulo ya fyonse ifisuma icine cine. E Kapeela wa “ca kupeelwa conse icisuma ne ca bupe conse icafikapo.” (Yakobo 1:17) Lekeni tubebete ifyo ubusuma bwa kwa Yehova bumonekela muli bukapekape bwakwe.

Ubushininkisho bwa Kufula kwa Busuma bwa kwa Yehova

8. Bushe Yehova alanga shani ubusuma bwakwe ku bantunse bonse?

⁸ Umuntu onse uwabapo no mweo alinonkelamo mu busuma bwa kwa Yehova. Amalumbo 145:9 yatila: “Yehova musuma kuli bonse.” Finshi twingamwenako ubusuma bwa kwa Yehova kuli bonse? Baibolo itila: “Tailekele fye ukwabulo bunte ubwa kuti e Kabomba wa fisuma, uumupeele mfula ya mu muulu ne myaka ya kulobolole fisabo, no kwisushamo imitima yenu ifilyo no kusangalala.” (Imilimo 14:17) Bushe mwalyumfwapo umutima wasangalala ilyo mulelya ica kulya cisuma? Yehova ku busuma bwakwe abula ukulenga isonde na menshi ya liko ayasuma ne “myaka ya kulobolole fisabo” ifilenga kube ifilyo ifingi, nga takwaba fya kulya. Yehova apeela ubo busuma kuli bonse, te ku bamutemwa fye kweka. Yesu atile: “Alenga akasuba kakwe ukutulila ababifi na basuma, no kuleke mfula ilokele abalungama na bashalungama.”—Mateo 5:45.

9. Bushe iapele lilanga shani ubusuma bwa kwa Yehova?

⁹ Abengi tabapoosako na mano ku busuma bwapaka ubo Yehova apeela abantunse pantu akasuba, imfula, ne myaka ya kulobolole fisabo fitwalilila fye pe. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pe apele. Mu fyalo umo imiceele ishatalalisha nelyo ukukabisha, ici cisabo caliseeka. Caliyemba, cisuma ukulya, kabili cabamo amenshi yasuma ne fyo umubili ukabila. Bushe mwalishibe ukuti mwi sonde lyonse mwaba imisango ya maapele mupepi na 7,500, ne mimonekele yapusanapusana, yambi yalikashika yambi ya mutuntula na yambi ya katapakatapa? Ubukulu na bo yalipusanapusana, yambi yanono sana yambi yakalamba sana. Nga mwaikata uluseke lunono ulwe apele mu minwe, lumoneka fye ulwa cabe cabe. Lelo ni kuli ulo luseke e kufuma umo uwa miti yawamisha. (Ulwimbo lwa Nyimbo 2:3) Lyonse muli shinde umuapele ulabalula ubuluba bwayemba; ku muloboko wa mfula ulatwala. Cila mwaka—ukufika mupepi na ku myaka 75—umuapele kuti watwala amaapele ayengesula ifibokoshi 20 ifingafina amakilogramu 19 cimo cimo!

10, 11. Bushe amaka yapusanapusana twakwata yalanga shani ubusuma bwa kwa Lesa?

¹⁰ Ku mulandu wa busuma bwakwe ubushingalingwa, Yehova alitupeela umubili ‘uwalengelwe mu musango wa kupapa,’ uwakwata amaka ya kutwafwa ukwiluka imilimo yakwe no kucankilwamo. (Amalumbo 139:14) Tontonkanyeni na kabili pa filondolwelwe pa kwiswila kwa cino cipandwa. Finshi tumona ifilenga isho nshita ukuba isha kusekelela? Ukumona utumatobo twa mwana usangalele. Imfula iilelokela pa mabala. Ukubalabata kumoneka ilyo akasuba kalewa. Ukulingana na fintu ilinso lya muntu lyapangwa, kuti lyamona ukubalabata kwapusanapusana ukucila pali 300,000! Kabili amaka yesu aya kumfwa kuti yaumfwa imyumfwikile yapusanapusana mwi shiwi lya untu twatemwa, ukupuupa kwa mwela mu mitengo, uluseko lwa kwanga ulwa kamwana. Cinshi cilenga tuleipakisha ukumona ifyo fintu no kumfwa ifyo fiunda? Baibolo itila: “Ukutwi ukuumfwa ne linso ilimona, Yehova e walenga fyonse fibili.” (Amapinda 20:12) Lelo ifyo twalandapo ni fibili fye.

¹¹ Amaka ya kununsha yaba bushininkisho na bumbi ubwa busuma bwa kwa Yehova. Imyona ya muntunse kuti yanunsha ifyena fyapusanapusana napamo 10,000. Tontonkanyeni fye pali fimo fimo: ukununkila kwa filyo mwatemwa ilyo fileipikwa, ukununkila kwa maluba, amabula yalukuta, ukununka kwa cushi cinono ukufuma ku mulilo tuleonta. Kabili amaka yenu aya kutonya yamulenga ukumfwa akamwela kalepuupa pa cinso cenu, ukukumbatila kwa kutemwa ukwa untu mwatemwa, ukutelela kusuma ukwa cisabo nga mwacikata. Ilyo mwasumamo, amaka yenu aya kusonda yalatendeka ukubomba. Mwaumfwa ifyo icisabo cileumfwika no kusondako umulyo wapusanapusana. Kanshi kuti twabilikisha pa lwa kwa Yehova atuti: “Ifyo bwafulo busuma bwenu, ubo mwabikila abamutiina!” (Amalumbo 31:19) Lelo bushe Yehova ‘abikila’ shani ubusuma ku bamutiina?

Ubusuma Ubuleta Ubunonshi bwa Muyayaya

12. Fintu nshi Yehova atupeela ifyacindama sana, kabili mulandu nshi?

¹² Yesu atile: “Calembwa, aciti, Te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo ku cebo conse icifuma ku kanwa ka kwa Lesa.” (Mateo 4:4) Kanshi ifya ku mupashi ifyo Yehova atupeela kuti fyatuwamina sana ukucila ifya ku mubili, pantu ifya ku mupashi fitwala ku mweo wa muyayaya. Mu Cipandwa 8 ica cino citabo, twamwene ukuti Yehova alibomfya amaka yakwe aya kubweseshamo ifintu muli shino nshiku sha kulekelesha ku kuletako paradise wa ku mupashi. Icikalamba sana icaba muli uyu paradise wa ku mupashi ca kulya ca ku mupashi.

13, 14. (a) Cinshi kasesema Esekiele amwene mu cimonwa, kabili cinshi cipilibula kuli ifwe ilelo? (b) Bupe nshi ubwa ku mupashi ubwa kupeelo mweo ubo Yehova apeela ababomfi bakwe aba busumino?

¹³ Mu kusesema kwa kubweseshamo kumo ukukalamba, kasesema Esekiele alengelwe ukumona icimonwa ce tempele lyabukululwa kabili ilyakatamikwa. Kuli lilya itempele kwafumine umulonga wa menshi, uwaleya ulepabuka no kushikilako mpaka waba “umumana.” Uko konse uyu mumana wakonkolokele, kwalefuma ifisuma. Ku lulamba lwa mumana lubali uku na lubali uku kwali imiti ya fya kulya kabili iya kuundapila. Kabili uyu mumana walengele amenshi ya mucele aya Bemba Wafwa, umushaba ica mweo, ukubamo ifya mweo no mulimo ukubombwako! (Esekiele 47:1-12) Lelo bushe ifyo fyonse fyalolele mwi?

¹⁴ Ici cimonwa calelanga ukuti Yehova ali no kubukulula ukupekanya kwa kupepa kwasanguluka, nga fintu calangililwe kwi tempele Esekiele amwene. Ukupala ulya mumana wa mu cimonwa, ubupe bwa kwa Lesa ubwa kupeelo mweo ubwingi sana bwali no kukonkolokela ku bantu bakwe. Ukutula apo ukupepa kwasanguluka kwabukulukile mu 1919, Yehova alipeela abantu bakwe ifya bupe fipeelo mweo. Acita shani fyo? AmaBaibolo, impapulo shilanda pa fya mu Baibolo, ukulongana, na mabungano fyonse fyalilenga abantu abafika ku mpendwa ya mamilioni ukupokelela icine icacindamisha. Muli yo nshila, Yehova alisambilisha abantu pa lwa bupe bwacindamisha ubwa kutwala ku mweo, no bu bwaba lilambo lya cilubula ilya kwa Kristu, ubulenga ukuti abantu bengaba abasanguluka pa ntanshi ya kwa Yehova no kulenga bonse abatemwa Lesa icine cine kabili abamutiina ukuba ne subilo lya mweo wa muyayaya.a E ico, muli shino nshiku sha kulekelesha shonse, ilyo pano isonde pali icipowe ca ku mupashi, abantu ba kwa Yehova balaipakisha umutebeto wa ku mupashi.—Esaya 65:13.

15. Ni mu nshila nshi ubusuma bwa kwa Yehova bukafikila ku bantunse ba busumino mu Kuteka kwa kwa Kristu ukwa Myaka 1,000?

¹⁵ Lelo umumana wa mu cimonwa ca kwa Esekiele tauleka kukonkoloka ilyo buno bwikashi bwapwa. Ukatwalilila ukukonkoloka ukucilanapo mu Kuteka kwa kwa Kristu ukwa Myaka 1,000. Lyene, ukubomfya Ubufumu bwa kwa Mesia, Yehova akabomfya umutengo onse uwe lambo lya kwa Yesu, panono panono ukusumbwila abantunse ba busumino ukufika ku kupwililika. Iyo nshita tukasekelele cibi pa busuma bwa kwa Yehova!

Na Fimbi Ifilanga Ubusuma bwa kwa Yehova

16. Bushe Baibolo ilanga shani ukuti ubusuma bwa kwa Yehova bwabamo ne mibele imbi, kabili mibele nshi imo pali iyi?

¹⁶ Ubusuma bwa kwa Yehova tabwapelela fye pali bukapekape. Lesa aebele Mose ati: “Ine ndepisho busuma bwandi bonse pa cinso cobe, no kubilishe shina lya kwa Yehova ku cinso cobe.” Bulya bulondoloshi ku ntanshi bukonkanyapo abuti: “Yehova apitile pa cinso cakwe, no kubilikisha, ati, Yehova, Yehova, Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka.” (Ukufuma 33:19; 34:6) E ico ubusuma bwa kwa Yehova bwabamo imibele isuma iingi. Natulande fye pali ibili.

17. Bushe ukusenamina cinshi, kabili Yehova akulanga shani ku bantunse fye abashapwililika?

¹⁷ “Uusenamina.” Iyi mibele itulanga ifingi pa fyo Yehova acita ku fibumbwa fyakwe. Ukucila ukuba uwakaluka, uwabulo kulangulukilako, atemwa uwa culukusu, filya ficita abantunse ba maka, Yehova alinakilila kabili wa cikuku. Ku ca kumwenako, Yehova aebele Abramu ati: “Shi sansula amenso yobe, no kulolesha ukutula apo uli, ku kapinda ka ku kuso na ku kapinda ka ku kulyo, na ku kabanga na ku masamba.” (Ukutendeka 13:14) AmaBaibolo ayengi yalifumyapo ishiwi lya kuti “shi.” Lelo abasoma ifya Baibolo abengi batila mu milembele ya mu ciHebere ili lembo lyalembeelwe, mwaba ishiwi ililenga aya mashiwi ukukanaba ikambisho lelo ukumfwika kwati kulomba kwanakilila. Kwaba na mumbi umwaba imilandile ya ifyo. (Ukutendeka 31:12; Esekiele 8:5) Taleni tontonkanyeni, Kateka wa kubumbwa konse alabikako ati “shi” pa kulanda na bantunse fye! Mu calo umo ubukalushi, ne miciika, no musaalula fyaseeka, bushe tacitusansamusha ukutontonkanya pa kusenamina kwa kwa Lesa wesu, Yehova?

18. Cinshi twingasosela ukuti Yehova ‘afulisha icishinka,’ kabili mulandu nshi ayo mashiwi yabela aya kusansamusha?

¹⁸ ‘Uwafulisha icishinka.’ Ukubulwa ubufumacumi yaba e mibele ya ba mu calo ilelo. Lelo Baibolo itucinkulako ati: “Lesa te muntu ukuti asose ubufi.” (Impendwa 23:19) Na kuba, ilembo lya kwa Tito 1:2 litila “Lesa, uushibepa.” Musuma nga nshi ica kuti teti abepe. Kanshi ifilayo fya kwa Yehova kuti fyacetekelwa nga nshi; ifyebo fyakwe, lyonse filafishiwapo nangu cafye shani. Yehova etwa no kuti “Lesa wa cishinka.” (Amalumbo 31:5) Ukulunda pa kukanabepa ubufi, Lesa alasalanganya ne cine icafulisha. Tafishilisha nelyo ukukomenena ifyebo; lelo aleshibishako ababomfi bakwe aba busumino ifya mu butala bwakwe ubwa mano.b Alabasambilisha ne fya kubomfya icine abeba mu mikalile yabo pa kuti baletwalilila ‘ukwenda mu cine.’ (3 Yohane 3) Bushe ubusuma bwa kwa Yehova bulingile ukutukuma shani pa lwesu?

‘Saminweni Ubusuma bwa kwa Yehova’

19, 20. (a) Ni shani fintu Satana afwaile ukutompola ukucetekela Efa acetekele ubusuma bwa kwa Yehova, kabili cinshi cacitike? (b) Bushe ubusuma bwa kwa Yehova bulingile ukutukuma shani, kabili mulandu nshi?

¹⁹ Ilyo Satana atunkile Efa mwi bala lya Edene, mu bucenjeshi atampile ukutompola ukucetekela kwakwe mu busuma bwa kwa Yehova. Yehova aali naeba Adamu ati: “Umuti onse wa mwi bala, ukulya ulelyako.” Pa miti iingi iyali muli lilya ibala, Yehova abaleseshe fye ukulya kuli umo. Lelo, moneni ifyo Satana aipwishe icipusho ca kubalilapo kuli Efa. Atile: “Kabili Lesa asosele, ati, Mwilalyako ku muti onse wa mwi bala, mwa?” (Ukutendeka 2:9, 16; 3:1) Satana alinyongenye amashiwi ya kwa Yehova pa kuti Efa atile Yehova alebatana ifisuma. Ku ca bulanda, ulya mucenjelo walibombele. Efa atampile ukutwishika ubusuma bwa kwa Lesa, uwamupeele fyonse ifyo akwete, kabili ifyo fine e fyacita abantu ukutula ilya nshita.

²⁰ Twalipwa no kwishiba ubulanda no bucushi ubo uko kutwishika kwaleta. E ico natumfwile amashiwi ya pali Yeremia 31:12 ayatila: ‘Awe bakasaminwo busuma bwa kwa Yehova.’ Ubusuma bwa kwa Yehova cine cine bulingile ukutulenga ukusamwa. Tatufwile ukutwishika ifyo Lesa wesu uwaisulamo ubusuma aimininapo. Kuti twamucetekela ukwabula ukushako, pantu ico fye aimininapo kufwaila abamutemwa ubusuma.

21, 22. (a) Ni nshila nshi shimo mwingafwaya ukwankwilamo ku busuma bwa kwa Yehova? (b) Mibele nshi tuli no kulandapo mu cipandwa cikonkelepo, kabili yapusana shani no busuma?

²¹ Ukulunda pali fyo, ilyo twaba ne shuko lya kulanda na bambi pa lwa busuma ba kwa Lesa, tulacankwa. Amalumbo 145:7 yasosa pa lwa bantu ba kwa Yehova ati: “Iciibukisho ca bwingi bwa busuma bwenu bakacipongolola.” Ubushiku ubuli bonse, tulanonkelamo mu busuma bwa kwa Yehova mu nshila shalekanalekana. Cinshi mushingabelesesha ukutasha Yehova cila bushiku pa busuma bwakwe, ukubulumbula ubo bwine busuma? Ukulatontonkanya pali ubo busuma, ukutasha Yehova lyonse pali bwene, no kwebako bambi pali ubo busuma kukatwafwa ukupashanya Lesa wesu umusuma. Kabili ilyo tulefwaya inshila sha kucitilamo ifisuma, nga fintu Yehova acita, tuli no kulapalama kuli wene. Umutumwa mukote Yohane alembele ati: “We watemwikwa, wipashanye cibi kano icawama. Uucito busuma wa kwa Lesa.”—3 Yohane 11.

²² Ubusuma bwa kwa Yehova bwalyampana ne mibele na imbi. Ku ca kumwenako, Lesa ‘afulisho luse,’ nelyo ukutemwa kwa cishinka. (Ukufuma 34:6) Iyi mibele yaliba iya kulungatika ukucila ubusuma, pantu Yehova ailanga fye ku babomfi bakwe aba busumino. Mu cipandwa cikonkelepo, tuli no kusambilila ifyo acite fyo.

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

1 Ishamfumu 8:54-61, 66 Ni shani fintu Solomone atashishe pa busuma bwa kwa Yehova, kabili cakumine shani abena Israele?

Amalumbo 119:66, 68 Bushe amapepo yesu kuti yalanga shani ukuti tufwaya ukupashanya ubusuma bwa kwa Yehova?

Luka 6:32-38 Cinshi cingatukunta ku mitima ukuti tupashanye bukapekape bwa kwa Yehova?

Abena Roma 12:2, 9, 17-21 Kuti tulelanga shani ubusuma mu mikalile yesu cila bushiku?

[Icikope pe bula 272]

Yehova ‘amupeele mfula ya mu muulu ne myaka ya kulobolole fisabo’

[Ifikope pe bula 273]

Kuli ulu luseke lunono kumena umuti uwingaliisha abantu pa myaka iingi no kubalenga ukusangalala

Icipandwa 28

“Ni Mwe Mweka Uwa Cishinka”

1, 2. Mulandu nshi cingasoselwa ati Imfumu Davidi yalishibe sana pa lwa kubulwa bucishinka?

IMFUMU DAVIDI yalishibe sana pa lwa kubulwa bucishinka. Inshita imo mu kuteka kwakwe ukwa cimpungili, aba mu luko lwakwe bacitile amapange ya kumwipaya. Kabinge, Davidi alifutwikwe kuli bamo abo aleti fibusa fyacetekelwa. Tontonkanyeni pali Mikali, mukolo wa kwa Davidi. Pa kubala, “atemenwe Davidi,” ukwabula no kutwishika alemutungilila na mu mitekele yakwe. Lelo pa numa, “amusuulile mu mutima wakwe,” alamona Davidi no kuti ni “umo uwa mu bawelewele.”—1 Samwele 18:20; 2 Samwele 6:16, 20.

² Lyene kwali Ahitofele, impanda mano ya kwa Davidi. Amano alepanda yalicindikwe sana kwati yalefuma fye kuli Yehova. (2 Samwele 16:23) Lelo mu kuya kwa nshita, uyu muntu wacetekelwe asangwike shikamfutu no kwikatana na bapondokele Davidi. Nga nani wasongelekenye uku kupangila imfumu? Ni Abishalomu, umwana wa kwa Davidi uwa kuifyalila! Ilya ncenjeshi ‘yaibile imitima ya bena Israele,’ ukuininikisha ku kulwisha imfumu. Ukupondoka kwa kwa Abishalomu kwaile kuleluminako ica kuti Imfumu Davidi tayakwete mwa kulosha kano fye ukufulumuka nga ipusuka.—2 Samwele 15:1-6, 12-17.

3. Kucetekela nshi Davidi ali na ko?

³ Bushe takwali nangu umo uwatwalilile uwa cishinka kuli Davidi? Mu kucululuka kwakwe konse, Davidi alishibe ukuti kwali uwa cishinka kuli wene. Nani? Ni Yehova Lesa eka. Davidi asosele pa lwa kwa Yehova ati: “Ku muntu wa cishinka muli ba cishinka.” (2 Samwele 22:26, NW) Bushe bucishinka cinshi, kabili Yehova aba shani ica kumwenako capulamo ica bucishinka?

Bucishinka Cinshi?

4, 5. (a) “Bucishinka” cinshi? (b) Bushe ukushintililwapo kwa fintu fishipeema kwapusana shani na bucishinka bwa bantu?

⁴ Ishiwi lya kuti “bucishinka” nga fintu libomfiwa mu Malembo ya ciHebere lipilibula icikuku icilambatila ku cintu cimo mpaka ubufwayo bwa ciko ukukuma kuli co cintu bwacitika. Umuntu wa cishinka muntu wa kutemwa. Lelo, kemba wa malumbo aitile umweshi ati “inte iili mwi ulu ya cishinka” pantu taufilwa ukumoneka mu nshita mu nshita ubushiku. (Amalumbo 89:37) Kanshi kuti twatila umweshi wa cishinka, walishintililwapo. Lelo umweshi te kuti ube uwa cishinka nga filya umuntu engaba uwa cishinka. Mulandu nshi? Pantu bucishinka bwa muntu bubamo no kutemwa, nomba ifintu fishipeema te kuti fikwate bucishinka bwabamo ukutemwa.

⁵ Ukulingana na Malembo, bucishinka bwabamo ne citemwishi. Ukubapo fye kwa bucishinka kulanga ukuti paliba bucibusa pa uli ne cishinka na untu aliko uwa cishinka. Bucishinka bwa ifyo te bwa bumyalumyalu. Tabwaba nga mabimbi ya bemba ayalola fye ukwalolo mwela. Lelo, bucishinka, nelyo ukutemwa kwa cishinka, bwalishikatala kabili bwaba no bukose bwa kucimfya ifipindami fyayansha nga nshi.

6. (a) Bushe bucishinka bwacepa shani mu bantu muno nshiku, kabili ici calangililwa shani mu Baibolo? (b) Ni nshila nshi iyawamisha iya kusambilila umwalola bucishinka, kabili mulandu nshi iyo nshila yawamisha?

⁶ Ca cine ukuti bucishinka bwa musango yo tabumonwamonwa muno nshiku. Ilingi line, abanabo “bafwayo kubongolola abanabo tupimfya tupimfya.” Tulomfwa libili libili uko abaupana basha abena mwabo. (Amapinda 18:24, NW; Malaki 2:14-16) Ubucenjeshi bwalifula ica kuti napamo na ifwe kuti twasosa ifyasosele kasesema Mika ati: “Aliloba [uwa cishinka, NW] ukufuma pano isonde.” (Mika 7:2) Nangula abantunse balafilwa ukulanga ukutemwa kwa cishinka, bucishinka e bwapulamo sana muli Yehova. Na kuba, inshila yawamisha iya kusambilila bwino umwalola bucishinka kubebeta ifyo Yehova acita ifilanga bucishinka, ubwaba lubali lwacindama ulwa kutemwa kwakwe.

Bucishinka bwa kwa Yehova Ubushingalinganishiwako

7, 8. Kuti casoswa shani ukuti Yehova eka e wa cishinka?

⁷ Baibolo isosa pa lwa kwa Yehova aiti: “Ni mwe mweka uwa cishinka.” (Ukusokolola 15:4, NW) Kuti caba shani ifyo? Bushe abantunse na bamalaika inshita shimo tabalanga bucishinka ubwine bwine? (Yobo 1:1; Ukusokolola 4:8) Ni shani na pali Yesu Kristu? Bushe te “wa cishinka” mukalamba uwa kwa Lesa? (Amalumbo 16:10, NW) Nomba, kuti casoswa shani ukuti Yehova eka e wa cishinka?

⁸ Ica kubalilapo, ibukisheni ukuti bucishinka na bo bwine kutemwa. Apo “Lesa kutemwa”—e kutila aba e ca kumwenako cine ica kutemwa—nani engalanga bucishinka bwafikapo ukucila Yehova? (1 Yohane 4:8) Cine cine, bamalaika na bantunse kuti bakwatako imibele ya kwa Lesa, lelo ni Yehova fye eka e wa cishinka ukufikapo. Apo aba “Mukote wa nshiku ne nshiku,” alilanga ukutemwa kwa cishinka pa nshita yalepa ukucila icibumbwa conse, ica pe sonde atemwa mu muulu. (Daniele 7:9) Kanshi, Yehova e mwine wine wa bucishinka. Alanga iyi mibele ukucila pa cibumbwa icili conse. Moneni ifya kumwenako fimo.

9. Bushe Yehova aba shani “uwa cishinka mu micitile yakwe yonse”?

⁹ Yehova “[wa cishinka, NW] mu micitile yakwe yonse.” (Amalumbo 145:17) Mu nshila nshi? Amalumbo 136 yalaasuka. Mulya, balilanda pa kupususha kwa kwa Yehova ukwingi, ukusanshako na kulya ukwa lulumbi ilyo apuswishe abena Israele pa kwabuka Bemba Wakashika. E lyo icikomo cimo na cimo ica ili lumbo cabamo na mashiwi ya kuti: “Pantu kwa muyayaya ukutemwa kwakwe ukwa cishinka.” (NW) Ili lumbo e po lili pa Amepusho ya Kutontonkanyapo pe bula 289. Ilyo mulebelenga ifyo fikomo, ukwabula no kutwishika inshila Yehova alangilemo ukutemwa kwa cishinka ku bantu bakwe ili no kumufika pa mutima. Cine cine, Yehova alalanga bucishinka ku babomfi bakwe pa kukutika ku kukuuta kwabo no kucitapo cimo pa nshita yalinga. (Amalumbo 34:6) Ukutemwa kwa cishinka uko Yehova atemwa ababomfi bakwe takupungaila kulila fye batwalilila aba cishinka kuli wene.

10. Bushe Yehova alanga shani bucishinka ukukuma ku fipimo fyakwe?

¹⁰ Yehova kabili alalanga bucishinka ku babomfi bakwe pa kwikatilila ku fipimo fyakwe. Yehova taba nga bantunse abakuntukilwa fye, wena tateluka pa fyo amona ifyalungama ne fyalubana. Mu myaka ne myaka, tateluka mu fyo amona ifintu pamo nga ukupupe mipashi, ukupepo tulubi, no kwipaya. Ukupitila muli kasesema Esaya, atile, “ukufika pa bukote, ni ne wine.” (Esaya 46:4) Kanshi kuti twacetekela ukuti tuli no kumona ubusuma nga tulekonka ubutungulushi bwaumfwika pa mibele isuma ubusangwa mu Cebo ca kwa Lesa.—Esaya 48:17-19.

11. Landenipo ifya kumwenako ifilanga ukuti Yehova wa cishinka mu kufishapo ifilayo alaya.

¹¹ Yehova alanga na bucishinka mu kufishapo ifyo alaya. Ilyo asobela cimo, cilacitika. E ico Yehova alondolwele ati: “Icebo candi icifuma mu kanwa kandi: tacakabwelele ibusha kuli ine, kano cacite co natemwa, no kushuka muli ico nacitumina.” (Esaya 55:11) Pa kufishapo ifyo asosa, Yehova alanga bucishinka ku bantu bakwe. Taleka fye balepembelela ifyo ashilepanga ukucita. Mu kufishapo ifyo asosa Yehova aishibikwa ukuti tatena, ica kuti umubomfi wakwe Yoshua asosele no kuti: “Tapawilepo nangu cimo ca mu fintu fyonse fisuma ifyo Yehova asosele ku ba ng’anda ya kwa Israele; conse caishilebapo.” (Yoshua 21:45) Kanshi kuti twacetekela ukuti tatwakatale atulengwe nsoni pantu Yehova tafilwa ukufishapo ifyo alaya.—Esaya 49:23; Abena Roma 5:5.

12, 13. Ni mu nshila nshi ukutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova kwabela ‘ukwa muyayaya’?

¹² Nga fintu tumwene ku numa, Baibolo itweba ukuti ukutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova ‘kwa muyayaya.’ (Amalumbo 136:1) Ni shani cingabe fyo? Ni mu kuti, ukulekelela Yehova alekelela imembu kulabelelela. Nga fintu twalandilepo mu Cipandwa 26, Yehova tabuukulula ifilubo fya kale ifyo alekelela umuntu. Apo “bonse nababembuka, kabili bapelebela ku bukata bwa kwa Lesa,” ifwe umo umo tufwile ukutasha pantu ukutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova kwa muyayaya.—Abena Roma 3:23.

¹³ Lelo kwaba na mumbi umo ukutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova kwaba ukwa muyayaya. Icebo cakwe cisoso kuti umulungami “aba ngo muti uwalimbwa pa tumilonga twa menshi, uutwale fisabo fya uko mu nshita ya fiko, kabili amabuula ya uko tayalokota; conse ico acita cikalengwo kushuka.” (Amalumbo 1:3) Elenganyeni umuti wafumba untu amabuula ya uko yashilokota! E fyo cikaba na kuli ifwe nga tulebekelwa icine cine mu Cebo ca kwa Lesa, ubumi bwesu bukalepa, bukaba ubwa mutende, kabili bukawama. Amapaalo ayo Yehova mu cishinka cakwe apeela ababomfi bakwe aba cishinka ya muyayaya. Cine cine, mu calo cipya ica bulungami ico Yehova akaleta, abantunse ba cumfwila bakaipakisha ukutemwa kwakwe ukwa cishinka ku ciyayaya.—Ukusokolola 21:3, 4.

Yehova “Talekelesha Aba Cishinka Bakwe”

14. Bushe Yehova alanga shani ukuti alatasha pali bucishinka bwa babomfi bakwe?

¹⁴ Yehova alilanga bucishinka bwakwe libili libili. Apo Yehova tateluka nangu panono, bucishinka bwakwe ku babomfi bakwe aba cishinka tabushibantukila. Kemba wa malumbo alembele ati: “Nali umwaice, nomba ninkota; lelo nshamona uwalungama nalekeleshiwa, nangu bufyashi bwakwe bulepule cilyo; pantu Yehova atemwo bupingushi, talekelesha [aba cishinka, NW] bakwe.” (Amalumbo 37:25, 28) Ca cine, apo Yehova e Kabumba, e walinga ukupepwa. (Ukusokolola 4:11) Nalyo line, apo Yehova wa cishinka, alakatamika sana imicitile yesu iya cishinka.—Malaki 3:16, 17.

15. Londololeni ifyo imicitile ya kwa Yehova ku bena Israele yalangile bucishinka bwakwe.

¹⁵ Pa mulandu wa kutemwa kwakwe ukwa cishinka, Yehova libili libili alaafwa abantu bakwe ilyo baba na mafya. Kemba wa malumbo atweba ati: “Alinde mitima ya [ba cishinka, NW] bakwe, abapokolola mu minwe ya babifi.” (Amalumbo 97:10) Tontonkanyeni pa fyo alecita ku bena Israele. Pa numa ya kubalubula mu cipesha amano ukwabuka Bemba Wakashika, abena Israele mu lwimbo baimbile Yehova babilishe ati: “Ku [kutemwa kwenu ukwa cishinka, NW] e ko mwatungulwila abantu abo mwalubwile.” (Ukufuma 15:13) Ukubalubula pali Bemba Wakashika cine cine kwalangile ukutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova. E ico Mose aebele abena Israele ati: “Te pantu mwafulo kucila abantu na bantu bonse, te ico Yehova akondeele imwe no kumusala; pantu imwe mwali abacepesha pa bantu na bantu bonse; lelo pantu Yehova amutemwa, kabili pantu abako mulapo uo alapile kuli bashinwe, e co Yehova amufumisha ku kuboko ukwakosa, no kumulubula mu ng’anda ya busha, mu minwe ya kwa Farao imfumu ya Egupti.”—Amalango 7:7, 8.

16, 17. (a) Kukanatasha kwa musango nshi ukwa kupapusha abena Israele bali na ko, lelo Yehova ababelele shani uluse? (b) Abena Israele abengi balangishe shani ukuti ‘takwali ukuundapa’ kuli bene, kabili ici citusoka shani?

¹⁶ Kwena, abena Israele bonse pamo ngo luko balifililwe ukutasha Yehova pa kutemwa kwakwe ukwa cishinka, pantu pa numa ya kulubulwa kwabo, “balebwekeshapo ukubembuka kuli [Yehova], ukutalama ku Wapulamo.” (Amalumbo 78:17) Mu kupita kwa myaka, balitaleme imiku ne miku, ukusha Yehova no kuyapepa balesa ba bufi no kucita imicitile ya basenshi iyabakoweseshe fye. Nalyo line, Yehova tapashile icipingo cakwe. Ukucila ukucite fyo, apaapeete abantu bakwe ukupitila muli kasesema Yeremia ati: “Bwela, we Israele uwafutatuka, . . . nshakakuloleshe bukali bukali, pantu ndi wa [cishinka, NW].” (Yeremia 3:12) Lelo, nga fintu casoselwe mu Cipandwa 25, abena Israele abengi tabacitilepo nangu cimo. Na kuba, “balepumye nkombe sha kwa Lesa, kabili balesuule fyebo fyakwe, kabili balesenteka bakasesema.” Cinshi cacitike? Casukile “icipyu ca kwa Yehova caimina abantu, ukufiko kwabulo kuundapa.”—2 Imilandu 36:15, 16.

¹⁷ Cinshi twasambilila kuli ci? Twasambilila ukuti bucishinka bwa kwa Yehova te bwa kukanaishiba kabili tabubepwa. Ca cine ukuti Yehova ‘afulisha [ukutemwa kwa cishinka, NW],’ kabili atemwa ukuba ne nkumbu nga pali umulandu wa kucitile nkumbu. Lelo ciba shani nga ca kuti kacita wa fibi mubifi uushingaaluka? Nga cabe fyo, Yehova akakatila ku fipimo fyakwe ifyalungama kabili alakanda uwabe fyo. Nga fintu Mose aebelwe, “ababi [Yehova] takabalinge aba kaele nangu pamo.”—Ukufuma 34:6, 7.

18, 19. (a) Bushe ifi Yehova afwaya ukukanda ababifi cishininkisha shani bucishinka bwakwe? (b) Bushe Yehova akalanga shani bucishinka ku babomfi bakwe abapakaswa mpaka ne mfwa?

¹⁸ Ukukanda Lesa akanda ababifi na ko kwaba ni bucishinka. Kwaba shani ifyo? Ukulangilila kumo kwaba mwi buuku lya Ukusokolola mu fintu Yehova aebele bamalaika 7 ati: “Kabiyeni, kapongolweleni mu calo inweno cinelubali [7] isha cipyu ca kwa Lesa.” Ilyo malaika wa citatu apongolwelele ica mu lunweno lwakwe “mu mumana na mu tumfukumfuku twa menshi,” fyaishilebo mulopa. E lyo uyu malaika asosa kuli Yehova ati: “Mwalilungama, mwe balipo kabili mwe baalipo, mwe [Ba cishinka, NW], ico mupingwile ifyo; pa kuti basuumishe umulopa wa ba mushilo na bakesesema, na imwe mwabapeela ukunwo mulopa. Bawamino kucitwe fi.”—Ukusokolola 16:1-6.

¹⁹ Moneni ukuti pa kati ka ubo bukombe bwa bupingushi, malaika atila Yehova ‘Wa cishinka.’ Mulandu nshi? Pantu pa konaula ababifi, Yehova alelanga bucishinka ku babomfi bakwe, abengi aba muli bene abapakaswa mpaka ne mfwa. Yehova muli bucishinka amona aba nga ba mweo. Afuluka ukwisamona aba ba cishinka abafwa, kabili Baibolo ishininkisha ukuti ubufwayo bwakwe bwaba bwa kubabuusha, e cilambu cabo. (Yobo 14:14, 15) Yehova talaba ababomfi bakwe aba cishinka pantu fye balifwa. Lelo, “bonse baba aba mweo kuli wene.” (Luka 20:37, 38) Ubufwayo bwa kwa Yehova ubwa kubuusha bonse abo ebukisha bwaba bushininkisho bwine bwine ubwa kuti wa cishinka.

Ukutemwa kwa Cishinka Ukwa kwa Yehova Kwisula Inshila ya kwi Pusukilo

20. Bushe “ifipe fya luse” ni bani, kabili Yehova alanga shani bucishinka kuli bene?

²⁰ Ukufuma kale na kale, Yehova alilanga bucishinka bwapulamo ku bantunse aba cishinka. Na kuba, pa makana ya myaka, Yehova “ashipikisha no kutekanya ukwingi ku fipe fya bukali ifyapekaniwa ku kulola ku boni.” Mulandu nshi? “Ukuti asokolole ubucindami bwa bukata bwakwe pa fipe fya luse ifyapekanishiwe libela ku kumono bukata.” (Abena Roma 9:22, 23) Ifi “fipe fya luse” bantu balemenena ku kucita ubulungami abasubwa no mupashi wa mushilo ku kuba impyani shinankwe isha kwa Kristu mu Bufumu bwakwe. (Mateo 19:28) Pa kwiswila ifi fipe fya luse inshila ya kupusukilamo, Yehova atwalilile uwa cishinka kuli Abrahamu, untu apingene nankwe ici cipingo ca kuti: “Mu bufyashi bobe e mo shikaifwailo kupaalwa inko shonse isha pano isonde; pa kuti nuumfwe shiwi lyandi.”—Ukutendeka 22:18.

21. (a) Bushe Yehova alanga shani bucishinka kwi “bumba likalamba” abakwata icilolelo ca kwisafuma mu “bucushi bukalamba” ubuleisa? (b) Bushe bucishinka bwa kwa Yehova bulenga imwe ukucita nshi?

²¹ Yehova alanga bucishinka bwapalako kwi “bumba likalamba” abakwata icilolelo ca kwisafuma mu “bucushi bukalamba” no kwikala pali paradise wa pe sonde umuyayaya. (Ukusokolola 7:9, 10, 14) Nangula ababomfi bakwe tabapwililika, Yehova muli bucishinka abapeela ishuko lya kwikala muli paradise wa pe sonde umuyayaya. Acita shani ifyo? Ukupitila mu cilubula—icaba e kulanga kwakulisha ukwa bucishinka bwa kwa Yehova. (Yohane 3:16; Abena Roma 5:8) Bucishinka bwa kwa Yehova bulenga abo imitima yabo ifwaya ubulungami ukwisa kuli wene. (Yeremia 31:3) Bushe mulomfwa ukupalama kuli Yehova pali bucishinka bwine bwine alangisha na buntu ali no kulangisha? Apo tufwaya ukupalama kuli Lesa, natucitepo cimo pa kutemwa kwakwe ukupitila mu kukosha umupampamina wesu uwa kumubombela muli bucishinka.

Amepusho ya Kutontonkanyapo

1 Samwele 24:1-22 Bushe Davidi mu micitile yakwe ku Mfumu Shauli alangile shani bucishinka ubo Yehova akatamika?

Estere 3:7-9; 4:6-14 Bushe Estere alangishe shani bucishinka bwapala ubwa kwa Lesa ku bantu bakwe, nangula ukucite fyo nga kwalimwipaishe?

Amalumbo 136:1-26 Cinshi aya malumbo yatusambilisha pa kutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova?

Obadia 1-4, 10-16 Ni shani fintu bucishinka bwa kwa Yehova ku bantu bakwe bwamulengele ukukanda abena Edomu pa micitile yabo iyabula bucishinka?

[Icikope pe bula 281]

Umweshi witwa inte ya cishinka, lelo ifibumbwa fyacenjela fyeka e fingaba na bucishinka Yehova akwatako

[Ifikope pe bula 287]

Yehova muli bucishinka akebukisha no kubuusha ababa na bucishinka kuli wene mpaka ne mfwa

BaBernard Luimes (abali pa muulu) na baWolfgang Kusserow (abali pa kati) balipaiwe ku buteko bwa Nazi

BaMoses Nyamussua balilashilwe ifumo no kwipaiwa kwi bumba lya ba bupolitiki

[Ifikope pe bula 288]

Pa mulandu wa bucishinka bwa kwa Yehova, ababomfi bakwe bonse balikwata isubilo lishingatwishikwa ilya ku ntanshi

Icipandwa 29

“Ukwishibo Kutemwa kwa kwa Kristu”

1-3. (a) Cinshi calengele Yesu ukufwaya ukuba nga Wishi? (b) Ni mbali nshi isha kutemwa kwa kwa Yesu twalabebeta?

BUSHE mwalimonapo kalume aleesha ukupashanya bawishi? Kuti apashanya imyendele, imilandile, nelyo imicitile ya bawishi. Mu kuya kwa nshita, kuti atampa ukumona imibele isuma ne fya ku mupashi filya fine bawishi bafimona. Ukutemwa umwana atemwa wishi wa kutemwa ne fyo amucindika filenga uyu kalume ukufwaya ukupashanya wishi.

² Ni shani pa lwa kwampana kwaba pali Yesu na Wishi wa ku muulu? Inshita imo Yesu atile: “Natemwa Tata.” (Yohane 14:31) Tapali uwingatemwa Yehova ukucila pali uyu Mwana, uwali na Wishi pa mintapendwa ya myaka ilyo ifibumbwa fimbi fishilapangwa. Uku kutemwa kwalengele uyu Mwana waipeelesha ukufwaya ukuba nga Wishi.—Yohane 14:9.

³ Mu fipandwa fyabangilileko ifya cino citabo, twalandile pa fyo Yesu apashenye bwino bwino amaka ya kwa Yehova, ubulungi, na mano. Lelo, bushe Yesu alangile shani ukutemwa uko na Wishi akwata? Lekeni tubebete imbali shitatu isha kutemwa kwa kwa Yesu—ukuipusula kwakwe, icililishi cakwe, no kuitemenwa ukulekelela bambi.

“Takuli Untu Akwato Kutemwa Ukwacila Pali Uku”

4. Ni shani fintu Yesu abikile ica kumwenako cakulisha ica kutemwa kwa kuipusula ukucila umuntu uuli onse?

⁴ Yesu abikile ica kumwenako capulamo ica kutemwa kwa kuipusula. Ukuipusula kusanshamo ukutangishako ifilekabila bambi ne fibakumine ukwabula kaso ukucila ukutangishako ifyesu. Bushe Yesu alangishe shani ukutemwa kwa musango yo? Umwine alondolwele ati: “Takuli untu akwato kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu apoosele ababiye umweo wakwe.” (Yohane 15:13) Yesu mu kuitemenwa apeela umweo wakwe uwapwililika pa mulandu wesu. Uku kwali kulanga kwacilapo ukwa kutemwa ukushatala akucitwa no muntu umbi. Lelo Yesu alangile ukutemwa kwa kuipusula mu nshila na shimbi.

5. Mulandu nshi ukufuma ku muulu kwabelele kuipusula kwa kutemwa ku Mwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka?

⁵ Ilyo uyu Mwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka ashilaba umuntunse, ali ne cifulo cishingalinganishiwako kabili icasumbuka mu myulu. Baleampana sana na Yehova ne mintapendwa ya fibumbwa fya ku mupashi. Te mulandu ne fi fintu fyonse ifyamuwamine, uyu Mwana watemwikwa “aisangwile uwa fye, pa kubuule cipasho ca busha, pa kufyalwa mu cipasho ca buntunse.” (Abena Filipi 2:7) Aliitemenwe ukwisaikala pa kati ka bantunse ababembu pano isonde “palaala mu maka ya Mubifi.” (1 Yohane 5:19) Bushe ico cacitile Umwana wa kwa Lesa tacali kuipusula kwa kutemwa?

6, 7. (a) Ni mu nshila nshi Yesu alangile ukutemwa kwa kuipusula mu butumikishi bwakwe pe sonde? (b) Ca kumwenako nshi cifika pa mutima ica kutemwa kwa kuipusulwa icalembwa pali Yohane 19:25-27?

⁶ Mu butumikishi bwakwe bonse ubwa pe sonde, Yesu alangishe ukuipusula kwa kutemwa mu nshila shapusanapusana. Tali na bukaitemwe nangu panono. Alyobelwe no butumikishi bwakwe icine cine ica kuti aleipusula ifisuma ifyo abantunse babelesha. Atile: “Bamumbwe bali ne miimba, ne fyuni fya mu lwelele fili ne fisansala, lelo Umwana wa muntu takwete apa kulaaliko mutwe.” (Mateo 8:20) Apo aali ni kabasa waishibisha, afwaya nga alikuulile ing’anda iisuma nelyo ukubasa ifintu fya mutengo ifya kushitisha pa kuti akwateko indalama ishingi. Lelo tabomfeshe ukulamuka kwakwe ku kumwenamo ifyuma.

⁷ Ica kumwenako cifika pa mutima ica kutemwa kwa kuipusula ukwa kwa Yesu calembwa pali Yohane 19:25-27. Elenganyeni ifintu ubwingi Yesu afwile aletontonkanyapo pa bushiku ali no kwipaiwa. Ilyo alecululuka pa cimuti, ayangilwe ku abasambi bakwe, ku mulimo wa kushimikila, kabili maka maka kuli bumpomfu bwakwe na fintu bwali no kulenga ishina lya kwa Wishi ukumonwa. Na kabushe, inshita ya ku ntanshi ya bantunse bonse yashintilile pali wene! Lelo, ilyo kwashele fye inshita inononono ukuti afwe, Yesu alangile ukuti alyangilwe kuli nyina Maria, uyo pali yo nshita cimoneka kwati ali mukamfwilwa. Yesu aebele umutumwa Yohane ukusunga Maria kwati ni nyina wamufyala, kabili ukufuma ilya nshita ulya mutumwa abuulile Maria no kumusenda ku mwakwe. Pa kucite fyo Yesu apekenye ukuti nyina alesakamanwa mu mikalile na mu fya ku mupashi. Uko kwali kulangulukilako ukwalangile ukutemwa kwabula bukaitemwe!

‘Aleikatwe Nkumbu’

8. Bushe ishiwi lya ciGriki ilyabomfiwa mu Baibolo ku kulondolola icililishi ca kwa Yesu lyalola mwi?

⁸ Yesu ali wa cililishi nga fintu fye Wishi aba. Amalembo yasosa ulwa kwa Yesu ati alebombesha ku kwafwa abalecushiwa pantu alebalangulukilako nga nshi. Pa kulondolola icililishi ca kwa Yesu, Baibolo ibomfya ishiwi lya ciGriki ilipilibulwa ‘ukwikatilwe nkumbu.’ Uwasoma umo atila: “Lilondolola . . . imibele iikuma umuntu ukufika na mu nda. E shiwi lyaluma sana mu ciGriki ilingalondolola ukumfwa icililishi.” Moneni mumo mumo umo Yesu ali ne cililishi cine cine icalengele acitapo na fimo.

9, 10. (a) Finshi fyacitike pa kuti Yesu na batumwa bakwe bafwaye ukuya ku mbali ukwali tondolo? (b) Lintu abantu bamupumfyenye ilyo alefwaya ukutusha, bushe Yesu acitile shani, kabili mulandu nshi?

⁹ Camulengele ukucitapo cimo pa fya ku mupashi abantu balekabila. Ifyalembwa pali Marko 6:30-34 filanga icalelenga sana Yesu ukubombapo cimo ilyo aikatwa inkumbu. Elenganyeni ci. Abatumwa balisaminwe, pantu e lyo bapwishishe fye ukushimikila mu ncende ishingi. Babwelele kuli Yesu kabili mu kubilima bamwebele fyonse ifyo bamwene no kumfwa. Lelo ibumba likalamba lyalilongene, ica kuti Yesu na batumwa bakwe tabakwete ne nshita ya kulya. Apo Yesu lyonse ali uwapempwila, alimwene ukuti abatumwa bakwe balinakile. Abebele ati: “Iseni imwe bene ku mbali ukwaba amatololo, no kutusha panono.” Ilyo bapateme mu bwato, baile lwa ku kuso kwa Bemba wa Galili ukwali tondolo. Lelo ibumba lyalibamwene baleya. Bambi na bo balyumfwileko. Bonse bene babutwike ukukonka ululamba lwa ku kuso no kufika bushilya ilyo ubwato bushilafika no kufika!

¹⁰ Bushe Yesu alikalipe pa kuti balimupumfyenye ukutusha? Awe iyo! Pa kumona ili bumba, ilyali amakana lilemupembelela, calimufikile pa mutima. Marko alemba ati: “Amwene ibumba likalamba, no kubekatilwe nkumbu, ico bali nge mpaanga ishishaba na kacema; kabili atendeke ukubasambilishe fintu ifingi.” Yesu amwene aba bantu ukuti bantu babulishe ifya ku mupashi. Bali nge mpaanga shalelulumba fye, ishishaba na kacema wa kushitungulula no kushicingilila. Yesu alishibe ukuti abantuuntu fye balilekeleshiwe kuli bashimapepo bakosa imitima, abafwile ukuba abacemi basakamana. (Yohane 7:47-49) Aikatilwe aba bantu inkumbu, e ico atendeke ukubasambilisha “ulwa bufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 9:11) Moneni ukuti Yesu aikatilwe abantu inkumbu ilyo ashilamona ne fyo bali no kwankulako ku kusambilisha kwakwe. Kuti twatila, icililishi cakwe tacali pa mulandu wa kusambilisha ibumba, lelo e calengele ukuti abasambilishe.

11, 12. (a) Bushe aba fibashi balemonwa shani mu nshita sha mu Baibolo, lelo Yesu acitile shani ilyo umuntu “uwaisulamo ifibashi” apaleme kuli wene? (b) Bushe ulya uwa fibashi afwile aumfwile shani ilyo Yesu amukumishe, kabili bushe icamwene dokota umo cilangilila shani ici?

¹¹ Aleafwa abalecula. Abalelwala amalwele yapusanapusana balemona ukuti Yesu ali wa cililishi, e ico balepalama kuli wene. Ici camoneke sana ilyo umwaume “uwaisulamo ifibashi” apaleme kuli Yesu ninshi pali na mabumba. (Luka 5:12) Mu nshita sha mu Baibolo, aba fibashi balebabika beka pa kuti bambi beambulako. (Impendwa 5:1-4) Lelo mu kupita kwa nshita, intungulushi sha barabi shapangile amafunde yabulamo inkumbu kabili ayaletitikisha aba fibashi.a Lelo, moneni ifyo Yesu acitile kuli ulya wa fibashi: “Kuli wene kwaisa no wa fibashi, alamupaapaata no kumufukamina, no kumweba, ati, Nga mwatemwa, kuti mwansangulula. Pa kwikatwe nkumbu, atambalike ukuboko, amukumya, amweba, ati Nintemwa; usangululwe. Na po pene ifibashi fyamuleka.” (Marko 1:40-42) Yesu alishibe ukuti ukulingana ne funde ulya wa fibashi talingile ukusangwa palya. Nalyo line, ukucila ukumutamfya, Yesu aiketwe inkumbu ica kuti acitile icapeseshe amano. Alimukumishe!

¹² Bushe kuti mwaelenganya ifyo ulya wa fibashi aumfwile ilyo bamukumishe? Ku kulangilila, tontonkanyeni pali ci cacitike. Paul Brand, dokota waishibisha ifya fibashi, ashimika pa wa fibashi umo untu aundepe ku India. Pa kumupima, uyu dokota aikete uyu wa fibashi pa kubeya no kumulondolwela, ukubomfya kapilibula, ifyo bali no kumundapa. Apo pene, uwa fibashi atampile ukulila. Dokota aipwishe ati: “Bushe pali ifyo nalufyanya ukusosa?” Kapilibula aipwishe ulya mulumendo mu lulimi lwakwe kabili ayaswike ati: “Iyo badokota. Atila ico alelila ni co mwamwikata pa kubeya. Pa myaka iingi tapaba uwamwikatapo mpaka ilyo aishile kuno.” Ku wa fibashi waile kuli Yesu, wena ukumukumya kwali no bupilibulo bwacilapo. Pa numa ya kumukumya, ubulwele bwalengele abantu ukumusuula bwalipwile!

13, 14. (a) Mulongo nshi Yesu akumenye ilyo alepalama ku musumba wa Naini, kabili cinshi calengele ici ukuba ica bulanda icine cine? (b) Icililishi ca kwa Yesu camulengele ukucitila mukamfwilwa wa ku Naini cinshi?

¹³ Calemulenga ukufumyapo ubulanda. Ubulanda bwa bambi bwalefika sana Yesu pa mutima. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyalembwa pali Luka 7:11-15. Cacitike ilyo Yesu ali napamo pa kati ka butumikishi bwakwe, kabili alepalama ku nse ya musumba wa mu Galili uwitwa Naini. Ilyo Yesu alepalama ku mpongolo ya musumba, akumenye umulongo wa ba ku cililo. Cali ca kulengo bulanda nga nshi, pantu uwafwile aali mulumendo uwali e mwana mwaume eka kuli nyina, kabili nyina aali ni mukamfwilwa. Afwile alyendelepo mu mulongo wa cililo ngo yu kale, ilyo umulume afwile. Uno muku mwana wakwe afwile, napamo e walesunga nyina. Pe bumba lyali nankwe napamo pali na bambi abaleloosha abaleimba inyimbo sha bulanda na bakalisha wa filimba abalelisha inyimbo sha bulanda. (Yeremia 9:17, 18; Mateo 9:23) Lelo Yesu alolekeshe sana nyina kwa muyashi uwali no bulanda bukalamba, kabili nyina afwile aleendela mupepi na macila apo basendele icitumbi ca mwana wakwe.

¹⁴ Yesu pa kumona nyina wafwilwa “amwikatilwe inkumbu.” Amwebele mwi shiwi lya kukosha ati: “Wilalila.” Ukwabula ukwitwa, apaleme ku macila no kwikatako. Abasendele citumbi—napamo ne bumba lyonse—baiminine shilili. Yesu aebele icitumbi ne shiwi lya maka ati: “We mulumendo, ndekweba, nati, Ima.” Cinshi cakonkelepo? “Uwafwile aliimine, no kutendeko kulanda” kwati abuuka fye mu tulo tukalamba! Lyene pakonkele amashiwi ya kufika pa mutima icine cine aya kuti: “Na Yesu amupeele kuli nyina.”

15. (a) Ifyalembwa mu Baibolo pa fyo Yesu aleikatilwa abantu inkumbu filanga ukuti kwampana nshi kwaba pa cililishi no kubombapo fimo? (b) Kuti twapashanya shani Yesu muli fi?

¹⁵ Cinshi twasambilila kuli fi fyalembwa? Muli fyonse, moneni ukuti icililishi calyampana no kubombapo fimo. Yesu talemona ubulanda bwa bambi ukwabula ukubekatilwe nkumbu, kabili taleba fye ne co cililishi e lyo alekapo fye. Kuti twamupashanya shani? Apo tuli Bena Kristu, twalikwata incito ya kushimikila imbila nsuma no kupanga abasambi. Icilenga maka maka tulecite fi kutemwa twatemwa Lesa. Lelo natuleibukisha ukuti uyu mulimo usanshamo ne cililishi. Nga tulelangulukilako abantu nge fyacitile Yesu, imitima yesu ikatulenga ukucita apo twingapesha ukubashimikilako imbila nsuma. (Mateo 22:37-39) Ni shani pa lwa kuba ne cililishi ku basumina banensu abalecula nelyo ukuloosha? Teti tundape ukulwala mu cipesha amano nelyo ukubuusha abafwa. Lelo kuti twalanga icililishi pa kuitendekelako ukucita fimo ukulanga ukuti natwangwako nelyo ukucitako fimo ifya kubaafwa.—Abena Efese 4:32.

“Tata, Mubalekelele”

16. Bushe ukuitemenwa kwa kwa Yesu ukwa kulekelela kwamoneke shani na lintu ali pa cimuti ca kucushiwilwapo?

¹⁶ Yesu alangishe ukutemwa kulya kwine fye Wishi ali na ko mu nshila na imbi—‘aalelekelela.’ (Amalumbo 86:5) Uku kuitemenwa ukulekelela kwamoneke na lintu aali pa cimuti ca kucushiwilwapo. Ilyo aleipaiwa imfwa ya museebanya, ne misomali naipoopelwa ku maboko na ku molu, cinshi Yesu alandilepo? Bushe abilikishe kuli Yehova ukuti akande abalemwipaya? Iyo, pa mashiwi alandile pa kulekelesha, pali na mashiwi Yesu atile: “Tata, mubalekelele; pantu tabeshibe ico balecita.”—Luka 23:34.b

17-19. Ni mu nshila nshi Yesu alangile ukuti alilekelele umutumwa Petro uwamukeene imiku itatu?

¹⁷ Napamo ica kumwenako ca kulekelela kwa kwa Yesu icifika sana pa mutima kuti camonwa ku fintu acitile ku mutumwa Petro. Takuli kutwishika ukuti Petro alitemenwe sana Yesu. Pa Nisani 14, pa bushiku bwa kupelako ubwa bumi bwa kwa Yesu, Petro amwebele ati: “Mwe Shikulu, ndi uwayango kuya na imwe ku cifungo na ku mfwa.” Lelo, ilyo papitile fye amaawala yanono, Petro alikeene imiku itatu ati taishibe Yesu! Baibolo itweba icacitike ilyo Petro alekaana pa muku walenga itatu ati: “E lyo Shikulu apilibwike, aloleshe Petro.” Pa kubipilwa nga nshi ku bukalamba bwa lubembu lwakwe, Petro “[afumine] pa nse, alilisha akalanda.” Ilyo Yesu afwile muli bulya bushiku, ulya mutumwa napamo alelanguluka ati, ‘Bushe Shikulu alindekelela?’—Luka 22:33, 61, 62.

¹⁸ Petro tapembelele pa nshita yalepa ku kwishiba. Yesu alibuushiwe pa lucelo lwa pa Nisani 16, kabili kwati pa bushiku bulya bwine, ailemoneka kuli Petro. (Luka 24:34; 1 Abena Korinti 15:4-8) Mulandu nshi Yesu ayangilwe sana ulya mutumwa uwamukeene icine cine? Napamo Yesu alefwaya ukulanga Petro ukuti acili alitemwikwa no kucindamikwa. Lelo Yesu alicitile na fimbi ku kulenga Petro eshibe co.

¹⁹ Ilyo papitile nshita, Yesu amoneke ku basambi pali Bemba wa Galili. Pali yi nshita, Yesu imiku itatu aipwishe Petro (uwakeene Shikulu wakwe imiku itatu) pa fintu Petro amutemwa. Pa numa ya muku walenga itatu, Petro ayaswike ati: “Mwe Shikulu, imwe mwaishiba fyonse; imwe mwaliishibo kuti nalimutemwa.” Cine cine, Yesu, uwaleishiba ifya mu mitima ya bantu, alishibe bwino bwino ifyo Petro amutemenwe. Lelo, Yesu apeele Petro ishuko lya kulandikisha ulwa kutemwa kwakwe. Kabinge, Yesu apeele Petro umulimo wa ‘kuliisha’ (NW) no ‘kucemo’ “twana twa mpaanga” Twakwe. (Yohane 21:15-17) Inshita imbi ku numa, Petro alipeelwe umulimo wa kushimikila. (Luka 5:10) Lelo nomba, ukulanga ukucetekela kwine kwine, Yesu amupeele umulimo ukalamba—uwa kusakamana abali no kusanguka abakonshi ba kwa Kristu. Ilyo papitile nshita inono, Yesu alaashile Petro ukuba pa ntanshi mu mibombele ya basambi. (Imilimo 2:1-41) Fintu Petro afwile ailulwikwe pa kwishiba ukuti Yesu alimulekelele kabili acili alimucetekele!

Bushe Mwalishiba “Ukutemwa kwa kwa Kristu”?

20, 21. Kuti twacita shani pa “kwishibo kutemwa kwa kwa Kristu” mu kufikapo?

²⁰ Cine cine, Icebo ca kwa Yehova cilondolola bwino ukutemwa kwa kwa Kristu. Lelo, cinshi tufwile ukucita pa kutemwa kwa kwa Yesu? Baibolo itucincisha “ukwishibo kutemwa kwa kwa Kristu ukwapesha amano.” (Abena Efese 3:19) Nga fintu tusambilile, Amalandwe yalembwa pa bumi bwa kwa Yesu no butumikishi yatusambilisha ifingi pa kutemwa kwa kwa Kristu. Lelo, fingi fyabamo mu “kwishibo kutemwa kwa kwa Kristu” mu kufikapo, te kusambilila fye ifyo Baibolo isosa pali wene.

²¹ Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ‘ukwishiba’ lipilibula ukwishiba “ukupitila mu kucita fimo, ukupitila mu kubelesha.” Nga twalanga ukutemwa nge fyacitile Yesu—ukuipusula ukwabula bukaitemwe ku kubombela bambi, ukuba ne cililishi no kubacitilako fimo, ukubalekelela ukufuma ku mitima yesu—ninshi kuti twaishiba bwino sana ifyo aleumfwa. Muli yi nshila, ukupitila mu kubelesha “[tuleshibo] kutemwa kwa kwa Kristu ukwapesha amano.” Kabili te kwesha ukulaba ukuti ilyo tulepala sana Kristu, e lyo tupalama sana kuli ulya untu Yesu apashenye ukwabula ukushako, e kutila Lesa wesu uwa kutemwa, Yehova.

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Mateo 9:35-38 Ni mu nshila nshi ikalamba Yesu aleikatilwa abantu inkumbu, nelyo ukuba ne cililishi, kabili ici cifwile ukutulenga ukucita nshi?

Yohane 13:34, 35 Mulandu nshi cacindamina ukuti tulelanga ukutemwa kwa kwa Kristu?

Abena Roma 15:1-6 Kuti twapashanya shani imitontonkanishishe ya kwa Kristu iya kubulwa bukaitemwe?

2 Abena Korinti 5:14, 15 Ukwishiba bwino no kutasha pa cilubula kulingile ukutulenga ukumona shani ifintu, ubuyo bwesu, ne mikalile yesu?

[Icikope pe bula 294]

“Atambalike ukuboko, amukumya”

Icipandwa 30

“Endeni mu Kutemwa”

1-3. Ciba shani nga twapashanya ica kumwenako ca kwa Yehova ica kulanga ukutemwa?

“Ukupeela [ca nsansa, NW] ukucilo kupokelela.” (Imilimo 20:35) Ayo mashiwi ya kwa Yesu yakomaila pa cishinka cacindama ica kuti: Ukutemwa kwabula akaso kulalambula. Nangula mwaliba insansa ishingi mu kutemwikwa, ishaba mu kutemwa, nelyo mu kulanga ukutemwa shacilapo.

² Uwaishibisha ici ukucila bonse ni Shifwe wa ku muulu. Nga fintu twamwene mu fipandwa fifumineko ifya cino cipande, Yehova e ca kumwenako capulamo ica kutemwa. Takwaba uwalanga ukutemwa mu nshila ishingi nelyo pa nshita yalepa ukucila wene. Te ca kupapa kanshi umulandu Yehova etilwa “Lesa wa nsansa.”—1 Timote 1:11, NW.

³ Lesa wesu uwa kutemwa afwaya tulemupashanya, maka maka pa kulanga ukutemwa. Ilembo lya Abena Efese 5:1, 2 litweba ati: “Mube abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa; kabili endeni mu kutemwa.” Ilyo twapashanya ifyo Yehova alanga ukutemwa, tulakwata insansa ishingi nga nshi ishifuma mu kupeela. Na kabili tulaba no buseko pa kwishiba ukuti tuletemuna Yehova, pantu Icebo cakwe citucincisha “ukutemwana.” (Abena Roma 13:8) Lelo kwaba imilandu na imbi tufwile ‘ukwendela mu kutemwa.’

Ico Ukutemwa Kwacindamina Sana

4, 5. Mulandu nshi cacindamina ukuti tube no kutemwa kwa kuipusula ku basumina banensu?

⁴ Mulandu nshi cacindamina ukutemwa abasumina banensu? Nga kwangusha, kuti twatila ukutemwa e buKristu bwine bwine. Ukwabula ukutemwa tatwingaba na bucibusa bwa cine cine na Bena Kristu banensu, kabili nga ni mu menso ya kwa Yehova, ninshi tatuli nangu cimo. Tontonkanyeni pa fyo Icebo ca kwa Lesa cikomaila pali ifi fishinka.

⁵ Pa bushiku bwa kupelako pe sonde, Yesu aebele abakonshi bakwe ati: “Ifunde lipya ndemupeela, lya kuti muletemwana: ifyo namutemenwe, na imwe mutemwane. Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:34, 35) Twaebwa ukulanga umusango wa kutemwa untu Yesu alangile, pantu atile “ifyo namutemenwe.” Mu Cipandwa 29, twamwene ukuti Yesu abikile ica kumwenako cawamisha mu kulanga ukutemwa kwa kuipusula, ukutangishako ifyalefwaya bambi ukucila ukutangishako ifyakwe. Na ifwe tufwile ukulanga ukutemwa kwabula bukaitemwe, kabili tufwile ukucite fyo apabuuta pa kuti ukutemwa kwesu kumoneke na ku baba ku nse ya cilonganino ca Bwina Kristu. Cine cine, ukutemwa aba bwananyina ukwa kuipusula e cintu twishibikilwako ukuti tuli bakonshi bene bene aba kwa Kristu.

6, 7. (a) Twaishiba shani ukuti Icebo ca kwa Yehova cikomaila sana pa kulanga ukutemwa? (b) Kutemwa nshi amashiwi ya kwa Paulo ayalembwa pali 1 Abena Korinti 13:4-8 yalandapo?

⁶ Ni shani nga ca kuti tatukwete kutemwa? Umutumwa Paulo atile: “Nga . . . ukutemwa nshikwete, naba ica safwali icilelila, napamo amalimba ya nyenjele.” (1 Abena Korinti 13:1) Amalimba ya nyenjele yalakafya icongo catwa. Ni shani pa ca safwali icilelila? AmaBaibolo yambi yatila “inyenjele ya congo” nelyo “inyenjele ilewela.” Ifi filangililo fyalinga sana! Uushakwata ukutemwa aba nga malimba ayakafya icongo ca kukomya matwi icilenga abantu ukutalukako ukucila ukupalamako. Bushe umuntu wa musango yo kuti aba shani na bucibusa na bambi? Paulo kabili atile: “Nga nakwate citetekelo conse ica kuti ningaseseshako impili, lelo ukutemwa nshikwete, nshili cintu.” (1 Abena Korinti 13:2) Taleni tontonkanyeni, umuntu ushakwata ukutemwa ninshi “muntu wa fye,” te mulandu ne milimo yonse engabomba! (The Amplified Bible) Bushe tacumfwikike kanshi ukuti Icebo ca kwa Yehova cikomaila sana pa kulanga ukutemwa?

⁷ Lelo kuti twalanga shani ukutemwa mu fyo tucita kuli bambi? Pa kwasuka ico, lekeni tubebete amashiwi ya kwa Paulo ayaba pali 1 Abena Korinti 13:4-8. Ico ifi fikomo filandapo sana te kutemwa Lesa atutemwa nelyo ukutemwa twatemwa Lesa. Lelo, Paulo alanda sana pa fintu tulingile ukulanga ukuti twalitemwana. Alandapo ifintu fimo ifilanga ico ukutemwa kwaba na fimbi ifilanga ico ukutemwa kushaba.

Ico Ukutemwa Kwaba

8. Bushe ukutekanya kuti kwatwafwa shani mu mibombele yesu na bambi?

⁸ “Ukutemwa kulatekanya.” Ukutekanya e kushipikisha ifiletucita bambi. (Abena Kolose 3:13) Bushe tatukabila uko kutekanya? Apo tuli fibumbwa fishapwililika ifibombela pamo, tufwile fye ukwenekela ukuti mu nshita mu nshita, bamunyinefwe Abena Kristu kuti batukalifya na ifwe kuti twabakalifya. Lelo ukutekanya no kushishimisha kuti fyatwafwa ukucimfya utunono uto batukalifya mu mibombele yesu na bambi—ukwabula ukupumfyanya umutende wa cilonganino.

9. Ni muli finshi twingalanga icongwe kuli bambi?

⁹ “Ukutemwa . . . kucite congwe.” Icongwe cimonekela mu kwafwa bambi na mu kusosa amashiwi yasuma kuli bambi. Ukutemwa kulenga tufwaye inshila sha kulangilamo icongwe, maka maka ku babulishe sana. Ku ca kumwenako, uwasumina munensu umukoloci napamo alitalalilwa kabili alekabila ukumutandalila no kumukoselesha. Nyina umushimbe nelyo nkashi untu abalume bapepa kumbi kuti akabila ukwafwa. Umulwele nelyo uulecushiwa kuli fimo kuti akabila amashiwi ya nkosho ukufuma ku cibusa ca cishinka. (Amapinda 12:25; 17:17) Ilyo twaitendekelako ukulanga icongwe muli fyo fintu, tulanga ukuti ukutemwa kwesu kwa cine cine.—2 Abena Korinti 8:8.

10. Bushe ukutemwa kutwafwa shani ukusumbula no kulanda icine, nangula teti canguke ukucite fyo?

¹⁰ “Ukutemwa . . . kusekelela pamo ne cine.” Baibolo imbi itila: “Ukutemwa . . . kusansamukila mu kutungilile fya cine.” Ukutemwa kutulenga ukusumbula icine no ‘kusose cine umuntu onse ku mubiye.’ (Sekaria 8:16) Ku ca kumwenako, nga ca kuti untu twatemwa nacito lubembu lukalamba, ukutemwa twatemwa Yehova no ulufyenye kuti kwatulenga ukukakatila ku fipimo fya kwa Lesa ukucila ukwesha ukufisa nelyo ukwangusha icilubo, nelyo fye ukubepa pa lwa ico cilubo. Ca cine ukuti kuti cakosa ukusumina ifishinka pa cacitike. Lelo nga tulefwaila uo twatemwa ubusuma, kuti twafwaya ukuti afwiwe no kucitapo cimo pa kufunda kwa kutemwa ukwa kwa Lesa. (Amapinda 3:11, 12) Apo tuli Bena Kristu ba kutemwa, tufwaya no “kwenda [abafumacumi, NW] muli fyonse.”—AbaHebere 13:18.

11. Apo ukutemwa “kushipikisha fyonse,” cinshi tufwile ukwesha ukucita pa filubo fya basumina banensu?

¹¹ “Ukutemwa . . . kushipikisha fyonse.” Ayo mashiwi nga kukonka fye umo yalola, yapilibula “ukufimba pali fyonse.” (Kingdom Interlinear) Ilembo lya 1 Petro 4:8 litila: “Ukutemwa kufimba pa membu ishingi.” Cine cine, Umwina Kristu uutungululwa no kutemwa tafwaya ukuleta ukukanapwililika kwa Bena Kristu banankwe ne filubo fyabo pa lwalaalala. Ilingi line, ifilubo fya basumina banensu finono kabili kuti fyafimbwapo fye ku kutemwa.—Amapinda 10:12; 17:9.

12. Ni shani fintu umutumwa Paulo alangile ukuti acetekele ukuti Filemone kuti acita ifyawamisha, kabili cinshi twingasambilila ku ca kumwenako ca kwa Paulo?

¹² “Ukutemwa . . . kutetekela fyonse.” Ubupilibulo bwa kwa Moffat butila ukutemwa “lyonse kufwaya ukusumina ukuti abantu basuma.” Tatucishamo ukutunganya abasumina banensu, ica kuti icili conse bacita twalatunganya umulandu bacicitila. Ukutemwa kutwafwa “ukusumina ukuti [bamunyinefwe] basuma” kabili kutwafwa ukubacetekela.a Moneni ica kumwenako muli kalata wa kwa Paulo kuli Filemone. Ico Paulo alembeele uyu kalata kukoselesha Filemone ukuti apokelele cikuku cikuku umusha wakwe uwalebwela Onesimu, uwasangwike Umwina Kristu. Ukucila ukwesha ukupatikisha Filemone, Paulo amupaapeete pa mulandu wa kutemwa. Acetekele ukuti Filemone ali no kucita icalungama, asosele ati: “Pa kusuubila mu cumfwila cobe ndekulembela kalata; pa kwishibo kuti ukucita ukacita ukucila ifyo ndesosa.” (Icikomo 21) Ilyo ukutemwa kwatulenga ukucetekela bamunyinefwe muli uyo musango, tulenga balacita ifyawamisha.

13. Kuti twalanga shani ukuti tucetekela ukuti bamunyinefwe kuti bacite fisuma?

¹³ “Ukutemwa . . . kucetekela fyonse.” Ukutemwa kulatetekela, e lyo no kucetekela kulacetekela. Ukutemwa kutulenga ukucetekela ukuti bamunyinefwe kuti bacite fisuma. Ku ca kumwenako, nga ca kuti uwa bwananyina “asangilishiwa mu bubi bumo,” tucetekela ukuti kuti apuupuutuka ilyo kwaba ukubombesha kwa kutemwa ukwa kumupuupuutula. (Abena Galatia 6:1) Tulacetekela no kuti aba citetekelo canaka bakapuupuutuka. Tulatekanishisha aba musango yo, tulabomba apo twingapesha ku kubaafwa ukuti bakose mu citetekelo. (Abena Roma 15:1; 1 Abena Tesalonika 5:14) Nangu fye ni lintu uo twatemwa apumbuka, tatuleka kucetekela ukuti bushiku bumo akakutuluka no kubwelela kuli Yehova, kwati ni ulya mwana walubile uwa mu mulumbe wa kwa Yesu.—Luka 15:17, 18.

14. Ni mu nshila nshi ukushipikisha kwesu kwingeshiwa mu kati ka cilonganino, kabili ukutemwa kukatwafwa ukucita shani?

¹⁴ “Ukutemwa . . . [kushipikisha, NW] fyonse.” Ukushipikisha kutulenga ukushangila ilyo twalengwe nsoni nelyo ilyo twaba na mafya. Amesho yengafwaya tushipikishe tayafuma fye ku nse ya cilonganino. Inshita shimo kuti twaeshiwa na mu cilonganino mwine. Pa mulandu wa kukanapwililika, bamunyinefwe inshita shimo kuti batukalifya. Umo kuti asosa icisosesose kabili kuti catukalipa. (Amapinda 12:18) Napamo umulandu wa mu cilonganino taubombelwepo nga fintu twaletontonkanya. Nalimo imyendele ya kwa munyina wacindikwa iletucusha, ica kuti twalatwishika atuti, ‘Cinshi Umwina Kristu alecitila ifya musango yu?’ Ilyo kwabe fya musango yo, bushe tukafuma mu cilonganino no kuleka ukubombela Yehova? Tatwakacite fyo nga twalikwata ukutemwa! Ukutemwa kulatulenga ukukanamona fye ifilubo fya kwa munyinefwe ica kuti twaleka no kumonamo ubusuma muli wene nangu mu cilonganino conse. Ukutemwa kutulenga twatwalilila aba cishinka kuli Lesa no kulatungilila icilonganino ukwabula ukusakamana ifingasosa nelyo ifingacita abantunse bashapwililika.—Amalumbo 119:165.

Ico Ukutemwa Kushaba

15. Bushe akalumwa cinshi, kabili ukutemwa kutwafwa shani ukutaluka kuli iyi mibele ileta uboni?

¹⁵ “Ukutemwa takwikatwa kalumwa.” Akalumwa kuti katulenga tulefiimbila ifyakwata bambi—ifipe fyabo, amashuko bakwata, nelyo ifyo balamuka. Akalumwa ka musango yo mibele ya bukaitemwe kabili kuti kaonaula, ica kuti nga kalekelelwa kuti kapumfyanya umutende wa cilonganino. Cinshi cingatwafwa ukucincintila “ubufuba” [“akalumwa,” NW]? (Yakobo 4:5) Mwi shiwi limo, kutemwa. Iyi mibele yawamisha kuti yatulenga tulesekelela na bakwata amashuko yamo mu bumi ayo ifwe tushakwata. (Abena Roma 12:15) Ilyo umo atashiwa pa kulamuka kumo ukwapulamo nelyo pa kucita cimo, ukutemwa kukatwafwa ukukanamona kwati aletulwisha.

16. Nga cine cine twalitemwa bamunyinefwe, mulandu nshi tukatalukila ku kuitakisha pa fyo tubomba mu mulimo wa kwa Yehova?

¹⁶ “Ukutemwa . . . takucita mataki, takutuumikwa.” Ukutemwa kulatwafwa ukukanaitakisha pa fyo twalamuka na pa fyo tubomba. Nga cine cine twalitemwa bamunyinefwe, kuti tuleitakisha shani lyonse pa fyo tutunguluka mwi bala nelyo pa mashuko twakwata mu cilonganino? Amataki ya musango yo kuti yafuupula bambi, ukubalenga ukumfwa kwati ba pa nshi. Nga tuli no kutemwa tatwakaitakishishe pa fyo Lesa atusuminisha ukubomba mu mulimo wakwe. (1 Abena Korinti 3:5-9) Na kabushe, ukutemwa “takutuumikwa,” nelyo nga fintu The New Testament in Modern English isosa, “takuitutumuna pa bucindami bwa kuko.” Ukutemwa kutulenga ukukanaimona nga ba pa muulu.—Abena Roma 12:3.

17. Ukutemwa kutulenga ukulangulukilako shani bambi, kabili mibele nshi tukatalukako?

¹⁷ “Ukutemwa . . . takucita cishiyene.” Umuntu ucita icishiyene acita ifishalinga nelyo ifya kukalifya. Ukucite fyo takulanga kutemwa, pantu kulanga ukuti umo alisuula ifyo bambi baleumfwa kabili tasakamana ifyo bali. Lelo mu kutemwa mwaba imibele isuma iitulenga ukulangulukilako bambi. Ukutemwa kutulenga ukuba ne mibele isuma, imyendele ya bukapepa, no kulenga tulecindika abasumina banensu. Kanshi nga tuli no kutemwa tatwakacite ‘ifya nsoni’—nangu fye ukucita icili conse icingatiinya nelyo ukukalifya Abena Kristu banensu.—Abena Efese 5:3, 4.

18. Mulandu nshi umuntu wa kutemwa tominina fye pa kuti fyonse ficitwe mu nshila alefwailamo?

¹⁸ “Ukutemwa . . . takuifwaila ifya kuko.” Revised Standard Version pano itila: “Ukutemwa takukoselela fye pa kucita ifyo kulefwaya.” Umuntu wa kutemwa tominina fye pa kuti fyonse ficitwe mu nshila alefwailamo, kwati ifyo wena atontonkanya lyonse e fyalungama. Tabomfya ubucenjeshi ku kukolopeka bambi, ukubomfya ukulamuka kwakwe ukwa kunashanasha ku kuwikisha abaletontonkanya ifipusene na wene. Ubumankonso bwa musango yo bulanga ukuti umuntu wa ifyo aba na matutumuko, kabili Baibolo itila: “Amatutumuko yatangililo kufunaulwa.” (Amapinda 16:18) Nga cine cine twalitemwa bamunyinefwe, tuli no kutontonkanyapo pa fyo na bo balemona ifintu, kabili nga cingacitika, tukaitemenwa ukucitako fimo mu nshila na bo balefwaya ficitilwemo. Ukunakilako kulingana na mashiwi ya kwa Paulo aya kuti: “Umuntu eifwaila icakwe, lelo onse afwaile umunankwe.”—1 Abena Korinti 10:24.

19. Bushe ukutemwa kutulenga ukucita shani ilyo bambi batukalifya?

¹⁹ “Ukutemwa . . . takufiishiwa ku mutima, takulinga cabipa.” Ukutemwa takukalifiwa bwangu ku fintu bambi basosa nelyo ukucita. Ca cine ukuti ca cifyalilwa ukukalipa nga bambi batukalifya. Lelo nangu pali umulandu wa kukalipila, ukutemwa kulenga twitwalilila no bukali. (Abena Efese 4:26, 27) Tatwakasunge icalembwa ca kulembamo ifyasosa bamo ifyatukalifya nelyo ifibi batucita, kwati kulemba mu citabo ca fya ndalama pa kuti twilalaba. Lelo ukutemwa kutulenga ukupashanya Lesa wesu uwa kutemwa. Nga fintu twamwene mu Cipandwa 26, Yehova alalekelela apalingile ukulekelela. Ilyo atulekelela, alalabako, e kuti, tatukandila pali sho membu ku ntanshi. Tulatasha sana pantu Yehova talinga cabipa.

20. Tulingile ukucita shani nga ca kuti uwasumina munensu alufyanya kabili acula?

²⁰ “Ukutemwa takusekelela pa cishilungeme.” The New English Bible pano itila: “Ukutemwa . . . takusansamukila pa membu sha bambi.” Baibolo wa kwa Moffat atila: “Ukutemwa takusekelela ilyo bambi balufyanya.” Ukutemwa takusekela pa cishilungeme, e ico tatutekelesha imibele yabipa iili yonse. Tucita shani nga ca kuti uwasumina munensu abembuka kabili acula? Ukutemwa takwakalenge tukasekelela, kwati tuletila ‘Cawama! Acimona lelo!’ (Amapinda 17:5) Lelo, tulasekelela nga ca kuti munyinefwe uulufyenye abombelapo ukuti apuupuutuke lwa ku mupashi.

“Inshila Iyacilamo”

21-23. (a) Bushe Paulo aloseshe mwi ilyo atile “ukutemwa takupwa”? (b) Cinshi cili no kulandwapo mu cipandwa ca kupelako?

²¹ “Ukutemwa takupwa.” Ni mwi Paulo aloseshe pa kusosa ayo mashiwi? Ukulingana na mashiwi yali mu fikomo fibalilepo, alelanda pa fya bupe fya mupashi ifyapeelwe ku Bena Kristu ba kwamba. Filya fya bupe fyali fishibilo fya kuti Lesa alisenamine cilya cilonganino cipya icapangilwe. Lelo te bonse Abena Kristu baleundapa, ukusesema, nelyo ukulandila mu ndimi. Lelo, ico tacali na mulandu; ifya bupe fya fisungusho fyali no kupwa mu kuya kwa nshita. Lelo, kwali no kushala cimo, ico Umwina Kristu onse alingile ukulundulula. Cali icapulamo, icibelelela ukucila ica bupe ica fisungusho conse. Na kuba Paulo aciita “inshila iyacilamo.” (1 Abena Korinti 12:31) Bushe iyi “inshila iyacilamo” yali cinshi? Yali ni nshila ya kutemwa.

²² Ukutemwa kwa Bwina Kristu uko Paulo alondolwele cumi “takupwa,” e kutila, takwakatale akupwa. Ukutemwa kwa kuipusula ukwa ba bwananyina e kwishibisha abakonshi ba cine aba kwa Yesu ukufika na lelo. Bushe tatumona ubushininkisho bwa kuti ukutemwa kwa musango yo e mo kwaba mu filonganino fya bakapepa ba kwa Yehova mwi sonde lyonse? Uko kutemwa kukabako umuyayaya, pantu Yehova alaya ababomfi bakwe aba busumino ukuti bakaba no mweo wa muyayaya. (Amalumbo 37:9-11, 29) Shi natutwalilile ukuibikilishako ‘ukwenda mu kutemwa.’ Nga tulecite fyo, tukaba ne nsansa ishingi ishifuma mu kupeela. Kabinge icacilapo ca kuti tukatwalilila aba mweo no kutwalilila ukutemwa ku ciyayaya, ukupashanya Lesa wesu uwa kutemwa, Yehova.

²³ Muli cino cipandwa ca kusondwelela ica cipande cacilalanda pa kutemwa, twalanda pa fyo twingalanga ukuti twalitemwana. Lelo pa kumona inshila ishingi isho tunonkelamo mu kutemwa kwa kwa Yehova, pamo na mu maka yakwe, ubulungi, na mano, kuti twaipusha atuti, ‘Kuti nacita shani pa kulanga Yehova ukuti cine cine nalimutemwa?’ Ico cipusho calalandwapo mu cipandwa cesu ica kupelako.

[Futunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

2 Abena Korinti 6:11-13 Bushe ‘ukukushe mitima’ mu kutemwa kwesu calola mwi, kabili kuti twaumfwila shani uku kufunda?

1 Petro 1:22 Ni shani fintu aya mashiwi yalanga ukuti ukutemwa twatemwa abasumina banensu kufwile ukuba ukwa bufumacumi, ukwine kwine, kabili ukwabamo ubuntu?

1 Yohane 3:16-18 Kuti twalanga shani ukuti “ukutemwa kwa kwa Lesa” kwaikala muli ifwe?

1 Yohane 4:7-11 Cinshi citukunta sana ku mutima ukuti tuletemwa abasumina banensu?

[Icikope pe bula 302]

Ukutemwa kutulenga ukucetekela bamunyinefwe

[Icikope pe bula 308]

Abantu ba kwa Yehova beshibikilwa ku kutemwana