Ifyalandile Abafyashi

Ilyo abana baleya balekula, kuti mwabafwa shani ukwishiba ukuti icumfwila cisuma? Kabili kuti mwabafwa shani ukwishiba imilimo ya pa ng’anda? Umfweni ifyo abafyashi mu fyalo fyalekanalekana balandile.

IMILIMO YA PA NG’ANDA NE FYA KUMFWANA NA BAMBI

“Nga tuleliila capamo no kulanshanya ifyacicitika, cila mwana alasambilila ukukutika. Nga bamona fwe bafyashi tulekutika mu mutekatima ilyo balelanda, nabo balasambilila ukucindikana no kuimona ukuti nabo balicindama.”—Ba Richard, aba ku Britain.

“Tulomfwa bwino ukumona abana besu balecita ifilanga ukuti balicindikana e lyo no kumona uko balepwisha ubwafya nga bapusana ukwabula ukuti ifwe tulandepo. Tulomfwa bwino no kumona ifyo balanshanya na bakalamba ukwabula umwenso.”—Ba John, aba ku South Africa.

“Nshapwililika, kabili limo ndakalifya abana bandi ukwabula ukwishiba. Nga nabakalifya, ndalomba ukuti banjeleleko pa fyo ncitile.”—Ba Janelle, aba ku Australia.

“Tulasambilisha abana ukubomba imilimo ya pa ng’anda. Ukubasambilisha ukucitila bambi ifintu kulalenga mu lupwa mwaba ukwikatana no mutende e lyo ici cilalenga no kuti abana besu baleba ne nsansa.”—Ba Clive, aba ku Australia.

“Tulasambilisha abana besu ukuti baleumfwa umunabo nga alelanda, balepeelana umucinshi, no kubelelana uluse, nangu ca kutila ukucita ici takwa-anguka.”—Ba Yuko, aba ku Japan.

UBUSAKA NO BUMI

“Ilyo abana besu bali abaice, twalibasambilishe ukusamba abene. Pa kuti baleumfwa bwino ukusamba, twalepanga utwa kwangasha ukubomfya sopo ya kusambila. Twaleshita ne botolo lya sopo ya kusambila mu mutwe apaleba ifikope batemwa, kabili ifya kusambilako fyalemoneka kwati tunama.”—Ba Edgar, aba ku Mexico.

“Ilyo twaleikala ukushali menshi ya ku pompi, lyonse nalebika amenshi na sopo pa cifulo cimo pa kutila twasamba ku minwe ilyo tushilaingila mu ng’anda.”—Ba Endurance, aba ku Nigeria.

“Tulapeela abana besu ifya kulya ifisuma no kubeba ico ukulya ifya kulya fimo kwacindamina. Abana balafwaya sana ukwishiba fyonse ifyo tubikile mu fya kulya, e ico ndabeba ukungafwa ukupekanya ifya kulya. Ukwipikila capamo ifya kulya kulalenga tulelanshanya bwino.”—Ba Sandra, aba ku Britain.

“Ukutukusha umubili kwalicindama kabili fwe bafyashi tulacita ifyo pa kuti abana basambilileko. Abana besu balomfwa bwino nga tulebutukako, tuleowa, tuleteya umupila, nelyo ukucofa incinga capamo. Baleshiba ukuti ukutukusha umubili kwalicindama e lyo kabili kulomfwika bwino.”—Ba Keren, aba ku Australia.

“Ico abana bafwaya sana kuba na bafyashi babo. Ukuba na bafyashi babo kwalicindama sana ukucila ukupeelwa indalama, ifya bupe, nelyo ukuya ku cifulo cimo. Nasalapo incito ya kubomba fye ulucelo ilyo abana bali ku sukulu. E lyo akasuba imba na bana bandi.”—Ba Romina, aba ku Italy.

UKUSALAPULA

“Twasanga ukuti ifibomba bwino pa kusalapula abana filapusanapusana. Limo pa kumusalapula kuti cawama ukulanda fye nankwe kabili ukwabula ukupita mu mbali, e lyo limo icingabomba, kumulesha fye ukucitako fimo ifyo atemwa.”—Ba Ogbiti, aba ku Nigeria.

“Pa kuti twishibe abana nga nabomfwa ifyo twalanda tulabeba ukubwekeshapo mu mashiwi yabo. Kabili nga tabacitile ifyo twabeba, tulabasalapula. Nga tulefwaya abana besu ukulacita ifyo twabeba, tufwile ukucita ifyo twabebele ukuti e fyo tukacita nga balufyanya.”—Ba Clive, aba ku Australia.

“Nalisanga ukuti cilaba bwino ukufukamako nga ndelanda na bana bandi pa kuti tuleloleshanya bwino. Ici cilalenga balekutikisha ilyo ndelanda, e lyo no kulenga balemona icinso candi, pantu ne cinso candi kuti calenga baishiba ifyo ndeyumfwa.”—Ba Jennifer, aba ku Australia.

“Tatufwaya ukweba abana besu ati, ‘iwe taumfwa,’ na lintu cilemoneka kwati ico ca cine. E lyo kabili tatukalipila abana besu ilyo pali bamunyinabo. Tubatepelesha fye, nelyo ukubeta pa mbali pa kuti tulande nabo ilyo bali beka.”—Ba Rudi, aba ku Mozambique.

“Abana balaaluka bwangu pantu balitemwa ukukonkelesha bambi. Pali uyu mulandu, tufwile ukulacita ifyo bengasambililako pa kuti belakonkelesha abanabo ku sukulu, nelyo ifyo bamona pa TV, nangu ifyo abantu bambi bacita. Tulingile no kwafwa abana besu ukuba ne mibele isuma iyo tusambilila mu Baibolo. Ukwishiba ifyo Baibolo ilanda kukabafwa ukukanacitako icili conse icingabaletelela.”—Ba Grégoire, aba ku Democratic Republic of the Congo.

“Umwana nga alufyanya, tamufwile ukumuleka fye, mulingile ukumusalapula. Na lyo line, mufwile ukumusalapula mu kulinga. Abana bafwile ukwishiba ifyo mwalacita nga tabakonkele ifyo mwabeba, kabili bafwile ukwishiba ukuti ifyo fine fye e fyo mwalacita.”—Ba Owen, aba ku England.

[Amashiwi pe bula 14]

“Mwilakalifya abana benu, epali baba no bulanda.”—Abena Kolose 3:21.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 15]

ULUPWA LWESU

Ifyo Nakushishe Bwino Abana Neka

Ifyalondolwele ba Lucinda Forster ilyo balebepusha

Bwafya nshi ubukalamba mukwata pamo ngo mufyashi umushimbe?

Ukuba fye umufyashi te cintu cayanguka, lelo icinkosela sana kwishiba ifya kubomfya bwino inshita ne fya kucita pa kuti nilanaka sana. Cilafya ukusanga inshita ya kusambilisha abana ne ya kutuusha e lyo ne ya kwangalako nabo. Ilingi line nshita yandi iya kutuusha ipwila fye ku kubomba imilimo ya pa ng’anda.

Mucita shani pa kuti mulelanshanya bwino na bana benu?

Abafyashi nga balekana, abana balakalipa kabili balaba no mwenso. Nga nakwata amafya na bana, nasanga ukuti ukubomfya ishiwi ilyanakilila no kubalolesha mu menso ilyo ndelanda nabo kulaafwa sana. Ndalolela ukufika bonse twateka imitima e lyo nomba nabeba icinsakamike ukwabula ukulenga ubwafya ukukulilako. Ndabeba ukulandapo pa milandu imo kabili ndakutika ilyo balelanda no kubalanga ukuti nimbikako amano ku fyo baleyumfwa. Na ku fya ku sukulu ndabikako sana amano no kubatasha mu fyo balebomba bwino. Ifya kulya tuliila pamo lyonse, uku ninshi tuleshimika ne lyashi. Kabili lyonse ndabeba ukuti nalibatemwa sana.

Mufunda shani abana?

Abana bafwaikwa ukubeba bwino bwino ifyo balingile ukucita ne fyo bashilingile ukucita, kabili nga mwabapeela amafunde, tayalingile ukula-aluka-aluka. Nga ndefunda abana bandi, nanda nabo mu cikuuku. Mfwile ukubalondolwela umulandu incitilo shimo shishawamina. Kabili ilyo nshilabasalapula, ndabepusha ukuti balondolole ifyo baletontonkanya pa kuti njishibe icacilenga bacite ifyo bashacilinga ukucita. Nga nalufyanya nelyo nga nabakalipila pa co bashacilufyanya ndalomba ubwelelo.

Musambilisha shani abana benu pa kuti balecindika abantu bambi?

Ndabeba ukulaibukisha ifyo Yesu asambilishe, e kutila ukucitila abantu ifyo nabo bengafwaya ukubacitila. (Luka 6:31) Ndakoselesha abana bandi ukuti bale-esha na maka ukupwisha amafya nga bapusana, kabili ndabasambilisha ubusuma bwaba mu kwasuka bwino ilyo bafulilwe.

Finshi mucita ilyo mulefwaya ukwangalila pamo na bana?

Te lyonse tukumanisha ukuya mu kutandala ku fifulo fimbi, kanshi tulamona mu manyunshipepala nga nabasabankanyamo fimo ifyo twingacita ngo lupwa ukwabula ukupoosapo indalama ishingi. Tulasenda ifya kulya no kuyaliila ku ncende iilemoneka bwino e lyo limo tulaya mu kutamba amaluba kulya bayalima. Kabili twalikwata ibala umo tulima amasipaisi ya mu munani ayalekanalekana kabili tulomfwa bwino ukusala ayo twalaipikila. Ukwangalila pamo na bana kwalicindama, nangu fye tamwile ukutali.

Fisuma nshi muipakisha?

Ukuba mu lupwa umushili umufyashi umwaume tacayanguka, lelo twalikatana, kabili tulatasha Lesa pa fyo atupaala. Ndomfwa bwino ukumona ifyo cila mwana aya-alekwata imibele iyapusana ne yakwata umunankwe. Pali iyi nshita abana balafwaya ukuba na ine, na ine ndomfwa bwino ukuba nabo. Baleshiba ilyo ndi ne nsansa na lintu ndi no bulanda kabili inshita shimo nga balefwaya ukunsansamusha bankumbatila fye. Ndasekelela sana nga bacita fimo ifilanga ifyo bantemwa. Ne cacilapo ukucindama, twali-imwena ifyo Lesa wesu atwafwa mu nshita sha mafya icilanga ukuti alitutemwa. Baibolo ilangafwa sana ifya kuba umufyashi umusuma.—Esaya 41:13.

[Picture]

Ba Lucinda na bana babo, Brie na Shae