Bushe Imitebeto ya Kulobolola Ilatemuna Lesa?

UMUPILI wa fisabo fyalowa, umusalu uwawama, ne myanshi ya ngano iyateketa filamoneka bwino. Pa nshita ya kulobolola ifya kulangisha fya musango yo filayemfya ifintamba ne fisebele fya macalici ukupulinkane calo conse ica England. Ku Bulaya, ukupala incende shimbi, kulaba imitebeto yalekanalekana pa kutendeka na pa kupwa kwa kulobolola.

Abo imikalile yashintilila pa bulimi balatasha nga nshi pa fifuma mu mushili. Ca cine, Lesa aebele uluko lwa pa kale ulwa kwa Israele ukusefya imitebeto itatu iya pa mwaka iyakumine nga nshi ku kulobolola. Mu kubangilila kwa shinde, pa nshita ya Mutebeto wa Mikate Ishatutumuka, abena Israele baalepeela kuli Lesa umwanshi wa fisabo fya ntanshi ifya kulobolola kwa barle. Pa Mutebeto wa Milungu (nelyo, uwa Pentekoste) ku kupwa kwa shinde, baaletambika imikate yapangwa ukufuma ku fisabo fya ntanshi ifya kulobolola kwa ngano. Mu mibundo kwaleba Umutebeto wa Nsakwe, uwaleisalila umwaka wa bulimi uwa kwa Israele. (Ukufuma 23:14-17) Iyi mitebeto yaali “kulaalikwa kwa mushilo” kabili inshita sha kusekelela.—Ubwina Lebi 23:2; Amalango 16:16.

Ni shani, lyene, pa lwa kusefya kwa kulobolola ukwa muno nshiku? Bushe kulatemuna Lesa?

Ifibelesho fya Busenshi Ifyabamo

Pa kukalifiwa ne nshila iyo umutebeto wa kulobolola uwa cishilano walesefiwamo no kunwisha kwalebako pali uku kusefya, shimapepo wa ciAnglican mu Cornwall, ku England, mu 1843 apingwilepo ukubukulula umwata wa kulobolola uwa mu nkulo sha pa kati. Abuulilepo ingano sha ntanshi ukulobolola no kupangamo imikate ya kusefesha icimuno mwi calici lyakwe. Pa kucite fyo, alengele umutebeto wa kulobolola (Lammas) ukutwalilila—ukusefya kwa buKristu bwa bufi uko bamo batila kwafumine ku kupepa lesa wa baCeltic Lugh ukwa ku kale.a E co, ukusefya kwa kulobolola ukwa muno nshiku ukwa baAnglican kwatuntuka ku busenshi.

Ni shani pa lwa mitebeto imbi iicitwa pa mpela ya nshita ya kulobolola? Ukulingana na Encyclopædia Britannica, imyata iingi iicitwa pali iyi mitebeto yafuma ku “cisumino ca kuti mu ngano mwaliba umupashi nelyo nyina wa ngano.” Mu ncende shimo abalimi basumine ukuti umupashi waikele mu mwanshi wa ngano uwa kulekeleshako ukulobolola. Pa kutamfyamo mupashi, baalepumina ingano pa nshi. Kumbi na ko baalepikula “icilubi” mu mabula ya ngano ico basungile bwino pa kuti bakwate “shuko” ukufikila inshita ya kubyala imbuto mu mwaka ukonkelepo. Lyene baaleliminina imitwe ya ngano mu mushili, abene ati e kupoosele mbuto ishipya.

Inshimi shimo shilinganya inshita ya kulobolola ku kupepa lesa wa pa Babele Tamusi, umunankwe wa kwa Ishtar lesa mwanakashi uwa bufyashi. Ukufumyako imitwe ya ngano iyapya kwapashenye imfwa ya kupumikisha iya kwa Tamusi. Inshimi shimbi shilinganya fye ne nshita ya kulobolola ku malambo ya bantu—icibelesho cintu Yehova Lesa apata.—Ubwina Lebi 20:2; Yeremia 7:30, 31.

Ni Shani Fintu Lesa Amone Ci?

Ifyo Lesa abombele na Israele wa pa kale fisokolola apabuuta ukuti Yehova, Kabumba kabili Akamfukumfuku ka mweo, aalefwaya bakapepa bakwe ukuipeelesha umupwilapo kuli wene eka fye. (Ilumbo 36:9; Nahumu 1:2) Icibelesho ca kulosha lesa Tamusi, mu nshita ya kwa kasesema Esekiele cali ica ‘muselu apakalamba’ mu menso ya kwa Yehova. Uku kusefya, pamo no kusefya kumbi ukwa mipepele ya bufi, kwalengele Lesa ukukanakutika ku mapepo ya balya bakapepa ba bufi.—Esekiele 8:6, 13, 14, 18.

Cilanyeni ici na cintu Yehova Lesa akambishe Israele ukusefya ukulosha ku kulobolola. Pa Mutebeto wa Nsakwe, abena Israele bacitile ukulongana kwa mikupe pa nshita lintu abanono na bakalamba, abakankaala na bapiina, baikele mu nsakwe ishayemfiwa ku mabula yalemba aya miti iyawamisha. Iyi yali ni nshita ya kusekelela kukalamba kuli bene, lelo na kabili yali ni nshita ya kwibukisha ukupususha uko Lesa apuswishe ifikolwe fyabo pa nshita ya Kufuma mu Egupti.—Ubwina Lebi 23:40-43.

Pa nshita ya mitebeto ya bena Israele, ifya kutambika fyalepeelwa kuli Yehova, Lesa wa cine eka. (Amalango 8:10-20) Lelo nga fisumino filumbwilwe mu kubangilila ifya kuti mu ngano mwaliba umupashi, takwaba apo Baibolo ilanda ulwa filimwa, pamo nge myanshi ya ngano, ukuti fyalikwata umweo.b Kabili Amalembo yalanga apabuuta ukuti ifilubi tafipeema, tafisosa, ukumona, ukumfwa, ukununsha, ukutonya, nelyo ukwafwilisha abafipepa mu nshila iili yonse.—Ilumbo 115:5-8; Abena Roma 1:23-25.

Ilelo Abena Kristu tabakonka icipingo ce funde cintu Lesa apingene no luko lwa pa kale ulwa kwa Israele. Mu cine cine, Lesa ‘alicifumishepo pa kucipampamina ku cimuti ca kucushiwilwapo ica kwa Yesu.’ (Abena Kolose 2:13, 14, NW) Ababomfi ba kwa Yehova aba muno nshiku bakonka “imbela ya kwa Kristu” no kwankulako mu kutasha pali conse cintu Lesa apayanya.—Abena Galatia 6:2.

Umutumwa Paulo mu kukanalamba atile imitebeto ya ciYuda yali “cinshingwa fye ca fikesapona,” ukulundapo kuti, “lelo umubili wena wa kwa Kristu.” (Abena Kolose 2:16, 17) E ico, Abena Kristu ba cine balasuminisha ukupelulula kwa Malembo ukwa kuti: “Ifyo Abena fyalo bepaya amalambo, bepaile fiwa, kabili Lesa iyo . . . Te kuti munwene mu lukombo lwa kwa Shikulu no lukombo lwa fiwa.” (1 Abena Korinti 10:20, 21) Ukulundapo, Abena Kristu bomfwila ikambisho lya kuti, “mwiikatako ku cishasanguluka.” Bushe imitebeto ya kulobolola iya mu ncende mwikala yalikwatamo ifibelesho fya busenshi nelyo ifya mipepele ya bufi? Nga ni fyo, Abena Kristu bene bene kuti basengauka ukufulwisha Yehova ukupitila mu kuibimba ukuli konse mu kupepa kwakowela ukwa musango yo.—2 Abena Korinti 6:17.

Ilyo umwana uutasha apokelela icilambu ukufuma kuli wishi, nani atasha? Bushe mweni uo ashamonapo atemwa mufyashi wakwe? Ukupitila mwi pepo lya pa mutima cila bushiku bakapepa ba kwa Lesa balatasha Yehova, Shibo wa ku muulu, pali bukapekape bwakwe ubwapaka.—2 Abena Korinti 6:18; 1 Abena Tesalonika 5:17, 18.

[Amafutunoti]