Icipandwa 4

Ing’anda ya kwa Yehova Yasumbulwa

Esaya 2:1-5

1, 2. Mashiwi nshi yalembwa pa cibumba ca United Nations, kabili yatula kwi?

“BAKAFULE mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili. Na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti: uluko talwakasumbwile ulupanga ku luko. Nangu kusambilila kabili ubulwi.” Aya mashiwi yalilembwa pa cibumba ca United Nations mu New York City. Pa myaka iingi, tacaishibikwe ukwafumine ayo mashiwi. Apantu United Nations yaiminina pa kuleta umutende pe sonde, abantu batontonkenye fye ati abatendeke akabungwe na United Nations mu 1945, e balandile na ya mashiwi.

² Lelo mu 1975, pe samba lya aya mashiwi paishilelembwa ishina Esaya. Nomba caishilemoneka ukuti aya mashiwi kanshi te ya muno nshiku. Na kuba, yali kusesema kwalembelwe pa myaka ukucila 2,700 iyapita ayaba nomba mu cipandwa ca bubili ice buuku lya kwa Esaya. Pa myaka iingi sana, abafwaya umutende balitontonkanyapo ukufwaya ukwishiba ifyo aya mashiwi ya kwa Esaya yakafikilishiwa na lintu yali no kufikilishiwa. Nomba tatulekabila ukutwishika. Ilelo tuleimwena na menso ukufikilishiwa kukalamba ukwa uko kusesema kwa kale.

3. Ni bani baba inko ishafule mpanga shabo ukuba ifya kuliminako umushili?

³ Ni nko nshi ishifula impanga shabo ukuba ifya kuliminako umushili? Cine cine, te nko sha mu fyalo fya muno nshiku na mabuteko ya shiko. Inko sha muli fi fyalo ukutula kale ukufika na lelo shalifule mpanga, nelyo ifyanso, ku kulwilako inkondo no kubakilila “umutende” ukubomfya amaka. Na kuba, icicitika lyonse ca kuti inko shifula ifya kuliminako umushili ukuba impanga! Ukusesema kwa kwa Esaya kufikilishiwa na beminishi abafuma mu nko shonse, abapepa Yehova, “Lesa wa mutende.”—Abena Filipi 4:9.

Inko Ishikonkomokela ku Kupepa Kwasanguluka

4, 5. Cinshi amashiwi ya fikomo fya kwiswila Esaya icipandwa 2 yasobela, kabili cinshi cikomailapo ukuti kuti yacetekelwa?

⁴ Esaya icipandwa 2 atendeka na ya mashiwi: “Icebo ca kwa Esaya mwana Amose, ulwa pali Yuda na Yerusalemu. Nomba mu nshiku ishikakonkapo, e mo lukalimbo lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova pa muulu wa mpili, no kusumbulwo kucilo tupili. Shikakonkomokelako inko shonse.”—Esaya 2:1, 2.

⁵ Mwamona ukuti ifyo Esaya asobele te fya kutunganya fye. Esaya aebwa ukulemba ifili no kucitika—ifishali na kufilwa. Fyonse ifyo Yehova afwaya ‘filashuka.’ (Esaya 55:11) Cilemoneke fyo pa kukomailapo ukuti ubulayo bwakwe kuti bwacetekelwa, Lesa apuutilemo kasesema Mika, uwaliko inshita imo ine na Esaya, ukulemba ukusesema kumo kwine ukwa pali Esaya 2:2-4 mwi buuku lyakwe ilya Mika.—Mika 4:1-3.

6. Ni lilali ukusesema kwa kwa Esaya kuli no kufishiwapo?

⁶ Ni lilali ukusesema kwa kwa Esaya kuli no kufishiwapo? “Mu nshiku ishikakonkapo.” Baibolo wa New International Version atila: “Mu nshiku sha kulekelesha.” Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki yasobele ifyali no kucitika muli ishi nshiku. Fimo pali ifi ni nkondo, ifinkukuma, ifikuko, ifipowe, ne “nshita ishayafya.”a (2 Timote 3:1-5; Luka 21:10, 11) Ukufikilishiwa kwa uko kusesema kwaba bushininkisho bwakumanina ubwa kuti tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha” isha cino calo. Kanshi, kuti twaenekela ukumona ukufikilishiwa kwa fintu Esaya asobele.

Ulupili lwa Kupepelamo

7. Cikope nshi ica mu kusesema Esaya alondolola?

⁷ Esaya alondolola bwino icikope ca mu kusesema mu mashiwi fye ayanono. Twamono lupili lwasansama, pa muulu paba ne ng’anda ya lulumbi, itempele lya kwa Yehova. Ulu lupili lwasansama ukucila impili shipalemeko no tupili. Lelo, talwaba ulwafina, nelyo ulwa kutiinya; kuti wakumbwa ukuyako. Abantu ba nko shonse balekumbwa ukuyanina ku lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova; bakonkomokelako. Ici tacikosele ukwelenganya, lelo calola mwi?

8. (a) Bushe utupili ne mpili filebomfiwa shani mu nshiku sha kwa Esaya? (b) Cinshi ukukonkomoka kwa nko ukuya ku “lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova” kwimininako?

⁸ Mu nshiku sha kwa Esaya utupili ne mpili ilingi fibomfiwa mu kupepa. Ku ca kumwenako, e kubela ukupepo tulubi na matempele ya balesa ba bufi. (Amalango 12:2; Yeremia 3:6) Lelo, ing’anda ya kwa Yehova nelyo itempele, lyayemfya Ulupili lwa Moria mu Yerusalemu. Abena Israele ba busumino balaya ku Yerusalemu imiku itatu mu mwaka no kunina Ulupili lwa Moria ku kupepa Lesa wa cine. (Amalango 16:16) Kanshi uku kukonkomoka kwa nko ukuya ku “lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova” kwimininako ukwisa kwa bantu na bantu ku kupepa kwa cine.

9. Cinshi “ulupili lwa ng’anda ya kwa Yehova” lwimininako?

⁹ Kwena, abantu ba kwa Lesa lelo tabalongana pa lupili lwa cine apaba itempele lyakuulwa. Itempele lya kwa Yehova mu Yerusalemu lyalyonawilwe ku bashilika ba bena Roma mu 70 C.E. E lyo, no mutumwa Paulo alilondolwele bwino bwino ukuti itempele lya mu Yerusalemu ne hema ilyatangilileko fyali cimpashanya. Fyaleimininako cimo icakulisha, ica ku mupashi, “ihema line line ilyaimikwe kuli Shikulu te ku bantu iyo.” (AbaHebere 8:2) Ihema lya ku mupashi lyaba kutantika kwa kupalama kuli Yehova mu kupepa ukushimpwa pe lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. (AbaHebere 9:2-10, 23) “Ulupili lwa ng’anda ya kwa Yehova” ulwa pali Esaya 2:2 kanshi lwimininako ukupepa kwa kwa Yehova ukwa muno nshiku ukwasanguluka kabili ukwasumbulwa. Abo besa mu kupepa kwa cine tabakungana ku cifulo cimo pano isonde; baikatana fye mu kupepa.

Ukusumbulwa kwa Kupepa Kwasanguluka

10, 11. Kuti twasosa shani ati ukupepa kwa kwa Yehova kwalisumbulwa muno nshiku?

¹⁰ Esaya atila “ulupili lwa ng’anda ya kwa Yehova,” nelyo ukupepa kwasanguluka, kwali no ‘kulimba pa muulu wa mpili,’ no “kusumbulwo kucilo tupili.” Kale sana pa ntanshi ya nshiku sha kwa Esaya, Imfumu Davidi yaletele icipao ca cipingo mu Yerusalemu ku Lupili lwa Sione ulwasanseme amamita 760. Epo icipao caikele ukufikila cakuushiwe ukuya ku Lupili lwa Moria ilyo itempele lyapwile ukukuulwa. (2 Samwele 5:7; 6:14-19; 2 Imilandu 3:1; 5:1-10) Kanshi ilyo calefika mu nshiku sha kwa Esaya icipao cashila cali kale nacisumbulwa no kubikwa mwi tempele, cali apasansuka ukucila utupili tonse utwali mupepi utwa mipepele ya bufi.

¹¹ Kwena, nga ni lwa ku mupashi, ukupepa kwa kwa Yehova lyonse kwalicila imipepele ya bapepa balesa ba bufi. Lelo muno nshiku, Yehova alisumbulo kupepa kwakwe ukufika na mu muulu, ukucila ukupepa kwakowela konse, e kuti ukucila “utupili” tonse kabili kwaba “pa muulu wa mpili.” Acita shani fyo? Acite fyo maka maka ukupitila mu kulonganya abafwaya ukumupepela “mu Mupashi na mu cine.”—Yohane 4:23.

12. “Abana baume ba bufumu” ni bani, kabili kulonganikwa nshi kwabako?

¹² Kristu Yesu atile “impela ya nshita” ni nshita ya kuseepa ilyo bamalaika bali no kulonganika “abana baume ba bufumu,”—balya bakwata isubilo lya kuyateka na Yesu mu bukata bwa ku muulu. (Mateo 13:36-43) Ukutula 1919, Yehova alipeela ‘abashalako’ kuli aba bana baume amaka ya kuseepako capamo na bamalaika. (Ukusokolola 12:17) Muli fyo, “abana baume ba bufumu,” bamunyina kwa Yesu abasubwa, e babalilepo ukulonganikwa. E lyo na bo babombako umulimo wa kulonganika uwalundwako.

13. Ni shani fintu Yehova apaala abashalapo basubwa?

¹³ Muli iyi nshita ya kuseepa, Yehova alyafwa abashalapo basubwa panono panono ukumfwikisha no kubomfya Icebo cakwe, Baibolo. Ici na co calilenga ukupepa kwasanguluka ukusumbulwa. Nangu ca kuti ‘imfifi yalifimba pano isonde, ne kumbi ilyafitula pa bantu na bantu,’ abasubwa bena ‘bamoneka nge fyengelo’ mu kati ka bantunse, apantu Yehova alibasangulula no kubalopola. (Esaya 60:2; Abena Filipi 2:15) Pa “[kwisulamo] ukwishibo kufwaya kwakwe mu mano yonse no mucetekanya ifya bumupashi,” aba basubwa no mupashi ‘balabalika nga kasuba mu bufumu bwa kwa Shibo.’—Abena Kolose 1:9; Mateo 13:43.

14, 15. Ukulunda pa kulonganika “abana baume ba bufumu,” kulonganika nshi kumbi ukwacitika, kabili ni shani ifyo Hagai akusobele?

¹⁴ Kwaliba na bambi abakonkomokela ku “lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova.” Aba ni balya Yesu atile ni “mpaanga shimbi,” bakwata isubilo lya kwikala muli paradise pe sonde umuyayaya. (Yohane 10:16; Ukusokolola 21:3, 4) Ukutendeka muli ba 1930, baleisa mu makana, lyene mu myanda ya makana, e lyo ino nshita bafikile mu mamilioni! Mu cimonwa umutumwa Yohane amwene, balondololwa ukuba “ibumba likalamba ilishingapendwa ku muntu nangu umo, abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi.”—Ukusokolola 7:9.

¹⁵ Kasesema Hagai alisobele ukwisa kwa ili bumba likalamba. Alembele ati: “E fyo Yehova wa milalo atila: Kucili inshita inono, e lyo ine nkatensho muulu ne calo, na bemba no mulundu; nkatensha ne nko shonse, fikasuke afiisa ifisuma fya nko shonse [e kuti abaisa mu kwikatana na Bena Kristu basubwa mu kupepa kwasanguluka], na ine njisusha mu ng’anda iyi ubukata (e fyo Yehova wa milalo asosa).” (Hagai 2:6, 7) Ukubapo kwa ili “ibumba likalamba” ililekulilako lyonse, pamo na banabo abasubwa kulalenga ukupepa kwasanguluka ukwa mu ng’anda ya kwa Yehova ukusumbulwa, ukuba no bukata. Takwatala akuba abantu abafule fi ukwikatana mu kupepa Lesa wa cine, kabili ici cilakatamika Yehova, ne Mfumu yakwe iyatendeka ukuteka, Yesu Kristu. Imfumu Solomone yalembele ati: “Mu bwingi bwa bantu e mwabo kusama kwa mfumu.”—Amapinda 14:28.

Ukupepa Kwasumbulwa mu Mikalile ya Bantu

16-18. Kwaluka nshi bamo bayaluka pa kuti balepepa Yehova mu nshila afwaya?

¹⁶ Yehova e walinga ukutasha pa kusumbula ukupepa kwasanguluka muno nshiku. Nalyo line, abapalama kuli wene balakwata ishuko lya kubombako uyu mulimo. Kwati fye fintu kuba ukushomboka pa kunina ulupili, e fyo caba na pa kusambilila ifipimo fya kwa Lesa ifyalungama no kufikonka. Ababomfi ba kwa Lesa lelo balisha imikalile ne fibelesho ifishendelana no kupepa kwa cine, kwati ni filya Abena Kristu ba kwamba bacitile. Abalalelale, abapepo tulubi, abacende, abapupu, aba lwinso, abakolwo bwalwa, na bambi balyalula imikalile yabo kabili Lesa abamona ukuti ‘balisambwa.’—1 Abena Korinti 6:9-11.

¹⁷ Icilelangilile ci, cintu capitilemo umukashana umo uwalembele ati: “Inshita imo nalilubile nshakwete ne subilo. Nali cilalelale kabili cakolwa. Nalelwala amalwele ya ku bwamba. Naleshitisha ne miti ikola no kukanasakamana icili conse.” Ilyo asambilile Baibolo, alyalwike sana pa kuti imikalile yakwe yumfwane ne fipimo fya kwa Lesa. Nomba atila: “Naliba no mutende, abantu balincindika, nalikwata isubilo lya ku ntanshi, ulupwa lwine lwine, e lyo ne cawamisha, ndi cibusa na Shifwe, Yehova.”

¹⁸ Nangu fye ni pa numa ya kusenaminwa kuli Yehova, bonse tufwile ukutwalilila ukusumbula ukupepa kwasanguluka ukupitila mu kukutangishako mu fyo tucita fyonse. Imyaka iingi iyapitapo, Yehova alandiile muli Esaya ukuti alishibe fyo muno nshiku kwali no kuba abantu abengi abengafwaisha ukuti bacindamike sana ukumupepa mu mikalile yabo. Bushe na imwe mwaba muli aba bantu?

Abantu Basambilishiwa Imibele ya kwa Yehova

19, 20. Finshi abantu ba kwa Lesa basambilishiwa, kabili ni kwi basambilishiwa?

¹⁹ Esaya atwebelapo na fimbi pa besa mu kupepa kwa cine lelo. Atila: “Bakayako na bantu na bantu abengi, no kutila, Endeni, natunine tuye ku lupili lwa kwa Yehova, ku ng’anda ya kwa Lesa wa kwa Yakobo, ukuti atulange imibele yakwe, no kuleka twende mu nshila shakwe. Pantu mu Sione e mufuma amalango, ne cebo ca kwa Yehova cifuma mu Yerusalemu.”—Esaya 2:3.

²⁰ Yehova taleka fye abantu bakwe balelubanta nge mpaanga shaluba. Alabapa “amalango” yakwe ne “cebo” cakwe ukupitila muli Baibolo ne mpapulo shisangwamo ifya mu Baibolo pa kuti basambilile imibele yakwe. Uku kwishiba kubalenga ‘ukwenda mu nshila shakwe.’ Pa mulandu wa kutasha no kumfwila ukutungulula kwa bulesa, balalanshanya pa lwa mibele ya kwa Yehova. Balalongana pa mabungano na mu mabumba yanono—pa Mayanda ya Bufumu na mu mayanda ya ba bwananyina—ku kuleka bomfwe kabili basambilile imibele ya kwa Lesa. (Amalango 31:12, 13) Muli fyo bapashanya Abena Kristu ba kwamba, abalelongana capamo ku kukonkomeshanya no kucincimushanya pa kuti bacishemo “ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma.”—AbaHebere 10:24, 25.

21. Mulimo nshi ababomfi ba kwa Yehova babombako?

²¹ Baletako na bambi ati “natunine” tuye ku kupepa kwa kwa Yehova Lesa ukwasumbuka. Fintu ici cumfwana ne kambisho Yesu akambishe abasambi bakwe ilyo fye ashilanina ukuya ku muulu! Abebele ati: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Mateo 28:19, 20) Pa kutungililwa na Lesa, Inte sha kwa Yehova shilomfwila ili kambisho no kuya mwi sonde lyonse, ukusambilisha no kupanga abasambi, ukubabatisha.

Impanga Shaba Ifya Kuliminako

22, 23. Cinshi Esaya 2:4 asobela, kabili cinshi umulashi umo uwa United Nations alandilepo pali co?

²² Nomba twaisa ku cikomo cakonkapo, apafuma amashiwi yalembwa pa cibumba ca United Nations. Esaya alemba ati: “Wene akapingula pa kati ka nko, no kukalulula abantu na bantu abengi, bakasuke abafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.”—Esaya 2:4.

²³ Pa kuti ici cicitike ni ncito icine cine. Federico Mayor umulashi wa kabungwe ka United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization, inshita imo atile: “Fyonse fibi ificitwa ku nkondo, ifyo nomba tumona mu mayanda yesu pa televishoni, cimoneke fyo tafyakaleshe isha nkondo ishatendeke kabili ishalwikwa mu myaka iingi. Inkulo sha ino myaka shalikwata umulimo untu cimoneke fyo teti shiubombe, uwalembwa mu Baibolo uwa ‘kufule mpanga shabo ukube fya kuliminako umushili’ no kwaluka ukufuma ku kutemwe nkondo—uko kwaba muli bene ukufuma imyaka ishishi bantu—no kutendeka ukutemwa umutende. Ici nga calicitike, e cintu cingawamisha kabili ica mano sana icingacita aba pano isonde, kabili e cishale cingawamisha ukushila abana kukula.”

24, 25. Ni muli bani amashiwi ya kwa Esaya yafikilishiwa, kabili yafikilishiwa shani?

²⁴ Inko sha mu calo tashakatale ashicite ci cintu icikankala. Takuli na pantu shingatendekela. Amashiwi ya kwa Esaya yafikilishiwa ku bantu aba mu nko shonse, abaikatana mu kupepa kwasanguluka. Yehova ‘alikalulula’ pa kati kabo. Alisambilisha abantu bakwe ukuba no mutende pa kati kabo. Cine cine, caba kwati ‘balifule mpanga shabo ukuba ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo ukube ifya kutungwilako imiti’ muli cino calo umwaba ukupaatukana no lubuli. Bacita shani fyo?

²⁵ Cimo icalenga, tabalwila ku lubali ululi lonse mu nkondo sha fyalo. Ilyo fye Yesu ashilafwa, abaume bakwete fyanso balishile mu kumwikata. Lintu Petro asanshile no lupanga ku kupokololako Shikulu wakwe, Yesu amwebele ati: “Bwesesho lupanga lobe umo lwikala; pantu bonse ababuulo lupanga bakafwa ku lupanga.” (Mateo 26:52) Ukutule lyo, bonse abakonka mu makasa ya kwa Yesu balifule mpanga shabo ukuba ifya kuliminako kabili tababuule fyanso ku kwipaya umuntu munabo kabili tabatungilila inkondo mu nshila ili yonse. ‘Bakonkelela ukuba no mutende ku bantu bonse.’—AbaHebere 12:14.

Ukukonkelela Inshila ya Mutende

26, 27. Ni shani abantu ba kwa Lesa ‘bafwayo mutende no kuukonkelela’? Landenipo icilangililo cimo.

²⁶ Umutende wa bantu ba kwa Lesa tawapelela fye pa kukaana ukulwako inkondo. Nangu ca kuti baba mu fyalo ukucila pali 230 kabili bafuma ku bantu ba ndimi ne ndimi ne myata, baba aba mutende mu bene na bene. E bafikilisha amashiwi Yesu aebele abasambi bakwe aba kwamba ati: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Abena Kristu lelo “bacito mutende.” (Mateo 5:9) ‘Bafwayo mutende no kuukonkelela.’ (1 Petro 3:11) Uubatungilila ni Yehova, “Lesa wa mutende.”—Abena Roma 15:33.

²⁷ Kwaba ifilangililo fine fine ifya bantu abasambilila ukucito mutende. Umulumendo umo alemba ulwa bwaice bwakwe ati: “Ifyo nalepitamo ifyakaakata fyansambilishe ifya kuicingilila. Fyanengele ukukamuka no kukalipa pa lwa bumi. Lyonse nalesangwa mu lubuli. Cila bushiku, mpaka fye ndwepo na umo mu bwina mupalamano, inshita shimo ku makofi, inshita shimbi ku mabwe nelyo amabotolo. Nakulile uwa cinse.” Lelo mu kupita kwa nshita, alisumine ukuyanina ku “lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova.” Alisambilile imibele ya kwa Lesa, no kusanguka umubomfi wa mutende uwa kwa Lesa.

28. Cinshi Abena Kristu bengacita pa kukonkelela umutende?

²⁸ Ifikulilo fya babomfi ba kwa Yehova abengi tafyali ifya lubuli lubuli nge fyo. Lelo, na mu tuntu tunono—pamo ngo kucita ifya nkumbu, ukulekelela, no kulangulukilako—balatukuta ukuba no mutende na bambi. Nangu tabapwililika, balatukuta ukukonka ukufunda kwa Baibolo ukutila “mube abashipikishanya, no kubelelano luse nga umo aba na kafiimbo ku mubiye.”—Abena Kolose 3:13.

Umutende ku Ntanshi

29, 30. Lisubilo nshi lyabako kwi sonde?

²⁹ Yehova alicita icipapwa muli shino “nshiku sha kulekelesha.” Alilonganika abantu ba mu nko shonse abafwaya ukumubombela. Alibasambilisha ukwenda mu mibele yakwe, imibele ya mutende. Aba e bakapusuko “bucushi bukalamba” no kwingila mu calo cipya ica mutende umushakabe nkondo umuyayaya.—Ukusokolola 7:14.

³⁰ Impanga—e kuti ifyanso fya nkondo—tafyakabeko kabili iyo. Kemba wa malumbo alilembelepo ulwa iyo nshita ati: “Iseni, mumone imilimo ya kwa Yehova, ifyo acito kupomona mu calo: aputulo bulwi ukufika ku mpela ya calo; ubuta abufuna, afuna ne fumo, amaceleta ayoca mu mulilo.” (Amalumbo 46:8, 9) Pa mulandu wa ilyo isubilo, ukukonkomesha kwakonkapo ukwa kwa Esaya kuli ukwalinga nga fintu kwali ilyo akulembele. Atile: “Mwe ba ng’anda ya kwa Yakobo, endeni, no kuleka twende mu lubuuto lwa kwa Yehova!” (Esaya 2:5) Cine cine, lekeni ulubuuto lwa kwa Yehova lubuutushe inshila shesu nomba, kabili tuli no kwenda mu nshila yakwe umuyayaya.—Mika 4:5.

[Futunoti]