Icipandwa 15

“Abekatilwe Nkumbu”

1-3. (a) Bushe Yesu acita shani ilyo impofu shibili ishalelombelesha shalomba ubwafwilisho? (b) Bushe amashiwi ya kuti “abekatilwe inkumbu” yalola mwi? (Moneni utulembo pe samba.)

IMPOFU shibili nashikala mu mbali ya musebo, ku nse ya musumba wa Yeriko. Cila bushiku shilafumina ku nse, shafwaya apa kwikala apo abantu abengi balepita, no kulalomba ubwafwilisho. Lelo pali ubu bushiku, kwalaba icalacitika icalalenga shaluke.

² Awe apo pene aba bakalombalomba baumfwa fye icongo. Apo tabalemona, umo aipusha icilectika, e lyo bamweba abati: “Ni Yesu umwina Nasarete alepita!” Yesu aleya ku Yerusalemu umuku wa kulekeleshako. Lelo tali eka; ali na mabumba ya bantu abalemukonka. Ilyo baishiba uulepita, bakalombalomba batampa ukupanga icongo, balabilikisha abati: “Tubeleleni uluse, mwe Shikulu, Mwana Davidi!” Abantu bakalipa, baeba bakalombalomba ukuti baleke icongo, lelo aba baume balefwaisha ubwafwilisho. Tabatalele iyo.

³ Nangu kuli icongo sana, Yesu aumfwa uko balebilikisha. Cinshi alacita? Kwena Yesu, nasakamana sana. Kwashala fye panono ukuti engile mu mulungu wa kupelekeshako pano calo. Naishiba ukuti ku Yerusalemu uko aleya baleyamucusha no kumwipaya. Na lyo line, talabileko fye ku bantu abalelomba ubwafwilisho. Aiminina no kulanda ukuti bamuletele abalebilikisha. Ilyo babaleta, balamulomba abati: “Mwe Shikulu, shibuleni amenso yesu.” Yesu “abekatilwe nkumbu” no kwikata mu menso yabo, apo pene balamona no kumona.a Lyena ukwabula no kwikata ku cani, aba bantu batampile ukulakonka Yesu.—Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34.

4. Bushe Yesu afikilishe shani ubusesemo ubwa kuti aali no ‘kulililo bulanda umulanda no mubusu’?

⁴ Te pali ubu bushiku fye apo uluse lwaikete Yesu. Aleumfwa uluse imiku fye iingi, na bantu aleumfwila uluse balekwata amafya ayalekanalekana. Ubusesemo bwa mu Baibolo bwasobele ukuti ‘akalililo bulanda umulanda no mubusu.’ (Amalumbo 72:13) Ca cine ukuti Yesu alelilila ubulanda abantu. Aleitendekelako ukwafwa abantu. Uluse lwakwe e lwalengele ukuti aleshimikila. Natumone ifyalembwa mu mabuuku ya Mbila Nsuma ifilelangilila uluse lwa kwa Yesu ulwamonekele mu fyo alelanda ne fyo alecita e lyo twalamona ne fyo twingamupashanya.

Alelangulukilako Bambi

5, 6. Fya kumwenako nshi ifilangilila ukuti Yesu ali uwa cililishi?

⁵ Yesu alelangulukilako sana abantu. Aleumfwila uluse abantu abalecula no kubalilila ubulanda. Nangu ca kutila talecula nga fintu bena balecula, aleumfwa ubulanda mu mutima wakwe. (AbaHebere 4:15) Ilyo aleposha umwanakashi walwele umukunko pa myaka 12, alondolwele ubulwele bwakwe ukuti bwali “ubwabipisha,” kanshi na o wine alisumine ukuti ubu bulwele bwalicushishe umwanakashi icine cine. (Marko 5:25-34) Ilyo amwene Maria na bali nankwe baleloosha Lasaro, alyumfwile ubulanda no luse lwalimwikete. Nangu ca kuti alishibe ukuti alabuusha Lasaro, Yesu alyumfwile ubulanda ica kuti alukusha ne filamba.—Yohane 11:33, 35.

⁶ Bushiku bumo, uwa fibashi aishile kuli Yesu no kumupapata ati: “Nga mulefwaya, kuti mwansangulula.” Bushe Yesu, umuntu wapwililika uushatalile alwalapo, acitile shani? Alyumfwilile uwa fibashi uluse. ‘Aliketwe nkumbu’ icine cine. (Marko 1:40-42) Lyena acitile icintu cimo icikalamba. Alishibe ukuti ukulingana ne Funde, aba fibashi bali abakowela kabili balingile ukulaikala beka. (Ubwina Lebi 13:45, 46) Yesu afwaya nga aliposeshe uyu muntu ukwabula no kumwikatamo. (Mateo 8:5-13) Lelo, atambulwile ukuboko kwakwe no kwikata uwa fibashi, alanda no kuti: “Ndefwaya. Sangululwa.” Awe apo pene ne fibashi fyalipwile. Ala mwandini Yesu aali wa cililishi ku bantu!

7. Cinshi cingatwafwa ukuba ne cililishi, kabili bushe kuti twacita shani pa kuti tulelangulukilako bambi?

⁷ Na ifwe fwe Bena Kristu tufwile ukupashanya Yesu ukulaumfwila abantu uluse. Baibolo itukonkomesha ukuba “abalangulukilana.”b (1 Petro 3:8) Limbi te kuti mwishibe ifyo bomfwa abalwalilila nelyo abakungumana umutima, maka maka icintu ca musango uyo nga tacatucitikilapo. Nomba, mufwile mwaishiba ukuti pa kuti mube aba cililishi te kutila kano fye na imwe mwacula, awe. Yesu aleumfwila uluse abalwele nangu ca kuti ena talelwaala. Nomba bushe kuti twacita shani pa kuti tulelangulukilako bambi? Tufwile ukulakutikisha ilyo uulecula aletulondolwela ubwafya kabili tufwile ukumumfwila ubulanda. Limbi kuti twayipusha fwe bene atuti, ‘Nga nine ndecula, kuti naumfwa shani?’ (1 Abena Korinti 12:26) Nga ca kutila twaba no mutima wa kumfwila ubulanda abalecula, kuti ‘tulesansamusha sana abakungumana imitima.’ (1 Abena Tesalonika 5:14) Limo limo, te ku mashiwi fye twingalangilila ukuti tulelangulukilako bambi, lelo na ku filamba fye. Pa Abena Roma 12:15 patila: “Lileni pamo na balila.”

8, 9. Bushe Yesu acitile shani pa kuti alangilile ukuti alelangulukilako bambi?

⁸ Yesu alelangulukilako bambi, kabili pa kucita ifintu aletontonkanya pa fyo bambi bengomfwa nga acita ifyo fintu. Ibukisheni ifyo Yesu acitile ilyo bamuleteele umwaume cibulu. Cimoneka kwati Yesu alimwene ukuti uyu muntu aleumfwa insoni, e ico ifyo Yesu acitile pali ubu bushiku te fyo alecita lyonse pa kundapa abantu bambi, acitile fi: “Amufumishe pe bumba, amusenda ku mbali.” Ku mbali kwine uku, ukushali bantu ba kumonako, e ko aundapile uyu muntu.—Marko 7:31-35.

⁹ Ifi fine e fyo Yesu acitile na lintu bamutwalile impofu iyalombele ukuti ayundape. Yesu “asendele mpofu ku kuboko, aitwele ku nse ya mushi.” Aundepe uyu mwaume panono panono. Ukundapa uyu muntu muli uyu musango cifwile calengele ukuti bongobongo wakwe na menso fiyefilebelela panono panono ukumona ulubuuto. (Marko 8:22-26) Ala Yesu alelangulukilako abantu icine cine!

10. Ni muli finshi umo twingalangulukilako bambi?

¹⁰ Na ifwe fwe basambi ba kwa Yesu tufwile ukulalangulukilako bambi. E ico tufwile ukulabika amano ku fyo tulanda, tuleibukisha ukuti bucilandelande kuti bwakalifya bambi. (Amapinda 12:18; 18:21) Ukusasuka, umusaalula, no kutumfya bambi tafifwile no kumfwika mu Bena Kristu abalangulukilako abantu bambi. (Abena Efese 4:31) Bushe baeluda kuti balanga shani ukuti balalangukilako bambi? Ilyo mulefunda bambi muleba ne cikuuku, pa kuti uo mulelanda nankwe eumfwa nsoni. (Abena Galatia 6:1) Inga abafyashi kuti balangulukilako shani abana babo? Ilyo mulefunda abana, bafundeni ukwabula ukubalenga insoni.—Abena Kolose 3:21.

Aleitendekelako Ukwafwa Bambi

11, 12. Malyashi nshi mu Baibolo ayalangilila ukuti Yesu taleti pa kuti afwilisheko abantu kamo fye bamulomba?

¹¹ Te lyonse abantu balelomba Yesu pa kuti abafwilishe. Pantu na kuba, umuntu wa luse, tabamulomba iyo, mwine aitendekelako fye. E mulandu wine uluse lwalelengela Yesu aleitendekelako ukulaafwa bambi. Ica kumwenako fye, ilyo ibumba likalamba lyali ne nsala inshiku shitatu, takuli uwaileeba Yesu ukuti abantu bali ne nsala nelyo ukumweba ukuti acitepo cimo. Baibolo itila: “Yesu aitile abasambi bakwe no kusosa ati: ‘Naikatilwe bumba inkumbu, pantu nomba inshiku shaba shitatu isho baikala na ine kabili tabakwete fya kulya; kabili nshilefwaya ukubaleka baye ne nsala. Nalimo kuti bafwo lushile mu nshila.’” Lyena ukwabula nangu umo ukumulomba, acitile icipesha mano, aliisha ibumba.—Mateo 15:32-38.

¹² Umfweni na cimbi icacitike. Mu 31 C.E., mu musumba wa Naini, amwene icintu cimo ica kulenga bulanda. Amwene aba cililo balefuma mu musumba, kwati balelola ku nshiishi shali mu mbali ya mpili shali mupepi no musumba, ku kushiika ‘umwana wafyelwe fye eka . . . uwa kwa mukamfwilwa.’ Ala nyina wa uyu mwana afwile aali no bulanda icine cine! Pantu uyu mwana baleya ku kushiika, e mwana fye umo mpo uo akwete, e lyo kabili aali ni mukamfwilwa. Pa bantu abengi abaleya ku nshiishi Yesu ‘amwenepo’ mukamfwilwa uwafwililwe umwana umo fye uyo wine uo akwete. Ifyo amwene fyamuleteele ubulanda, “amwikatilwe nkumbu.” Takuli uwamwebele ukucitapo cimo. Uluse lwakwe mu mutima lwamulengele ukucitapo cimo. E ico, “alipaleme no kukumya ku busamba,” kabili umulumendo alibukile. Cinshi cakonkelepo? Yesu taebele umulumendo ukuti abe pe bumba lyalemukonka iyo. Lelo, Yesu “amupeele kuli nyina,” pa kuti abe pamo nankwe na pa kuti alesunga nyina mukamfwilwa.—Luka 7:11-15.

13. Bushe kuti twacita shani pa kuti tupashanye Yesu uwaleafwilisha abalecula?

¹³ Bushe kuti twapashanya shani Yesu? Kwena, ifwe te kuti tupange ifya kulya apashili nangu fimo nge fyacitile Yesu kabili te kuti tubuushe abafwa. Lelo, nga tuleitendekelako ukwafwilisha abalecula ninshi tulepashanya Yesu. Munyinefwe kuti alecula nga nshi pa mulandu wa kuti takwete indalama nelyo pa mulandu wa kuti incito naipwa. (1 Yohane 3:17) Ing’anda ya kwa mukamfwilwa limbi kuti ilefwaikwa ukuwamya bwangu bwangu. (Yakobo 1:27) Limbi kuti twalishiba ulupwa lwafwilwa ululefwaya icisansamushi nelyo ubwafwilisho fye bumbi. (1 Abena Tesalonika 5:11) Ilyo kwaba umuntu uwacula nge fi, tatufwile ukulolela ukuti kamo fye atwebe e lyo twalamwafwilisha. (Amapinda 3:27) Nga tuli ba luse tukacitapo cimo fwe bene ukulingana na papelele amaka yesu. Tamufwile ukulaba ukuti akantu fye akanono nelyo utumashiwi fye utunono utwa kusansamusha uulecula kuti twalanga ukuti muli ba luse icine cine.—Abena Kolose 3:12.

Uluse Lwalengele Aleshimikila

14. Mulandu nshi Yesu acindamikile sana umulimo wa kubila imbila nsuma?

¹⁴ Nga filya twasambilile mu Cipande 2 muli cino citabo, Yesu alebila sana imbila nsuma. Atile: “Indi no kubila imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa, pantu e co natumiinwe.” (Luka 4:43) Mulandu nshi acindamikile sana uyu mulimo? Icikalamba ca kuti alitemenwe Lesa. Lelo kwali na cimbi icalengele ukuti alebila imbila nsuma, ne ci ca kuti: Uluse ulwali mu mutima wakwe, lwamulengele ukwafwilisha abashaishibe Icebo ca kwa Lesa. Pali fyonse ifyo acitile pa mulandu wa luse, takwali icacindeme ngo kwafwa abantu ukwishiba Lesa. Natulande pa fyacitike fibili ifilangilila ifyo Yesu alemona abantu abo aleshimikila. Nga twalandapo, e lyo twalaishiba icifwile ukulenga na ifwe tulebombako umulimo wa kushimikila abantu.

15, 16. Londololeni ifyacitike fibili ifilangilila ifyo Yesu alemona abantu abo aleshimikilako.

¹⁵ Mu 31 C.E., pa numa ya myaka ibili iya kubombesha, Yesu alilundulwile umulimo wakwe, “aimine ubulendo ukuya mu misumba yonse ne mishi” iya mu Galili. Ifyo amwene fyamuletele ubulanda. Umutumwa Mateo alembele ati: “Ilyo amwene amabumba, abekatilwe inkumbu pantu bali abalulunkaniwa kabili abapaswa nge mpaanga ishabula kacema.” (Mateo 9:35, 36) Yesu alelilila ubulanda abantu. Alishibe fyo baali ne nsala ya kumfwa Icebo ca kwa Lesa. Alishibe ukuti tabalesungwa bwino kabili bashimapepo abalingile ukulabakunkumba tabababikileko mano. Uluse lwalengele Yesu ukubombesha pa kuti asansamushe abantu ku bukombe bwakwe ubwalebapeela isubilo. Icali no kwafwa fye aba bantu, ni mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa.

¹⁶ Ilyo papitile imyeshi, kwali na cimbi icacitike mu 32 C.E., ninshi Ica Kucilila cili mupepi. Pali ubu bushku, Yesu na batumwa bakwe baninine ubwato balalanya pali Bemba wa Galili pa kuti bayetuushako. Lelo abantu abengi nga nshi balibutwike bapita mu lulamba lwa bemba, babatangilila. Bushe Yesu acitile shani? “Awe, pa kufumamo, amwene ibumba likalamba, kabili abekatilwe inkumbu, pantu bali nge mpaanga ishabula kacema. Kabili atendeke ukubasambilishe fintu ifingi.” (Marko 6:31-34) Yesu na kabili, “abekatilwe inkumbu” pantu aba bantu bali ne nsala ya kuumfwa Icebo ca kwa Lesa. “Bali nge mpaanga ishabula kacema,” ishali ne nsala ya kumfwa Icebo ca kwa Lesa lelo isho balekeleshe. Kanshi uluse e lwalengele ukuti Yesu aleshimikila, te kufwaya fye ukufikilisha umulimo wakwe.

17, 18. (a) Cinshi cilenga ukuti tulebombako umulimo? (b) Kuti twacita shani pa kuti tube no luse kuli bambi?

¹⁷ Cinshi cilenga ukuti fwe basambi ba kwa Yesu tuleshimikila? Nga filya twasambilile mu Cipandwa 9 muli cino citabo, twalipeelwa umulimo, uwa kushimikila no kupanga abasambi. (Mateo 28:19, 20; 1 Abena Korinti 9:16) Lelo icilenga ukuti tulebombako uyu mulimo te kufwaya fye ukufikilisha ico batweba ukulacita iyo. Ukutemwa Yehova, e cikalamba icilenga ukuti tulebila imbila nsuma iya Bufumu bwakwe. Cimbi icilenga, luse ulo tumfwila abantu abasumina fimbi ifyo ifwe tushasumina. (Marko 12:28-31) Nomba bushe kuti twacita shani pa kuti tuleumfwila abantu bambi uluse?

¹⁸ Tufwile ukulamona abantu nga fintu Yesu alebamona, alebamona nga “balulunkaniwa kabili abapaswa nge mpaanga ishabula kacema.” Tutile mwasanga akana ka mpaanga nakaluba. Nga takuli kacema uwa kukatwala ukuli umulemfwe na menshi, kuti kafwa ku nsala ne cilaka. Bushe kwena te kuti mukomfwile uluse? Bushe te kuti mucite conse ico mwingacita pa kuti mukafwaile ifya kulya na menshi? Aka kana ka mpaanga kaaba nga bantu abengi abashilaishiba imbila nsuma. Apo bashimapepo babo balibalekelesha, balikwata insala ne cilaka ca kuumfwa Icebo ca kwa Lesa kabili tabakwata isubilo line line pa fyo bakekala ku ntanshi. Ifwe twalikwata ifyo bafwaya: ifya kulya fya mulyo na menshi ayatalala bwino ayaba mu Cebo ca kwa Lesa. (Esaya 55:1, 2) Nga twatontonkanya pa fyo abantu balecula pa mulandu wa kukanaishiba icine caba mu Cebo ca kwa Lesa, tulabomfwila ubulanda. Nga ca kutila tulomfwila abantu ubulanda nga filya Yesu aleumfwa, tukeesha apapela amaka yesu ukubeebako isubilo twakwata ilya Bufumu.

19. Kuti twacita shani pa kuti twafwe umusambi wa Baibolo uwa kuti nalinga ukulashimikila abantu?

¹⁹ Bushe kuti twacita shani pa kuti twafweko bambi ukulakonka Yesu? Tutile tulefwaya ukukoselesha umusambi wa Baibolo pa mulandu wa kuti nalinga ukutendeka ukulashimikila. Nelyo limbi tulefwaya ukwafwa munyinefwe uwaleka ukushimikila ukutendeka na kabili. Kuti twacita shani pa kuti twafwe abantu ba musango uyu? Tufwile ukubafika pa mutima. Ibukisheni ukuti intanshi Yesu ‘aleikatilwe inkumbu’ abantu, lyena alekonkeshapo ukubasambilisha. (Marko 6:34) E ico nga kuti twabafwa ukuba no luse, ninshi imitima yabo kuti yabalenga ukuba nga Yesu kabili kuti batampa no kulabila imbila nsuma. Limbi kuti twabepusha atuti: “Bushe ukusambilila pa mbila ya Bufumu kwamwafwa shani ukwalula ubumi bwenu? Nga abantu bambi bena abashaishiba ubu bukombe, bushe tamulemona ukuti na bo bafwile ukumfwa imbila nsuma? Finshi imwe mwingacita pa kuti mubaafwe?” Kwena, icikalamba icikatwafwa ukulashimikila, kutemwa Lesa e lyo no kufwaisha ukumubombela.

20. (a) Finshi fifwaikwa pa kuti umuntu abe umusambi wa kwa Yesu? (b) Finshi tuli no kusambilila mu cipandwa cikonkelepo?

²⁰ Pa kuba umusambi wa kwa Yesu fingi ififwaikwa, te kulanda fye amashiwi yakwe no kulamupashanya iyo. Tufwile ukuba no “mutima” uo akweteko. (Abena Filipi 2:5) E ico kanshi tuletasha, pantu Baibolo yalitweba ifyalengele ukutila Yesu alelanda ifyebo alelanda no kucita ifyo alecita! Nga twaishiba bwino “ukutontonkanya kwa kwa Kristu,” tukamupashanya ica kuti na ifwe twakulaumfwila abantu ubulanda no luse kwati fye ni Yesu. (1 Abena Korinti 2:16) Mu cipandwa cikonkelepo, tuli no kulanda pa nshila shalekanalekana isho Yesu alangiilemo ukuti alitemwa abasambi bakwe.

[Amafutunoti]

Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?

● Bushe Yesu alangile shani uluse mu fyo aletungulula abantu, kabili bushe kuti twamupashanya shani?—Mateo 11:28-30.

● Mulandu nshi tulingile ukubeela no luse nelyo ukumfwila abantu ubulanda nga filya Yesu aali?—Mateo 9:9-13; 23:23.

● Finshi Yesu acitile pa kuti alangilile ukuti alelangulukilako bambi, kabili bushe ifwe kuti twamupashanya shani?—Luka 7:36-50.

● Bushe umulumbe wa mwina Samaria musuma utulanga shani ukuti uluse lusuma, kabili kuti twacita shani pa kuti tukonke isambililo lyaba muli ulya mulumbe?—Luka 10:29-37.

[Icikope pe bula 151]

“Mwe shikulu, tushibuleni amenso”

[Icikope pe bula 154]

“Mulelangulukilana”

[Icikope pe bula 157]

Muleitendekelako ukwafwa abalecula

[Icikope pe bula 159]

Muleba no luse pa kushimikila

Icipandwa 16

“Yesu . . . Abatemenwe Ukufika na ku Mpela”

1, 2. Bushe finshi Yesu acita ilyo ali na batumwa bakwe ubushiku bwa kulekeleshako ukuba pano calo, kabili mulandu nshi afwaila sana ukuba na bo pali iyi nshita?

ILYO Yesu aitile abatumwa bakwe mu muputule wa pa muulu uwa mu ng’anda mu Yerusalemu, ninshi naishiba ukuti ubu bushiku e bwa kulekeleshako ukuba na bo. Inshita ya kubwelelamo kuli Wishi ili mupepi. Kwashala fye inshita iinono, Yesu balamwikata kabili icitetekelo cakwe cili no kweshiwa umupwilapo. Lelo nangu naishiba ukuti ubumi bwakwe buli no kuputuka, acili aletontonkanya pa fyo abatumwa bakwe balekabila.

² Yesu alyeba kale abatumwa ukuti ali no kubasha, lelo acili nakwata ifyebo na fimbi ifya kubakoselesha pa kuti ifikabacitikila ku ntanshi fikabanenuna. E ico inshita yashalako iinono, aikala na bo pa kuti abafundeko ifikabafwa ukutwalilila aba cishinka. Amashiwi alandile yali ayasuma nga nshi kabili yalilangilile ukuti bali fibusa fyakwe ifyo acetekele sana. Lelo mulandu nshi Yesu abikila sana amano ku batumwa bakwe ukucila ifyo aisakamene umwine? Mulandu nshi afwaila sana ukuti abe na bo pali iyi nshita inono? Icasuko cayanguka ca kuti, alibatemwa. Alibatemwa apakalamba.

3. Twaishiba shani ukuti Yesu talolelele mpaka fye pa bushiku bwa kulekeleshako e lyo alanga abasambi bakwe ukuti alibatemwa?

³ Ilyo papitile imyaka iingi, Yohane pa kutendeka ukulemba ifyebo fyapuutwamo pa fyacitike cilya cungulo bushiku, atile: “Pa mulandu wa kuti Yesu alishibe ilyo kushilaba umutebeto wa ca kucilila ukuti inshita yalifikile iya kuti afume pano calo no kuya kuli Wishi, pa kutemwa abakwe abali pano calo, abatemenwe ukufika na ku mpela.” (Yohane 13:1) Yesu talolelele mpaka fye pa bushiku bwa kulekeleshako e lyo alanga abasambi bakwe ukuti alibatemwa. Inshita fye yonse ilyo alebomba umulimo wakwe pano calo, alecita ifintu ifyalekanalekana, ifinono ne fikalamba ifyalelangilila ukuti alitemenwe abasambi bakwe. Kuti cawama na ifwe nga twamona fimo fimo ifyo alecita ifyalelangilila ukuti alibatemwa, pantu nga tulecita ifyo alecita, e lyo twingaba abasambi bakwe aba cine.

Aaletekanya

4, 5. (a) Mulandu nshi Yesu alefwaikilwa ukuba uwatekanya ku basambi bakwe? (b) Bushe Yesu acitile shani ilyo abatumwa bakwe batatu bafililwe ukuba abalola mwi bala lya Getsemane?

⁴ Ukutemwa no kutekanya fyendela pamo. Pali 1 Abena Korinti 13:4 patila: “Ukutemwa kulashishimisha,” kabili uushishimisha alatekanya no kusuulako fye ku fyo bambi balemulufyanya. Bushe Yesu alingile ukutekanya ku basambi bakwe? Ee! Nga fintu twamwene mu Cipandwa 3, calisendele inshita pa kuti abatumwa bakwe baiceefye. Balyumaninepo imiku iingi pa wali no kuba umukalamba pali bena. Bushe Yesu acitile shani? Bushe alifulilwe no kubakalipila nangu bushe alibapatile? Iyo, alandile fye na bo bwino no kubalungika ninshi nateka no mutima, nangu fye ni lintu “kwaimine . . . ifikansa” pali uyu wine mulandu pa bushiku bwa kulekeleshako icungulo!—Luka 22:24-30; Mateo 20:20-28; Marko 9:33-37.

⁵ Bulya bwine bushiku ubwa kulekeleshako, ilyo Yesu aile kwi bala lya Getsemane na batumwa ba cishinka 11, na ko kwine alilangile ifyo abatekanishishe. Yesu ashile abatumwa 8, no kusendapo Petro, Yakobo, na Yohane mu kati ke bala. Yesu abebele ukuti: “Umweo wandi waikatwo bulanda nga nshi, cikanga ne mfwa. Ikaleni pano no kulola pamo na ine.” Lyena, aile akatalamukila no kutampa ukupepa no mweo onse. Pa numa ya kupepa inshita iikalamba, alibwelele ku batumwa bakwe batatu. Finshi asangile balecita? Pali iyi nshita ninshi ifintu nafyafya sana, bena baali mu tulo! Bushe alibebawile pa kukanaba abalola? Iyo, lelo alibakoseleshe ninshi nateka no mutima. Amashiwi yakwe aya cikuuku yalangilile ukuti alishibe ukuti nabanaka pa mulandu wa fyalecitika.a Abebele ati: “Umutima wena ulefwaisha, lelo umubili naunaka.” Na lintu abweleleko imiku ibili bulya bwine bushiku no kubasanga nabalaala, Yesu ali fye uwatekanya!—Mateo 26:36-46.

6. Bushe kuti twapashanya shani Yesu ukutekanya ilyo tuleampana na bambi?

⁶ Cisuma sana ukwishiba ukuti Yesu tatendelwe ukwafwa abatumwa bakwe. Mu kutekanya kwakwe mwafumine ifisabo, pantu aba baume ba cishinka balisambilile ubusuma bwa kuiceefya e lyo no bwa kuba abalola. (1 Petro 3:8; 4:7) Bushe kuti twapashanya shani Yesu ilyo tuleampana na bantu bambi? Sana sana baeluda, e bafwile ukuba abatekanya. Abasumina banensu kuti limbi baya kuli baeluda na mafya yabo ilyo baeluda abo baleyako na bo limbi kuti nabanaka nelyo limbi na bo nabakwata amafya yabo. Limo limo abalefwaya ubwafwilisho kuti bakokola ukumfwa ifyo balebafunda. Lelo, baeluda batekanya, bakabafunda “mu kunakilila” kabili ‘bakalatentemba umukuni.’ (2 Timote 2:24, 25; Imilimo 20:28, 29) Abafyashi na bo bafwile ukupashanya Yesu ukutekanya, pantu limo limo abana tabomfwa bwangu ifyo balebafunda nangu nga balebalungika. Ukutemwa no kutekanya kukaafwa abafyashi ukukanaleka ukusambilisha abana babo. Amapaalo yaba mu kutwalilila ukusambilisha abana yengi icine cine.—Amalumbo 127:3.

Alebapeela Ifyo Balekabila

7. Ni muli finshi fimbi umo Yesu aleafwa abasambi bakwe mu fyo balekabila?

⁷ Ukutemwa kumonekela na mu kwafwa bambi. (1 Yohane 3:17, 18) Ukutemwa “takuifwaila ifya kuko.” (1 Abena Korinti 13:5) Ukutemwa kwalengele Yesu ukulaafwa abasambi bakwe mu fyo balekabila. Aleitendekelako ukubaafwa ilyo tabalamulomba no kumulomba. Ilyo amwene ukuti banaka, abebele ukuti baye “ku mbali pa mpanga no kutuushako panono.” (Marko 6:31) Ilyo amwene ukuti bali ne nsala, aitendekeleko fye ukupeela abasambi bakwe ifya kulya, kumo na bambi abengi abaishile mu kumfwa ifyo alesambilisha.—Mateo 14:19, 20; 15:35-37.

8, 9. (a) Cinshi cilangilila ukuti Yesu alishibe ukuti abasambi bakwe balekabila Icebo ca kwa Lesa no kuti alebafwa ukwishiba Icebo ca kwa Lesa? (b) Ilyo Yesu aali pa cimuti, cinshi acitile icalangilile ukuti alibikile sana amano kuli banyina?

⁸ Yesu alishibe ukuti abasambi bakwe balekabila Icebo ca kwa Lesa, kabili alebasambilisha. (Mateo 4:4; 5:3) Pa kubasambilisha, alebikako sana amano. Ilyo alandile Ilyashi lya pa Lupili, abasambi bakwe e bo alefwaya sana sana ukufunda. (Mateo 5:1, 2, 13-16) Ilyo alefundila abantu ku filangililo, “ku mbali alelondolwela abasambi bakwe fyonse.” (Marko 4:34) Yesu alisontele “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” pa kuti abasambi Bakwe bakatwalilile ukulasambilila Icebo ca kwa Lesa nga abwelelamo ku muulu. Aba bamunyina Yesu abasubwa no mupashi wa mushilo abacili pe sonde, bonse pamo e betwa ukuti umusha wa cishinka. Aba bene e batwalilila ukutupeela “ifya kulya pa nshita iiyene” ukutula mu nshita ya batumwa.—Mateo 24:45.

⁹ Pa bushiku ubo Yesu alefwa, alilangilile bwino sana ukuti alefwaya nga nshi ukuti abasambi bakwe baletwalilila ukulapepa Lesa. Moneni ifyo cali. Yesu aali pa cimuti, ninshi alecula nga nshi. Pa kuti fye alepeema bwino, aleinyunsa no kutunkaninka amolu. Lelo ici cifwile calelenga aleumfwa ubukali sana pantu ukufina kwa mubili wakwe kwalelenga ukuti imisomali ilekusha ifilonda fyali ku makasa yakwe e lyo kabili inuma yakwe iyakwete ifilonda, na yo yalekuusa ku cimuti. Umuntu pa kulanda kano alepeema bwino, kanshi cifwile caleyafya nga nshi pa kulanda e lyo no kukalipa calekalipa. Na lyo line, ilyo fye talafwa, Yesu alilandile amashiwi ayalangilile ukuti alitemenwe sana nyina, Maria. Ilyo amwene Maria no mutumwa Yohane nabeminina lwa mupepi, Yesu, alilandile ishiwi fye ilyakosa ica kuti na baiminine mupepi balyumfwile. Aebele banyina ati: “Moneni, umwana wenu!” E lyo atile kuli Yohane: “Mona, noko!” (Yohane 19:26, 27) Yesu alishibe ukuti umutumwa wa cishinka aali no kulapekanishisha Maria fyonse ifyo alekabila kumo fye no kulamwafwa ukulapepa Lesa.b

10. Bushe abafyashi kuti bapashanya shani Yesu ilyo balesakamana ifyo abana babo balekabila?

¹⁰ Abafyashi ababika amano ku bana kuti basambililako fimo ku fyo Yesu acitile. Umufyashi uwatemwa aba mu ng’anda yakwe afwile ukubapeela ifyo bakabila. (1 Timote 5:8) Umutwe wa lupwa uubomba bwino kabili uwatemwa aba mu ng’anda yakwe, afwile no kufwaya inshita ya kutuusha ne ya kwangala. Kabili, abafyashi Abena Kristu balabika sana amano ku kupeela abana babo ifibaafwa ukukosa mu kupepa. Bacita shani? Aba bafyashi balabika amano ku kupekanya ukuti isambililo lya lupwa lilebako lyonse, kabili balabombesha pa kuti ayo masambililo yaleumfwika bwino kabili yalekulilila abana babo. (Amalango 6:6, 7) Ku ncitilo shabo na ku fyo balelanda, abafyashi balasambilisha abana babo ukuti umulimo wa kubila imbila nsuma walicindama sana no kuti ukupekanya ukulongana no kuya mu kulongana fyalicindama nga nshi mu kupepa kwabo.—AbaHebere 10:24, 25.

Aleelela

11. Finshi Yesu asambilishe abasambi bakwe pa kwelela?

¹¹ Ukutemwa e kulenga no kuti tuleelela abanensu. (Abena Kolose 3:13, 14) Pali 1 Abena Korinti 13:5 patila, ukutemwa “takusunga filubo.” Yesu alisambilishe abasambi bakwe imiku fye iingi ifyo cawamina ukwelela bambi. Abebele ukuti balebelela uluse bambi te “kufika ku miku cinelubali (7), lelo ukufika ku miku amakumi cinelubali na cinelubali (77),” e kutila ukwabula ukupenda imiku baelela umuntu. (Mateo 18:21, 22) Abasambilishe ukuti umubembu kuti bamwelela nga ca kutila alapila pa numa ya kumukalipila. (Luka 17:3, 4) Lelo Yesu taali nga baFarise abalesambilisha fye ukwabula ukulakonka ifyo balesambilisha; ena alesambilisha no kukonka ifyo alesambilisha. (Mateo 23:2-4) Natumone ifyo Yesu alebelela uluse abantu bambi nangu fye ilyo abanankwe acetekele bamubifishe.

12, 13. (a) Bushe finshi Petro alufyenye Yesu ubushiku bamwikete? (b) Bushe Yesu acitile shani ilyo abuukile ku bafwa pa kuti cishibikwe ukuti talelanda fye pa kwelela?

¹² Yesu no mutumwa Petro balitemwanene sana. Petro aali muntu wa mutima usuma lelo limo limo alesuswa ukucita ifintu. Yesu alishibe imibele isuma iya kwa Petro kabili alimupeele imilimo ikalamba. Petro, e lyo na Yakobo na Yohane, baliyimwenene na menso ifipesha mano ifyo abatumwa bambi abashala 9 bashamweneko. (Mateo 17:1, 2; Luka 8:49-55) Nga fintu tumwene kale, Petro aali pa batumwa abaile na Yesu mwi bala lya Getsemane pa bushiku ubo Yesu bamwikete. Lelo, ubushiku bulya bwine ilyo Yesu bamuposele ku balwani no kumwikata, Petro na batumwa bambi balimubutwike. Inshita imbi, Petro alishipile ica kuti ayaiminina na pa nse ya cilye ico batekeele Yesu apabulo mulandu. Na lyo line, Petro aliketwe umwenso no kulufyanya nga nshi—akeene Yesu apabuuta imiku itatu ukuti tamwishiba, lelo ubu bwali bufi! (Mateo 26:69-75) Bushe Yesu acitile shani? Aciba ni mwe cibusa wenu acitile fyo, nga mwacitile shani?

¹³ Yesu alefwaya ukwelela Petro. Pantu alishibe ukuti Petro ali no bulanda pa cilubo acitile. Na kuba, uyu mutumwa alilapiile kabili ilyo amwene ukuti nalufyanya ‘alitimwike mu filamba, no kulila.’ (Marko 14:72) Ilyo Yesu abuukile ku bafwa, aile kuli Petro, nalimo alefwaya ukumutalalikako umutima. (Luka 24:34; 1 Abena Korinti 15:5) Ilyo imyeshi ibili tailapwa, Yesu alicindamike Petro pantu alimupeele ishuko lya kuba pa ntanshi mu kushimikila abantu abengi abalongene mu Yerusalemu pa bushiku bwa Pentekoste. (Imilimo 2:14-40) Cimbi ico tushifwile ukulaba ca kuti, Yesu tapatile abatumwa bakwe pa kumubutuka. Pantu ne lyo abuushiwe alebeeta ati “bamunyinane.” (Mateo 28:10) Bushe kwena te kuti tumone ukuti Yesu talelanda fye pa kwelela lelo alecita ifyo alelanda?

14. Mulandu nshi tufwile ukuba no mutima wa kwelela abatulufyanya, kabili kuti twalanga shani ukuti tulafwaya ukwelela abanensu?

¹⁴ Fwe basambi ba kwa Yesu tufwile ukusambilila ukwelela. Mulandu nshi? Ifwe tatwapwililika nga filya Yesu aali, na batulufyanya na bo tabapwililika. Limo limo tulalufyanya mu nsoselo shesu na mu fyo tucita. (Abena Roma 3:23; Yakobo 3:2) Nga tuleelela bambi apo calinga, ninshi na ifwe Lesa kuti atwelela imembu shesu. (Marko 11:25) Nomba bushe kuti twalanga shani ukuti tulafwaya ukwelela bambi abaletulufyanya? Ilingi line, ukutemwa kulatwafwa ukusuulako fye ku fyo abanensu batulufyanya e lyo na ku filubo fimbi ifyo bacita. (1 Petro 4:8) Abatulufyenye nga balapila icine cine, nga filya Petro alapiile, tufwile ukupashanya Yesu no kubelela. Ukucila ukulaenda fye ne cintu ku mukoshi, tufwile ukulabako fye. (Abena Efese 4:32) Nga twacite fyo kuti twalenga icilonganino caba ica mutende kabili na ifwe te kuti tulecula no mutima.—1 Petro 3:11.

Aalangile Ukuti Alibacetekele

15. Cinshi calengele ukuti Yesu acetekele abasambi bakwe nangu line balelufyanya?

¹⁵ Ukutemwa no kucetekela abantu bambi fyendela pamo. Ukutemwa “kusumina fyonse.”c (1 Abena Korinti 13:7) Pa mulandu wa kuti Yesu alitemenwe abasambi bakwe, alilangile ukuti alibacetekele nangu ca kuti tabali abapwililika. Alibacetekele no kusumina ukuti aba bantu balitemenwe Yehova icine cine kabili balefwaya ukulacita ukufwaya kwakwe. Na lintu balufyenye, Yesu tatampile ukubatwishika. Ica kumwenako fye, ilyo umutumwa Yakobo na Yohane baebele banyina ukuyabalandilako kuli Yesu ukuti bakekale ku kwa kulyo na ku kwa kuso kwakwe mu Bufumu bwakwe, Yesu tatampile ukulatwishika bucishinka bwabo nelyo ukubapoka ubutumwa.—Mateo 20:20-28.

16, 17. Milimo nshi iyo Yesu apeele abasambi bakwe?

¹⁶ Pa kuti Yesu alangilile ukuti alicetekele abasambi bakwe, alibapeele imilimo yalekanalekana. Imiku ibili ilyo acitile ifipesha mano fya kufusha ifya kulya no kupeela abantu abengi, apeele abasambi bakwe umulimo wa kwakanya ifya kulya. (Mateo 14:19; 15:36) Pa kupekanya Ica Kucilila ca kupelekeshako, aebele Petro na Yohane ukuya ku Yerusalemu ku kuyapekanya ifintu. E bailefwaya umwana wa mpaanga, umwangashi, umukate ushatutumuka, umusaalu walula, na fimbi ifyalefwaikwa. Uyu mulimo bapeelwe tawali uwasuulwa iyo, pantu ukusefya Ica Kucilila ukulingana na Mafunde ya kwa Mose, lyali lifunde. E lyo kabili, bulya bwine bushiku icungulo, Yesu alibomfeshe umwangashi no mukate ushatutumuka nge fimpashanya fyacindama ilyo aletendeka Icibukisho ca mfwa yakwe.—Mateo 26:17-19; Luka 22:8, 13.

¹⁷ Yesu alimwene no kutila abasambi bakwe balilingile ukupeelwa imilimo na imbi iyikalamba. Nga fintu tumwene kale, apeele abasubwa umulimo wacindama uwa kupeela abantu ica kulya ca ku mupashi. (Luka 12:42-44) Ibukisheni no kuti apeele abasambi bakwe umulimo wacindama nga nshi uwa kubila imbila nsuma no kupanga abasambi. (Mateo 28:18-20) Na pali ino ine nshita, nangu ca kuti Yesu tamoneka kabili aba mu muulu e mo atekela, alipeela abaume bafikapo abetwa ukuti “ifya bupe mu bantu” umulimo wa kutungulula icilonganino.—Abena Efese 4:8, 11, 12.

18-20. (a) Kuti twalanga shani ukuti twalicetekela abasumina banensu? (b) Bushe kuti twapashanya shani Yesu ukuitemenwa ukupeelako bambi imilimo? (c) Finshi tuli no kulandapo mu cipandwa cikonkelepo?

¹⁸ Bushe kuti twapashanya shani Yesu ilyo tuleampana na bambi? Nga ca kutila tulecetekela abasumina banensu ninshi twalibatemwa. Tuleibukisha ukuti ukutemwa takutwishika bantu iyo, lelo kusuubila ifisuma pali bena. Nga ca kutila bamo bacita ifishiweme, pantu na kuba kuti bacite fyo inshita fye iili yonse, ukutemwa kukatulenga ukukanasuswa ukulatontonkanya ukuti aba bantu babi imitima. (Mateo 7:1, 2) Nga ca kutila tatuletwishika bamunyinefwe, tukalabakoselesha, te kubaneenuna iyo.—1 Abena Tesalonika 5:11.

¹⁹ Bushe kuti twamupashanya Yesu ukulapeelako bambi imilimo? Cisuma nga nshi ukuti bakangalila mu cilonganino balepeelako bambi imilimo iyalinga, iisuma kabili iyo bengaba na maka ya kubomba. Nga bacite fyo bafwile ukucetekela abo bantu ukuti bakabomba fye bwino. Baeluda abatampa kale ukubomba bueluda kuti basambilishako abalumendo ‘abaletinamina’ ukwafwa icilonganino. (1 Timote 3:1; 2 Timote 2:2) Ukusambilisha abantu muli uyu musango calicindama nga nshi. Ilyo Yehova aletwala pa ntanshi umulimo tubomba uwa Bufumu bwakwe, abaume bafikapo bafwile ukufundwa pa kuti balebomba imilimo iyileya ilefulilako.—Esaya 60:22.

²⁰ Yesu alitushilile icilangililo cisuma ica kutemwa abantu bambi. Pali fyonse ifyo tufwile ukumupashanya, ukutemwa e kwacindamisha. Mu cipandwa cikonkelepo, tuli no kulanda pa nshila yacila shonse iyo atulangiilemo ukutemwa, ne yi nshila, kutuula umweo wakwe.

[Amafutunoti]

Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?

● Mulandu nshi cacindamina ukukonka ifyo Yesu atufunda ukuti tuleelela bambi?—Mateo 6:14, 15.

● Bushe kuti twakonka shani icishinka ico Yesu alandile mu cilangililo cilanda pa fyo ukwelela bambi kwacindama?—Mateo 18:23-35.

● Bushe Yesu acitile shani pa kulanga ukuti alelangulukilako abasambi bakwe, e lyo kabili kuti twamupashanya shani?—Mateo 20:17-19; Yohane 16:12.

● Bushe Yesu alangilile shani Petro ukuti alimucetekele, kabili bushe ifwe kuti twalanga shani ukuti twalicetekela bambi?—Luka 22:31, 32.

[Ifikope pe bula 164, 165]

Abafyashi ba cikuuku balatekanya kabili balapeela abana babo ifyo bakabila

[Icikope pe bula 166]