Icipandwa 3

“Nalipetama Umutima”

1-3. Bushe ni mu nshila nshi Yesu aingilile mu Yerusalemu, kabili mulandu nshi nalimo abantu bamo bamo abaletambako bapapiile?

MU YERUSALEMU muli impooma. Abantu balesekelela pantu umuntu wacindama aleisa! Ku nse ya musumba, abantu nabalongana mu mbali ya musebo. Balefwaisha ukusengela uyu muntu, pantu cileumfwika ukuti e mpyani ya Mfumu Davidi kabili e ulingile ukulateka abena Israele. Abengi beshile ne misambo ya tuncindu iya kumuposeshako; bambi na bo baleanshika ifya kufwala fyabo ne misambo ya tuncindu mu musebo umo alapita. (Mateo 21:7, 8; Yohane 12:12, 13) Abantu abengi bafwile baletontonkanya pa fyo calaba ilyo aleingila mu Musumba.

² Bamo nakalimo baletontonkanya ukuti limbi alaingila cilumba cilumba. Bafwile balishibako bashimucindikwa bamo abaingile mu musumba mataki mataki. Umuntu umo uo baishibe ni Abishalomu mwana Davidi, uwaibilishe ukuti ni mfumu; abaume 50 e bali ku ntanshi ye celeta lyakwe. (2 Samwele 15:1, 10) Kateka wa ku Roma Julius Caesar ena alefwaya abantu bonse bamone ukuti nakuletwa; abantu ilongo balisefeshe mpaka ukuyafika uko bacilolo baletekela icilye mu Roma, kabili kwali ne nsofu 40 ishasendele amalampi! Nomba abena musumba mu Yerusalemu balelolela umuntu uwacindama sana ukucila aba bonse. Katwishi aba bantu nga nabeshiba bwino bwino ukuti, uo balelolela ni Mesia, umuntu wacindamisha pa bantu bonse abaikala pa calo. Lelo kwena ilyo uyu muntu uukaba Imfumu aleingila mu musumba, nalimo abantu bamo bapapa.

³ Takwali iceleta, nangu abantu abali pa ntanshi yakwe, nangu ni bakabalwe, nakansha nga ni nsofu shena, kuti shafuma kwi? Lelo, Yesu aleendela fye pa mpunda, iyi yine fye iisenda ne fipe.a Taipuulamike mu fya kufwala fya mutengo na pa mpunda pene apo aikele tababikilepo insalu sha mutengo. Mu nshita ya kukwata ica kwikalapo ica mutengo, aikeele fye pa fya kufwala fya basambi bakwe ifyo babikile pa mpunda. Mulandu nshi Yesu asalilepo ukwingila mu Yerusalemu ukwabula amataki, ilyo abantuuntu fye balefwaya kwaletwa ilyo baleingila?

4. Finshi Baibolo yasobele pa fyo Mesia Imfumu aali no kwingila mu Yerusalemu?

⁴ Yesu alefikilisha fye ubusesemo bwalembelwe kale sana ubwatile: “Angisha . . . welesha, we mwana mwanakashi Yerusalemu. Mona, imfumu yobe ileisa kuli iwe, iyalungama kabili iya kucimfya, iyafuuka kabili iyatentema pa mpunda.” (Sekaria 9:9) Ubu busesemo bwasobele ukuti bushiku bumo Uwasubwa wa kwa Lesa, Mesia, aali no kuisokolola ku bantu ba mu Yerusalemu ukuti ni Mfumu yasalwa na Lesa. Kabili inshila aali no kuyishibishishamo ukuti ni Mfumu, ne nama aali no kuniinapo, yali no kusokolola imibele yakwe iisuma sana, ne yi mibele, kufuuka.

5. Mulandu nshi citwikatila ku mutima nga twatontonkanya pa kuiceefya kwa kwa Yesu, kabili mulandu nshi cicindamine ukuti tusambilile ukulapashanya Yesu ukuiceefya?

⁵ Ukufuuka kwaba pa mibele Yesu akwata iitupalamika kuli ena, imibele ya kuti nga watontonkanyapo, cakwikata na ku mutima. Nge fyo twasambilile mu Cipandwa 2, Yesu fye eka e “nshila ne cine no bumi.” (Yohane 14:6) Kanshi takwatala akuba umuntu nangu umo uwacindama ngo Mwana wa kwa Lesa pa bantu iminshipendwa abaikala pa calo. Nomba nangu aali uwacindama ifyo, Yesu takwete icilumba nangu panono nge fyaba abantunse abengi abashapwililika. Nga tulefwaya ukuba abasambi ba kwa Kristu, tatufwile ukuba ne cilumba. (Yakobo 4:6) Muleibukisha ukuti Yehova alipata icilumba. E ico kanshi, tulingile ukusambilila ifyo twingapashanya Yesu ukufuuka.

Aliiceefya Ukutula fye na Kale

6. Bushe ukuba uwaicefya kuba shani, kabili bushe Yehova aishibe shani ukuti Mesia aali no kuba uwafuuka?

⁶ Ukuiceefya, kuuba uwapetama; e lyo kabili umuntu uwaicefya taibililika kabili takwata cilumba. Ukuicefya kutampila mu mutima kabili kuti kwaishibikilwa ku fyo umuntu alanda, ifyo acita, e lyo ne fyo ampana na bantu bambi. Bushe Yehova aishibe shani ukuti Mesia aali no kuba uwaiceefya? Alishibe ukuti Umwana wakwe alemupashanya ukuicefya. (Yohane 10:15) Kabili no kumona alimwene ifyo Umwana wakwe ali uwafuuka. Amwene shani?

7-9. (a) Bushe Mikaele alangile shani ukuiceefya ilyo bakansene na Satana? (b) Bushe Abena Kristu kuti bapashanya shani Mikaele ukuiceefya ?

⁷ Icikomo cimo mwi buuku lya kwa Yuda cilatulondolwela icilangililo cisuma, citila: “Lelo ilyo Mikaele malaika mukalamba apusene na Kaseebanya kabili alekansanina icitumbi ca kwa Mose, tapamine ukumupingula mu miponto, lelo atile: ‘Yehova nakukalipile.’” (Yuda 9) Mikaele, lishina Yesu etwa ililangilila ukuti ni malaika mukalamba nelyo mushika wa mulalo wa bamalaika ba kwa Yehova ku muulu; ili e shina balemwita ilyo talaisa pano calo e lyo na lintu abwelelemo ku muulu.b (1 Abena Tesalonika 4:16) Lelo moneni ifyo Mikaele acitile ilyo apusene na Satana.

⁸ Ilyashi ilyo Yuda alembele, talyatweba ico Satana alefwaya ukucita no mubili wa kwa Mose, lelo Kaseebanya afwile alefwaya ukucita ifintu fyabipa no yo mubili. Nalimo alefwaya ukubomfya umubili wa ulya muntu wa cishinka mu kupepa kwa bufi. Na muno nshiku mwine ifya musango yu filacitika. Nangu ca kuti Mikaele alikenye ipange lyabipa ilya kwa Satana, alicitile na fimbi ifisuma ifilangilila ukuti alitekanya. Kwena Satana aalingile ukukalipilwa, lelo iyi nshita Mikaele apusene na Satana ninshi ‘talapeelwa ubupingushi bonse,’ e mulandu wine amwenene ukuti ubupingushi bwalingile fye ukufuma kuli Yehova Lesa. (Yohane 5:22) Apo Mikaele aali ni malaika mukalamba, alikwete amaka sana. Lelo, atwele uyu mulandu kuli Yehova ukuti e o apingule ukucila ukuti abombele pa cintu ico ashapeelwe amaka ya kucita. Kanshi ukulunda pa kufuuka kwakwe, alishibe no mwapelelele amaka yakwe.

⁹ Kwali icalengele ukuti Lesa apuutemo Yuda ukulemba ili lyashi. Ca bulanda ukuti Abena Kristu bamo mu nshiku sha kwa Yuda tabali abafuuka. Baali aba matutumuko, “balepontele fintu fyonse ifyo [bashaishibe] na kwishiba.” (Yuda 10) Ala mwandini fwe abantunse abashapwililika tulatuuma bwangu umutima! Baeluda nga bapingula ukutila fimo ficitwe mu cilonganino ifyo napamo tushishibe bwino umo filolele, bushe tucita shani? Nga ca kuti twatendeka ukulainong’onya, nangu ca kuti tatwishibe bwino bwino ifishinka ifilengele baeluda ukupingula muli iyo nshila, bushe kwena ninshi natufuuka? Natulepashanya Mikaele, nelyo Yesu, twilapingula imilandu iyo Lesa ashatupeela maka ya kupingula.

10, 11. (a) Cinshi twingapapila nga twatontonkanya pa kutila Umwana wa kwa Lesa alisumine ukwisa pano calo ku kubomba umulimo apeelwe? (b) Bushe kuti twapashanya shani Yesu ukufuuka?

¹⁰ Inshila imbi iyo Umwana wa kwa Lesa alangilile ukuti alifuuka, kusumina ukwisa pano calo. Tontonkanyeni pa cifulo ashiile ku muulu pa kwisa pano calo. Aali ni malaika mukalamba. Kabili aali ni “Cebo,” inkombe ya kwa Yehova. (Yohane 1:1-3) Aleikala mu muulu, mu “bwikalo [bwa kwa Yehova] ubwa mushilo ubwalumbuka.” (Esaya 63:15) Na lyo line, Umwana “aisangwile uwa fye no kubuule cipasho ca busha kabili aishileba mu cipasho ca bantu.” (Abena Filipi 2:7) Tontonkanyeni pa fyo cali pa kupeelwa umulimo pano calo! Yehova akuushishe ubumi bwakwe mwi fumo lya kwa nacisungu umuYuda, pa kuti akule pa myeshi 9 no kuba umwana. Aishilefyalwa akacece mu ng’anda ya kwa kabasa umupiina, atendeke ukutankila, aba kalume mpaka aisaba akalumendo. Ilyo ali umwaice, lyonse fye aleumfwa ku bafyashi bakwe abashapwililika, nangu ca kuti ena aali uwapwililika. (Luka 2:40, 51, 52) Kanshi uyu muntu aali uwafuuka icine cine!

¹¹ Natulesumina ukubomba imilimo iyimoneka kwati yalisuulwa. Nga tulecite fyo, ninshi tulepashanya Yesu ukufuka. Ica kumwenako, umulimo wesu uwa kubila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa kuti wamoneka kwati tawacindama nga ca kuti abantu tabaletusekelela, baletuseka nelyo nga baletukaanya ilyo tulebashimimikila. (Mateo 28:19, 20) Lelo, nga twashipikisha muli uyu mulimo kuti twapususha abantu. Nomba nangu twapususha abantu nelyo tatubapuswishe, uyu mulimo ukatusambilisha sana ukufuuka, kabili tukalakonka mu ntampulo sha kwa Shikulwifwe, Yesu Kristu.

Ifyo Yesu Aiceefeshe Ilyo Aali Pano Calo

12-14. (a) Bushe Yesu alelanga shani ukuti aliiceefya abantu nga bamutasha? (b) Cinshi cilanga ukutila Yesu ali uwafuuka ku bantu? (c) Finshi ifilangilila ukuti ukufuuka kwa kwa Yesu takwali fye lutambi nangu ukwa pa menso fye?

¹² Yesu aali uwafuuka muli fyonse ifyo abombele ilyo aali pano calo. Alilangilile ukuti alifuuka pantu alecindika Wishi no kumulumbanya muli fyonse. Limo limo abantu baletasha Yesu pa fyebo fyakwe ifya mano, pa fipesha mano, na pa busuma bwakwe fye. Lyonse fye Yesu alebeba ukucindika Yehova ukucila ukumucindika.—Marko 10:17, 18; Yohane 7:15, 16.

¹³ Na mu kwampana kwakwe na bantu, Yesu alilangile ukuti aliicefya. Na kuba, aliilandiile umwine ukuti taishile pano calo ukuti abantu balemubombela, lelo aishile ku kubombela abantu. (Mateo 20:28) Alimoneke ukuti alifuuka pantu ali uwa mutembo ku bantu kabili taleuminina fye pa kuti ico alefwaya cicitike. Ilyo abasambi bakwe bafililwe ukucita ifyo aleenekela bena ukucita, tabashimawile; atwalilile fye ukubafunda ifingabafika pa mitima. (Mateo 26:39-41) Ilyo ibumba lya bantu lyamupumfyenye ninshi alefwaya ukutuushako, tabatamfishe; atwalilile ukuipeelesha no kulabasambilisha “ifintu ifingi.” (Marko 6:30-34) Ilyo umwanakashi umwina fyalo atwalilile ukumupaapaata ukuti amuposeshe umwana wakwe, pa kutampa fye, amoneke kwati tapali ico alamucitila. Lelo, nge fyo tuli no kumona mu Cipandwa 14, tamukaanine mu bukali; alicitile ico uyu mwanakashi alombele pa mulandu wa citetekelo cakwe icakosa.—Mateo 15:22-28.

¹⁴ Yesu alifikilishe mu nshila fye ishingi amashiwi ayo umwine alandile aya kuti: “Nalifuuka kabili nalipetama.” (Mateo 11:29) Ukufuuka kwakwe takwali fye lutambi, nelyo ukwa pa menso fye iyo. Kwalefuma pa nshi ya mutima. E mulandu wine kanshi Yesu abikile sana amano ku kusambilisha abalemukonka ukuti babe abaiceefya!

Alifundile Abasambi Bakwe Ukuiceefya

15, 16. Mibele nshi Yesu amwene muli bakateka abena fyalo, kabili atile abasambi bakwe bena balingile ukuba shani?

¹⁵ Pa kuti fye abatumwa ba kwa Yesu basambilile ukuiceefya, calisendele inshita. E calengele ukuti Yesu aleesha libili libili ukubafunda ukuiceefya. Natulangilile, bushiku bumo Yakobo na Yohane baebele banyina ukuyabalandilako kuli Yesu ukuti abalaye ififulo fya pa muulu ilyo bakaba mu Bufumu bwa kwa Lesa. Lelo Yesu abaswike bufuke bufuke ukuti: “Ukwikala ku kwa kulyo kwandi no kwa kuso kwandi te candi ukupeela, lelo ca abo capekanishiwilwa kuli Tata.” Abatumwa bambi 10 ‘balifuliilwe’ Yakobo na Yohane. (Mateo 20:20-24) Bushe Yesu acitile shani pali ubu bwafya?

¹⁶ Alibafundile cikuuku cikuuku no kubeba ukuti: “Mwalishiba ukuti bakateeka ba bena fyalo balabatitikisha na bakalamba bomyo lupaka pali bene. Te fyo cifwile ukuba kuli imwe; lelo onse uufwayo kuba umukalamba pali imwe, afwile ukuba kapyunga wenu, na onse uufwayo kuba uwa ntanshi pali imwe, afwile ukuba umusha wenu.” (Mateo 20:25-27) Abatumwa balishibe bwino sana ukuti “bakateka ba bena fyalo” tabaleteka bwino abantu. Bafwile balemona ifyo baali ne cilumba, ifyo balefwaisha ukulateka abantu banabo, ne fyo bali abaitemwa. Yesu afundile abatumwa bakwe ukuti bafwile ukuba abaibela ukucila ukuba nga bakateka abatekele abantu ku munga we fwafwa. Balingile ukuiceefya. Bushe abatumwa balyumfwile ifyo abafundile?

17-19. (a) Ilyo kwashele ubushiku bumo ukuti afwe, cisuma nshi ico Yesu acitile pa kusambilisha abatumwa bakwe ukuiceefya? (b) Ilyo Yesu ali pano calo, ni nshila nshi asambilishishemo abasambi ukuba abaicefya iyabafikile sana pa mutima?

¹⁷ Tabaumfwile bwangu. Ilyo alandile na bo pa kuiceefya, tawali e muku wa kubalilapo nangu umuku wa kulekelesha iyo. Na pa kubala alilandilepo na bo ilyo balekansanina pa ufwile ukuba umukalamba, kabili aletele umwana umunono no kubeba ukuti bafwile ukuba nga bana banono abashakwata cilumba, abashifwaya ukuba aba ntanshi, nelyo ukuba ne fifulo fya pa muulu nga filya ciba ku bakalamba. (Mateo 18:1-4) Lelo nangu abafundile ifi, ilyo kwashele ubushiku bumo ukuti afwe, alimwene ukuti abatumwa bakwe bacili baleitutumuna. Lyena abafundile isambililo lyacindama sana. Akakile itaulo mu musana no kutendeka ukubomba umulimo wa pa nshi, uo umubomfi wa pa ng’anda alebomba umweni nga aisa. Yesu asambile amakasa ya batumwa bonse, kumo na ya kwa Yuda, uwali no kumufutuka!—Yohane 13:1-11.

¹⁸ Yesu abafwile ukumfwikisha icishinka cacindama pa lwa kuiceefya ilyo atile: “Imupeele ica kumulanga.” (Yohane 13:15) Bushe ifi fintu acitile fyalibafikile pa mitima? Taleni moneni icacitike. Pali ubu bwine bushiku batampile ukukansana na kabili pa wali umukalamba! (Luka 22:24-27) Na lyo line Yesu abatekanishishe fye no kubasambilisha bufuuke bufuuke. Lyena abasambilishe isambililo ilyacila pali yonse: “Aliiceefeshe kabili aishileba uwa cumfwila ukufika na ku mfwa, awe ukufika ku mfwa pa cimuti.” (Abena Filipi 2:8) Yesu aliipeeleshe ukufwa imfwa ya museebanya, kwati cipondo nangu uwa miponto. Ici cintu ico acitile e calengele ukuti uyu Mwana wa kwa Lesa abe uwaibela, pantu pa fibumbwa fyonse ifya kwa Yehova, e waicefeshe umupwilapo kabili ukuicefya kwakwe kwali ukwapwililika.

¹⁹ Nakalimo ili sambilisho pa lwa kuicefya ilyo Yesu abasambilishe pa kulekelesha mu bumi bwakwe pano calo, e lyabafikile sana pa mutima ica kuti lyonse baleibukisha. Baibolo itweba ukuti aba bantu batwalilile ukulabomba umulimo bufuuke bufuuke imyaka iingi. Inga ifwe?

Pashanyeni Yesu

20. Bushe kuti twaishiba shani nga twalifuuka?

²⁰ Paulo atukonkomesha ukuti: “Mube no yu mutima muli imwe uwali na muli Kristu Yesu.” (Abena Filipi 2:5) Na ifwe tufwile ukuba abafuuka nga filya Yesu aali. Bushe kuti twaishiba shani nga twalifuuka? Paulo atucinkwileko ukuti, “mwicita icintu nangu cimo ku lubuli nelyo ku matutumuko, lelo mu bupete mulemona bambi ukuti balimucila.” (Abena Filipi 2:3) E ico ifyo tumona abantu bambi e fikalangilila nga twalifuuka nelyo tatwafuuka. Tufwile ukubamona ukuti balitucila. Bushe mwakulakonka uku kufunda?

21, 22. (a) Mulandu nshi bakangalila Abena Kristu balingile ukubela abaiceefya? (b) Bushe kuti twalanga shani ukuti natufwala ukuiceefya?

²¹ Umutumwa Petro talabile uku kufunda, na lintu papitile imyaka iingi apo Yesu afwilile. Petro asambilishe bakangalila Abena Kristu ukulabomba imilimo yabo bufuke bufuke, te kulasunga impanga sha kwa Yehova buluku buluku. (1 Petro 5:2, 3) Bukangalila tabupeela umuntu insambu ya kutuuma umutima. Lelo kangalila e ufwile ukuiceefya sana. (Luka 12:48) Nomba kwena te bakangalila fye beka abafwile ukuiceefya, Abena Kristu fye bonse bafwile ukuiceefya.

²² Petro talabile ubushiku bulya Yesu amusambile amakasa nangu ca kutila Petro abalile akaana. (Yohane 13:6-10) Petro alembeele Abena Kristu ukuti: “Imwe bonse, ikakeni ubupete mu misana ku kupyungilana.” (1 Petro 5:5) Ishiwi ilya kuti “ikakeni” litulangilila ico umubomfi alecita, aleikaka ica kufwala mu musana pa kuti abombe umulimo abantu basuulile. Nga twaumfwa ili shiwi kuti twaibukisha ilya nshita Yesu abulile itaulo, afukama, atampa no kusamba abasambi amakasa. Bushe batini nga tulepashanya Yesu, kuli umulimo wa kwa Lesa uo twingasuula? Ukufuuka kwesu kufwile ukumoneka kuli bonse, nga filya fine ica kufwala tufwele cimoneka ku bantu.

23, 24. (a) Mulandu nshi tushifwile ukubeela na matutumuko? (b) Icipandwa cikonkelepo cili no kutwafwa ukwishiba bwino bwino cinshi pa kuiceefya?

²³ Amatutumuko yaba kwati muti uwingepaya umuntu. Nga twaleka amatutumuko yatwingilila, kuti mwafuma ifyabipa sana. Umuntu uwacindama nga atampa ukuitutumuna, awe ninshi asuulwa kuli Lesa. Lelo umuntu waiceefya ena, nangu engasuulwa ku bantu, alicindama kuli Yehova. Nga twaba abafuuka, no kwesha tuleesha apapela amaka yesu ukukonka mu ntampulo sha kwa Kristu, icilambu tukapeelwa cikawama nga nshi. Petro alembele ati: “Iceefyeni mwi samba lya kuboko kwa maka ukwa kwa Lesa, ukuti amusansabike mu nshita yalinga.” (1 Petro 5:6) Yehova alisansabike Yesu pa mulandu wa kuti aliiceefeshe umupwilapo. Na imwe bene Lesa wesu akamulambula pa mulandu wa kufuuka kwenu.

²⁴ Lelo bamo bamona kwati umuntu uwafuuka ninshi tashipa. Ica kumwenako ca kwa Yesu kuti catwafwa ukumona ukuti ubu bufi, pantu Yesu umuntu wafuukisha pali bonse, e wali uwashipa ukucila bonse. Ili lyashi e lyo tuli no kulandapo mu cipandwa cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?

● Bushe nga mwaumfwa kwati umutima wenu ulefwaya ukutuuma pa mulandu wa milimo mubombele, ica kumwenako ca kwa Yesu kuti camwafwa shani ukwishiba ica kucita?—Mateo 12:15-19; Marko 7:35-37.

● Kuti mwapashanya shani Yesu mu kubombela Abena Kristu banenu imilimo ya pa nshi?—Yohane 21:1-13.

● Bushe ukukonka ifyo Yesu ali kuti kwamwafwa shani ukukanawila mwi tunko lya kufwaya ukulumbuka no kuba aba pa muulu muli cino calo?—Yohane 6:14, 15.

[Icikope pe bula 27]

“Mona, imfumu yobe ileisa kuli iwe”

Icipandwa 4

“Mona! Inkalamo ya Mukowa wa kwa Yuda”

1-3. Bwafya nshi bwaisa pali Yesu, kabili acita shani?

IBUMBA lya bantu lilefwaya ukwikata Yesu. Aba baume abengi nga nshi, nabasenda impanga ne nkoli, kabili pe bumba line ili pali na bashilika. Bali kwati nabeeminwa ku kucita icabipa ilyo balepita mu misebo ya mu Yerusalemu ubushiku na mu Mukonko wa Kidroni ukulola ku Lupili lwa Miolife. Umweshi naubulungana, lelo aba bantu nabasenda imyenge na malampi. Bushe balesanika mu nshila pa mulandu wa kuti kuli amakumbi ica kuti umweshi taulemoneka? Nangu limbi balemona kwati uo balefwaya kuti abelama umwafiita? Katwishi abene, nomba kwena icishinka ca kuti: Uulemona kwati Yesu kuti abelama, awe ninshi tamwishibe bwino bwino.

² Yesu naishiba ukuti alaaba mu bwafya. Lelo, eminine fye alelolela. Aba bantu no kufika bafika kabili Yuda uwali cibusa wakwe kale, e ulebatungulula. Ifi e fyo Yuda aacita pa kuti abalwani bekate Yesu: amuposha no kumufyompa ukwabula no kumfwe nsoni. Yesu ali fye uwatekanya ne li line. Lyena aisa ku kukumanya ibumba. Abepusha ati: “Nani mulefwaya?” Na bo abati “Yesu umwina Nasarete.”

³ Abantu abengi kuti baumfwa umwenso nga bamona ibumba lya musango yu. Nakalimo aba bantu balemona kwati na Yesu alaumfwa umwenso. Lelo Yesu tomfwile umwenso, tabutwike, kabili tatampile ukumumunga fye ubufi ku mwenso. Lelo, alanda fye ati: “Nine.” Ali fye uwatekanya, uwashipa, ica kuti na ba bantu cabapesha mano. Babwelela cimfutyanuma no kuwa pa nshi!—Yohane 18:1-6; Mateo 26:45-50; Marko 14:41-46.

4-6. (a) Bushe Umwana wa kwa Lesa bamulinganya kuli cinshi, kabili mulandu nshi? (b) Ni muli finshi fitatu umo Yesu alangilile ukuti alishipa?

⁴ Cinshi calengele Yesu ukutekanya ilyo aali mu bwafya bwa musango uyu? Icalengele fye, kushipa. Ukushipa na ko mibele iyo intungulushi fye yonse ifwile ukukwata, kabili takwatala akuba umuntu uwashipa nga Yesu, pali bufi nga kumucila. Mu cipandwa cifumineko, twasambilile ukuti Yesu aali uwaiceefya kabili uwafuuka. E calengele ukuti balemwita abati “Umwana wa Mpaanga.” (Yohane 1:29) Lelo pa mulandu wa kushipa, Yesu bamulondolola no kuti ni nkalamo. Baibolo ilanda pali uyu mwana wa kwa Lesa aiti: “Mona! Inkalamo ya mukowa wa kwa Yuda.”—Ukusokolola 5:5.

⁵ Inkalamo yaishibikwa ukuti yalishipa. Bushe mwalimonapo inkalamo iikalamba iyilume? Nga mwaliimonapo, mufwile mwaliko apatali, limbi mwali ku nse ya cifulo basungilamo inkalamo. Lelo kwena mufwile mwalyumfwile umwenso. Nga mwalolesha ici cinama pa menso, icinama icishaikulila kabili ica maka, e lyo na co camulolesha, awe kuti mwamona ukutila takwaba nangu cimo ico ici cinama cingatiina. Baibolo ilanda pa ‘nkalamo, ukuti yalikwatisha amaka pa finama kabili taifulumuka pa cinso ca mulwani nelyo umo.’ (Amapinda 30:30) Ifi e fyo na Kristu ashipa, kwati ni nkalamo.

⁶ Nomba natulande pa fintu fitatu umo Yesu alangilile ukuti alishipa kwati ni nkalamo: ifyo atungilile icine, ifyo aali uwa mulinganya, ne fyo acitile ilyo bamulwishishe. Twalamona no kuti ifwe bonse kuti twapashanya Yesu ukushipa, nampo nga twalishipa nelyo iyo.

Aletungilila Icine Ukwabulo Mwenso

7-9. (a) Cinshi cacitike ilyo Yesu aali ne myaka 12, kabili cinshi ico mulemona ukuti e co Yesu aali no kutiina? (b) Bushe Yesu alangilile shani ukuti alishipa ilyo aali pamo na bakafundisha mwi tempele?

⁷ Umuntu afwile ukushipa pa kuti atungilile cine muli cino calo icitungululwa na Satana, “wishi wa bufi.” (Yohane 8:44; 14:30) Yesu talolelele ukuti akule pa kuti atampe ukutungilila icine. Pa numa ya mutebeto wa Ca Kucilila, ilyo Yesu aali fye ne myaka 12, abafyashi bakwe baliile, ena ashele mu Yerusalemu. Maria na Yosefe balimufwaile icine cine pa inshiku shitatu. Awe basukile bamusanga mwi tempele. Bushe cinshi alecita mwi tempele? Bamusangile “naikala pa kati ka bakasambilisha alekutika kuli bene no kubepusha.” (Luka 2:41-50) Taleni tontonkanyeni pa bantu alelanshanya na bo.

⁸ Abalemba imilandu ya kale batila abalelekelesha ukufuma pe tempele umutebeto nga wapwa, ni bashimapepo baleshala balefunda abantu pa mwinshi we tempele. Abantu baleya ku kusambilila e lyo no kulaipusha bashimapepo ifipusho. Aba bakafundisha bali abasambilila nga nshi. Balishibe bwino intambi shabo, na Mafunde ya kwa Mose e lyo na mafunde yambi iminshipendwa ayo baipangile fye abene, kabili amafunde yabo yalefulilako fye cila mwaka. Bushe imwe nga mwaumfwile shani ukuba na bo? Bushe nga mwalyumfwile umwenso? Ee kwena ca nsambu kuti mwaumfwa umwenso. Nomba tutile muli fye ne myaka 12, lyena nga mwaumfwile shani? Abaice abengi ba mwenso. (Yeremia 1:6) Bamo tabafwaya ukucita ifingalenga bakafundisha babo balabalolesha; aba baice balatiina ukubeba ukulandapo fimo, balomfwa umwenso wa kubasoobolapo beka pa banabo, balatiina ukuseebana nelyo ukusekwa.

⁹ Nomba Yesu ena aali na ba bantu basambilila, alebepusha ne fipusho ifyakosa, ukwabula no kumfwo mwenso. Te ico ceka. Ilyashi litweba ukuti: “Bonse abalekutika kuli wene balesunguka umucetekanya wakwe ne fyasuko fyakwe.” (Luka 2:47) Baibolo tayatweba ifyebo alandile pali bulya bushiku, lelo kwena teti tutile alandile ifyebo fya kusungila fye mu mutwe ifya bufi, ifyo bashimapepo batemenwe ukusambilisha. (1 Petro 2:22) Lelo, aletungilila icine icaba mu Cebo ca kwa Lesa, kabili abalekutika ifyo alelanda bafwile balipapile sana pantu umwaice wa myaka fye 12 alelanda ifintu ifya mano ukwabula umwenso.

10. Bushe Abena Kristu abaice muno nshiku bapashanya shani Yesu ukushipa?

¹⁰ Muno nshiku, abaice Abena Kristu abengi balakonka mu ntamupulo sha kwa Yesu. Kwena tabapwililika, nga filya Yesu aali uwapwililika. Nomba, na bo bene tabalolela mpaka baba abakalamba pa kuti batendeke ukulondolwelako abantu bambi icine. Pa sukulu nelyo pa citente apo bekala, balepusha abantu ifipusho ifisuma, no kukutika ilyo baleasuka, e lyo no kubeebako icine no mucinshi. (1 Petro 3:15) Aba lya baice balyafwa abanabo mu sukulu, bakafundisha babo, e lyo na bena mupalamano babo ukuba abasambi ba kwa Kristu. Ukushipa kwabo kulalenga Yehova ukutemwa nga nshi! Icebo Cakwe cilinganya aba baice ku mume pantu bengi sana kabili balaafwa abantu abengi.—Amalumbo 110:3.

11, 12. Ilyo Yesu akulile, alangilile shani ukushipa pa kutungilila icine?

¹¹ Na ku bukalamba, ilyo Yesu aletungilila icine, alilangilile imiku fye iingi ukuti alishipa. Na kuba ilyo fye aletendeka umulimo wakwe pano calo, balimusanshile ica kuti nga bantu bambi basanshile, nga balitiinine sana. Ilyo Yesu asanshilwe na Satana, umulwani mukalamba uwa kwa Yehova, kabili uwa maka icine cine, taali ni malaika mukalamba, lelo aali fye muntu. Yesu alikeene Satana kabili alimusushishe ilyo alandile fimbi ifishali mu Malembo yapuutwamo. Satana alitalwike ilyo Yesu amwebele ati: “Fuma apa, we Satana!”—Mateo 4:2-11.

¹² Kanshi ifi fine e fyo Yesu alebomba umulimo lyonse, aletungilila Icebo ca kwa Wishi ukwabula umwenso pa kutila abantu tabalecipotonganya. Ubufi mu fya mapepo muno nshiku, bwaliseeka nga filya fine fye cali na mu nshiku sha kwa Yesu. Yesu aebele bashimapepo bali pano calo mu nshiku shakwe ati: “Mwasangule cebo ca kwa Lesa ica fye pa mulandu wa cishilano cenu ico mwashiilana.” (Marko 7:13) Bashimapepo balicindikwe sana ku bantu, lelo Yesu alibashimawile ukwabula no mwenso, abebele ukuti ni ntungulushi impofu kabili ba bumbimunda.a (Mateo 23:13, 16) Bushe kuti twapashanya shani Yesu ukushipa ilyo tuletungilila icine?

13. Finshi tufwile ukulaibukisha ilyo tulepashanya Yesu, kabili lishuko nshi twakwata?

¹³ Lelo kwena, twalishiba ukuti tatwakwata amaka ya kumona mu mutima wa muntu nangu aya kupingula nga filya Yesu aali. Lelo kuti twamupashanya mu fyo aletungilila icine ukwabula umwenso. Ica kumwenako, nga twasansalika ubufi bwaba mu tubungwe twa mapepo, ubo abantu batemwa ukusambilisha pali Lesa, pa kufwaya kwakwe, na pa Cebo cakwe, kuti twaafwa abantu ukwishiba icine muli cino calo caba mu mfiifi pa mulandu wa fisambilisho fya kwa Satana. (Mateo 5:14; Ukusokolola 12:9, 10) Tulafwa abantu ukulubuka ku fisambilisho fya bufi ifyalenga ukuti baleikala mu munsokwe, ifyalenga no kuti beba ifibusa fya kwa Lesa. Ala twalishuka icine cine pantu ‘icine calitulenga abantungwa’ nga filya fine fye Yesu atulaile.—Yohane 8:32.

Taaletiina Ukuba no Mulinganya

14, 15. (a) Cinshi Yesu acitile pa kulangilila “umwalola ubulungi”? (b) Bushe lupato lwa musango nshi ulo Yesu ashakwete pa kulanda no mwanakashi umwina Samaria?

¹⁴ Baibolo yasobele ukuti Mesia aali no kulenga inko ukwishiba bwino bwino “umwalola ubulungi” nelyo umulinganya. (Mateo 12:18; Esaya 42:1) Yesu atendeke ukucite fi ilyo aali pano calo. Aali uwa mulinganya kabili taali na muncishanya ilyo aleampana na bantu. Ica kumwenako fye, talefwaya ukuba nga bantu baliko ilya nshita abali no muncishanya uo amalembo yakaanya.

¹⁵ Ilyo Yesu alandile no mwanakashi umwina Samaria pa cishima cali mu Sukari, abasambi bakwe balipapile sana. Mulandu nshi? Shilya nshiku, abaYuda balipatile sana abena Samaria; ulu lupato lwatendeke kale sana. (Esra 4:4) Kabili, bakafundisha ba mapepo abaYuda bamo bamo balisuulile sana abanakashi. Amafunde ayo aba bakafundisha bashikile, ayo baishilelemba inshita imbi, yalikeenye umwaume ukulanda no mwanakashi; aya mafunde yaleti abanakashi tabalinga no kusambilishiwa Amafunde ya kwa Lesa. Pali bufi nga banakashi abena Samaria, bena balebamona kwati balikowela. Lelo Yesu ena tapatile abena Samaria. Na kuba asambilishe umwanakashi umwina Samaria (impulumushi) pa lwalala, kabili Yesu aliisokolwele kuli uyu mwanakashi ukuti ni Mesia.—Yohane 4:5-27.

16. Mulandu nshi Abena Kristu bafwile ukubeela abashipa pa kuti beba no lupato?

¹⁶ Bushe mwalibala amwikalapo na bantu ba mufimbila nelyo aba lupato? Nakalimo balaseka abantu ba mushobo umbi no luko, e lyo limbi balapontela abanakashi nelyo abaume, nangu limbi balisuula abantu abo bashalingana na bo imikalile. Abakonka Kristu tabafwile ukuba no lupato, kabili balabombesha pa kuti bapwishe ulupato lonse ulwingaba mu mitima yabo. (Imilimo 10:34) Ifwe bonse tufwile ukuba abashipa pa kuti twiba na kapaatulula.

17. Cinshi Yesu acitile mwi tempele, kabili mulandu nshi acitile fyo?

¹⁷ Ukushipa na kabili kwalengele Yesu ukubombesha pa kuti mu bantu ba kwa Lesa na mu kupepa kwa cine mube ubusaka. Ilyo fye atendeke ukubomba umulimo pano calo, aile pe tempele mu Yerusalemu kabili alifulilwe nga nshi ilyo asangile abantu baleshitishisha ifipe no kukabushanya indalama pe tempele. Pa kumone fi, Yesu alifulilwe no kutamfya aba baume baitemwa e lyo no kupoosa ifipe fyabo fyonse ku nse ye tempele. (Yohane 2:13-17) E fyo acitile na lintu ali mupepi no kupwisha umulimo alebomba pano calo. (Marko 11:15-18) Ifi fintu ifyo acitile fifwile fyalengele abantu bamo ukumupata sana, na lyo line taletiina. Mulandu nshi ashaletiinina? Mulandu wa kuti ukufuma fye ku bwaice aleita itempele ukuti ni ng’anda ya kwa Wishi, na kabushe cishinka alelanda. (Luka 2:49) Ukubifya ukupepa kwa cine bwali bubifi ubo afililwe ukusuulako fye. Ukucincila e kwalengele ukuti akwate amaka ya kuwamya ifintu.

18. Bushe Abena Kristu muno nshiku balanga shani ukuti balishipa ilyo balefwaya ukusunga icilonganino ica busaka?

¹⁸ Abakonka Kristu pali lelo na bo bafwile ukupoosako sana amano ku busaka bwa bantu ba kwa Lesa e lyo no busaka bwa kupepa kwa cine. Nga bamona Umwina Kristu munabo alufyanya, tabasuulako fye. Balashipa no kumutununuka. (1 Abena Korinti 1:11) Balabikako amano ukuti mpaka baeluda mu cilonganino beshibe ulwa uyo mulandu. Baeluda kuti baafwa abanaka mu kupepa Lesa kabili kuti balenga impaanga sha kwa Yehova ukuba isha busaka lyonse.—Yakobo 5:14, 15.

19, 20. (a) Lufyengo nshi lwali mu nshiku sha kwa Yesu, kabili cinshi abantu balefwaya ukuti Yesu acite icishali bwino? (b) Mulandu nshi abasambi ba kwa Yesu bakaanina ukuitumpa mu mitekele ya calo na mu lukaakala, kabili busuma nshi bumo ubwabamo?

¹⁹ Lelo bushe tufwile ukumona kwati Yesu alelwisha ukuti kube umulinganya icalo conse? Kwena ulufyengo lwena e ko lwali pali ilya nshita. Icalo aleikalamo caletekwa na bantu bambi bambi. Abena Roma balikwete abashilika ba maka abalecusha abaYuda, kabili balebasonkesha indalama ishingi sana, e lyo no kufulunganya ukupepa kwabo. E mulandu wine kanshi abantu pali ilya nshita balefwaila Yesu ukuti abe kateka muli cilya calo. (Yohane 6:14, 15) Na pali iyi nshita na po, calimoneke ukuti alishipa.

²⁰ Yesu alondolwele ukuti Ubufumu bwakwe te bwa pano calo. Mu fyo acitile, asambilishe abasambi bakwe ukuti tabafwile ukuitumpa mu fikansa fya calo no kuti balingile ukubika amano ku kubila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. (Yohane 17:16; 18:36) Abasambilishe bwino bwino umwalola ukukanaitumpa mu fikansa fya calo ilyo kwaimine ibumba lyalefwaya ukumwikata. Petro alubile ne fyo abuulile ulupanga no kucenapo umo. Limbi kuti mwamona kwati ifyo Petro acitile fyali fye bwino. Pantu ubu bushiku bwena camoneke kwati alingile fye ukulwisha abalwani, pantu Umwana wa kwa Lesa taakwete umulandu uwa kumusanshilapo. Nomba pali ubu bushiku, Yesu alandile ico abasambi bakwe bonse pano calo balingile ukukonka ukushinta no bwa lelo, atile: “Bwesesha ulupanga umo lwikala, pantu bonse ababuula ulupanga bakafwa ku lupanga.” (Mateo 26:51-54) Abalekonka Kristu lilya baalingile ukuba abashipa pa kuti basungilila icibote, nge fi fine caba na pali lelo. Pa mulandu wa kuti Abena Kristu tabaitumpa mu fya calo, tabalwako inkondo, kabili tabepayana, tabaitumpa mu fimfulunganya nelyo mu lukaakala lumbi. Ukushipa e kwalenga baba aba kaele muli ifi fyonse.

Aali Uwashipa Ilyo Alecula

21, 22. (a) Bushe Yesu bamwafwile shani ilyo aali mu bwafya ubukalamba sana? (b) Cinshi cilangilila ukuti Yesu aali uwashipa ukufika na ku mpela?

²¹ Umwana wa kwa Yehova alishibe bwino sana ukuti aali no kucula ilyo ali no kwisa pano calo. (Esaya 50:4-7) Bengi balefwaya ukumwipaya nga filya fine ne lyashi lili pa ntendekelo ya cino cipandwa lilelanda. Bushe Yesu acitile shani pa kuti atwalilile ukuba uwatekanya ilyo aali muli yalya mafya? Cisuma, bushe cinshi Yesu alecita ilyo lilya ibumba lyaishile ku kumwikata? Alepepa kuli Yehova no mweo onse. Kabili cinshi Yehova acitile? Baibolo itulondolwela ukuti Yesu “alyumfwilwe no kusenaminwa.” (AbaHebere 5:7) Yehova atumine malaika ukufuma ku muulu ku kukoselesha Umwana wakwe uwashipa.—Luka 22:42, 43.

²² Ilyo fye papitile inshita iinono pa numa ya kumukoselesha, Yesu aebele abatumwa bakwe ati: “Imeni, tuleyeni.” (Mateo 26:46) Taleni tontonkanyeni pa fyo ashipile pa kulanda ukuti “tuleyeni.” Ilyo asosele aya mashiwi alishibe ukuti alayaeba ibumba lilya ukuti licusha ifibusa fyakwe, kabili alishibe ukuti filya ifibusa fyakwe fyali no kumubutuka, e lyo kabili alishibe no kuti aali no kucula fye eka ubu bucushi bukalamba. Aalecula fye eka ilyo balemulubulwisha imilandu ya bufi iyo bamupeele ilyo balemutumfya, ilyo balemucusha, na lintu afwile imfwa iyabipa. Muli fyonse ifi atwalilile ukuba uwashipa.

23. Londololeni ico tushingalandila ukuti Yesu tabikile amano ku bumi bwakwe ifi ashatiinine ukucula ne mfwa.

²³ Bushe Yesu tabikile amano ku bumi bwakwe? Alibikileko amano. Akanabikako amano nga te kuti tusose ukutila alishipile. Na kuba Yesu asambilishe abasambi bakwe ukuba abacenjela, no kubelama nga bamona ukuti cayafya pa kuti batwalilile ukulacita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Mateo 4:12; 10:16) Lelo, Yesu apa pena alishibe ukuti takwali mwa kusengulwila. Alishibe ico Lesa afwaya. Ico Yesu alefwaya sana kutwalilila ukuba uwa cishinka, kanshi icalipo fye palya kuya fye mu kumulubulwisha.

24. Cinshi tushingatwishikila ukutila kuti twashipa ilyo twakwata amafya?

²⁴ Abakonka Yesu balilangilila imiku fye iingi ukuti balamupashanya ukushipa! Abengi balashipikisha nga balebapumya, balebalamata, nangu babekata, atemwa bababika mu cifungo, na lintu balebacusha, nangu fye ukubepaya. Ni kwi abantu bashapwililika bafumya amaka ya musango uyu? Te kushipa fye kwabo kulenga iyo. Bafumya amaka kuli Lesa, kulya kwine na Yesu afumishe. (Abena Filipi 4:13) E ico mwilatiina ifyo cikaba ku ntanshi. Shipeni no kutwalilila ukuba aba cishinka, na Yehova akamupeela amaka ayo mukabila. Koseni nge fyo Yesu Intungulushi yesu akosele, uwatile: “Shipeni! Ine nincimfya aba pano calo.”—Yohane 16:33.

[Futunoti]

Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?

● Bushe ukupashanya Yesu kukamwafwa shani ukulanda ukwabulo mwenso, nangu ca kuti abantu mulelanda na bo tabatemenwe icine mulebeeba?—Yohane 8:31-59.

● Mulandu nshi tushilingile ukufililwa ukwafwa abantu pa mulandu wa kutiina Satana nelyo ifibanda fyakwe?—Mateo 8:28-34; Marko 1:23-28.

● Mulandu nshi tufwile ukubela ne cikuuku ku balecula nangu ca kutila ukucite fi kuti kwalenga bambi ukutucusha?—Yohane 9:1, 6, 7, 22-41.

● Bushe isubilo Yesu akwete lyamwafwile shani ilyo alecula, kabili bushe isubilo mwakwata kuti lyamwafwa shani ukuleka ukutiina abantu?—Yohane 16:28; 17:5; AbaHebere 12:2.

[Icikope pe bula 39]

Abena Kristu abaice abengi balashimikila bambi ukwabulo mwenso

[Icikope pe bula 42]

“Nine”

[Icikope pe bula 44]

Inte sha kwa Yehova nga balebacusha balashipa

Icipandwa 5

“Ifyuma Fyonse Ifya Mano”

1-3. Bushe cili shani ilyo Yesu alanda ilyashi pali ubu bushiku mu 31 C.E., kabili mulandu nshi abalekutika ifyo alelanda bapapila?

NI NSHITA ya pa mwela mu 31 C.E. Yesu ali mupepi na ku Kapenaumu, umusumba wabela pa kati ku masamba na ku kapinda ka ku kuso aka Bemba wa Galili mu lulamba; muli uyu musumba mwaba abantu abengi ababomba imilimo yalekanalekana. Pa lupili ulwaba mupepi, e po Yesu aciba alepepa eka ubushiku fye bonse. Cilya bwaca, aita abasambi bakwe, asalapo 12, bena alabeeta ati abatumwa. Kabili abantu abengi nga nshi, bamo abafumine ukutali, nabakonka Yesu uku kwine aali kabili balongene pa lupili pa ncende apabatama. Balefwaisha ukuumfwa ifyo alalanda e lyo no kundapwa amalwele yabo. Yesu acita ifi fine balefwaya.—Luka 6:12-19.

² Yesu aya ku mabumba no kundapa abalwele bonse. Lyena, ilyo abalwele bonse abali mwi bumba baba bwino, aikala pa nshi alabafunda.a Ifyebo ifyo alandile bulya bushiku, ninshi na kamwela akasuma kalepita, fyalipapwishe abalekutika. Pantu na kuba, tabatalile abomfwapo umuntu uusambilisha nga ena. Pa kuti abantu bamone ukuti ifyo alesambilisha naficindama, talelanda pa ntambi nangu ifyo intungulushi sha mapepo isha baYuda shisambilisha. Lelo libili libili alelanda ifyalembwa mu Malembo ya ciHebere. Ifyo alelanda fili fye ifyaololoka, ifyayanguka ukuumfwa, ne fyo alelandapo fileumfwika bwino bwino. Ilyo apwisha ukulanda, abantu balapapa fye. Ee kwena, kuti bapapa. Pantu uwacilalanda muntu wakwatisha amano ukucila bonse abantu pano nse!—Mateo 7:28, 29

³ Lilya lyashi ne fyebo fimbi ifingi ifyo Yesu alandile ne fyo alecita fyalilembwa mu Cebo ca kwa Lesa. Tufwile ukubebeta ifi fyalembwa fyapuutwamo ifyalanda pali Yesu, pantu muli ena e mwafiswa “ifyuma fyonse ifya mano no kwishiba.” (Abena Kolose 2:3) Bushe ni kwi uko afumishe amano, nangu tutile, afumishe kwi amaka ya kwishiba ifintu no kwiluka umo filolele no kufikonka mu bumi bwakwe? Bushe alangilile shani ukuti wa mano, kabili finshi twakulacita ifya kulalangilila ukuti tulemupashanya?

“Bushe Uyu Muntu Afumishe kwi Aya Mano?”

4. Cipusho nshi abalekutika ifyo Yesu alelanda mu Nasarete baipwishe kabili mulandu nshi?

⁴ Bushiku bumo ilyo Yesu aile alashimikila, atandalile abantu ku Nasarete uko akuliile, kabili atampile ukubasambilisha mwi sunagoge. Abengi abalekutika balipapile, balaipusha abati: “Bushe uyu muntu afumishe kwi aya mano?” Balishibe balupwa wakwe, abafyashi bakwe na bamunyina, kabili balishibe no kuti afumine mu ng’anda ya mupiina. (Mateo 13:54-56; Marko 6:1-3) Kabili bafwile balishibe no kuti uyu kabasa uwalelanda bwino, tatalile aya ku kusambilila ku masukulu ya bashimapepo abaYuda. (Yohane 7:15) E ico icipusho baipwishe calemoneka kwati nacilolamo.

5. Bushe Yesu atile amano yakwe yalefuma kwi?

⁵ Icalengele ukuti Yesu abe uwa mano te mulandu fye wa kuti aali uwapwililika. Bushiku bumo, ilyo alesambilisha abantu mwi tempele, Yesu aebele abantu ukuti amano yakwe yalefuma ku wapulamo. Atile: “Ifyo nsambilisha te fyandi iyo, lelo fya wantumine.” (Yohane 7:16) E ico, Yesu alefumya amano kuli Wishi, uwamutumine. (Yohane 12:49) Nomba bushe cali shani pa kuti Yehova apeele Yesu amano?

6, 7. Bushe Yesu anonkele shani amano ukufuma kuli Wishi?

⁶ Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova wali pali Yesu. Ilyo Esaya alesobela ukuti Yesu e Mesia uukesa, atile: “Pali wene pakekalo mupashi wa kwa Yehova, umupashi wa mano kabili uwa mucetekanya, umupashi wa kutubulula kabili uwa bumpalume, umupashi wa kwishiba kabili uwa katiina ka kuli Yehova.” (Esaya 11:2) Apo alikwete umupashi wa kwa Yehova uwalemutungulula mu kutontonkanya na mu kupingula ifya kucita, bushe kuti twapapa umulandu amashiwi ya kwa Yesu ne fyo alecita fyabelele ifya amano nga nshi?

⁷ Kwaba inshila na imbi iikalamba iyo Yesu anonkelemo amano ukufuma kuli Wishi. Nga fintu twamwene mu Cipandwa 2, ilyo Yesu talaisa pano nse, alikeele na Wishi ku muulu pa myaka iminshipendwa, e ico Yesu alikwete ishuko lya kwishiba ifyo Wishi atontonkanya pa fintu. Umwana alinonkele amano ayengi sana ilyo aali ‘cibinda wa mulimo’ lintu Lesa alebumba ifintu fyonse, ifipeema ne fishipeema. E mulandu wine ilyo uyu Mwana talaisa pano nse, balemwitila abati “Mano.” (Amapinda 8:22-31; Abena Kolose 1:15, 16) Ilyo Yesu aalebomba umulimo pano calo, lyonse alebomfya amano anonkele ilyo aali na Wishi ku muulu.b (Yohane 8:26, 28, 38) E ico, teti tupape nga twamona ukuti ifyo Yesu alelanda filelangilila ukuti alishibe bwino sana ifintu ifingi no kuti fyonse ifyo alecita fyalelangilila ukuti alikwete amano.

8. Bushe fwe bakonka Yesu kuti twacita shani pa kuti tukwate amano?

⁸ Na ifwe fwe bakonka Yesu tufwile ukufumya amano kuli Yehova. (Amapinda 2:6) Kwena Yehova tapeela amano mu cisungusho. Lelo alaasuka amapepo ya mukoosha ilyo tulemulomba amano pa kuti twishibe ifya kucita pa mafya tukwete. (Yakobo 1:5) Nga tulefwaya ukukwata amano tufwile ukubombesha nga nshi. Tufwile ukulafwaya amano kwati “fyuma fyashikama” tulefwaya. (Amapinda 2:1-6) Tufwile ukutwalilila ukulafwailisha mu Cebo ca kwa Lesa, umwaba amano yakwe, kabili tufwile no kulaikala ukulingana ne fyo tusambilila. Ukulacita ifyo Umwana wa kwa Yehova alecita kuti kwatwafwa sana nga tulefwaya ukukwata amano. Nomba natulande pa fintu fimo fimo ifyalangilile ukuti Yesu wa mano, kabili twalasambilila ne fyo twingamupashanya.

Amashiwi ya Mano

9. Cinshi calengele ukuti Yesu alesambilisha ifya mano?

⁹ Abantu abengi nga nshi baleomokela kuli Yesu ku kumfwa ifyo alelanda. (Marko 6:31-34; Luka 5:1-3) Te kuti tupape ico baleilako, pantu fyonse ifyo Yesu alelanda fyaleba ifya mano! Ifyo alesambilisha fyalelangilila ukuti alishibe sana Icebo ca kwa Lesa kabili alefika pa cishinka ca mulandu pa kusambilisha. Abantu fye bonse kuti batemwa ifyo alesambilisha, e lyo kabili ubusuma bwa fiko tabupwa nangu papite shani inshita. Moneni fimo fimo ifya mano ifyo Yesu alandile, uwasobelwe ukuti akaba “Kabilo wa cipesha amano.”—Esaya 9:6.

10. Mibele nshi iisuma iyo Yesu atukonkomesha ukukwata, kabili mulandu nshi?

¹⁰ Mu Lyashi lya pa Lupili ilyo tulandilepo pa ntendekelo, e mwaba ifyebo ifingi sana ifyo Yesu asambilishe ifyalembwa fye nga mulya mwine afilandile ukwabulo ukuti bakalemba ba Baibolo balandemo amashiwi na bo. Muli ili lyashi, Yesu tatufundile fye ukuti tufwile ukulalanda bwino no kuba ne mibele isuma. Apo Yesu alishibe ukuti ifyo umuntu atontonkanya mu mutima kuti fyamulenga alanda fimo nangu ukucita fimo, atukonkomeshe ukuba ne mibele isuma, pamo nga ukufuuka umutima, insala ne cilaka ca bulungami, uluse no mutende, e lyo no kutemwa abantu bambi. (Mateo 5:5-9, 43-48) Nga twalundulula iyo mibele mu mutima wesu, tukaba ne milandile isuma e lyo ne misango yesu ikawama, ikalasekesha Yehova kabili ikalenga tuleumfwana na bantu banensu.—Mateo 5:16.

11. Ilyo Yesu alekonkomesha abantu ukukanacita ifyabipa, bushe afikile shani pa mulandu wine wine uwingabafwa ukuleka ukucita ifyabipa?

¹¹ Ilyo Yesu alefunda abantu ukukanacita ifyabipa, alandile na pa cilenga abantu ukulufyanya. Tatwebele fye ukuleka ukucita ifyabipa. Lelo, alitusokele no kuleka ukulaenda ne cipyu mu mitima yesu. (Mateo 5:21, 22; 1 Yohane 3:15) Taleseshe fye ubucende, lelo atusokele na pa lunkumbwa ulutampila mu mutima no kuwishisha umuntu muli ulu lubembu. Atukonkomeshe ukukanaleka amenso yesu ukuba no lunkumbwa ulwingalenga twacita icabipa. (Mateo 5:27-30) Yesu alelanda pa ntulo ya bwafya, talelanda fye pa bwafya iyo. Alelanda pa mibele no lunkumbwa ifilenga umuntu ukulufyanya.—Amalumbo 7:14.

12. Bushe abakonka Yesu bamona shani ukufunda kwakwe, kabili mulandu nshi?

¹² Mu mashiwi ya kwa Yesu mwaliba amano icine cine! E mulandu wine kanshi ‘amabumba yasungukile imisambilishishe yakwe.’ (Mateo 7:28) Fwe basambi bakwe, tufwaya ukumfwila ukufunda kwakwe ukwa mano mu mikalile yesu. Tufwaya ukuba ne mibele isuma, iyo atwebele ukukwata, imibele pamo nga, uluse, umutende, no kutemwa. Pantu iyi mibele e ikalenga tulecita ifisekesha Yehova. Tulesha na maka yesu yonse ukufumya mu mitima yesu ifyabipa ifyo atusokeleko, pamo nga icipyu e lyo no kukumbwa ifyabipa, pantu nga twafifumyamo te kuti tulecita ifyabipa.—Yakobo 1:14, 15.

Fyonse Ifyo Alecita Fyali Ifya Mano

13, 14. Cinshi icilangilila ukuti Yesu alesala bwino ifya kucita mu bumi bwakwe?

¹³ Yesu alilagilile ukuti wa mano muli fyonse ifyo alelanda ne fyo alecita. Muli fyonse fye, e kuti ifyo alecita ifintu, ifyo aleimona, ne fyo aleampana na bantu bambi, mwaleba ifintu ifingi ifisuma ifyalelanga ukuti wa mano. Moneni ifilangilila ukuti Yesu alikwete “amano no bupanda.”—Amapinda 3:21.

¹⁴ Uwa mano alatontonkanya bwino ifya kucita ifintu. Yesu aletontonkanya bwino pa kusala ifya kucita mu bumi. Bushe Yesu aalafwaya ukwikala bwino, nga cali shani? Afwaya ukukwate ng’anda nga yali shani? Akwata ubukwebo nga bwali shani? Nelyo bushe afwaya ukulumbuka pa calo nga cali shani? Yesu alishibe ukuti ukulafwaya fye ifyuma umo shacela “mupu no kufuluko mwela.” (Lukala Milandu 4:4; 5:10) Ukucite fyo buwelewele. Yesu asalilepo ukulaikala fye ukwabula ukufusha imitabotabo. Talefwaisha indalama nelyo ukuilonganikila ifyuma. (Mateo 8:20) Aleikala ukulingana ne fyo alesambilisha, aletonta fye ilinso lyakwe pa cintu cimo, ne ci cintu, kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Mateo 6:22) Yesu alebomfya amaka yakwe yonse ne nshita ku mulimo wa Bufumu bwa kwa Lesa, pantu uyu mulimo walicindama nga nshi ukucila ifyuma. (Mateo 6:19-21) E ico kanshi atushilile icintu icisuma ica kukonka.

15. Bushe abakonka Yesu balangilila shani ukuti ilinso lyabo lyatonta fye pa cintu cimo, kabili mulandu nshi ukucite fi kwawamina?

¹⁵ Abakonka Yesu muno nshiku balishiba umulandu cawamina ukuba ne linso ilitonta fye pa cintu cimo. Pantu nga baletonta fye pa cintu cimo te kuti balefwaya ukulacita ifintu ifibacilile amaka pamo nga ukuibika mu nkongole apabula nangu cimo no kucita ifintu ifingabapwishisha inshita iikalamba na maka. (1 Timote 6:9, 10) Abengi balicefyako imitabotabo pa kuti balebomba umulimo wa Bwina Kristu inshita iikalamba, bamo balabombako fye no mulimo wa kubila imbila ya Bufumu inshita yonse. Kwena takwaba cimbi ica mano ico umuntu engacita icacila pa kucindamika ifya Bufumu pantu ukucite ifi kulaleta insansa icine cine.—Mateo 6:33.

16, 17. (a) Bushe Yesu alangilile shani ukuti ali uwafuuka no kuti alishibe ifyo engacita ne fyo ashingacita? (b) Bushe kuti twalangilila shani ukuti twalifuuka kabili twalishiba ifyo twingabomba ne fyo tushingabomba?

¹⁶ Baibolo ilanda pa bakwata amano ukuti balifuuka, e kutila baleshiba apo amaka yabo yengapeleela. (Amapinda 11:2) Yesu aali uwafuuka kabili alishibe ifyo engacita ne fyo ashingacita. Alishibe ukuti taali no kupilibula abantu bonse abaumfwile ubukombe bwakwe. (Mateo 10:32-39) Alishibe no kuti aali no kubila imbila nsuma ku bantu fye abanono. E ico alicitile icintu cimo ica mano, apeele umulimo wa kupanga abasambi ku balemukonka. (Mateo 28:18-20) Alisumine bufuuke bufuuke ukuti aba bantu baali no ‘kucite milimo iyacila’ pa milimo yakwe, pantu bena baali no kushimikila abantu abengi, no kufika ukutali nga nshi kabili baali no kubomba pa nshita yalepa. (Yohane 14:12) Yesu na kabili alishibe ukuti na o wine alefwaya ubwafwilisho. Ilyo bamalaika baishile ku kumupyungila mu matololo, e lyo na lintu malaika aishile ku kumukosha mu Getsemane, takeene ubwafwilisho. Ilyo alefwaisha sana ubwafwilisho, Umwana wa kwa Lesa alilombele ubwafwilisho.—Mateo 4:11; Luka 22:43; AbaHebere 5:7.

¹⁷ Na ifwe fwe bakonka Kristu, tufwile ukuba abafuuka kabili tufwile ukwishiba apo amaka yesu yapelele. Kwena tufwile ukubomba no mweo wesu onse no kuba abacincila mu mulimo wa kushimikila abantu no kupanga abasambi. (Luka 13:24; Abena Kolose 3:23) Nomba tufwile no kulaibukisha ukuti Yehova tatulinganya ku bantu bambi, kanshi na ifwe tatufwile ukulailinganya kuli bambi. (Abena Galatia 6:4) Nga tuli na mano yene yene tukapanga ukubombako imilimo iyo twingaba na maka ya kubomba e lyo no kulingana ne fyo ifintu fili. Kabili amano yakalenga bakangalila ukulaibukisha ukutila na bo kwaba fimo ifyo bashingakwata maka ya kucita no kutila na bo limo limo balakabila ubwafwilisho. Ukufuuka kukalenga baumfwa bwino nga kwaba uwa kubaafwa pantu bakeshiba ukutila Yehova kuti abomfya uwasumina munabo ‘ukubakoselesha.’—Abena Kolose 4:11.

18, 19. (a) Cinshi icilangilila ukuti Yesu aali uwanakilila kabili umusuma ilyo aleampana na basambi bakwe? (b) Mulandu nshi tulingile ukulatontonkanya sana pa fisuma ifyo abanensu bacita e lyo no kuba abanakilila kuli bena, kabili bushe kuti twacita shani ifi?

¹⁸ Yakobo 3:17 itila: “Amano ayafuma mu muulu . . . yalinakilila.” Yesu aali uwanakilila kabili uwa mutembo ku basambi bakwe. Alishibe ukuti aba bantu balalufyanya, lelo alelolesha fye pa busuma bwabo. (Yohane 1:47) Alishibe ukuti bali no kumubutuka ilyo baali no kumwikata, lelo taletwishika ukuti bali aba cishinka. (Mateo 26:31-35; Luka 22:28-30) Petro alikeene Yesu imiku itatu. Na lyo line, Yesu alipepeeleko Petro no kulangilila ukuti alicetekele ukuti Petro aali uwa cishinka. (Luka 22:31-34) Pa bushiku bwa kulekeleshako ukuba pano calo, Yesu pa kupepa kuli Wishi talandile pa filubo fya basambi bakwe. Lelo alandile pa fisuma ifyo babombele ukwisashinta pa bushiku bwa mfwa yakwe, atile: “Nababake cebo cenu.” (Yohane 17:6) Nangu line balelufyanya, abapeele umulimo wa kulolekesha pa milimo yonse pano calo iyakuma Ubufumu bwakwe. (Mateo 25:14, 15; Luka 12:42-44) Ukucetekela abacetekele kufwile kwalibakoseshe ukuti batwalilile ukulabomba umulimo uo abapeele.

¹⁹ Abakonka Yesu balishiba ukuti balingile ukulamupashanya. Pantu na kuba nga ca kutila Umwana wa kwa Lesa uwapwililika alitekanishishe abasambi bakwe, pali bufi ifwe fwe bantu bashapwililika, tufwile no kucishapo ukutekanishisha abantu banensu! (Abena Filipi 4:5) Ukucila ukulatontonkanya fye pa filubo fya bakapepa banensu, tufwile ukulatontonkanya sana pa fisuma ifyo bacita. Tufwile tuleibukisha lyonse ukuti Yehova alibeeta na bo bene. (Yohane 6:44) Kanshi, afwile alimwenemo ubusuma muli bena, na ifwe e bo tufwile ukulamona. Nga tulefwaya fye ubusuma muli bambi ‘twakulasuula ku filubo’ fyabo kabili tukalafwaya ifintu ifyo twingabatashishapo. (Amapinda 19:11, Diocese of Mbala) Nga twacetekela bamunyinefwe Abena Kristu, tukabaafwa ukulabombela Yehova na maka yabo yonse kabili bakaba aba nsansa ilyo balemubombela.—1 Abena Tesalonika 5:11.

20. Bushe cinshi tufwile ukucita ne cuma ca mano ico tusanga mu Mbila Nsuma, kabili mulandu nshi?

²⁰ Mu Mbila Nsuma iyalembelwe pali Yesu ilyo aali pano calo mwaba ifyuma fya mano icine cine! Bushe tufwile ukucita shani ne ci cuma? Pa mpela ya Lyashi lya pa Lupili, Yesu akonkomeshe abaumfwileko ilyashi ukuti balingile ukuumfwa ifi fyebo fya mano no kuficita, nelyo ukulafibaka. (Mateo 7:24-27) Nga ca kuti ifyo tuletontonkanyapo, ifili mu mutima, ne fyo tulecita filelingana ne fyebo fya mano ifyo Yesu alandile ne fyo alecita, tukekala bwino sana kabili tukaba pa nshila ya ku mweo wa muyayaya. (Mateo 7:13, 14) Kanshi kwena takwaba ifyo twingacita ifingaba ifya mano sana ukucila pali fi twasambilila!

[Amafutunoti]

Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?

● Nga ca kutila mwaishiba ukuti mwalikalifya uwasumina munenu, cinshi cingawama ukucita?—Mateo 5:23, 24.

● Nga ca kuti umuntu amusaalula nelyo amutendeka, bushe amashiwi ya kwa Yesu kuti yamwafwa shani ukwishiba ifya kucita?—Mateo 5:38-42.

● Bushe ukutontonkanya pa fyebo fya kwa Yesu kuti kwamwafwa shani ukushikatala pa fyo mumona indalama ne fyuma?—Mateo 6:24-34.

● Ilyo mulefwaya ukumona ifyo mwacindamika mu bumi bwenu, bushe ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu kukamwafwa shani?—Luka 4:43; Yohane 4:34.

[Icikope pe bula 47]

“Amabumba yalipapile pa fyo alesambilisha”

[Icikope pe bula 50]

Amano ya kwa Lesa kuti twayasanga mu Baibolo

Icipandwa 6

“Asambilile Icumfwila”

1, 2. Mulandu nshi umufyashi aumfwila bwino pa kumona umwana wakwe alemumfwila, kabili ifyo aumfwa fyalingana shani ne fyo Yehova omfwa?

UMUFYASHI alolesha pa windo, amona umwana wakwe umunono aleangala na babiye. Umupila uo baleangasha watanukila ku nse ya lubansa no kuya mu musebo. Umulumendo alolekesha umupila no ko uleya fye. Umubiye amweba ati kabiye mu musebo uye usende umupila. Kalume apukunya umutwe, atila: “Batata balindesha ukucite fyo.” Bawishi batemwa sana.

² Cinshi bawishi batemenwa? Pantu balyebele umwana ukuti elaya mu musebo eka. Ilyo umwana akonka ifyo abafyashi bamwebele, nangu ca kuti teshibe no kuti bawishi balemumona, bawishi bena baishiba ukuti umwana alesambilila icumfwila, kanshi icabipa te kuti cimucitikile. Ulya mufyashi omfwa kwati ni filya Shifwe wa ku muulu Yehova omfwa. Lesa alishiba ukuti nga tulefwaya ukutwalilila ukuba abacishinka muli cino calo no kwisaipakisha amapaalo ayo atulaya, tufwile ukusambilila ukumucetekela no kumumfwila. (Amapinda 3:5, 6) Pa kuti cibe ifyo, alitutumiine kafundisha uwaishibisha sana ukufunda ukucila abantu bonse.

3, 4. Cinshi twingalandila ukuti Yesu ‘alisambilile icumfwila’ no kuti ‘alengelwe ukupwililika’? Langilileni.

³ Mu Baibolo mwalembwa ifyebo pali Yesu ifingatupapusha, ifitila: “Nangu aali Mwana, asambilile icumfwila ku fintu aculileko; kabili ilyo alengelwe ukupwililika ashingamikwe ipusukilo lya muyayaya kuli bonse abamumfwila.” (AbaHebere 5:8, 9) Uyu Mwana aali umumi mu muulu pa myaka iingi nga nshi. Alimwene uko Satana na bamalaika banankwe bapondweke, lelo ili beli lya kwa Lesa, talyabakonkeleshe. Ubusesemo bwapuutwamo ubwafikilishiwe pali ena butila: “Nshafutatuka.” (Esaya 50:5) Nomba bushe amashiwi ya kuti “asambilile icumfwila” kuti yafikilishiwa shani mu Mwana uwali ne cumfwila capwililika? Bushe umuntu wapwililika kale ‘alengelwe shani ukupwililika’?

⁴ Natulangilile. Tutile umushilika alikwata ulupanga lwa cela ulwapangwa bwino sana ukulingana no mulimo wa luko, lelo tatala alubomfyapo mu bulwi. Nomba, akabushanya ulu lupanga no lupanga lumbi ulwakosa sana ukucila pa lupanga ulo akwete pa kubalilapo. Ulu lupanga ulupya lwalibomfiwapo mu nkondo kabili lwalibomba bwino. Bushe uwacite fyo, ninshi tawemye mwa? E fyo na Yesu aali, ilyo talaisa pano nse, icumfwila cakwe cali icapwililika, nomba taeshiwepo. Lelo ilyo aikeleko fye panono pano calo, icumfwila cakwe tacali nge fyo cali kale. Yesu alyeshiwe, kabili icumfwila cakwe cali kwati cakoselako. Amesho yaishile pali ena, ayashali na kubako aba fye ku muulu, e yakoseshe icumfwila cakwe no kulenga cimoneke ifyo cakosa.

5. Mulandu nshi Yesu alefwaikilwa ukuba ne cumfwila, kabili finshi twalasambilila muli cino cipande?

⁵ Icumfwila calicindeme sana kuli Yesu pantu e cikalamba ico aishiile pano calo. Apo ali ni “Adamu wa kupelelekesha,” Yesu aishile pano calo ku kwisacita ico umufyashi wesu uwa ntanshi afililwe ukucita, e kutila, ukutwalilila ukulaumfwila Yehova Lesa, na mu macushi kumo. (1 Abena Korinti 15:45) Lelo Yesu taleumfwila fye cikulu kumfwila iyo. Yesu aleumfwila na mano yakwe yonse, umutima wakwe onse, no mweo wakwe onse. Kabili umwine aleitemenwa fye ukumfwila. Ukucita ukufwaya kwa kwa Wishi kwalicindeme ukucila fye na pa kulya! (Yohane 4:34) Cinshi cikatwafwa ukupashanya Yesu icumfwila? Intanshi natulande pa calelenga ukuti aleumfwila. Nga tuli no mutima wa cumfwila nga ulya Yesu akweteko kuti twakaana amatunko kabili kuti tulecita ukufwaya kwa kwa Lesa. Lyena twalalanda na pa busuma bwaba mu kuba aba cumfwila nga filya Kristu aali.

Ifyalengele Yesu Ukuba ne Cumfwila

6, 7. Fintu nshi fimo fimo ifyalelenga Yesu ukuba ne cumfwila?

⁶ Icumfwila ca kwa Yesu calefuma mu mutima wakwe. Nga fintu twasambilile mu Cipandwa 3, Yesu aali uwaiceefya. Icilumba cilalenga abantu ukutalama, lelo ukufuuka kulatwafwa ukuitemenwa ukulaumfwila Yehova. (Ukufuma 5:1, 2; 1 Petro 5:5, 6) Kabili, icalelenga Yesu ukuba ne cumfwila, mulandu wa kuti alitemenwe ubulungami no kupata ububifi.

⁷ Ne cikalamba sana icalengele ena ukuba ne cumfwila, ni co alitemenwe Yehova, Wishi wa ku muulu. Uku kutemwa ukwa kwa Kristu tukakulandapo sana mu Cipandwa 13. Uku kutemwa kwalelenga Yesu ukuba na katiina kuli Lesa. Alitemenwe sana Yehova, kabili alimucindike nga nshi, ica kuti aletiina ukumukalifya. Ukutiina Lesa e cimo icalengele ukutila Lesa aleumfwa amapepo ya kwa Yesu. (AbaHebere 5:7) Kabili, mu kuteka kwa kwa Yesu, Mesia Imfumu, abantu bakalatiina Yehova.—Esaya 11:3.

8, 9. Nga fintu casesemwe, bushe Yesu alemona shani icalungama ne cabipa, kabili acitile shani pa kuti ifyo aletontonkanya pali ifi fintu fishibikwe?

⁸ Umuntu uwatemwa Yehova afwile no kupata ifyo Yehova apata. Ica kumwenako fye, moneni ubusesemo bwalanda pali Mesia Imfumu ubutila: “Watemwo bulungami, no kupato bubifi; e co Lesa, Lesa obe, akusubila amafuta ya kusekelela ukucila ababiyo.” (Amalumbo 45:7) Aba ‘abanankwe’ Yesu, shamfumu ishafumine mu lupwa lwa Mfumu Davidi. Ilyo Yesu asubilwe, alingile ukusekelela ukucila aba bonse. Mulandu nshi? Icilambu cakwe calicila pa cilambu ca banankwe, kabili ubufumu bwakwe bukaleta amapaalo ayengi sana ukucila pa bufumu bwa aba bambi. Ico apaalilwa ni co ukutemwa icalungama no kupata icabipa kwalimwafwa ukulaumfwila Lesa muli fyonse.

⁹ Bushe Yesu acitile shani pa kuti ifyo aletontonkanya pa calungama ne cabipa fishibikwe? Ica kumwenako, bushe Yesu aumfwile shani ilyo abasambi bakwe bapaalilwe pa kukonka ifyo abasambilishe pa kushimikila? Alitemenwe nga nshi. (Luka 10:1, 17, 21) Inga lintu abantu mu Yerusalemu batwalilile ukuba abatalama, bakaana ukumumfwila, aumfwile shani? Alililile ifilamba pa mulandu wa kutalama kwa bali mu musumba. (Luka 19:41, 42) Alesekelela pa fintu ifisuma no kumfwa ububi pa fyabipa.

10. Bushe tufwile ukumona shani ifyalungama ne fyabipa, kabili cinshi cikatwafwa ukulafimona ifyo?

¹⁰ Ukutontonkanya pa fyo Yesu alemona ifyalungama ne fyabipa kuti kwatwafwa ukumona icilenga tuleumfwila Yehova. Nangu tatwapwililika kuti twapata icabipa no kutemwe cisuma ne mitima yesu yonse. Tufwile ukulapepa kuli Yehova, tulemulomba ukuti aletwafwa tuletontonkanya nga filya ena no mwana wakwe batontonkanya. (Amalumbo 51:10) Kabili tufwile ukutaluka ku fingalenga twatendeka ukutemwa ifyo Yehova na Yesu bapata no kutendeka ukupata ifyo batemwa. Tufwile ukulasala bwino ifya kucita ilyo tuleangala na lintu tuleisha e lyo kabili tufwile no kusala ifibusa ifisuma. (Amapinda 13:20; Abena Filipi 4:8) Nga twapashanya Kristu umutima, ninshi icumfwila cesu tacakabe fye ca pa menso. Tukalacita ifyalungama pa mulandu wa kuti twalitemwa ukucite fyo fintu. Tatwakalecita ifyabipa, te pa mulandu fye wa kuti tatulefwaya umuntu atumone, lelo pa mulandu wa kuti twalipata iyo misango yabipa.

“Tacitile Lubembu”

11, 12. (a) Cinshi cacitike ilyo fye Yesu aletendeka umulimo pe sonde? (b) Cinshi Satana atunkile Yesu ukucita pa kubalilapo fye, kabili bushe abomfeshe mucenjelo nshi?

¹¹ Ilyo fye Yesu atendeke umulimo pano calo, Satana alimweseshe kabili calimoneke ukuti Yesu alipatile ulubembu. Pa numa ya kubatishiwa, aikele mu matololo inshiku 40 akasuba no bushiku, ukwabula ukulya. Pa numa ya isho nshiku, Satana aishile ku kumwesha. Moneni ubucenjeshi bwa kwa Kaseebanya ilyo alemwesha.—Mateo 4:1-11.

¹² Intanshi Satana atile: “Nga uli mwana wa kwa Lesa, eba aya mabwe yabe umukate.” (Mateo 4:3) Bushe Yesu aumfwile shani pa numa ya kwikala ukwabula ukulya inshita yalepa ifi? Baibolo tayatufisa yalanda fye aiti: ‘Alyumfwile nsala.’ (Mateo 4:2) E ico Satana alefwaya amushukile pa mulandu wa nsala, na kuba afwile alilolelele mpaka Yesu atembauka ku nsala. Kabili umfweni ifyo Satana amutumfishe, atile: “Nga uli mwana wa kwa Lesa.” Satana alishibe ukuti Yesu “libeli ku cibumbwa conse.” (Abena Kolose 1:15) Ukusembeleka kwa kwa Satana takwalengele Yesu apondokele Lesa. Yesu alishibe ukuti Lesa talefwaya ena ukubomfya amaka yakwe ku kuisekesha fye. Alikeene ukucite co, ne ci calangilile ukuti alicetekele Yehova ukuti e wingamupeela ifya kulya no kumutungulula.—Mateo 4:4.

13-15. (a) Bushe litunko nshi ilyalenga bubili na butatu ilyafumine kuli Satana, kabili Yesu acitile shani ilyo atunkilwe? (b) Twaishiba shani ukuti Yesu ali fye lyonse uwalola ilyo Satana alemwesha?

¹³ Ifyo Satana acitile pa kutunka Yesu umuku walenga bubili ni fi, amutwele pa nsonshi ye tempele. Satana apotongenye Icebo ca kwa Lesa mu bucenjeshi no kutunka Yesu ukuti ailange amaka, aipoose pa nshi ukufuma pa nsonshi pa kutila bamalaika bamupusushe. Abantu abali pe tempele abamonako icipesha mano ca musango uyo, bushe nga paali abali no kutwishika ukuti Yesu e Mesia wasobelwe ukwisa? Kabili amabumba abasumina ukuti Yesu e Mesia pa mulandu wa kucita ici cintu ca lulumbi, Yesu no kucula nga taculile. E fyo bamo bengatontonkanya. Lelo Yesu alishibe ukuti ukufwaya kwa kwa Yehova kwa kuti Mesia alingile ukulabomba umulimo wakwe mu bufuuke, taali na kupatikisha abantu ukumusumina pa mulandu wa kucita ifya lulumbi. (Esaya 42:1, 2) Uyu muku na o, Yesu alikeene ukupondokela Yehova. Talefwaya ukuti ukulumbuka kumufumye kuli Yehova.

¹⁴ Inga itunko lya kuba kateka? Pe tunko lyalenga butatu, Satana aebele Yesu ukuti alamupeela amabufumu yaba mu calo conse, kulila fye apepako Satana. Bushe alipooseleko amano ku fyo Satana alefwaya ukumupela? Amwaswike ati: “Fuma apa, we Satana!” Akonkeshepo no kutila: “Pantu calembwa aciti, ‘Yehova Lesa obe e o ulepepa, kabili wene eka e o ulebombela umulimo washila.’” (Mateo 4:10) Takwali icali no kulembeleka Yesu ukupepa umulungu umbi. Nangu bamupeele bukateka bwa musango shani, fyonse tafyali na kumupondola.

¹⁵ Bushe Satana alilekele ukumwesha? Ukuya kwena aliile ilyo Yesu amutamfishe. Lelo, Imbila Nsuma iyo Luka alembele, itweba ukuti Kaseebanya “afumine pali wene mpaka inshita imbi iyalinga.” (Luka 4:13) Kanshi Satana aali no kufwaya inshita na imbi iya kwesha no kutunka Yesu, kabili ali no kulamwesha ukushinta fye na ku mpela. Baibolo itweba ukuti Yesu alyeshiwe “muli fyonse.” (AbaHebere 4:15) E ico Yesu tatala aleka ukuba uwalola; na ifwe tatufwile ukuleka ukulola.

16. Bushe Satana atunka shani ababomfi ba kwa Lesa muno nshiku, kabili kuti twacita shani pa kuti tukaane amatunko yakwe?

¹⁶ Satana alibikapo fye ukulatunka ababomfi ba kwa Lesa na muno nshiku mwine. Icabipa ca kuti pa mulandu wa kuti tatwapwililika calyangukila Satana ukulatwesha. Pa kututunka pa kuti tulufyanye, Satana mu bucenjeshi, ashukila imibele twapyana pamo nga ukuitemwa, icilumba, e lyo no kufwaisha ukulatungulula abantu bambi. Satana nga atemwa, kuti ashukila iyi yonse imibele yabipa ilyo aletunka abantu ukuti batemwishe indalama! Kanshi, limo cisuma sana ukutala twaiceceta. Tufwile ukulatontonkanya pa mashiwi yalembwa pali 1 Yohane 2:15-17. Ilyo tuletontonkanyapo, tufwile ukumona nga tulepashanya abantu ba mu calo abatemwisha ifyuma, no kuibililika pa kuti bambi balekumbwa ifyo baba, pantu ifi kuti fyalenga icitemwiko cesu muli Shifwe wa ku muulu ukuceepa. Tufwile ukulaibukisha ukuti cino calo cili ku mateelo kumo na kateka wa ciko, Satana. Natukaane imicenjelo yakwe yonse fye iyingatutwala ku lubembu! Shikulwifwe ‘tacitilepo lubembu,’ e ico kanshi lekeni tulemupashanya.—1 Petro 2:22.

“Lyonse Ncita Ifya Kumutemuna”

17. Cinshi ukumfwila Wishi kwaleteele Yesu, lelo mulandu nshi bamo bengalandila ukuti tacayafishe kuli Yesu ukuba ne cumfwila?

¹⁷ Icumfwila, te kupata fye ulubembu iyo; Kristu alecita na fyonse ifyo Wishi alefwaya. Atile: “Lyonse ncita ifya kumutemuna.” (Yohane 8:29) Icumfwila ca musango yu caleteele Yesu insansa. Lelo kwena bamo kuti bakaana abati tacayafishe kuli Yesu ukuba ne cumfwila. Limbi kuti batontonkanya ukuti ena ni Yehova fye akwete uwa kumfwila epela, elyo na o uwapwililika, lelo ifwe fwe bantu tufwile no kumfwila abantunse abashapwililika abatuteka. Nomba icishinka ca kuti Yesu na o aali uwa cumfwila na ku bantunse abashapwililika abali mu bulashi.

18. Ilyo Yesu aali umwaice, alangilile shani ukuti aali ne cumfwila?

¹⁸ Abalekusha Yesu ni Yosefe na Maria, abafyashi bakwe abashapwililika. Afwile alemona sana ifilubo fya bafyashi bakwe ukucila ifyo abaice bambi balemona ifilubo fya bafyashi babo. Bushe alipondweke, aleka no kulaumfwila abafyashi bakwe e lyo alabeba ifyo balingile ukulatungulula ulupwa? Moneni ifyo Luka 2:51 ilanda pa fyali Yesu ilyo aali ne myaka 12, patila: “Alebanakila.” Filya Yesu aleumfwila abafyashi bakwe e fyo na baice Abena Kristu bafwile ukulaumfwila abafyashi babo no kubacindika.—Abena Efese 6:1, 2.

19, 20. (a) Mulandu nshi cishayangukile kuli Yesu ukumfwila abantu bashapwililika? (b) Mulandu nshi Abena Kristu ba cine muno nshiku bafwile ukulaumfwila abalebatungulula?

¹⁹ Pa kuti fye Yesu omfwile abantunse abashapwililika, alekwata amafya ayengi ukucila pa yo Abena Kristu muno nshiku bakwata. Moneni ifyo ifintu fyayafishe ilyo ali pano calo. Pa myaka iingi, Yehova alisuminishe ukupepa kwa baYuda ne tempele balepepelamo mu Yerusalemu e lyo na bushimapepo, lelo fyali no kufumapo no kupyanikwapo ne cilonganino ca Bena Kristu. (Mateo 23:33-38) Kabili, bashimapepo abengi balesambilisha ifya bufi ifyo basambilile ku baGriki aba mano ya pano nse. Mwi tempele, mwalecitika ifyabipa ica kuti Yesu aitile itempele ukuti ni “ninga ya fipondo.” (Marko 11:17) Bushe Yesu alilekele ukulaya kwi tempele na ku masunagoge? Nakalya! Yehova aali talaleka ukubomfya ifi fintu. Yesu aleya fye lyonse ku mitebeto yaleba pe tempele na pa masunagoge mpaka fye Lesa aisayalula ifintu.—Luka 4:16; Yohane 5:1.

²⁰ Nga ca kutila Yesu aali uwa cumfwila ilyo ifintu fyali ifi, pali bufi ifwe fwe Bena Kristu ba cishinka muno nshiku! Pantu na kuba inshita twafikapo e yasoobelwe ukuti e lyo ukupepa kwa cine kukabweshiwa pano calo. Lesa atulaya ukuti takasuminishe Satana ukubifya abantu bakwe ababa mu kupepa kwa cine. (Esaya 2:1, 2; 54:17) Kwena ca cine ukuti tulakwata amafya mu cilonganino ca Bena Kristu pa mulandu wa lubembu no kukanapwililika. Nomba bushe tufwile ukuba abatalama kuli Yehova, pa mulandu fye wa filubo ficita abanensu, limbi twalekelapo no kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu nelyo ukutampa ukulasuusha baeluda? Awe! Lelo, twakulaumfwila bonse abatungulula mu cilonganino. Tufwile ukuba ne cumfwila icikalenga tulesangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu ukwa cilonganino na ku kulongana kukalamba e lyo no kulakonka ifya mu Malembo ifyo batufunda kulya.—AbaHebere 10:24, 25; 13:17.

21. Bushe Yesu acitile shani ilyo abantu baeseshe ukumufumya kuli Lesa, kabili ca kumwenako nshi atushilile?

²¹ Yesu talekele abantu ukumulesha ukulaumfwila Yehova. Nangu fye banankwe abalemona kwati balewamya, talekele bacite fyo. Ica kumwenako fye, umutumwa Petro alefwaya ukunasha Shikulu wakwe ukuti talingile ukucula no kufwa. Ilyo Petro aebele Yesu ukuti ailangulukileko, ena amwene kwati ifyo alelanda fyali fye bwino, lelo Yesu alikaninine fye ndai. (Mateo 16:21-23) Muno nshiku abasambi ba kwa Kristu balakwata amafya ayafuma kuli balupwa babo abamona kwati balecita fye ifisuma pa kubakaanya ukulaumfwila amafunde ya kwa Lesa ne fipope fyakwe. Nomba na ifwe “tufwile ukunakila Lesa nga kateeka ukucila ukunakila abantu,” nga filya abasambi ba kwa Yesu aba kubalilapo bacitile.—Imilimo 5:29.

Umulandu Cawamina Ukuba ne Cumfwila nga Kristu

22. Cipusho nshi ico Yesu ayaswike, kabili ayaswike shani?

²² Ilyo Yesu alefwa, alyeshiwe nga nshi pa mulandu wa cumfwila. Pali bulya bushiku bwa bulanda, “asambilile icumfwila” umupwilapo. Acitile ukufwaya kwa kwa wishi, te kufwaya kwakwe iyo. (Luka 22:42) Ukucite ifi kwalengele ukuti abe uwa cishinka umupwilapo. (1 Timote 3:16) E wayaswike icipusho cakokwele nga nshi ica kuti: Bushe umuntu wapwililika kuti atwalilila ukulaumfwila Yehova na mu macushi kumo? Adamu alifililwe, na Efa wine. Lyena Yesu apeele icasuko cafikapo pantu ali uwa cishinka ukufika fye na ku mfwa yakwe. Uyu muntu, icibumbwa cacila ifibumbwa fyonse ifya kwa Yehova, e wapeele icasuko cafikapo nga nshi. Ali fye ne cumfwila lyonse, nangu ca kutila alecula kabili no kufwilapo alifwililepo pa cumfwila.

23-25. (a) Bushe icumfwila cayampana shani na bumpomfu? Langilileni. (b) Lyashi nshi ilili mu cipandwa cikonkelepo?

²³ Umuntu wa mpomfu, nangu tutile, uwaipeela kuli Yehova no mutima onse, eshibikilwa ku cumfwila. Pa mulandu wa kuti Yesu aali ne cumfwila, talekele ukuba ne cishinka kabili alengele abantunse bonse ukushukilamo. (Abena Roma 5:19) Yehova alipaalile Yesu icine cine. Na ifwe nga tuleumfwila Kristu, Shikulwifwe, Yehova akatupaala. Ukulaumfwila Kristu kuti kwatutwala kwi “pusukilo lya muyayaya”!—AbaHebere 5:9.

²⁴ E lyo kabili, bumpomfu, atemwa ukuba uwa cishinka, na ko kwine lipaalo. Pa Amapinda 10:9 patila: “Uwenda muli bumpomfu endo mutelelwe.” Nga ca kutila twapashanya bumpomfu ku ng’anda iikalamba iyakuulwa ne njelwa ishisuma, ninshi injelwa ing’anda yakuulilwa, e cumfwila cesu icimoneka cila nshita nga twaeshiwa. Injelwa imo taimoneka nge yacindama, lelo injelwa imo na imo yalikwata umulimo uwacindama. Kabili ishi njelwa nga shakuulilwa pamo e shipanga icikuulwa icisuma. Nga tuli ne cumfwila mu fintu fyalekanalekana cila bushiku, cila mwaka, tuleshibikwa ukuti tuli ba mpomfu.

²⁵ Ukulanda pa kuba ne cumfwila pa myaka iingi, kulenga twatontonkanya na pa mibele na imbi, ne yi mibele, kushipikisha. Kanshi mu cipandwa cikonkelepo tuli no kulanda pa kushipikisha kwa kwa Yesu.

Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?

● Mafunde nshi yamo yamo ayo Kristu atupeele, kuti twacita shani pa kuti tuyakonke, kabili mapaalo nshi ayakafumamo?—Yohane 15:8-19.

● Bushe balupwa ba kwa Yesu balemona shani umulimo wakwe pa kutampa, kabili finshi twingasambilila ku fyo Yesu acitile?—Marko 3:21, 31-35.

● Mulandu nshi tushifwile ukumwena kwati ukumfwila Yehova kuti kwalenga twilaipakisha ubumi?—Luka 11:27, 28.

● Cinshi twingasambilila ku fyo Yesu aitemenwe ukumfwila ifunde ilishamukumine?—Mateo 17:24-27.

[Icikope pe bula 58]

Bushe ifyo musala ukucita ilyo muleangala na lintu muleisha filangilila ukuti mwalipata ububifi?

[Icikope pe bula 63]

Tulomfwila fyonse ifyo tusambilila pa kulongana fye konse ukwa Bwina Kristu