Icipandwa 4

Bushe Kuti Naishiba Shani Ukuti Ifyo Ndecita Fyacila mu Cipimo?

Cishinka nelyo bufi . . .

Abantu babili nga baleishishanya tabalingile ukwikatana nangu fye panono.

□ Cishinka

□ Bufi

Abaleishishanya nangu tabacitile ubulalelale limbi kuti bakwata umulandu wa bulalelale.

□ Cishinka

□ Bufi

Nga ca kuti abaleishishanya tabalekumbatana, tabaleikatana nangu nga tabalefyompana ninshi tabatemwana.

□ Cishinka

□ Bufi

UFWILE walitontonkanyapo sana pali ili lyashi. Pantu na kuba, nga muleishishanya, cilafya sana ukwishiba ifyo mushilingile ukucita pa kulanga icitemwiko cenu. Natwasuke ifipusho fitatu ifili pa muulu ifya kwishiba nga cishinka nelyo bufi, no kumona ifyo Icebo ca kwa Lesa cingatwafwa ukwasuka icipusho ca kuti, “Bushe kuti naishiba shani ukuti ifyo ndecita fyacila mu cipimo?”

● Abantu babili nga baleishishanya tabalingile ukwikatana nangu fye panono.

Bufi. Baibolo tayalesha ukulanga icitemwiko mu nshila iisuma. Kwalibako ilyashi limo mu Baibolo ilyalanda pa mukashana umwina Shulamu na kacema umulumendo abatemwanene. Muli bunkobekela bwabo bali-isungile bwino. Lelo, cimoneka kwati aba bantu baleikatana no kwikatana pa kulanga icitemwiko ilyo tabalati bopane. (Ulwimbo lwa Nyimbo 1:2; 2:6; 8:5) Muno nshiku, umulumendo no mukashana abali mupepi no kuupana, na bo kuti bamona ukuti inshila balelangilamo icitemwiko ili fye bwino.a

Lelo abaleishishanya, balingile ukucenjela sana. Ukufyompana, ukukumbatana, nangu ukucita ifili fyonse ifingemya insuuna kuti fyalenga mwacita ubulalelale. Nangu ca kuti umulumendo no mukashana tabali ne pange lya kucita ubulalelale, na bo bene nga tabacenjele kuti bacita ubulalelale.—Abena Kolose 3:5.

● Abaleishishanya nangu tabacitile ubulalelale limbi kuti bakwata umulandu wa bulalelale.

Cishinka. Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti ubulalelale (por·neiʹa) lipilibula ifingi. E lilondolola bucilende fye bonse apo bwapela ukubikako no kubomfya ifya mfwalo mu nshila iishasuminishiwa. E ico, ishiwi lya kuti ubulalelale, te kuulungana fye no muntu iyo, lelo lisanshamo no kwangasha ifya mfwalo ifya muntu umbi nelyo ukufifyompa, e lyo no kulaalana kwa ku matako.

Kabili, Baibolo tayapelela fye pa kulesha ubulalelale. Umutumwa Paulo alembele no kuti: “Imicitile ya muntu umubembu yalishibikwa bwino bwino, ni yi, ubulalelale, ukukowela, imibele ya nsoni.” Kabili atile: “[Abacita] ifyaba ifi tabakengile mu bufumu bwa kwa Lesa.”—Abena Galatia 5:19-21.

Bushe “ukukowela” calola mwi? Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ukukowela” lisanshamo imilandile ne micitile yakowela. Natwishiba ukuti umuntu nga ca kuti apisha iminwe yakwe mu fya kufwala fya munankwe, nangu nga afuula umunankwe ifya kufwala, nangu nga aleangasha ifilundwa fya munankwe, pamo nga amabele, ninshi ifi alecita kukowela. Ukulingana na Baibolo, abaupana e bakwata fye insambu sha kwikata ku mabele.—Amapinda 5:18, 19.

Abaice bamo balipama ica kuti balasuula na mafunde ya kwa Lesa ukwabula ne nsoni. Ku mufulo fye balacila mu cipimo mu fyo bacita, bambi na bo balafwaya abakashana nangu abalumendo abengi aba kulacita na bo ifintu fyakowela. Abantu ba musango uyu kuti baba ne mibele iyo umutumwa Paulo aitile ukuti “imibele ya nsoni.” Ishiwi lya mu ciGriki ilyo bapilibula ukuti “imibele ya nsoni” lyalola mu kuti ‘ukulacita ifintu ifye shiku, ifyacila mu cipimo, ifya musaalula, nangu ukuba no lunkumbwa lwabipisha.’ Kwena te kuti utemwe ukuba ‘uwakunkuma icine cine’ ica kuti ‘waipoosa na mu mibele ya nsoni pa kuti ulecita ifyakowela fyonse no kucishamo.’—Abena Efese 4:17-19.

● Nga ca kuti abaleishishanya tabalekumbatana, tabaleikatana, nangu nga tabalefyompana ninshi tabatemwana.

Bufi. Ukupusana ne fyo bambi bengatontonkanya, ukucita ifintu ifingemya insuuna ya munobe te kuti kukoshe bucibusa. Lelo, ukucita ifintu fya musango uyu kupwisha fye umucinshi no kulenga bekucetekela. Umfwa icacitikile Lora. Atile: “Bushiku bumo umulumendo uo naleishishanya nankwe alishile ku ng’anda ninshi bamayo nabafumapo, umwine aleti aishile fye mu kutamba TV. Pa kubala anjikete fye ku minwe. E lyo nomba namwene fye atendeka ukulanjikataula umubili onse. Naleumfwa umwenso wa kumulesha; nalemona kwati alafulwa nga namweba, no kuya alaya.”

Bushe uletipo shani pali ifi fyacitike? Bushe uyu mulumendo alitemenwe Lora, nangu alefwaya fye ukuti aisekeshe umwine? Bushe kuti watila umuntu nga alefwaya ukuti ucite nankwe ifyakowela ninshi alikutemwa?

Nga ca kuti umulumendo apatikisha umukashana ukusuula ifyo asambilila mu Baibolo ne fyo kampingu ilemweba, ninshi apula mwi funde lya kwa Lesa kabili ninshi no mukashana wine tamutemwa. E lyo kabili umukashana na o nga asumina ukucita ifya musango uyo ninshi na o natemwa ukuti balemucita ifyo fine. Kabili icacilapo no kubipa, ca kuti ninshi nacita ifyakowela, limbi nafika fye na ku kucita ubulalelale.b—1 Abena Korinti 6:9, 10.

Mulingile Ukulanshanya Ifyo Mushilingile Ukulacita

Nga ca kuti uleishisha, kuti wacita shani pa kuti taucilile mu cipimo pa kulanga icitemwiko? Icisuma ico mwingacita kubala mwalanshanya ifyo mushilingile ukulacita. Amapinda 13:10 yatila: “Abepushanya balikwata amano.” E ico lanshanya no munobe ifyo mwingalacita ifingaba bwino pa kulanga icitemwiko cenu. Nga ca kuti mwalolela mpaka ifintu fyabipa, e lyo mwalalanshanya ifyo mushilingile ukulacita, ninshi namuceelwa, pantu ninshi cimo no kutendeka ukushimya ing’anda iilepya ilyo umulilo wakula sana.

Kwena natwishiba ukuti ukulanshanya ilyashi ilya-afya nga ili kuti limbi kwalenga waumfwa insoni maka maka nga ca kuti e lyo fye mukobekelene. Nomba nga ca kuti mwalanshanishisha libela kuti mwaicingilila pa kuti ku ntanshi kwikaba amafya. Nga mwalanshanishisha libela cili kwati mwacingilila ing’anda ku kupya ku mulilo. Kabili nga kuti mwalanshanya ilyashi lya musango uyu, ninshi ne cupo cenu cine cikesaba bwino. Na kuba, ukuilama, ukutekanya, no kukanaba na bukaitemwe e fingesalenga ukuti nga mwaupana, mukaleipakisha ukukumana kwa mu cupo.—1 Abena Korinti 7:3, 4.

Kwena ca cine ukuti calyafya ukukonka ifyo Lesa afwaya. Lelo kuti wacetekela ukuti ifyo Yehova alanda fya cine. Na kuba, pali Esaya 48:17, Lesa ailondolola ukuti e “ukusambilisha ifingakuwamina, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukwendamo.” Ishiba ukuti Yehova afwaya ukuti ifintu fikuwamine sana!

BELENGELAPO NA FIMBI PALI ILI LYASHI MWI BUUKU 1, MU CIPANDWA 24

[Amafutunoti]

ILEMBO

“Mu kutemwa . . . tamwaba ukucita ifishayana.”—1 Abena Korinti 13:4, 5.

IFYO WINGACITA NI FI

Pa kwishishanya, muleba ukuli abantu, nga tamuli ukuli abantu kuti mwafwayako uwa kumushindika. Mwilaitalusha ku bantu nga muleishishanya, pamo nga ukwikala mu motoka nangu mu ng’anda nangu mu muputule, pantu limbi kuti mwalufyanya.

NAWISHIBA . . . ?

Nga ca kuti mwalikobekelana, ulingile ukulanshanya na nkobekela obe amalyashi ya citemwiko. Lelo ukulanda aya malyashi mu nshila ya kuti umunobe aumfwa ne nsuuna na ko kwine kukowela, nangu fye ni pa foni mulelandila nangu fye tufyebo twa pa foni watuma, na ko kwine kukowela.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Nga nshilefwaya ukulatontonkanya pa kucita ubulalelale ifyo ningacita ni fi ․․․․․

Nga ca kuti uo ndeishishanya nankwe alempatikisha ukucita nankwe ifyakowela, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Finshi mwingalanshanya ifingamwafwa ukwishiba ifyo mushilingile ukucita pa kulanga icitemwiko?

● Londolola ubupusano bwaba pa bulalelale, ukukowela, e lyo ne mibele ya nsoni.

[Amashiwi pe bula 46]

“Twalebelengela pamo no wankobekele ifipande ifilanda pa kuisunga ifyaba mu mpapulo shilanda pali Baibolo. Tulatasha nga nshi pa fyo ifi fipande fyatwafwa ukuba na kampingu musuma.’’—E fyalandile Letisha

[Akabokoshi pe bula 44]

Kuti Twacita Shani nga ca Kuti Ifyo Tucitile Naficila mu Cipimo?

Tutile ifyo mucitile naficila mu cipimo, kuti mwacita shani? Mwilaibepa ukuti nalimo kuti mwaleka ukucita ifyacila mu cipimo pa lwenu fye. Umulumendo umo alandile ukuti: “Nalepepa nati, ‘Mwe Lesa twafweni ukuti twikabwekeshapo.’ Limo limo twaleba kwati twaleka kabili twaisabwekeshapo.” Kanshi icingawama, kulanda na bafyashi benu. E lyo kabili Baibolo itweba ukuti: ‘Mwite abakalamba ba cilonganino.’ (Yakobo 5:14) Aba bakacema ba Bwina Kristu kuti bamupandako amano, kuti bamwafwa, kabili kuti bamukalipila pa kuti bucibusa bwenu na Lesa bube bwino na kabili.

[Ifikope pe bula 47]

Bushe kuti mwalolela umulilo wakula sana e lyo mwatampa ukulashimya ing’anda? Kanshi tamulingile ukulolela mpaka mwaba ne nsuuna e lyo mwatendeka ukulanshanya ifyo mushilingile ukucita pa kulanga icitemwiko

Icipandwa 5

Mulandu Nshi Cawamina Ukukanapoosa Icisungu?

“Ndafwaisha ukwishiba ifyo cumfwika ukulaalapo no mwaume.”—E fyalandile Kelly.

“Ng’umfwa kwati nshili mwaume ifi nshatalandalapo no mwanakashi.”—E fyalandile Jordon.

“BUSHE na ino nshita taulati ulaalepo no mwaume nangu umwanakashi?” Nga bakwipusha ici cipusho kuti waumfwa insoni! Pantu mu ncende ishingi umwaice uushalaalapo no mwaume nangu umwanakashi bamumona ngo washishita. E mulandu wine abaice abengi bacitila ubulalelale!

Insuuna no Kukonkelela Ifibusa E Filenga

Nga ca kuti uli Mwina Kristu, walishiba ukuti Baibolo yakweba ukuti ‘uletaluka ku bulalelale.’ (1 Abena Tesalonika 4:3) Na lyo line, kuti cakwafya ukuilama nga waumfwa insuuna. Umulumendo uwe shina lya Paul, atile: “Limo limo nshishiba ne cilenga ukuti ndetontonkanya pa bulalelale.” Wisakamana, te iwe weka ica musango uyu cicitikila.

Kwena, nga ca kuti abantu balekuseka fye lyonse pa mulandu wa kuti tawatala aulaalapo no mwaume nangu umwanakashi, ala kuti uleumfwa insoni! Tutile abanobe bakweba abati, nga tawatala aulaalapo no mwaume nangu umwanakashi ninshi tauli mutuntulu, kuti wacita shani? Ellen atile: “Abanobe kuti balenga walamona kwati ukulaala no mwaume cisuma kabili te mulandu. Nga ca kuti taulaala na baume ninshi kuti balekumona kwati walishishita.”

Nomba kwaba fimo ifyo abanobe bengakufisa pali ili lyashi ilya kulaala na baume ilyo taulaupwa. Umfwa ifyo cali kuli Maria, uwaleele no umwaume uo baleishishanya nankwe, atile: “Pa numa nalyumfwile insoni kabili naliseebene icine cine. Nalyumfwile ububi, kabili napatile no mulumendo wine uo naleele nankwe.” Abaice abengi tabaishiba ukuti ilingi line ifi e ficitika. Ala nga walaala fye no mwaume ilyo taulaupwa, umutima ulakalipa sana ica kuti cishala cilonda ku mutima!

Nomba umfwa ifyo umukashana uwe shina lya Shanda ena aipwishe, atile, “Nga kanshi mulandu nshi Lesa engapeelela abaice insuuna, ilyo naishiba ukuti tabalingile ukulaala no mwaume nangu umwanakashi mpaka fye bakoope nangu ukuupwa?” Alipwishe fye bwino. Nomba tontonkanya pa fyakonkapo:

Bushe insuuna ya kulaala no mwaume nangu umwanakashi e nsuuna fye ukwata? Awe. Ukulingana ne fyo Yehova Lesa akubumbile, umubili obe ulafwaya ifintu ifyalekanalekana.

Bushe umubili obe nga wafwaya fye ifili fyonse ninshi iwe apo pene ufwaya ukucita ifyo fine? Awe, pantu Lesa akubumbile na maka ya kuilama.

E ico kanshi, finshi tulesambililako? Nalimo te kuti uleshe umubili obe ukufwaya ifyo ulefwaya, lelo ukuilama kwena kuti wailama. Kwena ukulaala no mwaume nangu umwanakashi pa mulandu fye wa kuti waumfwa insuuna apo pene, cilubo kabili buwelewele ubo twingalinganya ku muntu uwa kuti lyonse nga akalipa ninshi kano fye apo pene omepo umo.

Nomba ico tufwile ukwishiba ca kuti, ilyo Lesa atubumbile, talefwaya ukuti tulebomfya ifilundwa fya bufyashi icibomfyebomfye. Baibolo itila: “Onse uwa muli imwe eshibe ifya kusunga umubili wakwe mu mushilo kabili mu mucinshi.” (1 Abena Tesalonika 4:4) Nga filya kwaba “inshita ya kutemwa ne nshita ya kupata,” kwaliba ne nshita ya kulaala no umwaume nangu umwanakashi nga waumfwa insuuna e lyo ne nshita ya kuilama. (Lukala Milandu 3:1-8) Nomba kwena ni we mwine we ulingile ukuilama te umbi!

Nomba bushe kuti wacita shani nga ca kuti umuntu alekutumfya, alekwipusha kwati nacimupesha amano ati, “Bushe ca cine na nomba taulati ulaalepo no mwaume nangu umwanakashi?” Taulingile ukumfwa umwenso iyo. Nga ca kuti uyo muntu alefwaya ukukuseebanya, kuti wamwasuka fye auti: “Ee nshatala, e lyo kabili nawishiba? Nalitemwa ifi fine nshalaalapo no mwaume nangu umwanakashi!” Nangu limbi kuti wamwasuke fye auti: “Ilyo lyashi talikukumine.”a (Amapinda 26:4; Abena Kolose 4:6) E lyo limbi, kuti we mwine wamona nga kuti cawama ukulondolwela uulekwipusha. Nga caba ifyo, kuti wamulondolwela ifyo Baibolo itufunda.

Bushe kuti watontonkanyako inshila na shimbi isho wingasukilamo uulekwipusha icipusho ca kutumfya ica kuti, “Bushe ca cine na nomba taulati ulaalepo no mwaume nangu umwanakashi?” Nga nawishibako inshila na shimbi isha kwasukilamo, lemba pe samba.

․․․․․

Ubupe Ubwacindamisha

Bushe Lesa omfwa shani abantu nga basalapo ukulaala no mwaume nangu umwanakashi ilyo bashilaupa nelyo ukuupwa? Cisuma, tutile washitila umunobe ica bupe. Nomba ilyo taulati umupeele ico ca bupe, ena aciisula pa mulandu fye wa kuti alefwaisha ukwishiba ifilimo! Bushe te kuti ufulwe? Bushe nga walaala no muntu mushaupana nankwe, Lesa kuti aumfwa shani? Lesa afwaya ukuti uloleele mpaka waupa nelyo ukuupwa e lyo nomba wingalaipakisha icupo, ubupe bwafuma kuli Lesa.—Ukutendeka 1:28.

Cinshi ulingile ukucita nga waumfwa insuuna? Icasuko cayanguka ca kuti ulingile ukuilama. Walikwata amaka ya kucita ifyo! Pepa kuli Yehova ukuti akwafwe. Umupashi wakwe kuti wakwafwa ukuilama. (Abena Galatia 5:22, 23) Uleibukisha lyonse fye ukuti Yehova “taakatane icisuma ku benda mu bololoke.” (Amalumbo 84:11) Umulumendo umo uwe shina lya Gordon, atile: “Mu mano yandi nga mwaisa amatontonkanyo ya kulaala no mwanakashi, ntontonkanya pa fyo cingabipa nga Yehova ankaana, e lyo kabili ndebukisha no kuti nangu ukucita ulubembu kwingawama shani, te kuti eko kunenge ukonawilapo bucibusa bwandi na Yehova.”

Nomba ico ufwile ukwishiba ca kuti, nga tawatala aulaalapo no mwaume nangu umwanakashi, te kutila ninshi tauli muntu. Lelo ukulaala no mwaume nangu umwanakashi uo ushaupana nankwe e kwingalenga ukuti useebane, kabili kuti kwakuletelela. E ico wileka amano ya cino calo yakulenge ukulatontonkanya ukuti paliba icalubana kuli iwe ifi ukonka amafunde ya mu Baibolo. Nga ca kuti watwalilila fye ukuisunga ukwabula ukulaalapo no mwaume nangu umwanakashi, ukaicingilila ku malwele kabili tawakalecula na matontonkanyo. Ne cacindamisha cakuti Lesa akatwalilila ukulaba cibusa obe.

BELENGELAPO NA FIMBI PALI ILI LYASHI MWI BUUKU 1, MU CIPANDWA 24

[Futunoti]

ILEMBO

‘Nga umo napanga mu mutima wakwe ukuti takalaalepo no mwaume nangu umwanakashi, ninshi talufyenye.’—1 Abena Korinti 7:37.

IFYO WINGACITA NI FI

Wila-angala na bantu ba misango yabipa, nangu line abo bantu mulapepa na bo.

NAWISHIBA . . . ?

Abantu abacita ubulalelale ilyo bacili abashimbe, ilingi line tabaleka nga baupa nelyo ukuupwa. Lelo abakonka fyonse ifyo Lesa alanda pa mibele isuma ilyo bacili abashimbe, ilingi line balesa mu kuba aba cishinka ku bena mwabo.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Nga nshilefwaya ukulaalapo no mwaume nangu umwanakashi mpaka fye nkoopwe nangu ukuupa, ifyo ningile ukucita ni fi ․․․․․

Nga ca kuti abanandi balefwaya ukuti imfilwe ukucita ifyo ndefwaya, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Bushe iwe, cinshi umona ukuti e cilenga bamo baletumfya abashatala abalaalapo no mwaume nangu umwanakashi?

● Mulandu nshi cingafisha ukuisunga ukwabula ukulaalapo no mwaume nangu umwanakashi?

● Busuma nshi bwaba mu kukanalaalapo no mwaume nangu umwanakashi mpaka fye waupwa nangu ukuupa?

● Finshi wingalondolwelako umwaice obe pa kuti eshibe umulandu cawamina ukukanalaalapo no mwaume nangu umwanakashi?

[Amashiwi pe bula 51]

‘‘Icilenga ukuti nilacita ubulalelale njibukisha ukuti takuli ‘uwa bulalelale nangu uwakowela uukengile mu bufumu bwa kwa Lesa.’’’ (Abena Efese 5:5)—E fyalandile Lidia

[Akabokoshi pe bula 49]

Ifya Kutontonkanyapo

Finshi Fikonkapo?

Ifyo balanga mu mafilimu ne fyo abanobe bengakweba, ilingi line kuti fyaumfwika bwino ica kuti wafilwa no kwishiba ifyabipa ifyaba mu kucita ubulalelale. Tontonkanya pa malyashi yatatu ayakonkapo. Bushe nga kulanda fye icishinka, finshi fingacitikila aba baice twalalandapo?

● Umwana we sukulu munobe aleitakisha ukuti alilaalapo na bakashana abengi. Atila cilomfwika bwino kabili tapali ne cabipa icingakucitikila. Bushe ifi uyu mulumendo alandile cishinka tapali icabipa icingamucitikila kabili icingacitikila na bakashana abo aaleelepo na bo? ․․․․․

● Ilyo filimu ileya mu kupwa, abaletamba bamona fye uko umulumendo no mukashana abali mu filimu baalacita ubulalelale pa kuti balange ukuti balitemwana. Bushe nga ca kuti umuntu acita ifya musango uyu, kuti caba shani? ․․․․․

● Tutile waishibana no mulumendo uumoneka bwino, akweba no kuti ucite nankwe ubulalelale. Alanda no kuti tapali uukeshiba. Nga wasumina, no kufisa wafisa, nga kulanda fye icishinka, kuti caba shani? ․․․․․

[Icikope pe bula 54]

Ukulaala no muntu ilyo tamulaupana, caba ngo kwisula ica bupe ilyo umwine talakupeela