Ifyo Amanwanwa ya kwa Pushi Yabomba

BAPUSHI abengi basalapuka sana ubushiku. Akasuba nga kawa, amanwanwa nelyo umwefu wakwata pushi ulamwafwa ukwishiba ifintu ifili mupepi, no kwikata utunama uto alya.

Tontonkanyeni pali ici: Ku mpela ya manwanwa ya kwa pushi kwaliba insandensande ishingi ishituma ifyebo kuli bongobongo. Ishi nsandensande shilenga pushi aleumfwa na lintu umwela wayaluka mu mipupile nangu fye panono. Ne ci cilenga pushi aleishiba ukuti pali icintu icili mupepi nangu fye tacimwene, ici cilamwafwa sana ubushiku.

Ifi amanwanwa ya kwa pushi yomfwa bwangu ifili mupepi, cilafwa pushi ukwishiba bwangu apabelele icintu cimo nelyo akanama, ne fyo ako kanama kalebutuka. Na kabili amanwanwa ya kwa pushi yalamwafwa ukwishiba ubukulu bwa cipunda ico alefwaya ukupulapo. Icitabo ca Encyclopædia Britannica cilanda ukuti “tatwaishiba fyonse ifyo amanwanwa ya kwa pushi (vibrissae) yabomba; na lyo line, icaishibikwa fye ca kuti nga mwayabeya, pushi aba fye kwati nalemana mpaka yamena.”

Basayantisti balepanga amaroboti ayo balebikamo utubomba kwati manwanwa ya kwa pushi, pa kuti tuleyafwa amaroboti ukwenda bwino ukwabula ukulapunkapunka mu fintu. Ba Ali Javey abafunda sayansi pa University of California, iya ku Berkeley, batile, utu tuntu balepanga uto beta ukuti e-whiskers, “bakulatubomfya pa kupanga amaroboti, bamashini, e lyo ne fya kupiminako mu fipatala.”

Muletipo shani? Bushe amanwanwa ya kwa pushi ayabomba bwino muli uyu musango yaishileko fye ayene nangu kwali uwayapangile?