Bushe Ifyo Twalemona Ulubembu Kale E fyo na Lelo Tulumona?

MU MYAKA fye ya nomba line, bashimapepo lyonse balefunda abantu ukutaluka ku membu 7 isho baletila e shikalamba, e kutila ubulalelale, ubuliili, ukufwaisha icuma, ubunang’ani, icipyu, umufimbila, ne cilumba. Ilingi line, bashimapepo balelanda pa fyabipa ififuma mu kubembuka kabili balekoselesha abantu ukulapila. Kalemba umo atile: “Ino nshita bashimapepo tabalanda pa membu, balanda pa fintu ifyo abantu bengatemwa ukumfwa.”

Ifi fine e fyo abalemba amalyashi abengi balanda. Umfweni ifyo balemba mu nyunshipepala shalekanalekana:

▪ “Kale bashimapepo balefunda abantu ukuti balingile ukutaluka ku membu kabili bafwile ukulapila pa kuti bakapusuke, lelo ino nshita bafunda abantu ukuti bafwile ukulaimona ukuti balicindama.”—Star Beacon, Ashtabula, Ohio.

▪ “Pali ino nshita abantu abengi tabasakamikwa nga babembuka.”—Newsweek.

▪ “Pali ino nshita tatwabika amano ku fyo Lesa afwaya ukuti tulecita, tutontonkanya fye pa kuti Lesa e ufwile ukulatucitila ifyo tufwaya.”—Chicago Sun-Times.

Muno nshiku ilyo abantu abafuma mu fyalo fyalekanalekana baleikala pamo, abantu balashingashinga ukulungika abalelufyanya. Batila umuntu takwata insambu sha kulanda pa filecita umunankwe. Ino nshita cimoneka kwati ulubembu lwakulisha kupingula umunobe pa fyo alecita. E mulandu wine abantu basosela ukuti: ‘Umuntu alingile ukwishiba fye ifyakwe, talingile ukulapatikisha bambi ukucita ifyo atemwa. Shino nshiku umuntu alingile ukulaicitila ifyo umwine alefwaya. Wilamona kwati ni we fye waishiba fyonse. Wilamona kwati ifyo waishiba e fyacindama fye.’

Ukutontonkanya kwa musango yu kwalilenga imilandile ya bantu ukwaluka. Ishiwi lya kutila “ulubembu” tabalibomfya sana pa fintu ifilubene. Abengi balibomfya fye mu mipuulwe. Umuntu nga alabembuka na umbi nelyo nga alacita ubucende, batila fye “enda na kampanda.”

Cine cine ifyo abantu balemona ukuti fyaliba fye bwino ne fyo balemona ukuti e lubembu fyalyaluka nga nshi. Nomba mulandu nshi ukutontonkanya kwa bantu kwa-alukila? Bushe cinshi cacitika ku lubembu? E lyo bushe ifyo mumona ulubembu fyalicindama?

Bushe Ifyo Tumona Ulubembu Fya-aluka Shani?

“ABANTU muno nshiku balakaana ukuti ulubembu abantu ba kubalilapo bacitile talwatukuma. Tabafwaya fye no kulanda ukuti ulubembu e ko lwaba. . . . Abantu bamo pamo nga Adolf Hitler na Josef Stalin nalimo bena balibembwike, nomba fwe bashala tuli ba kaele.”—The Wall Street Journal.

Nge fyo twamona muli aya mashiwi, abantu muno nshiku balakaana ukuti te babembu. Mulandu nshi bakaanina? Bushe kwaba ifya-aluka pa lubembu? Bushe ulu lwine lubembu abantu bakaana e cinshi?

Kuti twatila ulubembu lwaba pabili, ulubembu twafyalwa na lo e lyo no lubembu tucita. Ulubembu lwa kubalilapo tufyalwa fye na lo, e lyo ulwalenga bubili ni lulya tucita. Natulande pali ishi membu.

Bushe Ulubembu Lwacitile Abantu ba Kubalilapo Lwalitukuma?

Baibolo itila ulubembu abafyashi besu aba kubalilapo bacitile lwalikuma abantu bonse. Kanshi fwe bantu bonse fye tatwapwililika. Baibolo itila: “Ukucita icabipa conse lubembu.”—1 Yohane 5:17.

Lelo abengi abaya ku macalici balakaana ukusumina ukutila bafyalwa abashapwililika pantu batontonkanya ukuti te kuti babapeele umulandu pa lubembu ulo bashacitile. Profesa wa fya mapepo, Edward Oakes, atile, “abantu abaya ku macalici nga babeba ukuti bafwile ukusumina ukuti babembu, balomfwa ububi, balakaana, nelyo kuti basumina, lelo ifyo bacita filanga ukuti tabasumina ukutila kwaliba ulubembu.”

Cimo icilenga abantu ukukanasumina ukuti bafyalwa ababembu, fintu aba mu macalici basambilisha. Ku ca kumwenako, ilyo aba mu kabungwe ka Council of Trent bakumene (1545-1563), icalici lyalisuushishe bonse abaleti utunya tatulingile ukubabatishiwa pa kuti tusambe imembu. Abasambilila ifya mapepo batile akanya nga kafwa ukwabula ukukabatisha, imembu kuti shalenga ukuti keya ku muulu kuli Lesa. Calvin asambilishe no kutila, abana ‘bafyalwa ne membu isho bapyana ilyo bali mu nda muli banyinabo ishingalenga bayapya kwa Lesa.’ Alandile ukuti, ulubembu abana bafyalwa na lo ‘lulabipisha ica kuti Lesa abamona ukuti ba muselu.’

Mu cifyalilwa fye, abantu abengi baishiba ukuti akanya ka kaele kanshi te kuti cilolemo ukutontonkanya ukutila kafwile ukucula pa mulandu wa lubembu lwa kufyalwa na lo. Kuti twamona umulandu ififundisho fya musango uyu filengela abantu ukukaana ukuti tabapyana ulubembu. Na kuba, bashimapepo bamo balafilwa ukulanda ukuti umwana uushilabatishiwa aya mu kupya mu mulilo. Bena basumina ukuti uko aya takwaishibikwa. Nangu cingati ici cisumino tacaishileba pa fifundisho fye calici, pa myaka iingi nga nshi ba Katolika balesambilisha ukuti umweo wa muntu wa kaele uushabatishiwe tauya ku muulu nelyo ku kupya mu mulilo lelo wikala mu Limbo.a

Cimbi icalenga ukuti abantu balekaana ukuti tabafyalwa ababembu ca kuti muli ba 1800, abasambilila amano ya buntunse, basayantisti, na basambilila ifya mapepo batendeke ukutwishika ilyashi lyaba mu Baibolo. Abantu abengi abasumina mu cisambilisho ca kusanguka ica kwa Darwin bamona kwati ilyashi lilanda pali Adamu na Efa te lya cine. Ici calenga abantu abengi balemona kwati ifyalembwa mu Baibolo fya kwelenganya fye ifya bantu, tafyafumine kuli Lesa.

Bushe ici calenga ukuti abantu balemona shani ulubembu tufyalwa na lo? Nga ca kuti abaya ku calici babalenga ukusumina ukuti Adamu na Efa tabaliko, ninshi kuti basondwelela ukuti no lubembu lwine talwacitike. Ici calenga ukuti na balya bafwaya ukusumina ukuti abantu bafyalwa ababembu balemona kwati icilenga abantu ukulalufyanya te lubembu lwacitile abantu aba kubalilapo.

Nomba nga ca kutila tatufyalwa no lubembu, inga imembu isho tucita, bushe na sho shilakalifya Lesa?

Bushe Ukucita Ifi Lubembu?

Abantu nga babepusha ukulanda imembu abantu bacita, abengi balanda pa fyalembwa mu Mafunde Ikumi, e kutila ukwipaya, ukukanaba ne cishinka mu cupo, ubulalelale, ukwiba, e lyo na shimbipo. Ukufuma fye na kale, amacalici yalesambilisha ukuti umuntu nga afwa ukwabula ukulapila kuli ishi membu, ninshi akaya mu kulunguluka mu mulilo wa pe.b

Ba Katolika batila pa kuti umuntu ekaya mu kulunguluka, afwile ukuyebelela imembu ku mupatili, uo batila e wakwata maka ya kweleela imembu. Lelo ba Katolika abengi balileka ukuya mu kuyebelela imembu ku cilapilo. Ku ca kumwenako, ifyo bafwailishe nomba line mu calo ca Italy filanga ukuti pa bantu 100 abapepa ku Katolika, abantu ukucila pali 60 balileka ukuya ku cilapilo.

Ici cilelanga apabuuta ukuti ifyo amacalici yasambilisha pa membu abantu bacita na pa fifumamo, tafya-afwa abantu ukuleka ukubembuka. Pali ino nshita abaya ku macalici abengi tabasumina ukuti ifi fintu fyalibipa. Ku ca kumwenako, bamo batontonkanya ukutila nga ca kuti abantu babili abakalamba basuminishanya ukupanga icupo, e lyo ifyo bacitile tafikalifye bambi, ninshi tapali icilubene!

Icilenga abantu ukulatontonkanya ifi ca kuti tabaishiba bwino icishinka pa fyo babasambilisha pa lubembu. Na kuba, abantu abengi balakaana ukuti Lesa uwa kutemwa te kuti alungulushe ababembu mu mulilo wa pe. Ukutontonkanya kwa musango yu na ko kwalilenga abantu ukwaluka mu fyo bamona ulubembu. Lelo kwaliba na fimbi ifyalenga abantu ukwaluka mu fyo bamona ulubembu.

Ukukaana Ifintu Ifisuma Ifyo Aba Kale Balekonka

Ifyacitika mu myaka iyapita, fyalilenga ifintu ukwaluka nga nshi mu mikalile ya bantu na mu fyo batontonkanya. Inkondo shibili ishaliko mu calo conse, inkondo ishingi ishicitika, no kwipayaulwa kwa bantu, fyalilenga abengi ukulatwishika ubucindami bwaba mu kukonka ifintu ifisuma ifyo aba kale balekonka. Batila, ‘Bushe muno nshiku ilyo kuli ubuyantanshi mu fya kupangapanga, cilalolamo ukulakonka ifintu ifyo abaliko imyaka ya kale balekonka?’ Abengi abashikonka ifya buKristu na basambilila pa fya kukonka imibele isuma batila tacalolamo ukulakonka ifya kale. Basumina ukuti tufwile ukuleka ukukonka fimo ifyo balemona kale ukuti e fisuma no kubika amano ku kusambilila pa kuti tuleilako fye pa ntanshi.

Ukutontonkanya kwa musango yu kwalilenga abantu ukuleka ukulakonka ifintu ifisuma ifyo aba kale balekonka. Ku fyalo ifingi ifya ku Bulaya, bantu fye abanono e baya ku mapepo. Abantu abengi nga nshi tabasumina mu fintu ifili fyonse ifyacindama, kabili abengi tabafwaya no kukutika ku fyo amacalici yasambilisha pantu bafimona kwati fya cabecabe fye. Batontonkanya ukuti nga ca kutila Lesa takwaba kabili abantu basangwike fye, ninshi no lubembu lwine takwaba, umuntu kuti acita ifili fyonse ifyo umwine alefwaya.

Ukutula muli ba 1900, abantu abengi ku Bulaya na ku America balileka ukukonka imibele isuma, kabili ici calenga ukuti abantu baaluke mu fyo bamona ubulalelale. Ifimfulunganya abana ba masukulu babuusha pa kuti babasuminishe ukulacita ifyo balefwaya, utumabumba twa bafwaya ukulacita ifyo abene batemenwe, e lyo ne miti ya kucilikila ubufyashi fyalilenga abantu ukuleka ukulakonka imibele isuma. Mu nshita fye iyi yine iinono, abantu balilekele ukukonka ifyo Baibolo isosa. Batendeke ukukonka ifyo abene balemona ukuti e fili bwino kabili ne fyo balemona ulubembu fyalyalwike. Kalemba we lyashi umo atile, “Ukutula ilya nshita, icitemwiko e co abantu bamwenako icalungama ne calubana, kabili ici calenga ukuti ubupulumushi bube fye mpanga yonse pantu abantu bamona ukuti tabwabipa.”

Ukusambilisha Ifyo Abantu Bengatemwa Ukumfwa

Magazini ya Newsweek yalandile pa filecitika mu America ukuti: “Bashimapepo abengi bamwene ukuti pa kuti abantu belafuma mu macalici yabo, bafwile ukulasambilisha ifyo abantu bengatemwa ukumfwa pa kuti tabele ku macalici yambi.” Balatiina ukuti nga balelanda sana pa kuba ne mibele isuma, abantu kuti bafuma mu calici no kuya mu kupepa kumbi. Abantu tabafwaya ukubeba ukuti bafwile ukuicefya, ukuilama, ukuba ne mibele isuma, nangu ukumfwila kampingu yabo no kulapila ku membu shabo. Ici cilengele ukuti amacalici ayengi yalesambilisha ifyo inyunshipepala ya Chicago Sun-Times yaitile ukuti, “amasambilisho ayo batila ya Bena Kristu lelo ayalanda fye pa kuisekesha ukucila ukulanda pa mashiwi ya kwa Lesa.”

Icafumamo ca kuti amacalici yasambilisha ifyapusanako pali Lesa, basambilisha ifyo abene batontonkanya. Tabasambilisha pali Lesa na pa fyo afwaya ukuti tulecita, lelo basambilisha pa bantu na pa fyo bafwile ukucita pa kuti babe abacindama. Ico bafwaisha kusambilisha ifyo aba mu macalici yabo bengatemwa ukumfwa. Ne ci calenga ukuti abaya ku macalici bekwata ifyo basuminamo. Inyunshipepala ya The Wall Street Journal, yatile “Apo bashimapepo tabasambilisha imibele isuma iya Bena Kristu, ninshi finshi basambilisha? Basambilisha ukuti te mulandu ne fyo umuntu acita icikalamba fye ca kuti afwile ukuba ne nkumbu.”

Ici calenga abantu balemona ukuti icalici lyonse ilisambilisha ifyo bengatemwa ukumfwa lyaliba fye bwino. Inyunshipepala ya The Wall Street Journal yalandile ukuti abatontonkanya ifya musango yu “kuti bapepa ukuli konse, cikulu fye tabalebasambilisha pa kuba ne mibele isuma, nelyo ukubapingula kano fye ukubasansamusha.” Amacalici na yo yalepokelela abali bonse ukuba bamembala babo “nangu balikwata imibele yabipa,” kabili tababakoselesha ukwaluka.

Ifyebo twalandapo kuti fyalenga ababelenga Baibolo ukwibukisha amashiwi ya kusesema ayalandile umutumwa Paulo kale. Atile: “Ikesa inshita ilyo bakaleka ukukonka isambilisho ilituntulu, lelo bakailonganikila bakasambilisha aba kubeba ifyo abene balefwaya ukumfwa, ukulingana ne fya lunkumbwa fyabo abene; kabili bakaleka ukukutika ku cine.”—2 Timote 4:3, 4.

Bashimapepo nga baletekelesha ulubembu, balekaana ukuti talwabako, balesambilisha na bantu ifyo “balefwaya ukumfwa” mu nshita ya kubasambilisha ifyo Baibolo isambilisha, ninshi tabalebafwa nangu panono. Ifyo babasambilisha fya bufi kabili fikabaletelela. Basambilisha ubufi pa masambilisho ya Bena Kristu ayacindama. Ilyo Yesu na batumwa bakwe balebila imbila nsuma, ilyashi limo ilyacindama sana ilyo balelandapo lyakumine ulubembu no kwelelwa. Pa kuti mumone ifyo ili lyashi lyacindama, mukwai belengeni icipande cakonkapo.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 7]

Ukusambilisha abantu ifyo bengatemwa ukumfwa kulafumamo ifyabipa

[Akabokoshi pe bula 6]

“Twalileka Ukutontonkanya” pa Lubembu

▪ “Icilenga sana abantu ukukanaya ku calici muno nshiku ca kuti twalileka ukutontonkanya ukuti ‘tuli babembu’ abakabila ukwelelwa. Kale nalimo twaletiina ukubembuka, nomba pali ino nshita twalileka ukutontonkanya pa lubembu. E ico nangu ca kuti amacalici yalishiba ifya kucita pa kuti twilabembuka, abena America abengi tabatontonkanya ukuti ukubembuka kwalibipa.”—John A. Studebaker, Jr., uulemba pa fya mapepo.

▪ “Abantu batila: ‘Ndafwaya ukuti bonse tube ne mibele isuma, lelo nalishiba ukuti tuli bantunse fye abena kuluba, kanshi ico mfwaya fye kucita ifintu ukulingana na papelele amaka yandi.’ Ukwishiba ukuti tulacitako bwino muli fimbi e kutusansamushako. Tuleesha ukuba abasuma ku banensu . . . lelo tatwabika amano ku fintu ifikalamba pamo nga ulubembu.”—Albert Mohler, presidenti wa Southern Baptist Theological Seminary.

▪ “Ifintu ifyo kale twalemona ukuti fyalibipa [pamo nge fyo beta ukuti imembu 7 ishikalamba] ino nshita e fyo twatemwa: abafyashi bakoselesha abana ukuba ne cilumba pa kuti bambi balebamona ukuti balicindama; ibumba lya baishiba ukwipika mu calo ca France lyalombele aba ku Vatican ukuti balande ukuti ubuliili te lubembu. Umufimbila e ulenga ukuti abantu batemwe amafilimu ne fitabo. Ulunkumbwa e lulenga abantu ukushita ifintu; icipyu tacabipa nga ca kutila umuntu nabamukalifya. Inshita shimo mfwaya fye ukuba umunang’ani.”—Nancy Gibbs, Time magazine.

[Icikope pe bula 5]

Abengi muno nshiku bamona kwati ilyashi lilanda pali Adamu na Efa te lya cine

Icishinka pa Lubembu

BUSHE umuntu uulwele impepo kuti alenga bambi ukushininkisha ukuti talwele nga ca kuti atoba aka kupiminako ukukaba kwa mubili? Awe nakalya! E fyo caba na ku lubembu, ifi abantu abengi bakaana ifyo Lesa alanda pa lubembu, te kutila ninshi ca cine talwabako. Baibolo, Icebo ca kwa Lesa, yalilanda ifingi pa lubembu. Finshi yalandapo?

Bonse Babembu

Imyaka nalimo 2,000 iyapita, umutumwa Paulo ali-ilishenye ukuti ‘ifisuma ifyo alefwaya taleficita, lelo ifibi ifyo ashalefwaya e fyo alecita.’ (Abena Roma 7:19) Ukulanda fye icishinka, ifi fine e fyo caba na kuli ifwe bene. Nalimo tulafwaisha ukulakonka ifyalembwa mu Mafunde Ikumi nelyo amafunde yambi ayalanda pa mibele isuma, nomba tulefwaya nangu tatulefwaya, bonse tulafilwa ukuyakonka bwino bwino. Te ku mufulo tufililwa ukuyakonka, ni co imibili yesu yalinaka. Cinshi calenga? Paulo atile: “Awe, nga ico nshifwaya e co ncita, ninshi te ine ncita, lelo lubembu ulwaikala muli ine.”—Abena Roma 7:20.

Nga filya fine cali kuli Paulo, abantunse bonse babembu pa mulandu wa kuti balipyana ulubembu no kukanapwililika. Umutumwa Paulo atile: “Bonse babembu kabili balifilwa ukufika pa bukata bwa kwa Lesa.” Ni kwi ulubembu lwafumine? Paulo atwalilile ukulanda ukuti: “Ulubembu lwaingilile mu muntu umo [Adamu] pano calo ne mfwa yaingilile mu lubembu, e fyo ne mfwa yasalanganine ku bantu bonse pantu bonse balibembwike.”—Abena Roma 3:23; 5:12.

Nangu ca kutila abantu abengi balakaana ukuti ulubembu abafyashi besu aba kubalilapo bacitile e lwatutalusha kuli Lesa kabili e lwalenga tube abashapwililika, ifi fine e fyo Baibolo isambilisha. Filya Yesu ayambwile amashiwi yaba mu fipandwa fya kubalilapo ifya mwi buuku lya Ukutendeka, filanga ukuti alishininkishe ukuti ilyashi lilanda pali Adamu na Efa lya cine.—Ukutendeka 1:27; 2:24; 5:2; Mateo 19:1-5.

Pa malyashi yacindama ayaba mu Baibolo, paba ne lyashi lya kuti Yesu aishile pe sonde mu kulubula abantu abali no kumutetekela. (Yohane 3:16) Pa kuti tukakwate umweo, tufwile ukusumina inshila Yehova abikako iya kupusushishamo abantu ba cumfwila ku lubembu ulo bashakwatapo amaka. Lelo nga tatwaishiba bwino ifyo Lesa amona ulubembu, te kuti tumone ukuti inshila Lesa abikako iya kutupusushishamo yalicindama.

Ilambo lya kwa Yesu no Mulandu Lyalefwaikilwa

Yehova alefwaya ukuti umuntu wa ntanshi, Adamu, akekale umuyayaya. Adamu ali no kupanya ili shuko ilisuma nga ca kutila apondokela Lesa. Ifi fine e fyo acitile, alipondokele Lesa kabili asangwike umubembu. (Ukutendeka 2:15-17; 3:6) Ifyo Adamu acitile fyalipusene no kufwaya kwa kwa Lesa, ali nomba uushapwililika kabili aonawile bucibusa bwakwe na Lesa. Ilyo abembwike pa kutoba ifunde lya kwa Lesa, atendeke ukukota na mu kupelako alifwile. Ica bulanda ca kuti abana bonse aba kwa Adamu, ukubikako fye na ifwe bene, tulafwa pa mulandu wa ulu lwine lubembu. Mulandu nshi?

Umulandu untu wayanguka. Abafyashi abashapwililika te kuti bakwate abana abapwililika. Abana ba kwa Adamu bonse bafyalwa ababembu, kabili nga fintu umutumwa Paulo alandile, “icilambu ca lubembu ni mfwa.” (Abena Roma 6:23) Muli ici cine cikomo mwaliba na mashiwi ya kutusansamusha ayatila: “Lelo ubupe bwa kwa Lesa mweo wa muyayaya muli Kristu Yesu Shikulwifwe.” Aya mashiwi yalola mu kuti, pa mulandu wa kuti Yesu alipeele umweo wakwe, abantu ba cumfwila kabili abatasha pa fyo Lesa acita kuti basangululwa ku fyo ulubembu Adamu acitile lwaleta.a (Mateo 20:28; 1 Petro 1:18, 19) Bushe ifi fifwile ukumulenga ukumfwa shani?

Ukutemwa kwa kwa Kristu “E Kutucincisha”

Umutumwa Paulo uwatungulwilwe no mupashi wa kwa Lesa ayaswike ici cipusho ilyo alembele ukuti: “Ukutemwa kwa kwa Kristu e kutucincisha, pa kuti ici e co twapingula, atuti apo umuntu umo afwilile bonse; . . . afwilile bonse pa kuti aba mweo belaikalila abene beka kano ukulaikalila uwabafwilile kabili uwabuushiwe.” (2 Abena Korinti 5:14, 15) Nga ca kutila umuntu aishiba ukuti ilambo Yesu apeele kuti lyalenga alubuka ku fyo ulubembu lwaleta, kabili aishiba no kuti lyalicindama, afwile ukwesha na maka ukulacita ifyo Lesa afwaya. Ukucita ifi kubimbamo ukwishiba bwino ifyo Lesa afwaya, ukulakansha kampingu ukubomfya Baibolo, e lyo no kulacita ifintu ukulingana ne fyo Baibolo ilanda.—Yohane 17:3, 17.

Ukucita ifyabipa kulonaula bucibusa bwesu na Yehova Lesa. Ilyo Imfumu Davidi yaishibe ifyo imembu yacitile shakulile, e kutila ubucende yacitile na Bati-sheba e lyo no kwipaisha umulume wakwe, ukwabula no kutwishika yalyumfwile sana ububi. Lelo icasakamike sana Davidi ca kutila, imembu acitile shalikalifye Lesa. Alisumine ulubembu acitile kabili aebele Yehova ukuti: “Kuli imwe, imwe mweka fye, e ko nabembuka, kabili ncitile icabipa mu menso yenu.” (Amalumbo 51:4) Yosefe na o ilyo bamusembeleke ukuti acite ubulalelale, atile: “Kuti nacita shani ububi bwakula ifyo no kubembukila Lesa?”—Ukutendeka 39:9.

Kanshi ulubembu te kumfwa fye ububi pa mulandu wa kuti batusangilisha tulecita icabipa. Kabili te kutiina fye abantu ukuti bakatulubulwisha pa fyo tucitile. Ukupula mu mafunde ya kwa Lesa pamo nga ayatila tufwile ukutaluka ku bulalelale, ukuba ne cishinka, ukuba no mucinshi, ukupepa, e lyo na mafunde yambi, kuti kwaonaula bucibusa bwesu na ena. Nga ca kutila tulebembukila ku mufulo, ninshi tuleipanga abalwani ba kwa Lesa. Ici, cintu ico tufwile ukulatontonkanyapo sana.—1 Yohane 3:4, 8.

E ico, bushe cinshi cacitika ku lubembu? Icishinka ca kuti tapali nangu cimo icacitika ku lubembu. Bantu fye batendeke ukubomfya amashiwi yambi pa kulanda pa lubembu pa kutila cilemoneka kwati ulubembu talwabipa. Abengi tabomfwila kampingu yabo e lyo bambi yalileka ukubomba. Bonse abafwaya ukutemwikwa kuli Lesa tabalingile ukuba ifi. Nga fintu twamona, mu lubembu tamufuma fye ukuseebana, lelo mulafuma ne mfwa. Kanshi mu kubembuka mulafuma imfwa, lelo mu kukanabembuka mulafuma umweo.

Icawama ca kutila kuti twaelelwa imembu ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu nga twalapila ku membu tucita. Paulo atile: “Balipaalwa abeleelwa pali bumpulamafunde bwabo kabili abo imembu shabo shafimbwapo; alipaalwa umuntu uo Yehova takalubulwishe nangu panono pa lubembu lwakwe.”—Abena Roma 4:7, 8.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 10]

Ifyo Basambilisha mu Macalici Fyalyaluka Nga Nshi

Ba Katolika abengi balifilwa ukumfwikisha icisambilisho ca Limbo. Mu myaka ya nomba line, ici cisambilisho caliya cileloba panono panono ica kuti ino nshita balicifumya na mu tutabo twa katekisimu. Mu 2007, icalici lya Katolika lyalilekele ukusambilisha pali Limbo, balondolwele ukutila, “kwaliba ifishinka ifilanga ukuti abana abanono abafwa ukwabula ukubatishiwa kuti baisapusuka no kupeelwa umweo wa pe.”—International Theological Commission.

Mulandu nshi bayalwila ifyo balesambilisha kale? Kalemba wa lyashi umwina France, Henri Tincq alandile ukutila “balefwaya ukulubuka ku fyo icalici lyalepatikisha abantu ukulakonka ukutula mu ma 500 C.E. ukufika mu 1900. Pa kufwaya ukuti abafyashi balebatisha bwangu abana babo, balebatiinya ukuti nga tabacitile fi, ninshi abana bakaya ku Limbo.” Lelo ne fi fine bayalula ifyo basambilisha pali Limbo fyalilenga abantu ukulaipusha amepusho.

Bushe Icisambilisho ca Limbo ca mu Baibolo Nelyo ca Bantu Fye? Ukulingana ne fyo ilyashi lya kale lilanda, icisambilisho ca Limbo catendeke mu ma 1100 ilyo abasambilila ifya mapepo balelanshanya pa mutwala. Ba Katolika balesambilisha ukuti umuntu nga afwa, umweo wakwe wena taufwa, kanshi balefwaya ukusanga icifulo ca kuyako imyeo ya bana abashilabatishiwa abashiya ku muulu kabili abashilingile ukuya ku mulilo wa pe. E fyo ne cisambilisho ca Limbo catendeke.

Lelo Baibolo taisambilisha ukuti umweo wa muntu taufwa. Isambilisha bwino bwino ukutila, umweo uwabifya ‘bakaulofya’ kabili isambilisha no kuti ‘ulafwa.’ (Imilimo 3:23; Esekiele 18:4, Diocese of Mbala) Apo umweo ulafwa, ninshi Limbo takwaba. Na kuba, Baibolo ilanda ukuti umuntu nga afwa teshiba nangu cimo, nga filya fine ciba nga nalaala mu tulo.—Lukala Milandu 9:5, 10; Yohane 11:11-14.

Baibolo ilanda ukutila Lesa amona abana abanono aba Bena Kristu ukuti ba mushilo. (1 Abena Korinti 7:14) Aya mashiwi te kuti yalolemo nga ca kutila ulubatisho lwa bana e lulenga ukuti bakapusuke.

Cine cine ici cisambilisho ca Limbo calesaalula Lesa uwaba no mulinganya kabili Shifwe uwaba no kutemwa, pantu calelenga abantu ukulamumona kwati munkalwe, uucusha aba kaele. (Amalango 32:4; Mateo 5:45; 1 Yohane 4:8) E mulandu wine Abena Kristu ba cine balemwena ici cisambilisho cishafuma mu Baibolo ukuti tacalolelemo!

[Ifikope pe bula 9]

Nga mulekonka ifyalembwa mu Cebo ca kwa Lesa mukaba ifibusa fya kwa Lesa na bantu banenu