1-3. (a) Mafya nshi aya ndalama abantu abengi bakwata muno nshiku, kabili finshi bambi bacita pa kuti bayapwishe? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Finshi fisakamika abafyashi pa fya kukuusha abana?

BA MARILYNa batile: “Abalume bandi ba James cila bushiku balebwela ku ncito ninshi nabanaka icine cine, nomba indalama balefola shali shinono ica kuti tatwalekumanisha no kushita ifyo twalekabila pa bushiku fye bumo. Nalefwaya ukulabafwako ukusakamana ulupwa no kushitilako umwana wesu umwaume Jimmy ifintu ifisuma ifyo abana besukulu banakwe balekwata.” Ba Marilyn balefwaya no kula-afwilishako balupwa lwabo bambi no kusungako indalama sha kubomfya ku ntanshi. Abanabo abengi baliile mu kubombela ku fyalo fimbi pa kuti balekwata indalama ishingi. Lelo ilyo batontonkenye pa kuya mu kubombela ku calo cimbi, baletwishika nga ca kutila kuti caba fye bwino. Mulandu nshi?

² Ba Marilyn tabalefwaya ukusha ulupwa ulo batemenwe sana kabili ulwali ulwakosa mu fya kwa Lesa. Lelo baletontonkanya ukuti, bambi baliya mu kubombela ku fyalo fimbi, e lyo ne ndupwa shaba fye ishakosa mu fya kwa Lesa. Lelo tabaishibe ifyo bali no kucita pa kukusha umwana wabo Jimmy nga baya ku calo cimbi. Bushe ukulanshanya no mwana pa Intaneti kwali no kubafwa ukumukusha bwino “ukulingana no kusalapula kwa kwa Yehova”?—Efes. 6:4.

³ Ba Marilyn balifwaile aba kubapandako amano. Abalume babo tabalefwaya ukuti ba Marilyn baye mu kubombela ku calo cimbi, nangu ca kuti batile tabakabaleshe nga basalapo ukuya. Baeluda na bambi mu cilonganino babebele ukuti bekaya, lelo bankashi bamo balebakoselesha ukuti bakaye. Balebeba ukuti: “Nga mwalitemwa ulupwa lwenu, mukaye. Na kulya kwine kuti mwalabombela Yehova.” Nangu ca kuti baletwishika nga cali fye bwino ukuya ku calo cimbi, ba Marilyn balishalikepo ba James no mwana wabo Jimmy kabili baile mu kubombela ku calo cimbi. Balaile ulupwa lwabo ukuti: “Nshakakokole nkabwela nomba line.”

UMULIMO WA KUSAKAMANA ULUPWA NE FYO BAIBOLO YALANDAPO

4. Finshi filenga abengi ukuya mukubombela ku calo cimbi, kabili ni bani ilingi line abasakamana abana babo?

⁴ Yehova tafwaya ukuti ababomfi bakwe baleba abapiina icine cine, kabili ukutula na kale abantu balitemwa ukuya mu kubombela ku fyalo fimbi pa kuti bapwishe ubupiina. (Amalu. 37:25; Amapi. 30:8) Pa kuti Yakobo no lupwa lwakwe bapusuke ku cipowe, Yakobo atumine abana bakwe abaume ku Egupti ku kushita ifya kulya.b (Ukute. 42:1, 2) Muno nshiku, abaya ku fyalo fimbi tabayila pa mulandu wa cipowe. Nalimo icilenga ku bengi kufula kwa nkongole isho bakwata. Bambi nabo ni co bafwaya ukwikala bwino sana. Pa kuti bacite ifyo mu calo umo imikalile yayafya, balafuma pa ng’anda no kuya mu kubombela kwi tauni limbi nelyo ku calo cimbi. Ilingi line, basha abana babo abanono ku bafyashi babo, ku mwana wabo umukalamba, kuli banakulwibo na bashikulwibo, kuli balupwa bambi, nelyo ku fibusa fyabo. Nangu ca kuti abaya ku fyalo fimbi tabatemwa ukusha abena mwabo nangu abana babo, abengi abaya balanda ukuti tabakwete mwakulosha.

5, 6. (a) Finshi Yesu alandile ukuti e fingalenga twaba ne nsansa no mutelelwe? (b) Finshi ifyo Yesu aebele abasambi bakwe ukulapepela? (c) Bushe Yehova atupaala shani?

⁵ Ilyo Yesu ali pano calo, abantu abengi bali abapiina kabili balecula sana, kabili nalimo baletontonkanya ukuti nga bakwata indalama ishingi e lyo bengaba ne nsansa no kulaumfwa abacingililwa. (Marko 14:7) Lelo Yesu talefwaya ukuti abantu bacetekele mu fyuma. Alefwaya ukuti bacetekele Yehova, uupeela ifyuma ifishonaika. Mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu alondolwele ukuti nga tulefwaya ukuba ne nsansa sha cine cine no kucingililwa tatufwile ukubika amano ku fyuma, nelyo ukushintilila pa maka yesu, lelo tufwile ukubika amano kuli bucibusa bwesu na Shifwe wa ku muulu.

⁶ Mwi pepo lya cilangililo, Yesu atusambilishe ifya kupepa, te kupepela ukuba ne cuma, lelo ukupepela ifyo tukabila cila bushiku, e kutila ‘ifya kulya fya ubo bwine bushiku.’ Aebele abalekutika ku lyashi lyakwe ukuti: “Mwilalonganikila ifyuma pano isonde . . . Lelo mulelonganikila ifyuma ku muulu.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Tatutwishika ukuti Yehova akatupaala nga filya fine atulaya. Lesa tapelela fye pa kutweba ukuti akatupaala, lelo alatupeela fyonse ifyo tukabila sana. Ukwabula no kutwishika, nga tulefwaya ukuba ne nsansa sha cine cine no kucingililwa tufwile ukucetekela Shifwe uutusakamana, te ndalama iyo.—Belengeni Mateo 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Ni bani abo Yehova apeela umulimo wa kukusha abana? (b) Mulandu nshi abafyashi bonse babili balingile ukulasambilishisha abana?

⁷ Nga ca kuti ‘intanshi tulafwaya ubulungami bwa kwa Lesa,’ tukalamona imilimo ya kusakamana ulupwa nga fintu Yehova aimona. Mu Mafunde ayo Lesa apeele Mose mwali ne funde ilyo Abena Kristu bafwile ukukonka ilya kuti: Abafyashi e bafwile ukusambilisha abana babo ifya kwa Lesa. (Belengeni Amalango 6:6, 7.) Lesa apeela umulimo wa kusambilisha abana ku bafyashi, te kuli bashikulwibo nelyo banakulwibo nangu ku bantu bambi iyo. Imfumu Solomone yatile: “We mwana wandi, umfwila ukusalapula kwa kwa wiso, kabili wisuula amafunde ya kwa noko.” (Amapi. 1:8) Yehova afwaya ukuti abafyashi bonse babili baletungulula no kusambilisha abana babo. (Amapi. 31:10, 27, 28) Abana nga baleumfwa ifyo abafyashi balanda pali Yehova no kumona ifyo bamubombela cila bushiku nabo bakalacita cimo cine.

IFYABIPA IFINGAFUMAMO

8, 9. (a) Finshi ficitika nga ca kuti umufyashi taleikala no lupwa lwakwe? (b) Ciba shani nga ca kuti abafyashi tabaleikala no lupwa, kabili mibele nshi nalimo aba mu lupwa bengakwata?

⁸ Ilyo abantu bashilaya ku calo cimbi, balatontonkanishisha kabeela pa mafya yengafumamo lelo banono sana abatontonkanya pa bubi bwaba mu kusha ulupwa lwabo lweka. (Amapi. 22:3)c Ilyo fye ba Marilyn baile ku calo cimbi, batendeke ukumfwa sana ubulanda filya bashali pamo no lupwa lwabo. E fyo na balume babo no mwana wabo baleumfwa. Jimmy lyonse aleipusha banyina ati, “Cinshi mwanshilile?” Ba Marilyn abapangile ukuti bakekalako fye imyeshi iinono baikele imyaka, kabili batendeke ukumona ukuti ifintu tafyali bwino mu lupwa lwabo. Panono panono Jimmy alilekele ukulanda sana na banyina kabili talebeba ifyo aleumfwa. Ba Marilyn balandile bulanda bulanda ukuti: “Umwana wandi alilekele ukuntemwa.”

⁹ Abafyashi nga tabaleikala pamo na bana babo, bonse balaba no bulanda kabili nalimo kuti batendeka ukuba ne mibele iyabipa.d Nga ca kuti abafyashi basha abana ilyo bali abanono sana kabili bakokola uko baya, ififumamo tafiwama. Ba Marilyn bale-eba Jimmy ukuti ico bailile kufwaya ukuti akekale bwino. Lelo Jimmy ena alemona fye kwati banyina balimubutuka. Ilyo baile fye alebafuluka. Lelo ilyo papitile inshita, nga babwela mu kutandala, alefwaya ukuti babwelelemo bwangu. Filya fine abana abengi abashikala na bafyashi babo bomfwa, Jimmy na o alemona kwati talingile ukutemwa banyina no kulabomfwila.—Belengeni Amapinda 29:15.

10. (a) Cinshi cingacitika nga ca kuti abafyashi baletumina fye abana ifintu mu nshita ya kuba nabo? (b) Finshi ifyo umufyashi ashingacita nga ca kuti ali ukutali na bana bakwe?

¹⁰ Nangu ca kuti ba Marilyn baletumina sana umwana indalama ne fintu, tafyalengele ukuti abatemwe kabili tabaishibe no kwishiba ukuti ifi balecita balesambilisha umwana ukutemwa sana ifyuma ukucila ifya kwa Lesa e lyo no lupwa. (Amapi. 22:6) Jimmy ale-eba banyina ati, “Mwikabwela, mulentumina fye ifintu nga ifi fine mucita lyonse.” Ba Marilyn baishileiluka ukuti te kuti bakushe umwana wabo bwino pa foni, mu makalata, nelyo ukulanda nankwe pa intaneti. Batile: “Pa Intaneti te kuti ukumbatilepo umwana nelyo ukumutomona pa kuya mu kulaala.”

11. (a) Bushe ukukanaba pamo no lupwa pa mulandu wa ncito kuti kwakuma shani icupo? (b) Cinshi calengele nkashi umo ukwiluka ukuti alingile ukuba pamo no lupwa lwakwe na kabili?

¹¹ Bucibusa ba Marilyn bakwete na Yehova e lyo na bena mwabo ba James, na bo bwali mu bwafya. Baleya fye mu kulongana na mu kushimikila ubushiku bumo mu mulungu, e lyo limo tabaleyako no kuya. Ababengishe incito balefwaya no kucita nabo ubupulumushi. Apo tabali na bena mwabo aba kubakoselesha, ba Marilyn batendeke ukulaumfwana no mwaume umbi e lyo na ba James nabo e fyo bacitile kabili kwashele fye kwempe nga balicitile ubupulumushi. Ba Marilyn bailwike ukuti nangu ca kuti bena na bena mwabo tabacitile bucende, icupo cabo cali mu bwafya. Baibolo yalanda kuti abaupana balingile ukulanga abena mwabo icitemwiko no ‘kulabapeela ifyo bafwile ukubapeela’ mu cupo. (Ulwimbo 1:2; 1 Kor. 7:3, 5) Kabili tabalepepela Yehova pamo no mwana wabo. Ba Marilyn batile: “Ilyo naile mu kulongana kwa citungu, balandile ukuti pa kuti tukapusuke ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova, calicindama ukulakwata amapepo ya lupwa lyonse, naishileiluka ukuti mfwile ukubwelela ku ng’anda. Mfwile na kabili ukukosha bucibusa bwandi na Lesa no lupwa.”

UKUPANDA AMANO UKUSUMA NO KUBI

12. Kufunda nshi ukwa mu Malembo ukwingafwa abashikala pamo ne ndupwa shabo?

¹² Bamo tabatemenwe pa fyo ba Marilyn basalilepo ukubwelelamo ku mwabo. Baeluda mu cilonganino baali ku calo baile balibatashishe sana pa citetekelo cabo no kushipa. Lelo bamo abakuukile kuli cilya calo kabili abashile abena mwabo ne ndupwa tabatemenwe. Mu cifulo ca kusambililako ku fyo ba Marilyn bapingwilepo ukucita, batendeke ukubaseka. Balebeba ati: “Ala ukabwela nomba line fye. Ni ncito nshi ukulabomba pa kusakamana ulupwa nga wabwelelamo?” Mu nshita ya kulafuupula bambi, Abena Kristu balingile ‘ukulasambilisha abakashana ukutemwa abalume babo, ukutemwa abana babo, ukulasunga bwino amayanda yabo, pa kutila icebo ca kwa Lesa cipontelwa.’—Belengeni Tito 2:3-5.

13, 14. Mulandu nshi twingalandila ukuti icitetekelo cilakabilwa pa kuti tubike ifyo Yehova afwaya pa ntanshi ukucila ifyo balupwa balefwaya? Langilileni.

¹³ Abengi abakuukila ku fyalo fimbi bakuulila mu ncende umo bacindikisha intambi shabo no kwafwa ulupwa, maka maka abafyashi, ukucila ifyo bacindika ifintu fimbi. Kanshi icitetekelo calicindama sana pa kuti Umwina Kristu acite ifyo Yehova afwaya no kucita ifipuseneko ne fyo abantu bacindikisha nelyo ukukanacita ifyo balupwa balefwaya.

¹⁴ Natulande pali ba Carin. Ba Carin batile: “Ilyo Don umwana wesu umwaume afyelwe, ninshi twikala ku calo cimbi, kabili e lyo fye natendeke ukusambilila Baibolo. Balupwa bonse balefwaya ukuti nkatume umwana ku bafyashi ukufikila tukakwate indalama ishingi e lyo tukamusende.” Ilyo ba Carin bakeene ukutuma Don, balupwa, ukubikako fye na balume babo, balebaseka no kubeta ati banang’ani. Ba Carin batile: “Ukulanda fye icishinka, nshaishibe ububi bwali mu kutuma umwana ku bafyashi pa myaka fye iinono. Lelo nalishibe ukuti Yehova alitupa umulimo wa kusunga umwana wesu.” Ilyo ba Carin baimite na kabili, abena mwabo abashali ni ba Nte babele ukuti bafumye ifumo. Filya bacitile pa kubala fyalikoseshe icitetekelo cabo, ica kuti no yu wine muku bacitile ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Pali ino nshita, ba Carin na bena mwabo pamo na bana baliba ne nsansa pa fyo bacitile. Nga ca kuti ba Carin balisumine ukutuma umwana wabo umo nelyo bonse babili kuli balupwa, nga tababa ne nsansa.

15, 16. (a) Londololeni ifyo nkashi umo omfwa pa mulandu wa kuti takushiwe na bafyashi bakwe. (b) Mulandu ena apingwililepo ukukanaseekesha umwana kuli banyina?

¹⁵ Nte umo uwe shina lya Vicky atile: “Naikele na bamama pa myaka iinono, abafyashi bandi bena bashele no mwaice wandi umukashana. Ilyo nabwelele mu kwikala nabo ninshi nshabatemwa nge fyo nabatemenwe kale. Nkashinandi ena alebeba fyonse ifyo alefwaya, alebakumbatila, kabili aleumfwana nabo sana. Naleumfwa kwati ndi mweni, nangu fye ilyo nakulile nalefilwa ukubeba ifyo naleumfwa. Ine no mwaice wandi twale-eba abafyashi ukuti tukalamusunga nga mwakota. Nomba ine nkabasungila fye ico cine, nkashinandi ena akabasunga pa mulandu wa kuti alibatemwa.”

¹⁶ Ba Vicky batile: “Bamayo balefwaya ukuti nkatume umwana wandi umwanakashi pa kuti bakalemusunga, nga filya fine bantumine kuli bamama. Lelo nalikeene, pantu ine na bena mwandi tufwaya ukuti tukakushe umwana ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Kabili mfwaya ukuti umwana wandi akantemwe.” Ba Vicky balishiba ukuti icacindama sana kubika Yehova intanshi mu bumi no kucita ifyo afwaya ukucila indalama ne fyo balupwa bafwaya. Yesu atile: “Takuli uwingabombela bashikulu babili,” te kuti tubombele Lesa ne fyuma.—Mat. 6:24; Ukufu. 23:2.

YEHOVA ‘AKAPAALA’ CONSE ICO TULECITA

17, 18. (a) Finshi Abena Kristu bafwile ukusalapo ukucita? (b) Mepusho nshi tukaasuka mu cipande cikonkelepo?

¹⁷ Shifwe wesu Yehova, alilaya ukuti akulatwafwa ukukwata ifyo tukabila nga twabika Ubufumu no bulungami bwakwe intanshi. (Mat. 6:33) Kanshi Abena Kristu ba cine lyonse bafwile ukusalapo ifya kucita. Nangu ifintu fyafye shani, Yehova alitulaya ukuti ‘akafwaya ne nshila apa kuti tukafumine,’ inshila iishakalenge ukuti tukafilwe ukukonka ifyo Baibolo yalanda. (Belengeni 1 Abena Korinti 10:13.) Nga ca kuti ‘twatekanya pa kulolela’ Yehova, nga ‘twamutetekela’ ilyo tulepepa ukuti atupe amano no kututungulula na lintu tulekonka amafunde yakwe ne fyo atweba, lyena akatwafwa. (Amalu. 37:5, 7) Akatupaala ilyo tule-esha na maka ukubombela fye ena eka, apo e Shikulwifwe uwa cine. Nga twamubika pa ntanshi, ‘akapaala’ conse ico tulecita.—Linganyeniko Ukutendeka 39:3.

¹⁸ Finshi mwingacita pa kuti mutemwane na kabili pa numa ya kubwela ukufuma ku calo cimbi uko mwaile? Finshi mwingacita pa kuti mulesakamana ulupwa lwenu ukwabula ukulusha? Kabili kuti twa-afwa shani bambi ukupingula bwino ifya kucita nga balefwaya ukuya mu kubombela kumbi? Icipande cikonkelepo cikasuka aya mepusho.

1, 2. Mafya nshi yakwata aba kuti balebombela mu fyalo fimbi e lyo babwelela ku mwabo? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

BA EDUARDOa batile: “Ilyo naile mukubombela ku calo cimbi, nalebomba incito iisuma kabili nalefola ne ndalama ishingi. Nomba ilyo natendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, naishileishiba ukuti nalikwata umulimo uwacindama sana, no yu mulimo wa kusambilisha ulupwa lwandi ifya kwa Lesa, te kubapekanishisha fye ifyo bakabila. E ico, nalibwelelemo ku lupwa lwandi.”—Efes. 6:4.

² Ba Eduardo balishibe ukuti nga babwelelamo ku lupwa lwabo, bali no kulenga Yehova ukusekelela. Lelo nga filya fine cali kuli ba Marilyn abo twalandilepo mu cipande cafumineko, ba Eduardo nabo bali no kutendeka fye cipya cipya ukuba na bucibusa busuma no lupwa. Ubwafya bumbi bwa kuti, balingile no kulafwaila abena mwabo na bana ifyo balekabila mu calo umushali sana indalama. Ni ncito nshi bali no kulabomba pa kuti bakalesakamana ulupwa? Bushe aba mu cilonganino bali no kulabafwa?

UKUBOMBELA PA KUKOSHA ULUPWA NA BUCIBUSA NA LESA

3. Bushe abana bomfwa shani umufyashi nga abasha no kuya ku calo cimbi?

³ Ba Eduardo batile: “Nalilwike ukuti nalilekeleshe abana bandi pa nshita nalingile ukubatungulula no kubalanga ukuti nalibatemwa. Nshababelengelepo amalyashi ya mu Baibolo, ukupepa nabo, ukubakumbatila, no kwangala nabo.” (Amala. 6:7) Anna, umwana wabo umukalamba, atile: “Ukukanaba na batata pa ng’anda kwalengele ukuti ndeumfwa umwenso. Ilyo babwelele, twabeshibe fye ishiwi na pa menso. Nga bankumbatila nshaleumfwa nga filya umwana uwatemwana na bafyashi omfwa nga bamukumbatila.”

4. Bushe umulume nga asha ulupwa, cikuma shani umulimo akwata mu lupwa?

⁴ Umufyashi umwaume nga ali ukutali no lupwa lwakwe te kuti abe umutwe uusuma. Ba Ruby abakashi ba ba Eduardo batile: “Nali nyina wa bana kabili nali kwati nine shibo, kanshi nine nalepingula ifingi ifya kucita mu lupwa. Ilyo ba Eduardo babwelele pa ng’anda, natendeke fye na kabili ukusambilila ukubanakila. Nangu ni ino ine nshita, limo ndalaba ukuti abena mwandi e mutwe.” (Efes. 5:22, 23) Ba Eduardo nabo batile: “Abana bandi abanakashi balibeleshe ukupoka ulusa kuli banyina. Ine no mwina mwandi twamwene ukuti pa kuti tukushe bwino abana, twalekabila ukulalanda akanwa kamo, e lyo na ine nalekabila ukusambilila ifya ku kutungulula ulupwa mu nshila iyo Lesa afwaya.”

5. Finshi umufyashi umo umwaume acitile pa kuti atendeke na kabili ukubombela pamo no lupwa lwakwe, kabili finshi fyafuminemo?

⁵ Ba Eduardo balibombeshe pa kuti baleumfwana sana na ba mu lupwa, na pa kuti ulupwa lube ulwakosa mu kupepa Lesa. Batile: “Ico nalefwaisha kusambilisha abana icine, te kulabeba fye ukuti nalitemwa Yehova lelo no kulacita ifilelanga ukuti cine cine nalimutemwa.” (1 Yoh. 3:18) Bushe Yehova alipaalile ba Eduardo pa fyo balebombesha? Umwana wabo Anna atile: “Ilyo twamwene ukuti batata balebombesha pa kuti babe umufyashi umusuma, no kufwaya sana ukuipalamika kuli ifwe, kwalengele ifintu ukuwama mu lupwa. Ilyo batendeke ukubombako imilimo mu cilonganino, twalitemenwe sana. Ukutemwa ifya muli ici calo nga kwalitutalwishe kuli Yehova. Nomba twalimwene ukuti abafyashi besu babikile sana amano ku cine, e ico na ifwe twalefwaya ukucita cimo cine. Batata balitulaile ukuti tabakabale ababwelelamo, kabili ifi fine e fyo bacitile. Nga balibwelelemo ku calo cimbi, nalimo nga nshatwalilila ukuba mu cilonganino ca kwa Yehova.”

SUMINENI UKUTI MWALILUFYENYE

6. Finshi abafyashi bamo basambilileko ilyo kwali inkondo?

⁶ Ilyo kwali inkondo ku ncende yabela lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Asia, abana ba Nte sha kwa Yehova bali ne nsansa sana ukucila ifyo bali ninshi inkondo tailatendeka. Mulandu nshi? Pantu abafyashi abengi abashaleya ku ncito, baleikala fye pa ng’anda no kulasambilisha abana, ukwangala nabo, no kulalanshanya nabo. Kanshi ico abana tabakabila fye ukubapeela ndalama nelyo ifya bupe, ico bafwaisha kuba pamo na bafyashi babo. Nga filya Icebo ca kwa Lesa calanda, abana balakula bwino nga ca kuti abafyashi na bababikako amano.—Amapi. 22:6.

7, 8. (a) Finshi ifyo abafyashi bamo ababwelela ku mwabo balanda ifingakalifya abana? (b) Finshi abafyashi bengacita pa kuti batendeke na kabili ukulaumfwana na bana babo?

⁷ Ica bulanda ca kuti abafyashi bamo nga babwela uko baile, nga bamona ukuti abana tabalebabikako amano nelyo balecita ifintu kwati tababacetekela, balafulwa no kutendeka ukweba abana ukuti, “Kwena tamutasha, ifyo na mucitila ubwingi!” Lelo icilenga abana ukucita ifi mulandu wa kuti abafyashi tabalipo. Finshi abafyashi bengacita pa kuti abana babatemwe na kabili?

⁸ Mufwile ukulomba Yehova ukuti amwafwe ukutekanishisha ulupwa lwenu. Kabili ilyo mulelanda na ba mu lupwa, mulesumina ukuti na imwe bene mwalisangwilako ku mafya mulekwata. Nalimo mulingile fye no kulomba ubwelelo ku lupwa. Nga ca kuti abena mwenu na bana bamona ukuti mule-esha na maka ukucita icalungama, bakeshiba ukuti mulefwaisha ukuti mwikatane mu lupwa. Nga mwaipeelesha no kuba abatekanya nalimo ulupwa lukamutemwa no kumucindika na kabili.

‘UKUSAKAMANA ABANTU BENU’

9. Bushe pa kuti umuntu ‘alesakamana abantu bakwe,’ akabila ukukwata ifyuma?

⁹ Umutumwa Paulo alandile ukuti nga ca kuti Abena Kristu abakalamba balefilwa ukusanga umwakulila, abana babo na beshikulu bafwile “ukulabweseshapo ico bafwile ukupeela abafyashi babo na bashikulwibo na banakulwibo.” Lyena Paulo akoseleshe Abena Kristu bonse ukuteka umutima nga nabakwata ifyo bakabila cila bushiku pamo nga ifya kulya, ifya kufwala no mwa kwikala. Tatufwile lyonse fye ukulafwaisha ukwikala nga basambashi nelyo ukusunga indalama sha kubomfya ku ntanshi. (Belengeni 1 Timote 5:4, 8; 6:6-10.) Pa kuti Umwina Kristu ‘alesakamana abantu bakwe,’ takabila ukukwata ifyuma ifya muli cino calo icileya nomba line. (1 Yoh. 2:15-17) Tatufwile ukuleka “amasakamika ya mikalile” nelyo “ukubeleleka kwa fyuma” ukulenga indupwa shesu shifilwe ‘ukwikatisha ku mweo wine wine’ uukaba mu calo cipya ica kwa Lesa!—Marko 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Mulandu nshi cingawamina ukukanaba ne nkongole?

¹⁰ Yehova alishiba ukuti tulakabila indalama. Lelo indalama te kuti shitucingilile no kutupeela umweo nga fintu amano ayo Lesa atupeela yengacita. (Luk. Mil. 7:12; Luka 12:15) Abengi abaya ku kubombela ku fyalo fimbi, tabeshiba ukuti mwaliba amafya mu kucita ifi, kabili te lyonse baya mu kupanga indalama ishingi. Na kuba, mwaliba amafya ayakalamba. Abengi nga babwelela ku calo cabo balaba ne nkongole ishingi nga nshi. Mu nshita ya kulabombela Lesa ne nsansa, baba abasha ku bo bakwatako inkongole. (Belengeni Amapinda 22:7.) Kuti cacilapo ukuwama ukukanaba ne nkongole.

11. Bushe ukwishiba ifya kubomfya indalama kuti kwa-afwa shani indupwa ukukanalasakamikwa?

¹¹ Ba Eduardo balishibe ukuti pa kuti besha ulupwa lwabo na kabili, balingile ukwishiba ifya kubomfya bwino indalama. Bena na bena mwabo batendeke ukutantikila kabeela ifyo balekabila sana pa ng’anda ifyo bafwile ukushita. Kwena ifyo baletantika ifya kushita, tafyalefula sana nga filya cali kale. Lelo ulupwa lwalesuminishanya pa kushita ifintu kabili tabaleshita fye icishiteshite.b Ba Eduardo batile: “Nafumishe abana bandi ku masukulu ya bantu no kubatwala ku masukulu aya buteko.” Ba Eduardo no lupwa lwabo balipepele ukuti bakasange incito iikalabashilako inshita ya kubombela Lesa. Bushe Yehova ayaswike shani ipepo lyabo?

12, 13. Finshi umufyashi umo acitile pa kuti alesakamana ulupwa lwakwe, kabili Yehova amupaalile shani pa fyo ayangwishe imikalile?

¹² Ba Eduardo batile: “Pa myaka ibili iya kubalilapo, ifintu fyalyafishe. Indalama nakwete shalepwilako fye, isho nalefola nasho shali ishinono ica kuti twalefilwa ukukwata fyonse ifyo twalekabila, kabili nalenaka sana. Lelo lyonse twaleya mu kulongana na mu kushimikila.” Ba Eduardo balipangile ukuti tabakengilepo incito iingalenga basha ulupwa lwabo pa myaka nelyo fye pa myeshi iingi. Batile: “Nalisambilila incito ishalekanalekana pa kuti incito imo nga yayafya, kuti nabombako imbi.”

¹³ Pa mulandu wa kuti ba Eduardo balikwete inkongole isho balelipila panono panono, bali no kubikapo nsonsela iikalamba. Lelo bamwene ukuti ukucita ifi kwali fye bwino pa kuti bena no lupwa balebombela Yehova. Ba Eduardo batile: “Ino nshita indalama nkwata shinono nga kushilinganya kusho nalekwata ilyo nalebombela ku calo cimbi, nangu cibe ifi tatulaala insala. ‘Ukuboko kwa kwa Yehova takwaipipa.’ Na kuba, twalitendeka na bupainiya. Pa numa ifintu fyalyangwikeko kabili twalekwata ifyo twalekabila.”—Esa. 59:1.

IFYO MWINGACITA BALUPWA NGA BALEMUPATIKISHA UKUYA KU CALO CIMBI

14, 15. Cinshi ulupwa lwingacita nga balelupatikisha ukubika sana amano ku fyuma, kabili cinshi cingafumamo nga lwabika sana amano ku fya kwa Lesa?

¹⁴ Mu fyalo ifingi, abantu batontonkanya ukuti balingile ukulapeela balupwa ne fibusa indalama ne fya bupe. Ba Eduardo batile: “Ifi e fyaba ulutambi lwesu, kabili na ifwe tulomfwa bwino ukupeela. Lelo te kupeela fye icipelepele. Nalilondolwelele balupwa ukuti nkalabapeela ukulingana napo nkwatile ukwabula ukuya kumbi pa kuti nshilekeleshe ulupwa lwandi mu fya kwa Lesa.”

¹⁵ Abantu abaya mu kubombela ku calo cimbi nga babwelela ku mwabo, e lyo na balya abakaana ukuya no kusha ulupwa lwabo, ilingi balupwa abenekela ukupokako indalama balabafulilwa, ukubashobaula, no kubasuula. Bamo babeba ukuti tabakwata ukutemwa. (Amapi. 19:6, 7) Anna umwana wa ba Eduardo atile: “Nga twakaana ukubika sana amano ku fyuma no kutangisha ifya kwa Lesa, balupwa lwesu bamo kuti basuka bailuka ukuti twalicindamika sana ukubombela Lesa. Nomba kuti bailuka shani nga ca kuti tulecita fye fyonse ifyo balefwaya?”—Linganyeniko 1 Petro 3:1, 2.

IFYO MWINGALANGA UKUTI MWALIKWATA ICITETEKELO MULI LESA

16. (a) Bushe umuntu kuti ‘aibepa’ shani ilyo alepingula pa fintu?(Yako. 1:22) (b) Ni lilali Yehova engatupaala?

¹⁶ Nkashi umo ilyo afikile ku calo cimbi ninshi alisha abena mwakwe na bana, aebele baeluda ukuti: “Twali-ipeeleshe sana pa kuti njise kuno. Abena mwandi balilekelapo na bueluda. Kanshi ndepepa fye ukuti Yehova akampaale.” Yehova lyonse alatupaala nga twapingulapo ukucita ifintu ifilelanga ukuti twalimucetekela, nomba kuti atupaala shani nga twapingulapo ukucita ifishileumfwana no kufwaya kwakwe, maka maka nga twalekelapo no kubomba imilimo yakwe?—Belengeni AbaHebere 11:6; 1 Yohane 5:13-15.

17. Mulandu nshi tulingile ukulombela ukuti Yehova atwafwe ilyo tushilapingula ifya kucita, kabili kuti twacita shani ifyo?

¹⁷ Mulingile ukulomba ukuti Yehova amwafwe ilyo mushilapingula ifya kucita, te pa numa ya kupingulapo. Mufwile ukupepa ukuti amutungulule, amupeele umupashi wa mushilo e lyo na mano. (2 Tim. 1:7) Yipusheni amuti: ‘Finshi ningacita pa kulanga ukuti nali-ipeelesha ukubombela Yehova?, Bushe kuti nakonka ukufunda kwakwe ukwa kukaanasha ulupwa, nangu ca kuti ukucita ifi kuti kwalenga twiba ne cuma? (Luka 14:33) Ebeni baeluda ukuti bamwafwe kabili konkeni ifyo Amalembo yalanda, nga mwacita ifi ninshi mulelanga ukuti mwalicetekela ifyo Yehova amulaya ukuti akamwafwa nga mwakonka ifyo alanda. Baeluda tabakamwebe ifya kucita, lelo bakamwafwa fye ukupingula bwino pa fintu ifingalenga mwaba ne nsansa.—2 Kor. 1:24.

18. Nani uulingile ukusakamana ulupwa, lelo finshi twingacita pa kwafwa bambi?

¹⁸ Yehova alipeela mutwe wa lupwa umulimo wa kusakamana aba mu ng’anda yakwe mu fyo bakabila cila bushiku. Tufwile ukutasha no kupepelako ababomba uyu mulimo bwino ukwabula ukusha abena mwabo nelyo abana, nangu ca kutila kuli ababapatikisha nelyo abene kuti bafwaya ukuyabombela ku calo cimbi. Nga kwacitika ifintu ifyo tushale-enekela pamo nga akayofi nelyo ukulwala, e nshita tulingile ukulanga Abena Kristu banensu ukuti twalibatemwa no kuti tulabalangulukilako. (Gal. 6:2, 5; 1 Pet. 3:8) Ica musango yu nga cacitika, bushe kuti mwapeelako Umwina Kristu munenu indalama nelyo kuti mwamwafwako ukusanga incito mupepi ne cifulo uko e kalila? Nga mwacita ifi, ninshi munyinefwe nelyo nkashi te kuti ashe ulupwa no kuya mu kufwaya incito ku cifulo cimbi.—Amapi. 3:27, 28; 1 Yoh. 3:17.

MULEIBUKISHA UKUTI YEHOVA E KAAFWA WENU!

19, 20. Mulandu nshi Abena Kristu bengacetekela ukuti Yehova akabafwa?

¹⁹ Amalembo yatukoselesha ukuti: “Mu mikalile yenu mwilatemwa indalama, lelo muteke imitima ku fintu ifyo mukwete. Pantu [Lesa] atila: ‘Nshakakushe nakalya nangu ukukulekelesha nakalya.’ E mulandu wine twingabela abashipa no kusosa atuti: ‘Yehova e kaafwa wandi; nshakatiine. Cinshi ico umuntu engancita?’” (Heb. 13:5, 6) Bushe kuti twakonka shani ili lembo?

²⁰ Munyinefwe umo uwikala mu calo icipiina kabili uwabomba bueluda pa myaka iingi atile: “Abantu ilingi balanda pali ba Nte ukuti baliba ne nsansa. Kabili balamona no kuti nangu ni ba Nte abapiina balafwala bwino kabili balamoneka bwino ukucila bambi.” Ifi aba balanda e fyo na Yesu alandile ukuti e fyo abantu ababika Ubufumu intanshi baba. (Mat. 6:28-30, 33) Shinwe wa ku muulu Yehova, alimutemwa kabili alafwaya ukuti ifintu filemuwamina pamo na bana benu. Baibolo itila: “Amenso ya kwa Yehova, yalamona mu calo conse pa kuti alange amaka yakwe aya kwafwa ababa ne mitima ya cishinka kuli ena.” (2 Imila. 16:9) Alitupeela amafunde ayengatwafwa, mu mikalile e lyo na mu lupwa. Ilyo twakonka aya mafunde tulanga ukuti twalimutemwa no kuti twalimucetekela. Baibolo itila: “Uku e kutemwa Lesa, ukuti tulekonka amafunde yakwe; kabili amafunde yakwe taya-afya.”—1 Yoh. 5:3.

21, 22. Mulandu nshi mwasalilapo ukucetekela Yehova?

²¹ Ba Eduardo batile: “Nalishiba ukuti tapali ifyo ningacita pali filya nashile umwina mwandi na bana. Lelo nshaikalilila fye ukutontonkanya pa fyo nalufyenye. Abanandi abengi abo nalebomba nabo balikwata icuma, lelo tababa ne nsansa. Balikwata amafya ayakalamba mu ndupwa shabo. Lelo ine no lupwa lwandi twaliba ne nsansa sana! Kabili nalitemwa nga nshi ukumona ifyo aba bwananyina abapiina aba muli cino calo babika amano ku fya kwa Lesa. Bonse fye twalishininkisha ukuti amashiwi Yesu alandile ya cine.”—Belengeni Mateo 6:33.

²² Twalilileni ukuba abashipa! Muleumfwila Yehova no kumucetekela. Nga ca kuti mwalitemwa Lesa, abena mwenu, na bana benu ninshi mukalabomba bwino umulimo Lesa amupeela uwa kusakamana ulupwa lwenu. Ne ci cikalenga mukamone ukuti ‘Yehova e kaafwa wenu.’