8. (a) Ca kufumamo nshi ico ukulishiwa kwa ntandala ya cinelubali kwakwata pa nko? (b) Kulwisha nani uko inko shalumbulula ubukali bwa shiko?

⁸ Pa lubali lumbi, ukulishiwa kwa ntandala ya cinelubali takuleta kusekelela ku nko. Inshita naisa kuli bene ukukumanya ubukali bwa kwa Yehova. Nge fyo Yohane ashimika: “Kabili inko shalikalipe, no bukali bwenu nabwisa; yaisa ne nshita ya kupingula abafwa, iya kupeele cilambu ku basha benu bakasesema, na ku ba mushilo abatiine shina lyenu, abanono na bakalamba, kabili iya konaula abaleonaule calo.” (Ukusokolola 11:18) Ukufuma 1914 ukuya ku ntanshi inko sha mu calo shalumbulula mu kutiinya ubukali bwa shiko ukulwishanya umo no munankwe, ukulwisha Ubufumu bwa kwa Lesa, no kucilisha ukulwisha inte shibili sha kwa Yehova.—Ukusokolola 11:3.

9. Ni shani inko shonaule calo, kabili cinshi Lesa apampamina ukucita pa lwa cene?

⁹ Ukupulinkana mu lyashi lya kale inko shilonaule calo ku micitile yabo ya nkondo iyabulo kuleka no kulama kwabipa. Ukutula 1914, nangu cibe fyo, uku konaula kwasumbana ukufika ku cipimo ca kutulumusha. Ubufunushi no kubola fyafumamo ukulundulula ifiswebebe no kulufya kwakulisha ukwa mushili umesha. Imfula ya asidi na makumbi ya bungululu fyaonaula imbali shikalamba. Intulo ya fya kulya yalikoweshiwa. Umwela tupeema na menshi tunwa fyalikoweshiwa. Ifisoso fya fyakupangapanga fitiinya ubumi bwa pa mulundu no bwa muli bemba. Kabili amaka yakalamba yatiinya ukonaula kwapwililika ku nshila ya kwipayaula kwa manyukiliya ukwa mutundu wa muntu onse. Ukubamo insansa, Yehova “akonaula abaleonaule calo”; akaputunkanya ubupingushi pali abo bantunse ba cilumba, abashipepa abashingamwa ne mibele yabamo ubulanda iye sonde. (Amalango 32:5, 6; Ilumbo 14:1-3) E ico, Yehova atantikila akalanda ka citatu, ukuleta aba bancitatubi ku kulubulula.—Ukusokolola 11:14.

Akalanda ku Bonaula!

10. (a) Akalanda ka citatu cinshi? (b) Ni mu nshila nshi umo akalanda ka citatu kaleta ifyafula ukucila pa kulungulusha?

¹⁰ Pano, lyene, epali akalanda ka citatu. Kaisa bwangu! Kali ni nshila ya kwa Yehova iya kuletela ubonaushi kuli abo basaalula “icipuna ca makasa” yakwe, linwe sonde lyawamisha ilyo twikalapo. (Esaya 66:1) Kabikwa mu kusela ku Bufumu bwa buMesia—inkama yashishiwa iya kwa Lesa. Abalwani ba kwa Lesa, ne ntungulushi sha Kristendomu, mu kucilapo, balilungulushiwa ku tulanda twa ntanshi tubili—utwafuma apakalamba ku cinkunka ca makanta ne milalo ya ba pali bakabalwe; lelo akalanda ka citatu, ako Ubufumu bwa kwa Yehova ubwine butungulula, kaleta ifyacila pa kulungulusha. (Ukusokolola 9:3-19) Kapayanya impumo ya mfwa mu kufumyapo sosaite ya buntunse yonaula na bakateka ba iko. Ici cikesa nga kalume ka kupingula kwa kwa Yehova pa Armagedone. Caba nga fintu Daniele aseseme ati: “Kabili mu nshiku sha shamfumu ishi [bakateka abaleonaule isonde] Lesa wa mu mulu akemyo bufumu ubushakonaulwe umuyayaya, no bufumu bwa buko tabwakashiilwe ku bantu bambi; bukashonaula no kupesha aya mabufumu yonse, kabili bukeminina umuyayaya.” Ukupala ulupili lwalulubala, Ubufumu bwa kwa Lesa bukateka isonde lyakatamikwa, ukwebela bumulopwe bwa kwa Yehova no kuleta ubuseko bubelelela ku mutundu wa muntu.—Daniele 2:35, 44; Esaya 11:9; 60:13.

11. (a) Kukonkana nshi kwa fya kucitika fyabamo insansa uko ubusesemo bulondolola? (b) Cikuuku ca pa fye nshi cashininkishiwa, shani kabili kuli nani?

¹¹ Akalanda ka citatu kashindikilwa no kukonkana kwa ficitika fyabamo insansa ifyo ifikatwalilila mu kulundulukilako ukupulinkana mu bushiku bwa kwa Shikulu. Ni nshita ‘ya bafwa ukupingulwa, ne ya kwa Lesa ukupeela icilambu cabo ku basha bakwe bakasesema na ku ba mushilo na kubatiina ishina lyakwe.’ Ico cipilubula ukubuushiwa ukufuma ku bafwa! Ku ba mushilo basubwa abo kale kale balaala mu tulo twamfwa, ici cicitika mu kubangilila mu bushiku bwa kwa Shikulu. (1 Abena Tesalonika 4:15-17) Mu nshita yalinga aba mushilo bashalako bailunda kuli abo mu kubuuka kwa ilyo line. Bambi na bo bali no kulambulwa, ukusanshako abasha ba kwa Lesa bakasesema ba nshita sha pa kale na bambi bonse aba mutundu wa muntu abesa ku kutiina ishina lya kwa Yehova, nangu bali be bumba likalamba abapusunsuka ubucushi bukalamba nelyo ‘abafwa, abakalamba na banono,’ ababuushiwa ku bumi mu kati ka Kuteka kwa kwa Kristu ukwa Myake Kana Limo. Apo Imfumu ya kwa Lesa iya buMesia yakwata imfungulo sha mfwa ne sha ku Mbo, ukuteka kwa Bufumu bwakwe kwisula inshila kuli wene ukupeela ubumi bwa muyayaya kuli bonse batinamina uko kupayanya kwauma umutengo. (Ukusokolola 1:18; 7:9, 14; 20:12, 13; Abena Roma 6:22; Yohane 5:28, 29) Nangu bwingaba bumi ubushifwa mu mulu nelyo ubumi bwa ciyayaya pe sonde, ubu bupe bwa bumi cikuuku ca pa fye ukufuma kuli Yehova, pa co kapokelela umo na umo engaba uwa kutootela kuli pe na pe!—AbaHebere 2:9.

[Akabokoshi pe bula 175]

Ukonaule Calo

“Amasekondi yatatu yonse icipimfya ca mitengo ya citendekelo ubukulu bwa cibansa ca mupila cilafumapo. . . . Ukulufya kwa mitengo ikalamba ukonaula amakana ya fimenwa ne mishobo ya nama.”—Illustrated Atlas of the World (Rand McNally).

“Pa myaka imyanda ibili ya misokolwe, [Ifishiba Fikalamba] fyasanguka na kabili ifya kupoosamo ubusali ifyacilishapo ukukula mu calo.”—The Globe and Mail (Canada).

Mu April 1986 ukupuulika no mulilo pa capu ca manyukiliya mu Chernobyl, U.S.S.R., “cali icacilapo ukumonekesha ica ficitika fya manyukiliya . . . ukutula pa kuponya amabomba pa Hiroshima na Nagasaki,” ukusuumya “ukufula kwa myengelele mu mwela wa calo, umushili wa pa mulu na menshi nge fyo ukwesha konse ukwa manyukiliya na mabomba kupuushiwa.”—JAMA; The New York Times.

Mu Minamata, Japan, icapu ca kupangilamo imiti casuumishe sumu mu musoso wa bemba. Ukulya isabi lyakoweshiwa ku fyasuumine kwalengele ubulwele bwa Minamata (MD) “ubulwele bwa lukanko. . . . Ukufika ilelo [1985], abantu 2578 ukupulinkana mu Japan balishininkishiwa ku bulashi ukukwata MD.”—International Journal of Epidemiology.

[Akabokoshi pe bula 176]

Amashiwi yakatama pa Ukusokolola 11:15-19 ya kutangilila ifimonwa fikonkapo. Ukusokolola icipandwa 12 ukubwekelamo ukukusha mu kwebekesha ukubilisha kukalamba pa Ukusokolola 11:15, 17. Icipandwa 13 cipeela ifya ku numa ku 11:18, lintu cilondolola intulo no kulunduluka kwa kuteyanya kwa bupolitiki kwa kwa Satana ukwaleto bonaushi ku calo. Ifipandwa 14 na 15 fyebekesha amapingushi yalundwapo ya Bufumu yakakanishiwa mu kulishiwa kwa ntandala ya cinelubali na kalanda ka citatu.