Ukucula

Ubulondoloshi: Ica kukumanya ico umuntu apitamo lintu alekalipwa nelyo ukupopomenwa. Ukucula kuti kwaba kwa ku mubili‚ umuntontonkanya‚ nelyo inkuntu. Ifintu ifingi kuti fyalenga ukucula; ku ca kumwenako‚ ukonaulwa kucitwa pamo nge ca kufumamo ca nkondo no kufunuka kwa bukwebo‚ ifya kusangwilako fyabipisha ifya mfyalo‚ ukulwa‚ amasanso‚ “utuyofi twa cifyalilwa‚” ifintu fya bunkalwe ifisoswa nelyo ukucitwa kuli bambi‚ ukutitikisha kwa fibanda‚ ukwishiba akayofi kalepalamina‚ nelyo ubuwelewele bwa umo. Ukucula ukufuma kuli ifi fya kulenga fyalekanalekana filelangulukwapo pano. Nangu cibe fyo‚ ukucula na kabili kuti kwakumanishiwa pa mulandu wa kukuntukilwa kwa muntu ku kupelelwa kwa bantu bambi nelyo ubulanda bwakwe pa kumona imyendele ishili ya bukapepa.

Mulandu nshi Lesa asuminishisha ukucula?

Ni ani mu cituntulu uwa kupeelo mulandu pali kwene?

Abantunse e bakupeelo mulandu ku kucula ukwingi. Balwa inkondo‚ batala imisoka‚ bakowesha ifyashingulukako‚ ilingi line bacita amakwebo mu nshila iikuntwa no kufunuka ukucila ukwangwako ku muntunse munabo‚ kabili inshita shimo baibimba mu fibelesho ifyo beshibe ifyo kuti fyabe fya kucena ku butuntulu bwabo ubwa bumi. Lintu bacita ifi fintu‚ bacena bambi na bene. Bushe cilingile ukwenekelwa ukuti abantunse kuti baba abakunkuma ku fya kufumamo fya fintu bacita? (Gal. 6:7; Amapi. 1:30-33) Bushe cabamo ukupelulula ukupeela Lesa umulandu ku fintu ifyo abantunse abene bacita?

Satana ne fibanda fyakwe na bo balakanako icishingamo. Baibolo isokolola kuti ukucula ukwingi kwaba pa mulandu wa kusonga kwa mipashi ibifi. Ukucula uko abantu abengi bapeelelapo Lesa umulandu takufuma kuli wene nakalya.—Ukus. 12:12; Imil. 10:38; mona na kabili amabula 244‚ 245‚ pe samba lya mutwe “Satana Ciwa.”

Ni shani fintu ukucula kwatendeke? Ukubebeta ifilenga ukuleto kusakamana pa bafyashi besu aba kubalilapo aba buntunse‚ Adamu na Efa. Yehova ababumbile abapwililika no kubabika mu fyashingulukako fya paradise. Nga baumfwilile Lesa‚ tabali na kulwala nelyo ukufwa. Nga baliipakishe ubumi bwa buntunse ubwapwililika ku ciyayaya. Ukucula te lubali lwa mifwaile ya kwa Yehova ku mutundu wa muntu. Lelo Yehova aebele Adamu mu kulengama ukuti ukuipakisha kwatwalilila ukwa cintu Amupeele kwashintilile pa cumfwila. Ukwabulo kutwishika‚ baali no kulapeema‚ ukulya‚ ukunwa‚ no kusendama pa kutwalilila aba mweo. Kabili baali no kusunga ififwaikwa fya kwa Lesa ifya mibele isuma pa kuipakisha ubumi mu kukumanina no kusenaminwa mu kuba no bumi bwa musango yo ku ciyayaya. Lelo basalilepo ukuya mu nshila yabo‚ ukwimika ifipimo fyabo ifya cisuma ne cibi‚ na muli ifyo balipatwikeko ukufuma kuli Lesa‚ Kapeela wa Bumi. (Ukute. 2:16‚ 17; 3:1-6) Ulubembu lwatungulwile ku mfwa. Adamu na Efa bafyele abana pamo nga babembu‚ kabili te kuti bapishe ku bana babo cintu bashakwete na kabili. Bonse bafyelwe mu lubembu‚ mu kuba no kukongama kwa kucite calubana‚ ubunake ubwingatungulula ku bulwele‚ ubupyani bwa lubembu ubo mu kupelako bufumamo imfwa. Pa mulandu wa kuti uuli onse pe sonde ilelo afyalwa mu lubembu‚ ifwe bonse tukumanya ukucula mu nshila shalekanalekana.—Ukute. 8:21; Rom. 5:12.

Lukala Milandu 9:11 asoso kuti “inshita ne ca mankumanya” na fyo fya kusangwilako ku cicitika kuli ifwe. Pambi kuti twacenwa‚ te pa mulandu wa kuti Ciwa mu kulungatika nacilenga nelyo pa mulandu wa kuti umuntunse uuli onse nacicita‚ lelo pa mulandu wa kuti mu kuba nkuma tuli pa cifulo pa nshita yalubana.

Mulandu nshi Lesa tacitilapo cimo ku kuleta ukwilulukwa ku mutundu wa muntu? Mulandu nshi ifwe bonse tulingile ukuculila ku cintu ico Adamu acitile?

Muli Baibolo‚ Lesa alatweba ifyo twingasengauka ukucula ukwingi. Alipayanya ukufunda kwawamisha pa mikalile. Lintu kwabomfiwa‚ uku kwisusha ubumi bwesu no bupilibulo‚ kufumamo ubumi bwa nsansa ubwa lupwa‚ kutuleta mu kubishanya kwapalamisha na bantu abo mu cine cine batemwana‚ kabili kulatubaka ku fibelesho ifingaleta ukucula kwa ku mubili ukushikabilwa. Nga twasuula uko kwaafwa‚ bushe cilimo ubulungi ukupeela Lesa umulandu pa bwafya ubo tuiletelela fwe bene na bambi?—2 Tim. 3:16‚ 17; Amalu. 119:97-105.

Yehova alicita ukupayanya kwa kupwisha ukucula konse. Abumbile abantunse ba kubalilapo babili abapwililika‚ kabili mu kubamo ukutemwa acitile ukupayanya konse pa kuti ubumi bwingaba ubusuma kuli bene. Lintu ku mufulo bafutatile Lesa‚ bushe Lesa alikakililweko ukucilima pa kucingilila abana babo ukufuma ku fya kufumamo fya fintu abafyashi bacitile? (Amala. 32:4‚ 5; Yobo 14:4) Nga fintu twaishiba bwino‚ abaupana kuti bakwata amabuseko ayendela pamo no kufyala abana‚ lelo na kabili balikwata ifishingamo. Imibele ne ncitilo sha bafyashi filambukila abana babo. Nangu ni fyo‚ Yehova‚ pamo ngo kulumbulula kwa cikuku cakwe ica pa fye‚ atumine Umwana wakwe uwatemwikwa ukwisa kwi sonde ku kubika pa nshi ubumi bwakwe nge cilubula‚ ku kupayanya ukwilulukwa kuli abo aba bufyashi bwa kwa Adamu abo mu kulinga baali no kubeleshe citetekelo mu kubamo kutesekesha muli uku kupayanya. (Yoh. 3:16) Pamo nge ca kufumamo‚ ishuko lyalisuka ku bantu bali aba mweo ilelo ukukwata cintu Adamu alufishe—ubumi bwapwililika ubwa buntunse‚ ubwalubuka ukufuma ku kucula‚ mwi sonde lya paradise. We kupayanya kwa bukapekape!

Mona na kabili amabula 118-120‚ pe samba lya “Icilubula.”

Lelo mulandu nshi Lesa wa kutemwa engasuminisha ukucula ukutwalilila pa nshita yalepa ifi?

Bushe twalimwenamo pa mulandu wa kuti alikusuminisha ukufika na nomba? “[Yehova] talafyalafya ku kufishe co alaile‚ filya bamo batungo kulafyalafya; lelo atekanya kuli imwe pa kukanafwayo muntu ukonaika‚ lelo onse ukulola ku kulapila.” (2 Pet. 3:9) Nga ca kuti Lesa mu kwangufyanya aputunkenye Adamu na Efa‚ pa numa ya lubembu lwabo‚ takuli nangu umo uwa ifwe uwingabako ilelo. Mu kushininkisha ico te co twingafwaya. Mu kulundapo‚ Lesa pa nshita imo iya pa numa onaula bonse abaali ababembu‚ nga tatwafyelwe. Icishinka ca kuti Lesa alisuminisha ici calo ca lubembu ukubako ukufika nomba calipayanya ishuko lya mu nshita kuli ifwe ukuba aba mweo no kusambilila inshila shakwe‚ ukucito kwaluka kukabilwa mu bumi bwesu‚ no kuilenga fwe bene ukubomfiwa ku kupayanya kwakwe ukwabamo kutemwa ku bumi bwa ciyayaya. Ukuti Yehova alitupeela ili ishuko bushininkisho bwa kutemwa kukalamba pa lubali lwakwe. Baibolo alango kuti Lesa alimika inshita iya konaula iyi micitile ibifi kabili akacite co mu kwangufyanya.—Haba. 2:3; Sefa. 1:14.

Lesa kuti afuutapo kabili akafuutapo ukucena konse ukwingesa pa babomfi bakwe muli iyi micitile ya fintu. Lesa te uulenga ukucula. Lelo ukupitila muli Yesu Kristu‚ Lesa akabuusha abafwa‚ ukundapa aba cumfwila ku malwele yabo yonse‚ ukunukula umulondo onse uwa lubembu‚ kabili no kulenga fye ubulanda bwa kale ukushiminina ukufuma mu mintontonkanya yesu.—Yoh. 5:28‚ 29; Ukus. 21:4; Esa. 65:17.

Inshita iyapita yalikabilwa ku kupwisha ifikansa ifyaimishiwe mu Edene. Ku fyebo fyafulilako‚ mona amabula 244‚ 245‚ na kabili 248-251.

Ifwe pa lwesu twaliba abapamfiwa ukukwata ukwilulukwa. Lelo lintu Lesa akabuule ncitilo‚ cifwile ukuba pa mulandu wa bonse abatemwa icalungama‚ te banono fye. Lesa taba na kapaatulula.—Imil. 10:34.

Ifilangililo: Bushe tacili ca cine ukuti umufyashi wakwato kutemwa kuti asuminisha umwana wakwe ukupita mu kubombelwa kwabamo kukalipwa pa mulandu wa fya kufumamo fyabamo bunonshi ifingesa muli kwene? Na kabili‚ bushe tacili ica cine ukuti “ukupikulula kwa mu kwangufyanya” ku malwele yakalifya ilingi line kwaba fye kwa pa mulu? Inshita yakulilako ilakabilwa libili libili pa kufumyapo icilenga.

Mulandu nshi Lesa ashaelelele Adamu na muli ifyo ukucilikila ukucula kwabipisha ukukumanishiwa no mutundu wa muntu?

Bushe ico mu cituntulu nga calicilikile ukucula nelyo bushe‚ mu cifulo ca ico nga calengele Lesa ukushingamwa kuli kwene? Cinshi cicitika lintu wishi asuulako fye incitilo shalubana isha bana bakwe mu cifulo ca kubuula ifipimo fya kusalapula ifyakosa? Abana ilingi line baibimba mu musango umo uwa ncitilo yalubana kabili lyene muli imbi‚ kabili ubwingi ubwa kushingamwa buba kuli wishi.

Mu kupalako‚ nga ca kuti Yehova alyelelele ulubembu lwa kwa Adamu ulwa ku mufulo‚ mu cituntulu nga calengele Lesa ukubulamo ulubali mu ncitilo yalubana. Ico nga tacawemye mibele pe sonde nakalya. (Linganyako Lukala Milandu 8:11) Mu kulundapo‚ nga cafuminemo ukubulwo mucinshi kuli Lesa pa lubali lwa bana bakwe aba bumalaika‚ kabili nga capilibwile ukuti takwali icishinte ca cine cine ice subilo ku cili conse icacilapo kuwama. Lelo imibele ya musango yo nga tayacitike‚ pantu ubulungami citendekelo cishingateululwa ica mitekele ya kwa Yehova.—Amalu. 89:14.

Mulandu nshi Lesa asuminishisha abana ukufyalwa no kulemana kwabipisha ukwa ku mubili no kwa muntontonkanya?

Lesa talenga ukulemana kwa musango yo. Abumbile abantunse ba kubalilapo babili abapwililika‚ mu kuba na maka ya kufyala abana bapwililika mu cipasho cabo.—Ukute. 1:27‚ 28.

Twalipyana ulubembu ukufuma kuli Adamu. Ubo bupyani bwendela pamo no kucitikako kwa kulemana kwa ku mubili no kwa muntontonkanya. (Rom. 5:12; ku fyebo fyafulilako na fimbi mona ibula 310.) Ubu bupyani bwa lubembu bwaba pamo na ifwe ukufuma ku nshita ya kwimitwa mwi fumo. Ni pali uyo mulandu Imfumu Davidi alembele ukuti: “Mu lubembu e mo mayo anjimitile.” (Amalu. 51:5) Nga ca kuti Adamu tabembwike‚ kuti kwaba fye ukukongama kusuma ukwa kupisha. (Ku kulandapo pali Yohane 9:1‚ 2‚ mona ibula 318.)

Abafyashi kuti bacena ubufyashi bwabo ubushilafyalwa—ku ca kumwenako‚ ku kubomfya bubi bubi imiti ikola nelyo ku kupeepa pa bukulu. Kwena‚ te ca cine ukuti mu mulandu uli onse nyina nelyo wishi alishingamwa ku bulema bwa kufyalwa na bo nelyo ubutuntulu bwabipa ubwa bumi ubwa mwana wabo.

Yehova mu kubamo ukutemwa atambulula ku bana ukumwenamo kwe lambo lya kwa Kristu. Pa mulandu wa kulangulukilako abafyashi abo mu busumino babombela Lesa‚ amona abana babo abanono nga ba mushilo. (1 Kor. 7:14) Ici cikunta abafyashi batiina Lesa ukuba abasakamana pa lwa kwiminina kwabo na Lesa‚ pa mulandu wa kwangwako kwabamo kutemwa ku bufyashi bwabo. Ku banono abali abakalamba icalinga ukubelesha icitetekelo no kulangisha icumfwila ku mafunde ya kwa Lesa‚ Yehova atambulula ishuko lya mu nshita ilya kukwata ukwiminina kwasuminishiwa pamo nga babomfi bakwe. (Amalu. 119:9; 148:12‚ 13; Imil. 16:1-3) Cili icamonekesha ukuti Yesu‚ uwali kubelebesha kwapwililika ukwa kwa Wishi‚ alangile ubuseko bwaibela mu busuma bwa banono‚ ukwimya fye no mwana ukufuma ku bafwa. Mu kushininkisha akatwalilila ukucite fyo pamo nge Mfumu ya buMesia.—Mat. 19:13-15; Luka 8:41‚ 42‚ 49-56.

Mulandu nshi Lesa asuminishisha “utuyofi twa cifyalilwa‚” utulenga ukonaula kukalamba ku fipe no bumi?

Lesa talenga ifinkukuma‚ ifipuupu‚ ukubunda‚ ifilala‚ no kupuulika kwa mulilo ufuma mu mushili ifyo ilingi line fiba mu malyashi ya lelo. Talebomfya ifi ku kuleto kukanda pa bantu bamo. Ku cipimo cikalamba‚ ifi filengwa na maka ya cifyalilwa ayabomba ukutula pa bubumbo bwe sonde. Baibolo yasobele ifinkukuma fikalamba no kucepelwa kwa fya kulya ku kasuba kesu‚ lelo ico tacipilibula ukuti atemwa Lesa nelyo Yesu e bashingamwa kuli fyene‚ kwati fintu uusobela imiceele tashingamwa ku miceele iyo asobela. Pa mulandu wa kuti ifi filecitika pamo ne fintu fimbi ifyasobelwe mu cishibilo cabamo ifingi ica kusondwelela kwa micitile ya fintu‚ fili lubali lwa bushininkisho bwa kuti amapaalo ya Bufumu bwa kwa Lesa yali mupepi.—Luka 21:11‚ 31.

Abantunse ilingi line basenda icishingamo cafina ku kucenwa kucitwa. Mu nshila nshi? Nelyo fye lintu bapeelwa ukusoka kwalinga‚ abantu abengi balakana ukufuma mu ncende ya busanso nelyo ukufilwa ukubuula ukupekanya kulekabilwa.—Amapi. 22:3; linganyako Mateo 24:37-39.

Lesa kuti alama amaka ya musango yo aya cifyalilwa. Apeele Yesu Kristu amaka ku kutalalika amabimbi pali Bemba wa Galili‚ pamo nge ca kumwenako ca cintu Akacitila umutundu wa muntu pe samba lya Bufumu Bwakwe ubwa buMesia. (Marko 4:37-41) Pa kufutatila Lesa‚ Adamu akeene ukucilima kwa musango yo ukwa bulesa mu kumwimininako no bufyashi bwakwe. Abo bapeelwa ubumi mu kati ka Kuteka kwa kwa Kristu ukwa buMesia bakakumanya ukusakamana kwa musango yo ukwabamo kutemwa‚ umusango wa kusakamana uo kamfulumende fye iyapeelwa amaka na Lesa ingapeela.—Esa. 11:9.

Bushe abantu abacula ku tuyofi balakandwa kuli Lesa pa mulandu wa bubifi?

Abo batoba ifipimo fya bukapepa ifya mikalile bakumanya ifya kufumamo fyabipa. (Gal. 6:7) Inshita shimo balobolola ukulobolola kwakalipa mu kwangufyanya. Mu milandu imbi‚ kuti pambi bamoneka ukukwata ulubanda pa nshita yalepa. Mu kucilanako‚ Yesu Kristu‚ uushabalile acito lubembu‚ alisungilwe bubi bubi no kwipaiwa. E co‚ muli iyi micitile ya fintu ulubanda talulingile ukumonwa ngo bushininkisho bwe paalo lya kwa Lesa‚ nelyo utuyofi tatulingile ukumonwa ngo bushininkisho bwa kukanasuminisha kwakwe.

Lintu Yobo alufishe ifikwatwa fyakwe no kupumwa no bulwele bwabipisha‚ ico tacali pa mulandu wa kukanwa kuli Lesa. Baibolo mu kulengama isoso kuti Satana e washingemwe. (Yobo 2:3‚ 7‚ 8) Lelo ifibusa abaishile ku kutandalila Yobo bapaashishe ukuti akalanda ka kwa Yobo kafwile kaali bushininkisho bwa kuti alicitile icintu cimo icabipa. (Yobo 4:7-9; 15:6‚ 22-24) Yehova alibebawile‚ ukusoso kuti: “Ubukali bwandi bwaimina [imwe] . . . pantu tamwasosele ine iciyene‚ ngo mubomfi wandi Yobo.”—Yobo 42:7.

Ababifi‚ na kuba‚ kuti bakwata ulubanda pa nshita imo. Asafi alembele ukuti: “Nafinwike abatakisha‚ ilyo namono mutende wa babifi. Mu kucucutika kwa fwe bantu tababamo‚ kabili tabapumwa pamo nga bantu bambi. Balapumya‚ no kusoso bubi‚ basoso lumanimani lwa mu kuituumika; Moneni‚ aba babifi; balepeta pe‚ bafushe fyuma.”—Amalu. 75:3‚ 5‚ 8‚ 12.

Ubushiku bwa kulubulula kuli Lesa bukesa. Pali iyo nshita akakanda ababifi‚ ukubonaula ku ciyayaya. Amapinda 2:21‚ 22 yasoso kuti: “Abatambalala bakekala mu calo‚ na ba mpomfu bakashalamo; lelo ababifi bakaputulwa mu calo‚ na bafutika bakafumpulwamo.” Lyene abatambalala‚ abengi aba bene abacula utuyofi‚ bakaipakisha ubutuntulu bwapwililika no kwakana kwa bukapekape ukwa fisabo fyafumba ifye sonde.

Nga Umo Asoso Kuti—

‘Mulandu nshi Lesa asuminishisha uku kucula konse?’

Pambi kuti wayasuko kuti: ‘Uyo mulandu uukumine apakalamba ifwe bonse. Shi lekeni njipusheko‚ Cinshi camulenga ukuciletako ilelo?’ Lyene nakalimo lundapo: (1) ‘(Bomfya ifyebo ukufuma pa mabula 309-313.)’ (2) ‘(Letamo amalembo yambi ayatambika ukwilulukwa ukufuma ku musango umo uwa mibele uwaleta ukucula ku muntu pa lwakwe.)’

Nelyo kuti wasoso kuti: (nga ca kuti ukwangwako kwabo kuli pa mulandu wa lufyengo lwa mu calo): ‘Baibolo ilanga umulandu iyi mibele yabelako ilelo. (Luk. Mil. 4:1; 8:9) Bushe mwalishiba na kabili ukuti ilanga cintu Lesa ali no kucita ku kutuletela ukwilulukwa? (Amalu. 72:12‚ 14; Dan. 2:44.)’

Ukucitikako kumbi: ‘Mu kumonekesha muli bantu basumina muli Lesa. Bushe mwalisumino kuti Lesa kutemwa? . . . Bushe mwalisumina ukuti wa mano no kuti wa maka yonse? . . . Lyene afwile ukukwata imilandu imo isuma iya kusuminishisha ukucula. Baibolo ilanga iyo milandu. (Mona ibula 309-313.)