Ba Kostasa batile: “Ilyo papitile imyaka ukucila pali 39 ukutula apo twaupanine, ba Sophia balifwile pa numa ya kulwala pa nshita iitali. Ifibusa fyalengafwa sana kabili nalekwata ifya kucita ifingi pa kuti nilaba sana no bulanda. Na lyo line, pa mwaka uutuntulu naleumfwa sana ububi. Nalemona kwati tapali ifyo ningacita pa kuti nilaba sana no bulanda. Nangu ca kuti palipita imyaka mupepi na itatu ukutula apo bafwila, inshita shimo ndaba sana no bulanda.”

Bushe mwalifwilwapo umuntu uo mwatemenwe sana? Nalimo na imwe mumfwa nge fyo ba Kostas bomfwa. Nga ca kuti umwina mwesu, lupwa wesu nelyo cibusa wesu afwa, tulaba sana no bulanda ukucila ubo tuba nabo nga ca kuti ifintu fimbi ifyabipa fyacitika. Ifi fine e fyo na basambilila pa bulanda umuntu akwata nga afwilwa balanda. Icipande cali muli magazini ya The American Journal of Psychiatry calandile ukuti, “abantu abengi balaba sana no bulanda nga ca kuti lupwa wabo nelyo cibusa afwa, pantu bamona kwati tabakatale abamumona na kabili.” Nga tuli sana no bulanda pa mulandu wa kufwilwa, nalimo kuti twayipusha ukuti: ‘Bushe ni lilali nkaleka ukuba sana no bulanda? Bushe nkatalabapo ne nsansa na kabili? Finshi ningacita pa kuti nilaba sana no bulanda?’

Aya amepusho nayasukwa muli ino magazini ya Loleni! Icipande cikonkelepo cilelanda pa fyo mwingenekela nga ca kuti tapakokwele apo lupwa nelyo cibusa wenu afwilile. Ifipande fimbi filelanda pa fyo mwingacita pa kuti mwilaba sana no bulanda.

Tuleenekela ukuti ifyebo fili muli ino magazini fyalayafwa bonse ababa sana no bulanda pa mulandu wa kufwilwa.

Nangu ca kuti abasambilila bamo balanda ukuti ifyo fwe bantu tumfwa no kucita nga twafwilwa filaba fimo fine, ifyo abantu bomfwa no kucita nga bafwilwa, filapusanapusana. Bushe ifi tupusana ifyo tumfwa ne fyo tucita ilyo twafwilwa, filanga ukuti bamo tababa sana no bulanda nelyo balesha ukucita kwati tabali sana no bulanda? Awe nakalya. Nangu ca kuti umuntu alatendeka bwangu ukumfwako bwino nga ca kuti alecita ifilelanga ukuti ali no bulanda, ifyo fwe bantu tucita pa kulanga ukuti tuli no bulanda filapusanapusana. Ifyo umuntu akula, intambi e lyo ne fyamucitikilapo, filakuma sana ifyo acita nga afwilwa.

BUSHE UBULANDA TUBA NABO NGA TWAFWILWA BUBA SHANI?

Abantu nga bafwilwa tabeshiba bwino ifyo bakulaumfwa ne fikalabacitikila. Nomba kwaliba fimo ifyo bonse tumfwa nga twafwilwa e lyo ne fitucitikila. Natulandeko pali fimo:

Ukufilwa ukwishiba ifya kucita pa mulandu no bulanda tukwete. Bamo balatendeka ukulila napashilingile, ukulafuluka umuyashi, e lyo no kulayaluka mu fyo baleumfwa ukwabula no kwenekela. Limo na lyo ukuloota nelyo ukwibukisha ifyo balecita no muyashi kulalenga abafwililwe ukuba sana no bulanda. Na lyo line, nga ca kuti e lyo bafwililwe fye, abengi balafilwa ukusumina ificitike. Ba Tiina balandile ukuti, ilyo abena mwandi ba Timo bafwile ukwabula ukwenekela, “amaka yalipwile. Nalifililwe no kulila. Nali sana ne cikonko ica kuti limo nalefilwa no kupeema bwino. Nalifililwe ukusumina ukuti na bafwa.”

Ukulasakamikwa, ukukalipa, no kulaipeela imilandu. Ba Ivan batile: “Ilyo umwana wesu uwali ne myaka 24 afwile, palipitile inshita pa kuti ine no mwina mwandi Yolanda, tuleke ukuba no bukali.” Twalipapile, pantu twalemona kwati te kuti tukalipe. Na kabili twaleipeela imilandu, pantu twalemona kwati tatwacitile fyonse ifyo twalingile ukucita pa kuti twafwe umwana wesu.” Ba Alejandro abafwililwe abena mwabo pa numa ya kulwala pa nshita iitali, nabo baleipeela imilandu, batile: “Pa kubala, naleti icalengele Lesa asuminishe abena mwandi ukufwa, ni co pali ifyabipa ifyo nalecita. Ifi fyalengele ntendeke ukuipeela imilandu pa kutunganya Lesa ukuti e walengele bafwe.” Ba Kostas abo tulandilepo mu cipande cifumineko nabo batile: “Inshita shimo naleumfwa kwati ba Sophia baitemenwe fye ukufwa. Kabili nga natontonkanya ifi naleumfwa ububi, pantu na kuba tabaitemenwe fye ukufwa.”

Ukulafilwa ukutontonkanya bwino. Kulaba inshita shimo ilyo umuntu uufwililwe afilwa ukutontonkanya bwino. Ku ca kumwenako, uufwililwe kuti atendeka ukwelenganya ukuti umuntu uufwile kuti alanda, kuti aumfwa nelyo ukumona. Na kabili uufwililwe kuti cilemwafya ukulabika amano ku fintu fimo nelyo ukulafibukisha. Ba Tiina batile: “Inshita shimo naleisosha ninshi ndemona kwati ndelanda na bena mwandi. Kabili naletontonkanya sana pa fyalecitika ilyo ba Timo bali mupepi no kufwa. Nga caba ifi, naleumfwa sana ububi pantu nalefilwa ukubika amano ku fintu.”

Ukulafwaya ukuba mweka. Umuntu uufwililwe kuti alaumfwa ububi nga ali pa bantu. Ba Kostas batile: “Nga ca kuti ndi na baupana, naleumfwa sana ububi. Na kabili, nangu ndi na bashimbe na lyo naleumfwa ububi.” Ba Yolanda, abena mwabo ba ba Ivan, nabo batile: “Twaleumfwa sana ububi nga twaumfwa abantu baleilishanya pa mafya ayo twalemona ukuti yanono nga kuyalinganya ku mafya twakwete. Na kabili kwaleba abantu abaletushimikila pa fisuma ifyo abana babo balecita. Nangu ca kuti naletemwa pa fyo ifintu fyalebendela bwino, nshalefwaya ukulakutika kuli aya malyashi. Ine na bena mwandi twalishibe ukuti tatufwile ukwikalila fye ukulaloosha, lelo twatwalilile fye ukuloosha.”

Ukulwala e lyo na mafya yambi. Abantu abengi balaleka ukulya nga fintu balelya kale, balatendeka ukonda nelyo ukwina, kabili balatendeka ukulaala sana nelyo ukulafilwa ukulaala. Ilyo ba Aaron babepwishe pa fyalecitika mu mwaka bawishi bafwililemo, batile: “Nalefilwa ukulaala bwino, pantu lyonse naleshibuka pa kati ka bushiku no kutendeka ukutontonkanya pa mfwa ya batata.”

Ba Alejandro baleumfwa kwati nabalwala. Batile: “Naleya sana kuli badokota mu kupimisha, lelo lyonse balenjeba ukuti tapali nangu fimo ifyo ndwele. Nalemona kwati ubulanda e bwalelenga ndeumfwa kwati nindwala.” Mu kuya kwa nshita, balilekele ukumfwa ifi. Nomba nangu cali ifi, ba Alejandro balicitile bwino pa kuya kuli badokota. Ukuloosha kulalenga umubili walafilwa ukulwisha amalwele, ne ci kuti calenga amalwele ya kale ukukoselako nelyo fye ukulenga umuntu ukulwala ubulwele ubo ashalwele kale.

Ukulafilwa ukubomba bwino imilimo yacindama. Ba Ivan balandile ukuti: “Ilyo Eric afwile, twalingile ukwishibisha balupwa, ifibusa, abo alebombako, abo alesonkelako ing’anda e lyo na bantu bambi. Na kabili, kwali ifipepala ifyo twalingile ukulemba. Twalingile ukwishiba ifintu fyonse ifyo Eric akwete. Pa kuti tucite ifi, twalingile ukubikako sana amano nangu ca kuti twalinakile sana kabili twali no bulanda.”

Abantu bamo batendeka ukucula pa kubomba imilimo imo nga papita inshita. Ku ca kumwenako, kuti balefilwa ukubomba bwino imilimo umuyashi alebomba. Ifi fine e fyo cali kuli ba Tiina. Batile: “Ba Timo e balecita fyonse ifya ku banki ne fyalekuma ubukwebo bwesu. Nomba nine nalingile ukulabomba iyi imilimo yonse kabili ici calelenga ndenaka sana. Nalemona kwati te kuti incite ifi fyonse ukwabula ukulufyanya.”

Amafya tulandilepo pa muulu yalalenga abengi balamona kwati cilafya sana ku muntu uuleloosha ukumfwako bwino. Nomba nangu ca kuti tulaba sana no bulanda nga twafwilwa, ukwishibila libela ifyo ciba nga twafwilwa kuti kwatwafwa ukulaumfwako bwino. Mufwile no kwishiba ukuti te bantu bonse abakwata amafya yonse ayo tulandilepo. Na kabili abafwililwe kuti baleumfwako bwino nga baishiba ukuti abantu abengi balakwatako amafya bakwete.

BUSHE NKATALABAPO NE NSANSA NA KABILI?

Ifyo mulingile ukwenekela: Ubulanda tukwata nga twafwilwa bulacepako mu kuya kwa nshita. Ici tacilolele mu kuti ubulanda bonse bulapwa nelyo ukuti tulalaba ku muntu wesu uwafwa. Lelo panono panono, ubulanda bulaya bulecepako. Na kabili kuti muleumfwa sana ubulanda pa nshita shimo, pamo nga ilyo ubushiku mwaupene bwafika. Na lyo line, abantu abengi balaleka ukuba sana no bulanda ica kutila kuti babomba ne milimo balebomba cila bushiku ukwabula ubwafya. Ilingi line, ubulanda bulacepako nga ca kuti balupwa nelyo ifibusa fya uufwililwe balemwafwa no kumusansamusha.

Myeshi inga ifwile ukupitapo? Abantu bamo balaleka ukuba sana no bulanda nga papita fye imyeshi iyalinga. Ku bengi umwaka nelyo fye ibili ilapita pa kuti fye bamone ukuti nabatendeka ukumfwako bwino. E lyo bambi nabo kuti batwalilila ukuba sana no bulanda ukucila na pa myaka ibili.a Ba Alejandro batile, “Imyaka itatu yalipwile naba fye ne cikonko.”

Mufwile ukuitekanishisha. Tamufwile ukulaipatikisha ukuleka bwangu ukuloosha kabili mufwile ukulaibukisha ukuti tamwakatwalilile fye ukuba no bulanda. Nomba bushe kwaliba ifyo mwingacita pa kuti mwikatwalilila ukuba sana no bulanda pa nshita iitali na pa kuti mwingacefyako ubulanda mwaba nabo?

Abantu balalanda ifyapusanapusana pa fingafwa umuntu ukukanaba sana no bulanda, kabili fimo ifyo balanda filaba fya cine. Umulandu cabela ifi ni co ifyo abantu bacita nga bafwilwa filapusanapusana. Ifingafwa umuntu umo ukukanaba sana no bulanda te kuti fyafwe umuntu umbi.

Nangu ca kuti ifyafwa abantu ukukanaba sana no bulanda fyalipusanapusana, kwaliba fimo ifingafwa abantu abengi. Mu Baibolo mwaliba ifingafwa umuntu ukukanaba sana no bulanda, kabili ifyo abasansamusha abali no bulanda balanda filanga fye ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine.

1: MULELEKA BALUPWA NE FIBUSA BALEMWAFWA

• 

  Abasambilila sana balanda ukuti nga ca kuti balupwa ne fibusa balemwafwa, kuti mwaleka bwangu ukuba sana no bulanda. Na lyo line, inshita shimo kuti mulefwaya ukuba mweka. Limo kuti mwafulilwa fye na balefwaya ukumwafwa. Ifi fine e fyo abantu abengi bomfwa.

• Tamufwile ukumona kwati lyonse abantu bafwile ukumwafwa. Na lyo line, tamufwile ukukana nga balefwaya ukumwafwa. Na kuba kukaba inshita ilyo mukafwaya ukumwafwa. Muleeba abantu ifyo mulefwaya bamwafweko e lyo ne fyo mwingaicitila mwe bene.

• Ukulingana ne fyo ifintu fili, mulingile ukulakwata inshita ya kuba na bantu e lyo ne ya kuba mweka.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Ukuba babili kwawama ukucila ukuba weka . . . Pantu umo nga awa, umunankwe kuti amwimya.”—Lukala Milandu 4:9, 10.

2: MULELYA IFYA KULYA IFISUMA KABILI MULETUKUSHA UMUBILI

• Nga mulelya ifya kulya ifisuma, tamwakulanaka sana pa mulandu wa bulanda. Mulelya ifisabo, umusalu e lyo ne nama ishishakwata sana amafuta.

• Mulenwa sana amenshi e lyo ne fya kunwa fimbi ifingalenga ubumi bwaba bwino.

• Nga ca kuti tamuleumfwa insala, muleesha ukulyako ifya kulya ifinono libili libili. Nga pali ifyo mulebulisha mu mubili kuti mwaipushako badokota pa kuti bamupeele umuti.a

• Ukutukusha umubili pamo nga ukwenda, kuti kwalenga mwalaumfwako bwino. Ukutukusha umubili kuti kwalenga mwakwata inshita ya kutontonkanya pa muyashi e lyo ne ya kutontonkanya pa fintu fimbi.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Takwatala akuba umuntu nangu umo uwapata umubili wakwe; lelo alauliisha no ku-usunga bwino.”—Abena Efese 5:29.

3: MULELAALA SANA

• 

  Utulo twalicindama. Kanshi abafwililwe bafwile ukulalaala sana pantu ubulanda bulalenga umuntu ukunaka sana.

• Tamufwile ukulanwa sana ubwalwa e lyo ne fintu fimbi ifingalenga mwafilwa ukulalaala.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Ukutuusha panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha no kuuma fye umwela.”—Lukala Milandu 4:6.

4: MULEITEMENWA UKWALUKA

• 

  Mufwile ukwishiba ukuti ifyo abantu balanga ukuti bali no bulanda filapusanapusana. Kanshi mulingile ukwishiba ifingamwafwa ukukanaba sana no bulanda.

• Abengi balomfwako bwino nga baebako bambi ifyo baleumfwa, e lyo bambi tabafwaya ukulandapo. Abasambilila sana bamo balanda ukuti ukwebako bambi ifyo tuleumfwa kuti kwalenga ubulanda bwacepako, e lyo bambi te fyo balanda. Nga ca kuti mulefwaya ukwebako umuntu ifyo muleumfwa, lelo mulefilwa ukucita ifyo, nalimo kuti mwaebako cibusa wenu fimo pa fyo muleumfwa.

• Abantu bamo balomfwako bwino nga balila, e lyo bambi balaleka ukuba sana no bulanda nangu ca kuti tabalilile sana.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Umutima e wishiba ukucula kwa muntu umwine.”—Amapinda 14:10.

5: MWILACITA IFINGAMULETELELA

• 

  Abantu bamo balanwa sana ubwalwa no kubomfya imiti bubi bubi pa kuti bacefyeko ubulanda. Ukucita ifi kuti kwamuletelela. Nga ca kuti umuntu anwa ubwalwa sana nelyo abomfya imiti bubi bubi, kuti aumfwako bwino pa kashita fye akanono, lelo ififumamo filabipa icine cine. Nga tamulefwaya ukulasakamikwa sana, mulecita ifintu fimbi ifishingamuletelela.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Tuisangulule kuli fyonse.”—2 Abena Korinti 7:1.

6: MULEKWATAKO NE NSHITA YA KUCITA IFINTU FIMBI

• Abengi balomfwako bwino nga bakwata inshita ya kuloosha (inshita ya kulila no kutontonkanya pa muyashi) e lyo ne nshita ya kucita ifintu fimbi (ifintu ifingalenga baleka ukutontonkanya sana pa muyashi).

• Kuti mwacitako ifintu fimbi pamo nga ukupanga ifibusa, ukukosha bucibusa mwakwata na bantu, ukusambilila ukucita ifintu fimo, e lyo no kulesha icitendwe.

• Mu kuya kwa nshita, ifintu fikaaluka. Mukalapoosa inshita iikalamba ku fintu fimbi, kabili ici cikalenga mwilaba sana no bulanda.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Icintu conse calikwata inshita ya ciko, . . . inshita ya kulila ne nshita ya kuseka; inshita ya kuloosha ne nshita ya kusansamuka.”—Lukala Milandu 3:1, 4.

7: MUFWILE UKULANTANTIKILA LIBELA IMILIMO NE FINTU FIMBI IFYO MULINGILE UKUCITA

• 

  Mulingile ukutendeka bwangu ukubomba imilimo no kucita ifintu fimbi ifyo mwatantika kale.

• Nga mulebomba imilimo mwatantika, mulelaala pa nshita mwabika, e lyo no kucita ifintu fimbi nga fintu mwatantika, tapakakokole mukatendeka ukumfwako bwino.

• Nga ca kuti lyonse mulekwata ifya kucita, ubulanda kuti bwacepako.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Te lyonse akalaibukisha fyonse ifyamucitikile kale, pantu Lesa wa cine alemulenga ukulabikilwa mu nsansa sha mu mutima wakwe.”—Lukala Milandu 5:20.

8: MWILAYANGUFYANYA UKUPINGULA PA FINTU FYACINDAMA

• Abengi balomfwa ububi pa fyo bapingwile pa fintu fyacindama ilyo bafwililwe.

• Muleleka papita inshita yalinga ilyo mushilapingulapo ukukuuka, ukutendeka ukubomba incito imbi, nelyo ukupoosa ifintu ifyo umuyashi akwete.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Amapange ya wacincila yamulenga ukubomba bwino, lelo onse uususwa ukucita ifintu alola ku kubulwa.”—Amapinda 21:5.

9: MULEIBUKISHA UMUYASHI

• 

  Abantu abengi balomfwako bwino nga ca kuti balecita ifintu ifilenga belalaba ku muyashi.

• Kuti mwaumfwako bwino nga ca kuti mwasunga ifikope fya muyashi, ifipe ifilenga mulemwibukisha, nelyo ukulemba ifyacitike na malyashi ayo mufwaya ukulaibukisha pa muyashi.

• Mulesunga ifintu ifilenga muleibukisha ifisuma ifyo mwalecita no muyashi, pantu kuti fyamwafwa nga mwaba no bulanda sana.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Ibukisheni inshiku sha kale.”—Amalango 32:7.

10: MULETANDALAKO KU FIFULO FIMBI

• Kuti mwaya ku cifulo cimbi mu kwangala.

• Nga ca kuti te kuti mukwanishe ukuya ku cifulo cimbi, nalimo kuti mwacitako ifintu ifingamusansamusha pa bushiku bumo nelyo shibili. Kuti mwaya muletandala na makasa ku cifulo cimbi nelyo na motoka. Na kabili kuti mwatandalila icifulo basungilamo ifya kale.

• Ukucitako ifintu fimbi ifyo mushicita lyonse na ko kuti kwalenga ubulanda ukucepako.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Natuleya ukutalele ukwa kuti tube fweka tutuusheko panono.”—Marko 6:31.

11: MULEYAFWA ABANTU

• 

  Mulingile ukwishiba ukuti nga muleyafwa abantu tamwakulaba sana no bulanda.

• Nalimo kuti mwatendekelapo ukwafwa ifibusa nelyo balupwa ababa sana no bulanda kabili abengafwaya ukubakoselesha ku muntu uuli no bulanda nga ubo bakwete.

• Nga muleyafwa bambi no kubasansamusha, tamwakulaba sana no bulanda, lelo mukalaba ne nsansa.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.”—Imilimo 20:35.

12: MULETONTONKANYA PA FYO MWABIKAKO AMANO

• Nga muli no bulanda kuti mwaishiba bwino ifyo mulingile ukubikako sana amano.

• Muletontonkanya sana pa fyo mucita pa kuti mumone nga ca kuti filanga ukuti mwalibika amano ku fyacindama.

• Nga ca kuti tamubika amano ku fyacindama, mufwile ukwaluka.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Cawama ukuya ku ng’anda ya kuloosha ukucila ukuya ku ng’anda ya mutebeto, pantu imfwa e mpela ya bantu bonse; kabili uwa mweo afwile ukutontonkanyapo sana.”—Lukala Milandu 7:2.

Kwena takuli ifyo mwingacita ifingalenga mwalekelela fye ukuba no bulanda. Na lyo line, abengi abafwilwapo basanga ukuti nga balecita ifi tulandilepo muli cino cipande, ubulanda bulacepako. Kwaliba na fimbi ifyo mwingacita pa kucefyako ubulanda. Nomba nga mwaesha ukucita ifi tulandilepo, ubulanda kuti bwacepako.

ABASAMBILILA SANA BALIFWAYA IFYEBO IFINGI IFINGAFWA ABAFWILILWE. Na lyo line, nga fintu tumwene mu fipande fifumineko, ifingi ifyo basanga ukuti filabomba bwino, e fyo na Baibolo ilanda nangu ca kuti yena ni kale sana yalembelwe. Ifi filanga fye ukuti ifyo Baibolo ilanda filabomba bwino nangu ca kuti ni kale yalembelwe. Na kabili Baibolo taipelela fye pa kutupanda amano. Mwaliba ne fyebo ifyo tushingasanga ukuli konse ifilenga abali no bulanda ukulaumfwako bwino ukucila ifyebo ifili fyonse ifyo abantu bengalanda.

• Ilatwafwa ukwishiba ukuti balupwa lwesu ne fibusa abafwa tabacula

  Baibolo pali Lukala Milandu 9:5 itila: “Abafwa, tabaishiba akantu nangu kamo.” Ilanda no kuti umuntu nga afwa ninshi “amatontonkanyo yakwe yaloba.” (Amalumbo 146:4) Na kabili Baibolo ilanda ukuti umuntu nga afwa aba kwati nalaala utulo utukalamba.—Yohane 11:11.

• Ilatusansamusha pantu ilalenga twaishiba ukuti Lesa alitutemwa

  Baibolo pa Amalumbo 34:15 ilanda ukuti: “Amenso ya kwa Yehovaa yalola pa balungama, na matwi yakwe yomfwa inkuuta yabo.” Nga tulepepa kuli Lesa no kumulondolwela ifyo tuleumfwa, tukakosha bucibusa twakwata na Kabumba wesu, uubomfya amaka yakwe ku kutusansamusha.

• Ilalenga twaishiba ukuti ifintu fikawama ku ntanshi

  Elenganyeni ifyo cikaba ilyo abafwa bakabuushiwa. Baibolo ilanda ukuti ifi fikacitika. Ilanda no kuti pali ilya nshita, Lesa “akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili, takwakabe no kuloosha nangu ukuteta nangu ukukalipwa na kabili.”—Ukusokolola 21:3, 4.

Abantu abengi abasumina muli Yehova, Lesa wa cine uo Baibolo yalandapo, balomfwako bwino nga batontonkanya pa fyo cikaba ilyo bakamonana na bantu babo abafwa na kabili. Ku ca kumwenako, ba Ann abo abena mwabo abaali ne myaka 65 bafwile, balandile ukuti: “Baibolo yalilenga naishiba ukuti balupwa lwandi ne fibusa abafwa tabacula, no kuti bonse abo Lesa ebukisha akababuusha. Lyonse ilyo natontonkanya pali balupwa lwandi ne fibusa abafwa, ndatontonkanya na pa fyo Baibolo ilanda, ne ci cilalenga ndeshipikisha.”

Ba Tiina abo tulandilepo kale mu fipande fifumineko, balandile ukuti: “Ukufuma ilyo ba Timo bafwile, nalimona ukuti Lesa alangafwa. Ndamona sana ifyo Yehova angafwa nga ndi no bulanda. Na kabili nalishiba ukuti ifyo Baibolo ilanda pa kubuushiwa fya cine. Ukwishiba ifi kulangafwa ukushipikisha pali nomba, kabili kukatwalilila ukungafwa ukushipikisha mpaka ubushiku ubo nkamonana na ba Timo na kabili.”

Ifi fine e fyo caba na ku bantu bambi abengi abashininkisha ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine. Nangu ca kuti mulemona kwati ifyo Baibolo ilanda te kuti fibe fya cine, kuti cawama nga mwafwailisha pa kuti mumone nga filabomba, na pa kuti mumone nga ca kuti ifyo yatulaya fikafikilishiwa. Nga mwacita ifi, mukamona ukuti ifyo Baibolo ilanda filafwa sana abali no bulanda.

ISHIBILENIPO NA FIMBI PE SUBILO LYA KUTI ABAFWA BAKABUUKA

Tambeni amavidio ayalanda pali ili lyashi pa webusaiti yesu iya jw.org/bem

BUSHE ABANTU BABA SHANI NGA BAFWA?

Bushe abantu baba shani nga bafwa? Ifyo Baibolo ilanda filatusansamusha

Kabiyeni apo balemba ati IMPAPULO >AMAVIDIO (Kabiyeni apo balemba ati: Baibolo > Amasambilisho ya mu Baibolo)

BUSHE KUTI MWATEMWA UKUMFWA IMBILA NSUMA?

Nangu ca kuti tulomfwa sana amalyashi pa fyabipa ifilecitika, kwaliba uko twingakutika ku mbila nsuma. Iyi vidio ilelanda pa fyaba muli broshuwa ya Imbila Nsuma Ukufuma Kuli Lesa!

Kabiyeni apo balemba ati IMPAPULO >AMAVIDIO (Kabiyeni apo balemba ati: Ukulongana Kwesu no Kushimikila > Ifya Kubomfya mu Mulimo)