Icilubula ca pa Bengi

PA MARCH 31, 1970, indeke yaliibilwe mupepi no lupili lwa Fuji mu Japan. Ifilundwa pabula ifye bumba lyaishibikwa pamo nga Japanese Red Army Faction (ibumba lya bashilika) lyasendele abayendo na bakabomba ba mu ndeke ukucila pali 120 pamo nge fiikatilo kabili bapindile ulwendo lwabulamo ubusanso ukuya ku North Korea.

Lintu indeke yaikile mu Seoul, mu Ripabuliki ya Korea, inkonkani kuli minista wa fya myendele uwa ku Japan Shinjiro Yamamura aliitemenwe ukubika ubumi bwakwe mu busanso mu kwimininako bankole. Ukusumina ukupokelela wene ngo kwebekesha kwa kucingililwa kwabo, abaibile ndeke bakakwile abo baikete nge fiikatilo bonse ukufumyako fye ababomba mu ndeke. Lyene bapupwike ne ndeke ukuya ku Pyongyang, uko bailecimba ku mabulashi ya ku North Korea. Mr. Yamamura na kensha wa ndeke pa numa balibwelelemo ku Japan ukwabulo kucenwa.

Muli uyu mulandu, umuntu umo abombele nge ca kukabusha ku bumi bwa baali ifiikatilo 120. Ici kuti pambi catwaafwa ukumfwikisha ifyo umuntu umo engapeela ubumi bwakwe icilubula ca pa bengi. Lelo pa kumfwikisha icifundisho ca Baibolo ica cilubula, tufwile ukubebeta uyu mutwe mu kusakamanishisha.

Ku cintu cimo, tulekabila ukulonsha intulo ya lubembu. “Ulubembu lwaingilile mu muntu umo pano isonde, ne mfwa yaingilile mu lubembu; e fyo ne mfwa yayambukile ku bantu bonse, pantu bonse balibembwike,” e filondolola Baibolo. (Abena Roma 5:12) Ni shani fintu ico cacitikeko? Umuntu walumbulwa palya ni Adamu, umuntunse wa kubalilapo ukubumbwa. Kuti wabelenga ubulondoloshi bwalembwa ubwe lyashi lya kale ubwa kubumbwa kwakwe ne catungulwile ku kufuntuka kwakwe ukufuma ku fipimo fya kwa Lesa. Ici calangililwa mu fipandwa fya kutendekelako fitatu ifye buku lya Baibolo ilya Ukutendeka.

Bulya bulondoloshi bwalembwa busokolola ukuti kwaliko kasongelekanya mu bumfisolo lintu Adamu intanshi acitile ulubembu. Ku kwikusha ulunkumbwa lwakwe ku kufwaya amaka, ulya kasongelekanya apangile mu bucenjeshi ukuteka Adamu no bufyashi ubuli bonse ubo pambi engakwata. Kasongelekanya aali ni Satana Ciwa. Na kabili etwa “icisoka cikote” pantu abomfeshe insoka mu kutungulula Adamu ku kubembuka. (Ukusokolola 12:9) Nangu ca kuti Kabumba wakwata ukutemwa uwa mutundu wa muntu alyebele Adamu ukucindika insambu Shakwe ku kupingulapo icali icisuma ne cali icabipa, insoka yabeleleke umukashi wa kwa Adamu, Efa, mu kukanaumfwila Lesa. Lyene anashanashishe umulume wakwe ukukanaumfwila. Muli iyo nshila, Adamu alangishe bucaibela ukufuma kuli Lesa, kwi tolo abele umubembu, kabili aali fye no kupisha uyo musango wa bumi ku bufyashi bwakwe.

Tucili tulecula ifya kufumamo. Shani ifyo? Cisuma, Kabumba mu kubamo ubulungi abikile icipope ca kuti nga ca kuti Adamu na Efa ku mufulo basalilepo ukukanaumfwila, ica kufumamo cali no kuba imfwa. Ukupitila mu kubembuka, kanshi, Adamu ashitishe umutundu wa muntu onse mu lubembu ne mfwa.—Ukutendeka 2:17; 3:1-7.

Ni shani fintu umutundu wa muntu wingalubulwa ukufuma kuli iyo mibele ya lubembu? Yesu Kristu alishile kwi sonde ku “kupeelo mweo wakwe icilubula ca pa bengi,” kabili ici caiswile inshila ku kulubula umutundu wa muntu.—Mateo 20:28.

Ukufimba no Kukakula

Baibolo ilangisha ukuti imibombele ya kulubula umutundu wa muntu ibimbamo intampulo shibili: (1) ukushita na (2) ukukakula. Ukukuma kwi shiwi lya ciGreek (lyʹtron) ilyapilibulwa “icilubula,” uwasambilila ifya Baibolo Albert Barnes alembele ukuti: “Ishiwi icilubula mu kukonke shiwi lipilibula umutengo ulipilwa ku kulubulwa kwa bankole. Mu nkondo, lintu abafungwa basendwa ku balwani, indalama shipindwa ku kulubulwa kwabo shitwa icilubula; uko e kuti, e nshila ukupitila muli iyo balubwilwamo. E co icili conse icikakula uuli onse ukufuma mu mibele ya kukandwa, nelyo ukucula, nelyo ulubembu, ciitwa icilubula.”

Ee, “icili conse icikakula uuli onse” kuti caloshiwako nga lyʹtron. E co ili shiwi lya ciGreek lyebekesha incitilo nelyo imibombele ya kukakula.a

Umutumwa Paulo abomfeshe ishiwi lyaampanako an·tiʹly·tron ku kukomaila pa kukatama kwa mutengo walipilwe nge cilubula. Pali 1 Timote 2:6 (NW), alembele ukuti “[Yesu] aliipeele” nge “cilubula caumfwanako pa mulandu wa bonse.” Ukulanda pali ici, Greek and English Lexicon to the New Testament iya kwa Parkhurst isoso kuti: “Lishibisha mu kulinga umutengo muli uyo bankole balubwilwako ukufuma ku balwani; kabili uyo musango wa kukabusha umo ubumi bwa umo bulubulwa ku bumi bwa umbi.” Ukukomaila pano kuli pa musango wa kumfwanako na maka ya mutengo wa cilubula uwalipilwe mu kulinganya ifya kulingilako ukufina ifya bulungi. Ni shani fintu icilubula ca kwa Yesu cingalangulukwa nge “cilubula caumfwanako”?

Icilubula Caumfwanako

Adamu ashitishe umutundu wa muntu onse, ukusashako na ifwe, mu lubembu ne mfwa. Umutengo, nelyo ukukandwa, uko alipile wali bumi bwakwe ubwapwililika ubwa buntunse, ubwali na maka ya kwikala kuli pe na pe. Ku kufimba ici, ubumi na bumbi ubwapwililika ubwa buntunse—icilubula caumfwanako—bwali no kulipilwa. Nangu cibe fyo, tapali uuli onse uwafyalwa ku muntu ushapwililika ali no kupayanya ubumi bwapwililika ubwalekabilwa. (Yobo 14:4; Ilumbo 51:5) Mu mano yakwe, nangu cibe fyo, Lesa aiswile inshila ya kufuminamo muli iyi mibele yayafya. Akuushishe ubumi bwapwililika ubwa Mwana wakwe uwafyalwa eka ukufuma mu myulu ukwisa mwi fumo lya kwa nacisungu, ukumuleka ukufyalwa ngo muntu wapwililika. (Luka 1:30-38; Yohane 3:16-18) Ici cisambilisho ca kufyalwa kwa kwa Yesu kuli nacisungu tacaba lyashi lyamumungwa ku kusansabika kasanga wa butotelo. Ukucila, cilondolola ulutampulo lwabamo amano mu kupayanya kwa kwa Lesa ukwa cilubula.

Pa kuti engapwilikisha ukulubula, Yesu aali no kusungilila icalembwa casanguluka inshita yonse intu aali pe sonde. Ici alicitile. Lyene alifwile imfwa ya bulilambo. Muli iyi nshila, Yesu alipile umutengo wa bumi bwakwe ubwapwililika ubwa buntunse nge cilubula ku kulubula umutundu wa muntu. (1 Petro 1:19) E co mu kulungatika kuti twasoso kuti “umo afwilile bonse.” (2 Abena Korinti 5:14) Ee, “ifyo fine ni muli Adamu e mo bonse bafwila, e fyo na muli Kristu e mo bonse bakalengelwa aba mweo.”—1 Abena Korinti 15:22.

Umuntu Umo pa Bengi

Mu mulandu wa kwiba indeke ulumbwilwe mu kubangilila, abaali ifiikatilo tabakwete nshila iili yonse iya kuilubwilamo abene, nelyo fye nga baali abakankaala. Ukwaafwa ukufuma ku nse kwalekabilwa, kabili umuntu walebomba nge ca kukabusha aali no kwikusha imibele imo. Cimo cine cili ica cine mu nshila yacilapo ukushika mu kulundana ne cilubula calekabilwa ku kulubula umutundu wa muntu. Kemba wa malumbo alembele ati: ‘Abo mu bwingi bwa bucindami bwabo e mo batakishisha. Te kuti balubule munyina nakalya, te kuti bapeele kuli Lesa ica kumukonsolwela—Ico ca mutengo wauma icilubula ca mweo wabo, kabili kuti acileka fye umuyayaya.’ (Ilumbo 49:6-8) Mu cine cine, kwaliko ukukabila kwa kwaafwa kwa ku nse ku mutundu wa muntu. Ubumi bwa muntu umo bwali no kuba ubwakumanina ku kulubula umutundu wa muntu onse kulila fye aikwishe imibele yalekabilwa ku kulinganya ifya kulingilako kufina ifya kwa Lesa ifya bulungi. Yesu Kristu aba e muntunse wapwililika e ka uwakumanya iyi milingo.

Yehova Lesa alipayanishisha ukulubulwa kwa mutundu wa muntu ukupitila mu kulipilwa kwa cilubula kuli Yesu Kristu. Lelo Lesa alicita icacilapo. Alipingwila Satana Ciwa ku mfwa, uwatungulwile umutundu wa muntu mu lubembu. (Ukusokolola 12:7-9) Yehova mu kwangufyanya akakaka ulya uwa mulandu kabili mu kupelako akaputunkanya ubupingushi pa ‘kumupoosa muli bemba wa mulilo ne libwe lya mingu,’ ukwimininako ubonaushi bwa muyayaya. (Ukusokolola 20:1-3, 7-10, 14) Mu kuba no kufumishiwapo kwa ici cibumbwa ca ku mupashi icibifi kabili ukupitila mu kubomfya icilubula, umutundu wa muntu ukaipakisha ukulubulwa te kufuma fye ku kumaninkisha kwa lubembu ne mfwa lelo na kabili ukufuma ku kusonga kwa kwa Satana. Ukulubulwa muli iyo nshila no mutengo we lambo lya cilubula ilya kwa Kristu ukubomfiwa ku mwisulo, umutundu wa muntu uwa cumfwila ukalundulukila ku kupwililika kwa buntunse.

Ukutantika kwa Cilubula na Iwe

Pa numa ya kusambilila pa lwe lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu, abengi mu fyalo fya ku Kabanga balitasha mu kushika icintu Lesa abacitila. Kazuo ali ca kumwenako. Ubumi bwakwe bwashingulwike pa kupeepa no kukolwa umuti wa kubika muli penti. Lintu aleensha motoka pe samba lya kusonga kwa uko, alepunkisha bamotoka bakwe libili libili. Batatu aba fibusa fyakwe baliipeye pa numa ya konaula ubutuntulu bwa bumi bwabo. Kazuo na o wine aeseshe ukuipaya. Pa numa, atendeke ukusambilila Baibolo. Ukuseshiwa ku cine ico asambilile, apingwilepo ukusangulula ubumi bwakwe. Alishombweke ne cibelesho cakwe ica kukowesha umubili wakwe ku muti wa kubika muli penti, kabili kwaliko ukubwelela ku fibelesho fya kale ukwingi. Alolenkene no kupingulapo kwakosa pa kati ka kufwaisha kwakwe ukwa ku mubili no kufuluka ukucita icalungama. Fintu aali uwa nsansa ukuba na maka ya kupepa kuli Lesa ku kulekelelwa ukupitila mu mutengo we lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu! Ukupitila mwi pepo kabili mu kuba no kwaafwa kwa fibusa fya Bwina Kristu, Kazuo alicimfishe ububifi bwakwe kabili nomba alebombela Yehova ngo mutumikishi wa nsansa mu kuba na kampingu wasanguluka.

Bushe ulemwibukisha Chisako, uulumbwilwe pa kutendeka kwa cipande cifumineko? Ukupitila mu kusambilila Baibolo, na o wine aumfwikishe ukutantika kwabamo ukutemwa ukwa cilubula. Aliseshiwe mu kushika lintu asambilile ukuti Lesa apeele Umwana wakwe ukulubula umutundu wa muntu ukufuma ku lubembu. Chisako apeele ubumi bwakwe kuli Yehova. Nelyo fye ni nomba, pa mushinku wa myaka 77, apoosa amaawala yamo 90 cila mweshi ukweba bambi pa lwa kutemwa kukalamba ukwa kwa Yehova ne cikuuku ca pa fye ico alangisha.

Icilubula cilingile ukuba icakatama na kuli iwe wine. Ukupitila muli cene, Lesa akesula inshila ku buntungwa bwa cine ku mutundu wa muntu—ubuntungwa ukufuma ku lubembu ne mfwa. Inshita ya ku ntanshi iyabembela iya bumi bwa muyayaya pe sonde lya paradise yalalilila ku ntanshi ya abo abapokelela ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. Twapaapaata ipusha Inte sha kwa Yehova no kuibebetela we mwine ifyo wingaipakisha ubuntungwa ukufuma ku lubembu ne mfwa ukupitila mu kutantika kwabamo ukutemwa ukwa cilubula.

[Futunoti]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 5]

Mu kuba no kusuminisha kwa Mainichi Shimbun