“Umwaume no Mwanakashi E Fyo Abalengele”
“Lesa alengele umuntu mu cata cakwe, mu cata ca kwa Lesa e mo amulengele; umwaume no mwanakashi e fyo abalengele.”—UKUTENDEKA 1:27.
1. Ni mu nshila nshi icine cabela lipaalo ku baume na banakashi ba Bwina Kristu?
MWANDI cilalete nsansa ukuba pa kati ka bantu ba kwa Yehova no kubishanya na baume na banakashi, pamo na balumendo na bakashana, abo ababika pa ntanshi ukutemwa Lesa no kumumfwila. Icine na kabili calitulubula ku mibele ya mutima ne myendele ififulwisha Yehova Lesa, kabili cilatusambilisha ifya kwikala mu nshila Umwina Kristu alingile ukwikalilamo. (Yohane 8:32; Abena Kolose 3:8-10) Ku ca kumwenako, abantu ukuli konse baliba ne fishilano nelyo imfundo pa lwa nshila abaume balingile ukulumbulwilamo ubwaume bwabo, na banakashi ubwanakashi bwabo. Bushe ciba fye ukuti abaume bafyalwa aba caume, na banakashi ukufyalwa aba canakashi? Nelyo bushe kwalibako ifintu fimbi ififwile ukulangulukwapo?
2. (a) Cinshi cilingile ukupampamina inshila tumwenamo ubwaume no bwanakashi? (b) Cinshi cacitika ku fyo abantu bamona ubwaume no bwanakashi?
2 Ku Bena Kristu, Icebo ca kwa Lesa caba e bulashi ubo tunakilako, te mulandu na fintu fwe bene pa lwesu tucimona, imimwene ya lutambi, nelyo icishilano cintu pambi twanonka. (Mateo 15:1-9) Baibolo tayalanda mu kulonsha imbali shalekanalekana shonse isha bwaume no bwanakashi. Mu cifulo ca ico, ilasuminisha inshila shalekanalekana, pamo nga shintu tusanga mu ntambi ishapusanapusana. Pa kuti abaume na banakashi bengaba cintu Lesa ababumbiile ukuti babe, abaume bafwile ukuba aba caume, na banakashi bafwile ukuba aba canakashi. Mulandu nshi? Pantu mu kusansha ku mwaume ukupangwa mu nshila ya kusailishanya no mwanakashi mu nshila ya ku mubili, bapangilwe ukuba abengasailishanya ukupitila mu mibele ya caume ne mibele ya canakashi. (Ukutendeka 2:18, 23, 24; Mateo 19:4, 5) Lelo, ubwaume no bwanakashi bumwenwa mu nshila yapondama nelyo iyanyongana. Abengi mu cilubo bamona ubwaume ukuti kuteka kwa bukalushi, ubututulume, nelyo ubulamba. Mu ntambi shimo tacaseeka sana, kabili kuti caba fye ne ca nsoni, ku mwaume ukulila, atemwa pa lwalaala nelyo fye lintu ali eka. Lelo nangu cibe fyo, ilintu aali mwi bumba ku nse ya nshishi ya kwa Lasaro, “Yesu alilile ifilamba.” (Yohane 11:35) Ico tacali icishalinga kuli Yesu, uyo uwali mwaume wapwililika. Ilelo abengi tabamwena ubwanakashi mu nshila yashikatala, babulanguluka ukuba kuyemba fye kwa ku mubili no kucebusha kwa bwanakashi.
Ubwaume Bwine Bwine no Bwanakashi Bwine Bwine
3. Bushe abaume na banakashi baapusana shani?
3 Cinshi caba e bwaume bwine bwine, kabili ubwanakashi bwine bwine cinshi? The World Book Encyclopedia alondolola ukuti: “Icinabwingi ca baume na banakashi balipusana kuli umo no munankwe te mu mipangilwe fye ya mibili, lelo na mu misango balanga na mu fintu basekelelamo. Kumo ukwa muli uku kupusana kupampamikwa na fintu ubumi bupangwa mu mfyalo. . . . Lelo ukupusanapusana kushili kwa mipangilwe ya mubili ukwingi kumoneka ukuti kushintilila pa mibele abantu benekela ku baume nelyo abanakashi iisambililwa no muntu umo umo. Abantu bafyalwa atemwa abaume nelyo abanakashi, lelo ukuba aba caume nelyo aba canakashi cintu basambilila fye.” Imipangilwe yesu iya mfyalo pambi e ilenga ifintu ifingi, lelo ukulundulula ubwaume bwalinga nelyo ubwanakashi bwalinga kushintilila pa kusambilila cintu Lesa afwaya tucite kabili kwashintilila pa cintu pa lwesu umo umo tusala ukukonkelela mu bumi.
4. Cinshi cintu Baibolo isokolola pa lwa mbali sha mwaume no mwanakashi?
4 Ilyashi lya kale ilya mu Baibolo lisokololo kuti umulimo wa kwa Adamu wali kutungulula ngo mutwe pa mukashi wakwe na bana. Na kabili aali no kumfwila ukufwaya kwa kwa Lesa ukwa kwisushe sonde, ukulinasha, no kulenga ifibumbwa fyonse ifya pe sonde ukunakila. (Ukutendeka 1:28) Ulubali lwa mwanakashi mu lupwa ulwakwete Efa lwali lwa kuba ‘kaafwa,’ kabili ‘kasailisha’ kuli Adamu, ukunakila kuli bumutwe bwakwe, ukulabombela pamo na wene mu kupwilikishe mifwaile yabilishiwe iya kwa Lesa kuli bene.—Ukutendeka 2:18; 1 Abena Korinti 11:3.
5. Ni shani fintu ukwampana pa kati ka mwaume no mwanakashi kwaonaike?
5 Lelo Adamu tafikilishe ukushingamwa kwakwe, kabili Efa abomfeshe ubwanakashi bwakwe mu nshila ya kunashanasha ku kubeleleka Adamu ukuti ailunde kuli wene mu kukanaumfwila Lesa. (Ukutendeka 3:6) Pa kuisuminisho mwine ukucite cintu aishibe ukuti nacilubana, Adamu alifililwe ukulangisho bwaume bwine bwine. Mu bunake asalilepo ukukonka icebo ca mwina mwakwe uwabepelwe mu cifulo ca kumfwila icasosele Wishi kabili Kabumba. (Ukutendeka 2:16, 17) Mu kwangufyanya abaupana babili aba kubalilapo batendeke ukupita mu cintu Yehova aali namwena libela ukuti e cali no kufuma mu kubulwe cumfwila. Adamu, uyo mu kubangilila uwalandile pa lwa mukashi wakwe mu mashiwi ya cikabilila, aya nshintu, nomba alandile pa lwa wene mu kuba ne shiwi lya nkulilishi ati ‘umwanakashi uo mwampeele.’ Ukukanapwililika kwakwe kwalikantaike no kupumfyanya ubwaume bwakwe, icafuminemo ‘ukulateka’ umukashi wakwe. Efa, mu kukonkapo, aali no ‘kulafuluka’ umulume wakwe, mu kumonekesha, mu nshila yacishamo nelyo iyabulo kushikatala.—Ukutendeka 3:12, 16.
6, 7. (a) Kunyonganika nshi ubwaume ukwamoneke pa ntanshi ya lyeshi? (b) Cinshi cintu twingasambilila ku mibele yaliko pa ntanshi ya Lyeshi?
6 Ukubomfya bubi bubi ubwaume no bwanakashi kwaishilemoneko kubipisha pa ntanshi ya Mulamba. Bamalaika abashile ififulo fyabo mu muulu baishilefwala imibili ya buntunse pa kuti bengaipakisha ukwampana kwa bwamba na banakashi. (Ukutendeka 6:1, 2) Icalembwa cilandapo ukuti baume fye e bafyelwe kuli kulya kuupana kushali kwa cifyalilwa. Kabili cimoneko kuti bulya bufyashi bonse bwali mikeulu, abashingaba na maka ya kufyalana. Baishileishibikwa nga mapaka, abaNefili, nelyo Bakawisha, apantu balelenga bambi ukuwa. (Ukutendeka 6:4, NW; utulembo twa pe samba) Mu kumonekesha baali aba lukaakala, abakaluka, abashalelangishe cililishi cabondoka.
7 Cili icamonekesho kuti, ukuyemba, imipangilwe, ubukulu bwa mubili, nelyo ubukose mu fine fyeka tafilenga ubwaume bwine bwine nelyo ubwanakashi. Bamalaika abafwele imibili ya buntunse mu kumonekesha balemoneka bwino. Kabili abaNefili baali abalunduka kabili abapamfuka, lelo imibele yabo iya muntontonkanya yali fye iyanyongana. Bamalaika babulilwe cumfwila na bana babo baiswishe mwi sonde bucisenene bwa kwampana kwa bwamba no lukaakala. E ico, Yehova apeseshe cilya calo. (Ukutendeka 6:5-7) Ilyeshi, nangu ni fyo, talyafumishepo ukusonga kwa fibanda, kabili talyafumishepo ifyafumine mu lubembu lwa kwa Adamu. Ukunyonganika imimwene ya bwaume no bwanakashi na kabili kwaishilemoneka pa numa ya Mulamba, kabili mwalibamo ifya kumwenapo mu Baibolo, ifisuma ne fibi, ifyo twingasambililako.
8. Ca kumwenako nshi ica mwaume wine wine icaimike Yosefe?
8 Ilyashi lya kwa Yosefe na muka Potifari lipeela ica kumwenapo ca maka ica mwaume wine wine uwalolenkene no mwanakashi wa ku calo. Umukashi wa kwa Potifari, uwali ne cintemwa ca kukuntukilwa fye pali Yosefe wayemba aeseshe ukumubeleleka. Pali ilya nshita takwaliko ifunde lya bulesa ilyalembelwe ilyalebinda ubulalelale nelyo bucende. Nangu cibe fyo, Yosefe alifulumwike kuli ulya mwanakashi cisenene no kuishininkisha ukuba umwaume wine wine uwa kwa Lesa, uwalangishe ubwaume ubwasuminishiwa kuli Lesa.—Ukutendeka 39:7-9, 12.
9, 10. (a) Ni shani fintu Mukolo Bashti abomfeshe ubwanakashi bwakwe bubi bubi? (b) Ca kumwenako nshi ica bwanakashi cintu Estere atubiikiile?
9 Estere na Bashti Mukolo baba ica kumwenako capulamo ica banakashi babili abakwate mibele yapusana. Bashti kuti pambi atontonkenye ifyo aali uwayemba nga nshi ica kuti Imfumu Ahasuerusi yali no kulasuminisha fye kuli conse ico alefwaya. Lelo ukuyemba kwakwe kwali fye kwa pa nkanda. Abulishe ubufuuke no bwanakashi bwine bwine, pa mulandu wa kuti afililwe ukunakila ku mulume wakwe kabili imfumu. Imfumu yalimukeene kabili yasalile umwanakashi uwa mibele ya bwanakashi bwa cine cine uyo, na kuba uwaletiina Yehova ukuti e o abe mukolo.—Estere 1:10-12; 2:15-17.
10 Estere abomba nge ca kumwenapo cawamisha ku banakashi ba Bwina Kristu. Aali “uwayemba ku cata kabili umusuma mu kumoneka,” lelo alangishe ukusaama kwa “muntu uwabelama uwa mu mutima, icisamo icishingabola ica mutima uwafuuka kabili uwatalala.” (Estere 2:7; 1 Petro 3:4) Tamwene ukusaama kwa kuitakisha ukuba nge cintu cikalamba. Estere alangishe ukucenjela no kuilama, ukuba uwanakila ku mulume wakwe, Ahasuerusi, nangu fye ni lintu imyeo ya bantu bakwe yali mu busanso. Estere aali tondolo lintu camoneke ukuti e cintu ca mano ukucita lelo alilandile mu kushipa lintu cali icakabilwa kabili ilyo yali ni nshita yalinga iya kulanda. (Estere 2:10; 7:3-6) Alipokelele ukufunda kwa mufyala wakwe uwakosoka, Mordekai. (Estere 4:12-16) Alangishe ukutemwa na bucishinka ku bantu bakwe.
Imimonekele ya ku Nse
11. Cinshi tulingile ukulaibukisha pa lwa mimonekele ya ku nse?
11 Cinshi cingalenga umo ukuba umwanakashi wine wine? Nyina umo atile: “Iciyembo ca kulufya, no kuyemba mupu, lelo umwanakashi [uutiina Yehova, NW], wene akatashiwa.” (Amapinda 31:30) E co akatiina ka kucindikisha aka kuli Lesa kalikatama, kabili uluse, ukusekelela, ubufuuke, no kunakilila mu kubomfyo lulimi filasangwilako apakalamba nga nshi ku bwanakashi ukucila fintu ukuyemba kwa ku mubili kwingasangwilako.—Amapinda 31:26.
12, 13. (a) Ku ca bulanda, cinshi caba mu milandile ya bantu abengi? (b) Amapinda 11:22 yalola mwi?
12 Ku ca bulanda, abaume na banakashi abengi tabaasamuna akanwa mu kusosa amano, kabili uluse talwaba pa lulimi lwabo. Imilandile yabo lyonse iba iya musaalula, iya kucena, iya buwelewele, kabili iyabulo kulangulukilako. Abaume bamo batontonkanyo kuti imilandile ya nsele e bwaume, kabili abanakashi bamo mu kubulwa amano balabapashanya. Ee, nga ca kuti umwanakashi aliyemba lelo takwata amano kabili wa fikansa, uwa kucena mu milandile, nelyo umumankonso, bushe mu cituntulu kuti aba uwayemba mu mano ayatuntulu, bushe kuti aba uwa canakashi mu cine cine? “Ifyaba akamupeto ka golde mu moona wa kapoli, e fyabo mwanakashi uwayemba uwaaluka ku [mucetekanya, NW].”—Amapinda 11:22.
13 Ukuyemba nga kwaba pamo ne milandile yabipa, iya kucena, nelyo ukukanakwato mucetekanya takwingomfwana ne mimonekele ya canakashi iili yonse intu umuntu engalangisha. Na kuba, imibele ishili ya bukapepa iya musango yo kuti yalenga fye no muntu uwayemba ukumoneka umubi. Kuti twamona mu kwanguko kuti imimonekele ya ku mubili iya mwaume nelyo umwanakashi mu ine yeka taingafimba nelyo ukulungamika ukupuuka kwa bukali, ukupunda, nelyo imiponto. Abena Kristu bonse baliba na maka kabili balingile ukuilenga ukuba abayemba kuli Lesa na ku bantunse banabo ukupitila mu milandile ne myendele iyashimpwa pali Baibolo.—Abena Efese 4:31.
14. Kusaama kwa musango nshi kwatashiwa pali 1 Petro 3:3-5, kabili muyumfwa shani pali ico?
14 Ilintu ubwanakashi bwine bwine no bwaume bwine bwine fyashimpwa pa mibele ya ku mupashi, imibele ya ku mubili ne mimonekele, ukusanshako ne fya kufwala fintu tufwala ne nshila tufifwalilamo, filalanda pa cintu twaba. Umutumwa Petro ukwabulo kutwishika aletontonkanya pa nshila sha mifwalile isha mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ne misakwile, lintu afundile abanakashi ba Bwina Kristu ukuti: “Mwiba abasaamo kusaama kwa ku nse, ukwa kuluke mishishi, no kwa kufwale fya golde, nangu kwa kufwala amalaya ya mataki; lelo abasaamo muntu uwabelama uwa mu mutima, icisamo icishingabola ica mutima uwafuuka kabili uwatalala, uwabo wafinisha ku cinso ca kwa Lesa. Pantu e fyo abanakashi ba mushilo abalecetekela Lesa kale baipuulamike, no kuba abapetama ku balume babo bene.”—1 Petro 3:3-5.
15. Cinshi cintu abanakashi ba Bwina Kristu balingile ukutukuta ukulangisha mu mifwalile yabo?
15 Pali 1 Timote 2:9, 10, e po tusanga ukulandapo kwa kwa Paulo pa mifwalile ya canakashi ukuti: “Abanakashi, ukufwala bafwale ukuyene, pamo no bufuuke no kutekanya . . . imilimo isuma iiyene abanakashi abatila tutiina Lesa.” Palya akomaile pa kukabila kwa bufuuke no kufwala ukwayana ukulangisha ukutekanya.
16, 17. (a) Ni shani fintu abaume na banakashi abengi baabomfya ifya kufwala bubi bubi ilelo? (b) Cinshi twingasondwelela ukufuma ku kupanda mano ukwaba pa Amalango 22:5?
16 Ku mwaume nelyo umwanakashi, kalume nelyo umukashana, ukucite fintu nelyo ukufwala mu nshila ya kubimbula bucisenene bwa bwamba tacingatwala pa ntanshi ubwaume nelyo ubwanakashi bwine bwine, kabili mu kushininkisha tacicindika Lesa. Abantu ababa mu calo abengi balacishamo ukuilangisha nga baume nelyo abanakashi mu mifwalile na mu myendele. Bambi balafimbilikisha ubupusano bwaba pa kati ka mwaume no mwanakashi ku mifwaile ya bucisenene. Fintu twaba aba kutasha fwe Bena Kristu ukuti Baibolo ilasokolola fintu Lesa atontonkanya! Yehova abilishe kuli Israele wa pa kale ati: “Umwanakashi elafwala ica mwaume, kabili umwaume elaifwika ca kufwala ca mwanakashi; pantu wa muselu kuli Yehova Lesa obe onse uucite fi fintu.”—Amalango 22:5.
17 Mu kumonekesha muli no kuipakisha ukupituluka mu cintu Ulupungu lwa kwa Kalinda lwasosele pali uyu mulandu, mu lwa August 15, 1988, pe bula 17 ulwatile: “Umulandu tauli nampo nga imifwalile imo ili iyacishamo ukupokelelwa ne cintubwingi lelo ni nampo nga ili iyalinga kuli umo uuleitunga umutumikishi wa kwa Lesa. (Abena Roma 12:2; 2 Abena Korinti 6:3) Ukucishamo kwa mifwalile ishalinga nelyo ifya kufwala fyapapatila kuti fyapeelula ubukombe bwesu. Imifwalile iyo mu kukosa kabili ku mufulo ilenga abaume ukumoneka nga banakashi nelyo abanakashi ukumoneka nga baume mu cine cine taili mu muyano. (Linganyeniko Amalango 22:5.) Kwena, imyata ya cikaya kuti pambi yabe yapusanako, ukulingana ne miceele, fintu incito ikabila, na fimbipo, pa kuti icilonganino ca Bwina Kristu tacipangile amafunde yakosesha ku kukumanya bumunyina bwa mu kusaalala kwa calo.”
18. Cinshi twingacitapo pa kubomfya ukufunda kwa mu Baibolo pa mifwalile ne misakwile?
18 Mwandi kufunda kwashikatala kabili ukwalinga! Ku ca bulanda, Abena Kristu bamo, abaume na banakashi, mu bumbulu balakonka conse cintu icalo cisumbula mu mifwalile na mu misakwile ukwabulo kulanguluka fintu pambi cingabelebesha pali Yehova ne cilonganino ca Bwina Kristu. Umo umo uwa ifwe kuti pambi aiceeceeta ukumona nga twalisongwa no kutontonkanya kwa ku calo. Nelyo kuti pambi twatununuka munyina nelyo nkashi wacindikwa, uwakwatako kubelesha no kumwipusha imimwene yakwe ukulosha ku kuteuluka ukuli konse kuntu twingateulula mu musango wesu uwa mifwalile kabili lyene mu kusakamanisha ukupimununa iyo mitubululo.
Abaume na Banakashi ba Bwina Kristu—Abaume na Banakashi Bene Bene
19. Kusonga nshi kwabipa uko tulekabila ukulwisha?
19 Umulungu wa cino calo aba ni Satana, kabili ukusonga kwakwe kuti kwamonwa ku cimfulumfulu cintu aaleta ukukuma ku bwaume no bwanakashi, kabili calicila fye na pa mifwalile. (2 Abena Korinti 4:4) Mu fyalo fimo abanakashi abengi balacimfyanya na baume pa lwa bumutwe, ukusuulo mupwilapo ifishinte fya Baibolo. Lubali lumbi, impendwa ikalamba iya baume balalekelesha fye ifishingamo fyabo ifya bumutwe, nge fyacitile Adamu. Kwalibako bamo abesha fye no kwalula imibele yabo iya bwaume no bwanakashi ukufuma ku mibele imo ukuya ku inankwe. (Abena Roma 1:26, 27) Baibolo tayaimikako imisango ya bumi iili yonse iya kusengulwila iyasuminishiwa na Lesa. Kabili abali bonse abo, ilyo bashilasanguka Abena Kristu, bali abapelenganishiwa pa lwa cintu bafwile ukuba nelyo cintu bengasoobolapo kuba mu musango wa bwaume nelyo ubwanakashi kuti bacetekele fyo cikabawamina kuli pe na pe ukwikala mu kumfwana ne cipimo ca kwa Lesa, icipimo icikatesekeshiwa na bonse abakafika ku kupwililika kwa buntunse.
20. Kwambukila nshi kuntu ilembo lya Abena Galatia 5:22, 23 lilingile ukukwata pa fyo tumona ubwaume no bwanakashi?
20 Amalembo yalango kuti abaume na banakashi ba Bwina Kristu balakabilo kukusha no kulangisha ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa, ifyaba kutemwa, ukusekelela, umutende, ukutekanya, icongwe, ubusuma, icitetekelo, ukunakilila, no kuteko mutima. (Abena Galatia 5:22, 23) Lesa, pa kuba uwa mano yakalamba, alengele abaume ukutwala pa ntanshi ubwaume bwabo na banakashi ubwanakashi bwabo, ukupitila mu kulundulula ifyo fisabo. Umwaume uulangishe fisabo fya mupashi cilanguko kumucindika, kabili umwanakashi uufilangisha cilaba icayanguka ukumutemwa.
21, 22. (a) Cipasho nshi ica mikalile Yesu aimike? (b) Ni shani fintu Yesu alangishe ica kumwenako ngo mwaume?
21 Umuntu wakulisha uwabalile abako uwa mweo aali ni Yesu Kristu, kabili ni nshila yakwe iya bumi e yo Abena Kristu bonse balingile ukupashanya. (1 Petro 2:21-23) Ukupala Yesu, abaume na banakashi balingile ukuba aba bucishinka kuli Lesa no kuba aba cumfwila ku Cebo Cakwe. Yesu alangishe imibele yawamisha iya kutemwa, ukubondoka, ne nkumbu. Apo tuli Bena Kristu ba cine, twenekelwa ukumupashanya ku kuishininkisho kuti tuli basambi bakwe.—Yohane 13:35.
22 Yesu Kristu aali mwaume wine wine, kabili imibele yakwe iya caume kuti twaimona mu kulengama ilyo tulesambilila icalembwa ca bumi bwakwe icabikwa mu Malembo. Tatalile opa, lelo Baibolo ilango kuti aliipakishe ukubishanya kwashikatala na banakashi. (Luka 10:38, 39) Ukubishanya kwakwe na baume na banakashi lyonse kwali kwa musangwela kabili ukwa mucinshi. Aba e cipasho capwililika ica fintu mwaume alingile ukuba. Tasuminishe uuli onse—nampo nga mwaume, umwanakashi, nelyo malaika wapondoka—ukumupoka ubwaume bwakwe ubwa bukapepa na bucishinka kuli Yehova. Tashimunwike ukupokelela ifishingamo fyakwe, kabili afipokelele ukwabulo kuilishanya.—Mateo 26:39.
23. Ni shani fintu Abena Kristu ba cine baapaalwa mu kuibela ukulosha ku mbali sha bwaume no bwanakashi?
23 Mwandi cilaleto kucankwa ukuba pa kati ka bantu ba kwa Yehova no kubishanya na baume na banakashi, pamo na balumendo na bakashana, abo ababika pa ntanshi mu bumi bwabo ukutemwa Yehova Lesa no kumumfwila! Tatwafyenenkeshiwa pa kumfwile Cebo ca kwa Lesa. Ukucila, twalilubuka kuli ici calo na ku nshila sha ciko ishibotelesha ukuyemba, imifwaile, ne mbali shaimikwa mu kuibela isha baume na banakashi. Kuti twakumanya insansa shine shine ishiisa mu kubombela pa cifulo capeelwa na Lesa mu bumi, nampo nga tuli baume nelyo abanakashi. Ee, fintu twaba aba kutootela kuli Yehova Lesa, Kabumba, pa kupayanya konse ukwa kutemwa kuntu aatupeela na pa kutulenga umwaume no mwanakashi!
Kuti Mwaasuka Shani?
Ni mbali nshi shalinga ku baume na ku banakashi shintu Baibolo ilondolola?
Ni shani fintu ubwaume bwanyonganikwe pa ntanshi ya Lyeshi, kabili ni shani fintu ubwaume no bwanakashi fyanyonganikwa muno nshita yesu?
Kupanda mano nshi ukwa mu Baibolo uko mwingafwaya ukubomfya?
Ni shani fintu abaume na banakashi ba Bwina Kristu bengaishininkisha ukuba abaume na banakashi bene bene?
[Icikope pe bula 17]
Nangu cingati Estere aali uwayemba, maka maka ebukishiwa ku bufuuke bwakwe ne mibele yakwe iya mutima wafuuka kabili uwatalala
[Icikope pe bula 18]
Sakamaneni mu kulinga ukupempenkana ilintu mulepoosesha amano ku kuyemba kwa lwa nkati